Январь ойида тушган катта миқдордаги қор ҳамон Жазоир ва Марокашнинг айрим ҳудудларида қолмоқда. "ТАСС" хабарига кўра, бу ҳақда икки Араб давлатининг метеорологик хизматлари маълум қилган. Натижада бепоён ҳудудлар катта қор уюмлари ва ярқираб турувчи музлаб қолган кўлларга эга оқ маконларга айланди.
Ҳар икки мамлакатнинг тоғли ҳудудларида ҳар йили қор ёғади ва одатда баҳор бошлангунга қадар бутун қиш бўйи тоғ олди ва чўққилар этакларида ётади. Бу мавсумда эса ёғингарчилик айниқса кўп бўлди.
Жазоирда Algeria Press Service ахборот агентлиги таъкидлаганидек, кўп қор асосан шимолий ва шимоли-ғарбий вилоятларда кузатилади. Ёғингарчилик нафақат тоғ йўлларини қамраб олди, балки йўл ҳаракати ва республиканинг чекка аҳоли пунктларига товарларни етказиб бериш билан боғлиқ жиддий муаммоларни юзага келтирди. Саҳрои Кабирнинг айрим қисмларига қор ҳам етиб келган. Сайёҳлар ва фотографлар Шимолий Африка қишининг экзотик кўринишларидан баҳраманд бўлиш учун келишмоқда. Коронавирус пандемияси сабабли қўйилган чекловлар муносабати билан булар асосан маҳаллий саёҳатчилардир.
Қўшни Марокаш аҳолиси ҳам бу қишда кўп қорни кўрди. Офатнинг асосий зарбини қиролликнинг шимолидаги Риф ҳамда Ўрта ва Юқори Атлас тоғли ҳудудлари ўзига олди. Қор ёғиши туфайли хорижда ҳам танилган Ифран ва Азру қишки курортлари сезиларли даражада жонланди.
Саҳронинг Марокаш қисмида Эрг-Шебби қум массивининг участкаларида вақтинчалик қишки манзара ҳосил қилган ҳолда .мамлакат жануби-шарқидаги машҳур Мерзуга сайёҳлик қишлоғи атрофида қор ёғди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Савол: Ассалому алайкум, охирги йилларда "липосакция" жарроҳлик амалиётининг ўтказилиши кўп кузатилмоқда. Динимизда инсон танасидаги ортиқча ёғларни жарроҳлик амалиёти орқали олиб ташланиши ҳақида нима дейилади?

Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Ва алайкум ассалом ва раҳматуллоҳи ва баракатуҳу. Ислом динининг асосий тамойилларидан бири бири бу бандалар ҳаётида вужудга келадиган танглик ва қийинчилик каби машаққатларни кўтарилганлигидир. Аллоҳ таоло буни бандаларига бўлган меҳр-шафқатининг чексизлиги сабаб жорий қилган. Шариат қоидаларидан бирида

 “المشقة تجلب التيسير” (“Машаққат енгиллик келтиради”) дейилса, бошқасида "الضرر يزال" (“Зарар кетказилади”) дейилади. Шунинг учун ҳам фақиҳлар ўзлари томонидан баён қилинган ҳукм ва фатволарнинг аксарида ана шу тамойил ва қоидаларни асос қилиб олишган.

Бугунги кундаги инсонлар турмуш тарзи катта ўзгаришларга дуч келди. Меҳнат жараёни, овқатланиш одатлари, дори ва озуқа моддалариинг ранг-баранглиги шулар жумласидандир. Кун бўйи компьютер қаршисида ўтириб ишлаш ҳамда озиқ-овқат ва дори-дармонлар таркибидаги айрим гормонларга ўхшаш моддаларнинг мавжудлиги натижасида инсонлар тана вазнининг ортиб кетиши каби турли-туман муаммолар келиб чиқмоқда. Маълумки, семизлик туфайли одамда юрак қон-томир ва бошқа касалликлар келиб чиқиши осонлашади.

Динимиз кўрсатмаларига амал қилиб яшаш ортиқча вазн муаммосига олиб келмайди. Чунки Ислом инсонни меъёрида ва соғлом овқатланиш (рўза тутиш, парҳез) ҳамда жисмоний хатти-ҳаракатларни кўпайтиришга тарғиб қилади. Имом Термизий ва бошқа муҳаддислар Миқдод ибн Маъдийкарибдан ривоят қилган ҳадисда

المقداد بن معدي كرب - رضي الله عنه - قال: سمعتُ رسول الله - صلى الله عليه وسلم - يقول: ما ملأ آدمي وعاء شرًّا من بطن، بحسب ابن آدم أكلات يقمن صلبه، فإن كان لا محالة فثلث لطعامه، وثلث لشرابه، وثلث لنفسه.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Одам боласига тўлдириш учун қорнидан кўра ёмон идиш йўқ. Инсонга қаддини кўтарадиган луқмалар кифоя. Агар иложи бўлмаса, қориннинг учдан бири таоми, учдан бири ичимлиги ва учдан бири нафаси учундир”.

Ушбу ҳадисда меъёрида таомланишга тарғиб бўлса, Имом Муслим ва бошқалар Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан қилган ривоятда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам жисмоний фаолликка чақириб бундай дедилар:

عن أبي هريرة  قال: قال رسول الله ﷺ: المؤمن القوي خير وأحب إلى الله من المؤمن الضعيف وفي كل خير، احرص على ما ينفعك، واستعن بالله ولا تعجز... رواه مسلم

"Кучли мўмин кучсиз мўминдан яхшироқ ва Аллоҳга маҳбуброқдир, лекин ҳар иккисида ҳам яхшилик бор. Сенга фойдали бўлган ишларга ҳарис бўлгин ва (ишингда) Аллоҳдан ёрдам сўрагин, лекин ҳаргиз ожизланмагин!".

Бироқ ортиқча вазнга мойиллик ёки танага эътиборсизлик туфайли инсонда семириш юзага келса ва у саломатликка хавф сола бошлаган пайтда бугунги кунда тиббиётда вужудга келган янги турдаги липосакция деб номланган жарроҳлик амалиёти орқали гавдани коррекция қилишга рухсат берилади. Бу амалиётда оздириш ва диета билан ҳаракат қилганда кетмаган жойлардан ортиқча ёғлар олиб ташланади ва зарар кетказилади. Зеро, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам:

قال النبي صلى الله عليه وآله: تداووا فإن الله عز وجل لم ينزل داءً إلا وأنزل له شفاءً

"Даволанинглар, Аллоҳ таоло бирон дард берган бўлса, албатта унинг давосини ҳам берган", деганлар.

Лекин шуни яхши билишимиз керакки, динимиз кўрсатмаларига амал қилмай яшаб, пала-партиш овқатланиш ёки камҳаракатлик билан инсон ўзига-ўзи ортиқча вазнни йиғиб олиб, бундай муолажаларга мурожаат қилишгача етиб бориши Аллоҳ таоло инсонларга омонат сифатида берган тана аъзоларининг шукрини адо қилиш бўлмайди.

Аъзолардан ташқари жон ҳам инсонга бир омонатдир. Жонни берувчи Аллоҳдир, вақти келганда бу омонатни қайтариб олади. Ўз-ўзини ўлдирган кишилар ва ўлимга олиб борувчи касалликка дучор қилувчилар Аллоҳнинг бу омонатига хиёнат қилганлари учун катта гуноҳкор бўладилар. Шунинг учун жисмимизни турли касалликлардан эҳтиёт қилиш, уни саломат сақлашга ҳаракат қилишимиз ҳам омонатни сақлаш ҳисобланади.

Шу ўринда, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг охирги замон умматлари тўғрисидаги башоратларини ўз ичига олган ҳадисни эслатиб ўтиш ўринли.

عن عِمْرَانَ بْن حُصَيْنٍ رضي الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : إِنَّ خَيْرَكُمْ قَرْنِي ، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ ، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ ، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ . قَالَ عِمْرَانُ : فَلَا أَدْرِي أَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَعْدَ قَرْنِهِ مَرَّتَيْنِ أَوْ ثَلَاثَةً . ثُمَّ يَكُونُ بَعْدَهُمْ قَوْمٌ يَشْهَدُونَ وَلَا يُسْتَشْهَدُونَ ، وَيَخُونُونَ وَلَا يُؤْتَمَنُونَ ، وَيَنْذِرُونَ وَلَا يُوفُونَ ، وَيَظْهَرُ فِيهِمْ السِّمَنُ.

Имрон ибн Ҳусойн розияллоҳу анҳудан ривоят қилади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Сизларнинг энг яхшингиз менинг асримда яшаганларингиз. Сўнг улардан кейин келганлар. Сўнг улардан кейин келадиганлар. Сўнг улардан кейин келадиганлар. (Шу ерда Имрон айтади: Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васаллам ўз асрларидан кейин икки асрни санадиларми, учта асрни тилга олдиларми, аниқ билмиман). Сўнг улардан кейин гувоҳликка чақирилмаса ҳам гувоҳлик берадиган, омонатдорлиги йўқ бўлиб, хоинлик қиладиган, назр қилиб унга вафо қилмайдиган одамлар келади. Уларда семизлик пайдо бўлади”.

Албатта, бу ҳадисда хилқат жиҳатидан эмас, балки пала-партиш овқатланиш, еб-ичиш ва маишатларга керагидан ортиқча берилиб кетиш оқибатида келиб чиқадиган тана оғирлиги ҳақида гап кетади. Исломда ҳеч қачон хилқатдаги айб туфайли инсон камситилмайди. Лекин семизлик яхши хислат эмаслигидан огоҳлантириш бор.

Демак, инсон эҳтиётсизлик туфайли ушбу турдаги амалиётга киришадиган бўлса, дастлаб у Аллоҳга тавба қилиб, амалиётдан кейин суннатга мувофиқ тартибли ҳаёт кечириши талаб этилади.

Айни вақтда шуни эслатиб ўтмоқчимизки, танадаги ортиқча вазн хавфсиз бўлишига қарамай шунчаки гавданинг ташқи кўринишини янада мукаммал кўринишга келтириш учун бундай амалиётга қадам қўйиш Аллоҳ таолонинг қуйидаги сўзига биноан ҳаром қилинган амалиётлар сирасига кириб қолади:

وَلَآَمُرَنَّهُمْ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ وَمَنْ يَتَّخِذِ الشَّيْطَانَ وَلِيًّا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْرَانًا مُبِينًا

"(Шайтон айтди:) “Уларга буюраман – Аллоҳнинг яратганларини ўзгартирадилар”. Кимки Аллоҳни қўйиб, шайтонни дўст тутса (унинг айтганларини бажарса), демак, у аниқ зиён қилибди” (Нисо сураси, 119-оят).

Шунингдек, мазкур турдаги амалиётларнинг зарари семизликдан етадиган зарарга тенг ёки ундан кўп бўлган ҳолатларда ҳам қилиш мумкин эмас.

Кўпроқ аёлларда учраб турадиган яна бир муаммо ҳомиладорликдан кейинги асоратлар ёки бошқа сабабларга кўра қоринни “фартук”ка ўхшаб осилиб қолишини йўқотиш учун қилинадиган абдоминопластика деб аталувчи жарроҳлик амалиётининг ҳукми ҳам ҳудди мана шу шартлар билан жоиз бўлади, яъни шартларнинг ҳаммаси ёки улардан бири топилмаганда ҳаром бўлади. Бунда осилиб қолиб, инсонга машаққат етказаётан қоринни кесиб олиб ташланади. Валлоҳу аълам.

Саиджамол МАСАЙИТОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Фатво бўлими мудири ўринбосари

Мир Араб ўрта махсус ислом билим юрти мударриси

Тожиддинов Абдусамад

Покистоннинг етакчи ахборот агентликларининг «Islamabad Post»ва «Pakistan Economic Net» веб-сайтларида Ўзбекистоннинг республикадаги зиёрат туризмини ривожлантириш борасидаги саъй-ҳаракатларига бағишланган мақолалар хорижда кенг мақсадли аудитория орасида фаол тарғиб этилди.
Ўқувчиларнинг диққат-эътибори яқинда Халқаро ислом академиясида Ўзбекистоннинг хориждаги элчилари билан бўлиб ўтган учрашувга қаратилиб, унда мамлакатимизда зиёрат туризмини ривожлантириш билан боғлиқ долзарб масалалар муҳокама қилинди.
Таъкидландики, ҳозирги кунда янгиланиб, ҳар томонлама дунёга фаол очилаётган Ўзбекистонда туризмни ривожлантириш хорижликларни республикамизнинг жаҳонга машҳур диққатга сазовор жойлари, тарихий-маданий масканларига жалб этиш борасидаги муҳим қадамлардан биридир.
Бунда Ўзбекистоннинг бой тарихий, маънавий ва маданий меросига алоҳида эътибор қаратилмоқда.
"Имом Бухорий, Имом Термизий, Имом Мотуридий, Баҳоуддин Нақшбанд, Маҳмуд Замахшарий, Ибн Сино, Беруний, Форобий ва бошқа мусулмон оламининг машҳур алломалари замонавий Ўзбекистон ҳудудида яшаб ижод қилдилар, уларнинг мақбаралари мамлакатда зиёрат туризмини ривожлантиришда муҳим роль ўйнайди", - деб ёзилади нашрларда.
Шу ўринда Туркия, Индонезия, Малайзия, Россия, Покистон, Хитой, Ҳиндистон, Япония, Европа ва Араб мамлакатлари фуқаролари орасида Ўзбекистонга зиёрат туризмига қизиқиш жуда юқори экани алоҳида таъкидланади. Бу ва бошқа манфаатдор давлатлар билан ҳамкорликни жадаллаштириш ва мустаҳкамлаш орқали бу йўналишда яхши натижаларга эришиш мумкин.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

«Huquq» газетасининг 42-сонида чоп этилган «Сериал – вақт кушандаси(ми)?» сарлавҳали мақолада бугунги куннинг долзарб муаммолари, жумладан, юртимиз телеканалларида намойиш этилаётган хориж сериаллари эфир соатининг кўплиги, улардаги қаҳрамонлар кийими хижолатомуз аҳволда эканлиги, ушбу ҳолатлар ҳамда қадаҳлар акс этган саҳналар хиралаштириб берилаётгани, бу эса томошабин онгига салбий таъсир кўрсатиши ёритилган.

Шу мавзуда устозимиз шайх Муҳаммад Юсуф Муҳаммад Содиқ ҳазратлари бундай деган эди: «Афсуски, бу ҳозир тўғриланиши керак бўлган долзарб мавзулардан бири. Буюк алломалар юрти бўлган жойларда одамлар аждодларимиздан эмас, балки улар қаттиқ қайтарган нарсалардан ибрат олиши ачинарли ҳол. Яъни одамлар динимиз қайтарган нарсалардан ибрат олишмоқда.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким бир қавмга тақлид қилса, у ўшалардандир” деган» (Имом Абу Довуд ва Имом Насаий ривояти).

Шарҳ: ўз қавми, ўз дини ва урф-одати туриб, бошқаларнинг турмуш тарзини, кийиниш ва ҳаётдаги бошқа нарсаларини устун қўйиб, жон-жаҳди билан уларга ўхшашга ҳаракат қилиш одамга ўз таъсирини ўтказмай қолмайди. Ўша одам «ҳар кимга ниятига яраша» қоидасига биноан ўзи тақлид қилган қавмдан бўлади. Кофирларга ўхшашни орзу қилиб уринган бўлса, кофирлардан бўлади. Фожирларга ўхшашга ҳаракат қилган бўлса, фожир бўлади ва ҳоказо…

Ислом уммати Аллоҳ таоло юборган таълимотларнинг энг мукаммалига, ҳар бир замон ва маконга муносиб таълимотга раво кўрилган. Ҳақ таоло бу умматни бошқа барча умматлар устидан шоҳид қилиб, ҳар бир нарсада ўзига хосликни бериб қўйган. Шу боис ҳам бу умматга ўзидан бошқаларга ўхшашга ҳаракат қилиш, Аллоҳ таоло осмондан туширган нарсани қўйиб, бошқа миллатлар ердан чиқарган нарсаларга ҳавас қилиши мутлақо тўғри келмайди.

Юқоридаги ҳадисда фақат кийим ҳақида эмас, балки умуман ташқи қиёфани қандай тутиш кераклиги ҳақида ҳам сўз кетмоқда. Демак, ташқи қиёфа маданиятида ҳам ҳар ким ўзлигини, яъни эркак эркаклигини, аёл аёллигини, мусулмон мусулмонлигини унутмаслиги керак. Худди шундай мусулмонлар бошқа миллатларга хос бўлган, уларни мусулмонлардан ажратиб турадиган нарсаларга тақлид қилмасликлари лозим».

Муновий розияллоҳу анҳу айтади: «Ҳаё икки хил бўлади: нафсоний ва иймоний. Биринчиси барча инсонларда яратилган бўлади. Унга авратни очишдан ёки одамлар ҳузурида жинсий яқинлик қилишдан ҳаё қилиш кабилар киради. Иккинчиси эса мусулмоннинг Аллоҳдан қўрқиб ҳаром ишлардан тийилишидир».

Гуноҳларнинг ёмонликларидан бири ҳаёни кетказишидир. Ҳаё – барча яхшиликларнинг асоси. Унинг кетиши барча яхшиликларнинг кетишидир. Гуноҳлар аста-секин ҳаёни заифлаштириб, бир йўла йўқ қилиб юбориши ҳам мумкин.

Ойнаи жаҳонда бериб борилаётган фильмларнинг баъзилари инсон психологияси, ақли ва қалбига салбий таъсир қилмоқда. Бу эса жамиятда янги жиноятлар содир бўлишига олиб келмоқда.

Маълумки, инсон икки, бир-бирига зид бўлган руҳ ва нафс жам қилинган ягона мавжудот ҳисобланади. Шундай экан, салбий оқибатларга етакловчи фильмлар инсонда ёмон оқибатларни келтириб чиқаради. Энг хатарлиси ёш йигит-қизлар бундай фильмларни ота-онаси билан кўриши ва фильм қаҳрамонларига ўхшашга ҳаракат қилишидир.

Менимча, инсон маънавий-руҳий озуқа оладиган тарихий, ёшларни ватанга муҳаббатли бўлишга чорловчи фильмларни кўпайтириш керак. Халқимизнинг маънавий иммунитетини кучайтириш лозим. Фильмлар оммага намойиш қилинишдан олдин уламолар ва турли соҳа вакиллари муҳокамасида тасдиқланиши зарур деб ўйлайман. Зеро, «Маслаҳатли тўй тарқамас» деб бежиз айтилмаган.

Жасур РАУПОВ,
Тошкент вилояти бош имом-хатиби