www.muslimuz

www.muslimuz

Янги Ўзбекистонда амалга оширилаётган сермаҳсул ислоҳотлар нафақат мамлакатимизда, балки халқаро майдонда ҳам фаол қўллаб-қувватланмокда. Бу ислоҳотлар, бу ўзгаришлар янги Ўзбекистонни Ренессанс босқичига олиб чиқади.

Сўнгги йилларда мамлакатимизда диний соҳада амалга оширилаётган янгиликлар буюк алломаларимиз меросини илмий асосда чуқур ўрганиш имкониятини яратмоқда. Мана шундай том маънодаги ислоҳотлардан бири Самарқандда, Имом Бухорий мақбарасининг ёнгинасида Ҳадис илми мактабининг ташкил этилгани бўлди. Бу ерда яратилган имкониятлар дунёнинг ривожланган давлатлари нуфузли университетларидаги шароитлардан устун бўлса борки, асло қолишмайди. Ҳадис илми мактабида дарслар мамлакатимиз ва хорижнинг етакчи уламолари томонидан олиб борилади.

Бу йил Ҳадис илми мактаби талабаси бўлдим. Бу мактабда таълим олиш ҳам юксак шараф, ҳам улкан масъулиятдир. Буюк аждодларимизнинг исломий меросини тиклаш, халқимизга етказиш, илм, одоб ва ақлу заковатда ўрнак бўлишни зиммамиздаги бурч деб биламан. Менга билдирилган ишончни, албатта, оқлайман.

Азимжон Шерматов,

Хадис илми мактаби 1-босқич талабаси

 

Сўнгги йилларда Ўзбекистоннинг халқаро майдондаги нуфузи тобора юксалиб бораётганига гувоҳ бўлаяпмиз. Президентимиз томонидан 2017 йил Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясида билдирилган долзарб таклифлар амалиётга татбиқ этилгани Ўзбекистон ташаббусларининг нечоғлик муҳим ва ҳаётий эканини кўрсатиб беради.

Ана шундай таклифлардан бири – “Маърифат ва диний бағрикенглик” тўғрисидаги резолюциянинг қабул қилиниши эди. Ҳақиқатда, бугунги кунимизнинг ўткир муаммоси бўлган жаҳолатга қарши курашиш учун биринчи галда зарур бўлган омил бу – илм-маърифатни кенг ёйиш, бағрикенглик ғояларини ҳаётга татбиқ этиш, дўстлик-биродарлик муҳитини янада мустаҳкамлаш ҳисобланади.

Самарқандда ташкил этилган Ҳадис илми мактаби ҳам маърифат тарқатувчи муҳим илм маскан экани билан алоҳида аҳамиятга эга. Мен бу йил оғир саралаш босқичларидан ўтиб талабаликка қабул қилинганимдан жуда ҳам хурсандман. Келажакдаги мақсадим, аждодларимиз тарқатган ислом маърифатини чуқур ўрганиб, ислом  илоҳиёти соҳасида етук кадр бўлиб етишиш ҳисобланади. Ҳадис илми мактабида эса бунинг учун барча шароитлар яратиб берилган.

Азамат Убайдуллаев,

Хадис илми мактаби 1-босқич талабаси

 

Давлатимиз раҳбари жорий йил 31 август куни Ўзбекистон Республикаси мустақиллигининг йигирма тўққиз  йиллигига бағишланган тантанали маросимдаги нутқларида Ўзбекистонда янги бир уйғониш – Учинчи Ренессанс даврига пойдевор яратилаётгани, бугунги Ўзбекистон – кечаги Ўзбекистон эмаслиги, бугунги халқимиз ҳам кечаги халқ эмаслигини қайд этиб, халқимизни бугунги мураккаб даврда келажакка ишонч билан ўз олдига қўйган мақсад сари дадил қадам ташлашга ундадилар.

Ҳа, Ўзбекистон янги бир уйғониш даврини бошламоқда. Мамлакатни янги тараққиёт босқичига кўтариш учун, аввало, янги авлод кадрларни тайёрлаш заруратидан келиб чиқиб, юртимизда янги тоифадаги мактаблар – Президент мактаблари, ихтисослашган ва ижод мактабларини барпо этиш, соҳа эҳтиёжларидан келиб чиқиб ўрта махсус ва олий таълим муассасаларини ташкил этиш борасидаги ишлар узлуксиз давом эттирилмоқда.

Жумладан, Президентимиз ташаббуслари билан Самарқандда Ҳадис илми мактабининг ташкил этилиши биз ёшлар танлаган мутахассислигимиз бўйича профессонал таълим олишимиз учун катта замин бўлишига хизмат қилади.

Албатта, ушбу ислоҳотларнинг замирида “Жаҳолатга қарши - маърифат” шиори асосида халқимизнинг бой тарихи, илмий, маънавий меросини ҳар томонлама ўрганиш, энг муҳими, ислом динининг асл инсонпарварлик моҳиятини чуқур очиб бериш ғояси мужассамдир.

Азимжон Шерматов,

Хадис илми мактаби 1-босқич талабаси

 

 

Манба: “Янги Ўзбекистон” газетаси

2020 йил 7 октябрь, 191-сон

Середа, 07 октябрь 2020 00:00

Қуръон каримнинг етти хил қироати

Қуръон етти хил қироатда нозил бўлган эди. Бу ҳақда Пайғамбар алайҳиссаломнинг бундай сўзлари ворид бўлган:

إِنّ هَذَا الْقُرْآنَ أُنْزِلَ عَلَى سَبْعَةِ أَحْرُفٍ

яъни: “Ушбу Қуръон етти хил қироатда нозил бўлган” (Муттафақун алайҳи).

Уламолар ушбу қироатлардан мурод нима эканлиги ҳақида турли фикрлар билдиришган. Баъзилар: у – етти хил маъно бўлиб, Қуръон оятлари мана шу маънолар билан чамбарчас боғлиқ. Улар – амр, наҳий, ваъд, ваъид, ибоҳат, иршод, эътибор, дейишган. Баъзи уламолар эса, у – қироат қилишдаги еттита қоидадир. Улар – идғом, изҳор, тафхим, тарқиқ, имола, ишбоъ, мад ва қаср, ташдид ва тахфиф, талйин ва таҳқиқ, дейишган.

Бу масаладаги энг тўғри сўз шундан иборатки, етти хил қироат дегани – араб тилидаги еттита лаҳжа демакдир. Араблар ўртасида энг машҳур ва кенг тарқалган, шунингдек, энг ширин лаҳжалар: Қурайш, Ҳузайл, Тамим, Ал-Узд, Робиъа, Ҳавозин, Саъд ибн Бакр лаҳжаларидир. Бу сўзнинг тўғри эканлигини Имом Байҳақий тасдиқлаган, Ибн Атия ҳам шу гапни ихтиёр қилганлар. Тилшунос олимлардан Саълаб, Абу Убайд ва Азҳарийлар ҳам шу гапни айтганлар.

Қуръон етти хил қироатда нозил бўлди, дегани ундаги ҳар бир калима ҳам етти хил қироатда ўқилади, дегани эмас. Балки, Қуръон нозил бўлиш жиҳатидан арабларнинг етти хил лаҳжасидан ташқари чиқмайди, деганидир. Масалан, бир калима Қурайш тилида бўлса, иккинчи калима бошқа қабила тилида бўлади. Чунки, Қуръон оятлари араб тили лаҳжаларининг энг фасоҳатли ва ширин сўзларидан ташкил топгандир, яъни бирорта сўз қайси лаҳжада яхши ифода қилинса, оятда ўша сўз ишлатилгандир.

Имом Бухорий роҳимаҳуллоҳ ривоят қилишларича: “Усмон разияллоҳу анҳу Қуръони каримни Мусҳафга кўчириш учун Зайд ибн Собит разияллоҳу анҳу ва бошқа саҳобаларни тўплаган вақтларида уларга: Агар Қуръоннинг бирор ояти устида тортишиб қолсаларингиз, у ҳолда уни Қурайш тилида ёзинглар, чунки Қуръон уларнинг тилида нозил бўлгандир”, деганлар.

Энди Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламнинг “Қуръон етти хил лаҳжада нозил бўлган”, деган сўзлари билан Усмон разияллоҳу анҳунинг: “Қуръон Қурайш тилида нозил бўлган”, деган сўзларини қандай тушуниш мумкин? – деган савол туғилади. Бу саволга иккиёқлама жавоб бериш мумкин:

- Усмон розияллоҳу анҳу Қуръоннинг кўпгина қисми қурайш тилида нозил бўлганлигини назарда тутганлар.

- Қуръон биринчи галда Қурайш тилида нозил бўлган. Ворид бўлишича, Жаброил алайҳиссалом Қуръонни Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламга ҳар гал биттадан лаҳжада ўқитар ва шу тариқа етти хил тилда ўргатар эдилар. Имом Бухорий роҳимаҳуллоҳ Ибн Аббос разияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам: “Жаброил биродарим менга Қуръонни бир қироатда ўқитган. Мен ундан яна ўқитишини сўраганимда, менга бошқа қироатда ўқитди. Шу тариқа етти қироатни ўргатди”, деганлар.

Баъзи калималарни еттитадан ҳам ортиқроқ қироатда ўқилади-ку, дейиш тўғри эмас. Чунки сўзни еттитадан ортиқ важҳда ўқилиши, қироатнинг кўплигидан эмас, балки у қироат қоидасидаги ҳилма-ҳилликдан (масалан: мад, имола ва ҳоказо) келиб чиқади.

Имом Суютий роҳимаҳуллоҳ юқоридаги гапга эътироз билдириб: Умар ибн Хаттоб разияллоҳу анҳу билан Ҳишом ибн Ҳакам разияллоҳу анҳу икковлари ҳам Қурайшлик бўлишларига қарамай қироатда келишмовчиликка борганлар. Бундан кўринадики, демак етти хил қироатдан мурод етти хил лаҳжа эмас экан, деганлар.

Бунга жавобан айтиш мумкинки, Қуръоннинг етти лаҳжада нозил бўлди дегани, Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи васаллам Қуръон оятларини ўргатаётганларида ҳар бир қабила учун айнан ўша қабиланинг лаҳжасида таълим бермаганлар. Кўпинча Пайғамбар алайҳиссаломнинг ҳузурларида бир нечта қабиланинг кишилари жам бўлишар, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам уларга етти қироатнинг биттасинигина тиловат қилиб берар эдилар. Шунда ўша ерда ўтирган барча қабила кишилари битта қироатни ёдлаб олар эдилар. Қуръонни битта қироатда ёдлаш учун битта қабила кишилари тўпланишлари шарт эмас.

Демак, шунга биноан Умар ибн Хаттоб разияллоҳу анҳу Ҳишомнинг эшитмаган қироатларини билишлари мумкин бўлади. Чунки Ҳазрати Умар разияллоҳу анҳу бу қироатни Ҳишом иштирок этмаган бошқа мажлисда эшитган бўладилар. Улар икковларининг ҳам бир қабиладан бўлишлари бунга моне бўла олмайди.

 

 Ҳомиджон Ишматбеков,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

раисининг биринчи ўринбосари

 

Неділя, 04 октябрь 2020 00:00

2. БАҚАРА СУРАСИ, 159–162 ОЯТЛАР

إِنَّ ٱلَّذِينَ يَكۡتُمُونَ مَآ أَنزَلۡنَا مِنَ ٱلۡبَيِّنَٰتِ وَٱلۡهُدَىٰ مِنۢ بَعۡدِ مَا بَيَّنَّٰهُ لِلنَّاسِ فِي ٱلۡكِتَٰبِ أُوْلَٰٓئِكَ يَلۡعَنُهُمُ ٱللَّهُ وَيَلۡعَنُهُمُ ٱللَّٰعِنُونَ١٥٩

159. Биз туширган равшан оятларни ва тўғри йўлни Китобда одамларга очиқ баён қилганимиздан кейин ҳам яширадиганларни Аллоҳ лаънатлайди ва лаънатловчилар ҳам лаънатлашади.

Аллоҳ таоло бутун инсониятга Ўзининг сўнгги Пайғамбари орқали Қуръони каримни нозил қилиб, унда одамларга ҳидоят йўлини кўрсатиб қўйганидан кейин ҳам барча даврларда илоҳий ваҳийларни инсонлардан яширадиган, уларни одамлар онги ва шуурига етиб қолишидан хавфсирайдиган, ўзининг тор шахсий манфаатлари деб Парвардигор оятларини, ҳатто Унинг элчисини инкор этадиган, ёлғонга чиқарадиган кимсалар чиқиб туради. Улар албатта Аллоҳ азза ва жалланинг лаънатига ва ғазабига учрашади, уларни қиёматда туганмас ва аламли азоблар кутиб турибди. Уларни Аллоҳ таолодан ташқари барча лаънатловчилар, яъни инсонлар, фаришталар, жинлар ва ҳатто бошқа жонзотлар ҳам лаънатлайди.

إِلَّا ٱلَّذِينَ تَابُواْ وَأَصۡلَحُواْ وَبَيَّنُواْ فَأُوْلَٰٓئِكَ أَتُوبُ عَلَيۡهِمۡ وَأَنَا ٱلتَّوَّابُ ٱلرَّحِيمُ١٦٠

160. Фақат тавба қилгач, ўзларини ўнглаб ҳақиқатни баён қилганларнинг тавбасини қабул қиламан ва Менгина тавбаларни қабул қилувчи, раҳмлиман.

Дунё ғаразлари учун Аллоҳ таоло туширган ҳукмларни яширувчи кимсалар юқоридаги ояти карималарнинг далолатича, Аллоҳ таолонинг, шунингдек лаънатловчиларнинг (инсонлар, жинлар ва фаришталар) лаънатига учрайди. Ўлишидан олдин тавба қилсагина ва бузган нарсаларини тузатсагина, Аллоҳ таоло уларнинг тавбасини қабул қилади. Чунки яратган Парвардигорга холис тавба қилиш денгиз кўпигидан кўп гуноҳи бўлса ҳам кечирилишига сабаб бўлади. Холис тавба қилиш гуноҳларига ва хатоларига астойдил афсусланиш, надомат чекиш, энди бу гуноҳларга қайтмасликка азму қарорга келиш орқали рўёбга чиқади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан шундай ривоят қилинади: "Эй одамлар, Аллоҳга тавба қилинглар! Мен бир кеча-кундузда юз марта тавба қиламан". У зот шундай деб турганларида биз, умматлари тавба қилмасдан ва истиғфор айтмасдан умр ўтказишимиз нечук бўларкин?! Яъни, тавба ҳар қандай шароитда, ҳеч бир истисносиз вожибдир. Банданинг тавбаси тугал ва умр бўйи давом этса, мақсадга мувофиқ бўлади. "Зеро, Аллоҳнинг раҳматидан фақат кофирлар қавмигина умидсиз бўлур" (Юсуф, 87). Ҳасан Басрий Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилади: "Аллоҳ таоло иблисни туширган вақтда (иблис): "Сенинг иззатинг билан қасам, мен Одам фарзандидан то унинг руҳи жасадидан ажралмагунича ажралмайман!" деди. Аллоҳ таоло айтди: "Менинг қудратим, улуғлигим ҳаққи, бандамдан тавбани ўлим билан келаётган ғар-ғара вақтида ҳам тўсмайман!"

Луқмони ҳаким ўғилларига айтганлар: "Эй ўғлим, тавбани кечиктирма! Чунки ўлим кутилмаганда келади. Ким тавбани кечиктириб, нажотга шошилмас экан, иккита катта хатар ичида қолади: биринчиси – гуноҳлар зулмати тўпланиб, қалбни тўла қоплайди, сўнг уни муҳрлаб ташлайди. Гуноҳ муҳрланган қалбдан ўчмайди: иккинчи хатар – касаллик ёки ўлим тавбадан илгари келиб, хатоларни ўнглаш учун вақт қолмайди".

إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَمَاتُواْ وَهُمۡ كُفَّارٌ أُوْلَٰٓئِكَ عَلَيۡهِمۡ لَعۡنَةُ ٱللَّهِ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ وَٱلنَّاسِ أَجۡمَعِينَ١٦١

161. Куфрда бўлиб, кофирлигича ўлганлар, шубҳасиз Аллоҳнинг, шунингдек фаришталар, барча инсонларнинг лаънатига учрашади.

Инсонлар учун куфрда юриш, куфрда ўлишдан ҳам оғир мусибат йўқдир. "Куфр" сўзи луғатда "инкор этиш", "рад қилиш" маъноларини билдиради. Шаръий ҳукмларни инкор этувчи одам "кофир", унинг қилмишлари "кофирлик" дейилади. Аллоҳнинг борлигини ва бирлигини, Муҳаммад алайҳиссалом етказган хабарларни инкор, рад этганлар кофир саналади. Шунингдек, киши Аллоҳни инкор этмаса-да, имон келтириш зарур бўлган хабар ва фарзларни рад қилса, шаръий муқаддасотларнинг ҳурматини топтаса, шаръий ҳукмларни масхара қилса ҳам кофир бўлади. Кофирнинг жойи дўзахдадир. Умри ниҳоясигача Аллоҳ таоло нозил қилган нарсаларни инкор этиб, куфрда ўтиб кетганлар Аллоҳнинг, шунингдек, У яратган фаришталар ва барча инсонларнинг лаънатига қолишади.

Уламоларимиз куфрнинг бир неча хил бўлишини айтишган: 1. Инкор куфри – қалби ҳам, тили ҳам куфр келтирган, тавҳиддан ҳеч нарсани билмайдиган кишининг куфри. Бундайларни “Аллоҳнинг тавҳидини (ягоналигини) инкор қилганлар” дейишади. Қўрқитсанг ҳам, қўрқитмасанг ҳам уларнинг имон келтирмасликлари Қуръони каримда баён қилинган. 2. Инодий (ўжарлик) куфи. Шайтон Аллоҳ таолонинг зоту сифатини яхши билатуриб, Унинг фармонини бажармади, Одам алайҳиссаломга сажда қилмай, лаънатланди ва куфрга кетди. Аҳли Китоблар Аллоҳ таолонинг яккалигига ва ўзларига нозил қилинган илоҳий китобларни У юборганига ишониб, Ислом келганида уни инкор этдилар. Бундай «Кофирларга Аллоҳнинг лаънати бўлсин!» дея Қуръони каримда Оламлар Парвардигорининг ҳукми баён қилинган. 3. Саркашлик куфри – қалбида идрок қилади, тили билан иқрор бўлади, лекин қабул қилишдан бош тортади. Бундай куфрга Расули акрамнинг амакилари Абу Толибнинг куфри мисол бўлади. У мушриклар маломатидан қўрқиб (хижолат бўлиб қолмаслик учун) мусулмонликни қабул қилмаган. 4. Нифоқ куфри – куфр эгасининг қалбида имони йўқ бўлса-да, тилида имонни даъво қилади, булар мунофиқлардир. 5. Ҳукмий куфр – баъзан шариатга хилоф ишларни қилиш ёки куфр сўзларни билиб-билмай гапириб қўйиш сабабли куфрга ҳукм қилинувчи ҳолат. Масалан, бир мусулмон одам Қуръонни тепса ёхуд шариатни масхара қилса ёки «намоз фарз эмас», «тўнғиз гўшти ҳаром эмас» каби рад сўзларини айтса, мусулмончиликнинг бошқа ҳамма кўрсатмаларини бажараётган бўлса ҳам у кофир деб ҳукм қилинади.

Хоҳ ҳақиқий, хоҳ ҳукмий кофир бўлсин, умр бўйи қилган тоат-ибодатлари бекор бўлади. Бировни кофир деб ҳукм чиқарилса ва ўшандай бўлса, ортидан ўта хатарли оқибатлар келиб чиқади. Булар: 1. У билан хотини ўртасидаги никоҳ бузилади. 2. Болалари унинг қарамоғидан чиқади. 3. Жамият аъзолигидан маҳрум бўлади. 4. Уни маҳкамага бериб, «муртад» деган ҳукм чиқарилади. 5. У ўлса, ювилмайди, кафанланмайди, жанозаси ўқилмайди, мусулмонлар қабристонига кўмилмайди ва меросдан маҳрум бўлади. 6. Ўша ҳолида ўлса, дўзахий бўлади. Бордию одам адашиб шундай ҳолатга тушиб қолса, унга яхши насиҳат этиб, тавба қилиши ва никоҳини янгидан ўқитиб олиши тавсия этилади. Куфр исёндан пок, осий бўлмаган ва Парвардигорининг исмини ёд этиб, беш вақт намозини ўқиганлар нажот топувчи одам бўлади.

خَٰلِدِينَ فِيهَا لَا يُخَفَّفُ عَنۡهُمُ ٱلۡعَذَابُ وَلَا هُمۡ يُنظَرُونَ١٦٢

162. Бу абадийдир, уларнинг азоби енгиллатилмайди ҳам, уларга муҳлат берилмайди ҳам.

Куфрда ўтганлар маълум муддатгагина жазоланамиз, кейин Аллоҳ бизларни ҳам кечиради деб, хомтама бўлишмасин. Аллоҳ азза ва жалла банданинг барча хато-гуноҳларини кечиради, аммо куфрни, ширкни асло кечирмайди. Қиёматда уларнинг азоби ҳатто бироз ҳам енгиллатилмайди, уларга тавба қилишлари учун муҳлат ҳам берилмайди. Жон томоққа келиб, ғар-ғара ҳолатигача тавбага ижозат бор, ундан кейин ҳеч қандай тавба-тазарру, афсус-надомат инобатга ўтмайди. Аллоҳ таолонинг Ўзи бу ҳақда бандаларини кўп бора огоҳлантирган: "Дўзахдаги кимсалар жаҳаннам қўриқчиларига: "Парвардигорингизга дуо қилинглар, бизлардан бирор кунга азобни енгиллатсин", деганларида, улар: "Ахир пайғамбарингиз сизларга ҳужжат келтирмаганмиди?!" дейишади. "Йўғ-е, келтиришганди, лекин уларни ёлғончи қилган эдик", дейишади. Шунда фаришталар: "У ҳолда илтижо қилаверинглар, (лекин) кофирлар дуоси албатта зоедир", дейишади" (Ғофир, 49-50); "Унинг (кофирнинг) рўпарасида жаҳаннам турар, унга йиринг сувидан берилур. Уни ютмоқчи бўладию ўтказа олмайди, унга ҳар томондан ўлим келадию ўла олмайди. Унинг ортида (бундан ҳам) оғир азоб бордир" (Иброҳим, 16-17).

"Зиддиятли вазиятларда рақамли (онлайн) коммуникациялар" мавзусида Фарғона шаҳридаги диний ва ижтимоий лидерлар учун 10-12 сентабрь кунлари ташкил этилган 3 кунлик тренингдан лавҳа...

Субота, 03 октябрь 2020 00:00

2. БАҚАРА СУРАСИ, 158 ОЯТ

۞إِنَّ ٱلصَّفَا وَٱلۡمَرۡوَةَ مِن شَعَآئِرِ ٱللَّهِۖ فَمَنۡ حَجَّ ٱلۡبَيۡتَ أَوِ ٱعۡتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡهِ أَن يَطَّوَّفَ بِهِمَاۚ وَمَن تَطَوَّعَ خَيۡرٗا فَإِنَّ ٱللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ١٥٨

158. Сафо ва Марва ҳақиқатан Аллоҳнинг нишонларидандир. Ким Байтни ҳаж ёки умра қилса, иккиси орасида бориб-келиши гуноҳ эмас. Ва ким ихлос ила яхшилик қилса, Аллоҳ албатта тақдирловчи ва билувчидир.

Сафо ва Марва Маккадаги икки тоғ бўлиб, Иброҳим алайҳиссалом замонларидан бери ҳаж қилувчилар уларда ҳам саъй қилишар эди. Сўнгра араб мушриклари бу тоғларга икки бут қўйиб, уларга сиғина бошлашди. Ислом дини билан шарафланган саҳобалар ширкдан тавба қилишгани учун Сафо ва Марва тавофидан ҳам чекинишди. Шунда нозил бўлган Аллоҳнинг ҳукмига кўра, улар орасида бориб келиш (саъй қилиш)нинг гуноҳи йўқ, балки бу ҳаж амалларидандир. Сафо ва Марва орасида саъй қилиш ҳам мусулмонларга жуда муҳим рамзлардандир.

Иброҳим алайҳиссалом хотинлари Ҳожар онамиз ва эмизикли ўғиллари Исмоилни шу икки тоғ оралиғида қолдириб кетадилар. Ҳожар онамиз: "Бизни ташлаб қаёққа кетяпсиз?" деб сўрайди. Иброҳим алайҳиссалом бу саволга жавоб бермадилар, чунки қилаётган ишларининг ҳикматини билмас эдилар. Фақат Аллоҳ таолонинг амрини бажарар эдилар, холос. Қайта-қайта сўраб жавоб ололмаган Ҳожар онамиз: "Бунга сизни Аллоҳ буюрдими?" деб сўради. Тасдиқ жавобини олгач, "Ундай бўлса бизни Аллоҳ ўз ҳолимизга ташлаб қўймайди", деди ва Унга таваккул қилди. Ҳожар ҳам эрлари каби чин мўмина эди, лекин гўдаги чанқаганини кўриб, сув излашга тушди ҳамда Сафо ва Марва орасида етти марта уёқ-буёққа бориб-келдилар. Ниҳоят Аллоҳ она-болага Замзам булоғини оқизиб берди. Шунга кўра ҳожилар ҳам ҳаж пайтида Аллоҳга бўлган итоат ва муҳаббат рамзи сифатида Сафо ва Марва орасида етти мартадан саъй (юриш) қилишади.

Ҳишом ибн Урванинг оталари бундай деган: "Мен ёш бола бўлатуриб, Набий алайҳиссаломнинг завжалари Оиша розияллоҳу анҳога: "Аллоҳ таолонинг: "Сафо ва Марва ҳақиқатан Аллоҳнинг нишонларидандир. Ким Байтни ҳаж ёки умра қилса, иккиси орасида бориб-келиши гуноҳ эмас. Ва ким ихлос ила яхшилик қилса, Аллоҳ албатта тақдирловчи ва билувчидир" деган ояти ҳақида нима дейсиз? Мен Сафо ва Марвани саъй (бориб-келиш) қилмаган одам гуноҳкор бўлмайди, деб ҳисоблайман", дедим. Оиша онамиз: "Асло ундай эмас, агар бу оятнинг тафсири сен айтгандай бўлса, унда Сафо ва Марвани саъй қилмаса ҳам гуноҳкор бўлмас экан-да?! Аммо бу оят ансорлар хусусида нозил бўлган, улар (мусулмон бўлмасларидан олдин) Манот деган бутни улуғлашар эди. Шу боисдан улар Сафо ва Марвани саъй қилишга ботинишмас эди. Ислом жорий этилиб, мусулмон бўлганларидан сўнг жаноб Расулуллоҳга шу ҳақда савол беришди. шунда Аллоҳ таоло юқоридаги ояти каримани нозил қилди", дедилар" (Бухорий ривояти). Осим ибн Сулаймон ривоят қилади: "Мен Анас ибн Моликдан Сафо ва Марва ҳақида сўрадим. Шунда у: "Бу иккисини саъй қилишни жоҳилият давридан қолган одат, деб ҳисоблаб юрардик. Ислом жорий бўлгач, уларни саъй қилмай қўйдик. Шунда Аллоҳ таоло Бақара сурасининг ушбу оятини нозил қилди", деди" (Бухорий ривояти).

Мақолалар

Top