muslimuz

muslimuz

Середа, 20 март 2024 00:00

Қалб қотиб, қорайса

«Динни (охират жазосини) инкор этадиган кимсани кўрганмисиз?! Бас, у етимни жеркийдиган... кимсадир» (Моъун, 1–2).

Етимнинг ҳақини бермай, унга зулм қилиш имонсиз бандаларнинг сифатларидан экани Моъун сурасида баён этилган. Аллоҳ таоло Нисо сурасида бундай огоҳлантиради: «Вояга етган етимларга мол-мулкларини (қайтариб) берингиз, пок нарсани нопок нарсага алмаштирмангиз! Уларнинг молларини ўз молларингизга қўшиб ҳам емангиз! Зеро, бу катта гуноҳдир» (Нисо,2)«Етимларнинг мол-мулкларини зулм йўли билан ейдиган кимсалар, албатта, қоринларида олов еган бўлурлар ва албата, дўзаҳда куйгайлар» (Нисо, 10).

Динимиз етимларга ғамхўрлик қилишни тарғиб қилади. Етимнинг ҳақини адо этишга, унга ота-онадек суянчиқ ва меҳрибон бўлишга чақиради.

Етимни ўз қарамоғига олиб, уни тарбия қилган кишига улуғ ажрлар бор. Саҳл ибн Саъд (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: «Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) айтадилар: “Мен ва етимни ҳимоясига олган жаннатда мана бундаймиз”, деб кўрсаткич ҳамда ўрта бармоқларини бирлаштирдилар» (Имом Бухорий ривояти).

Ибн Баттол айтади: “Бу ҳадисни эшитган ҳар бир мўмин етимлар учун  меҳр-шафқатли ва меҳрибон бўлиши лозимдир. Зеро, шу амали туфайли суюкли Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) билан жаннатда бирга бўлади.

Шайх Абдуллоҳ Носиҳ айтади: “Бола қувноқ ва гўдаклик чоғида унинг отаси вафот этиб, ўзига меҳрибон ва раҳм-шафқатли қўлни тополмаса, тарбияси бузилади ва жиноят кўчасига қадам қўяди”.

Етимларга ғамхўрлик қилишда иккита муҳим фойда бор: бири жамиятда ёмон ахлоқли ёшлар ўсишидан сақлаш, иккинчиси яхши хулқ соҳибларини кўпайтиришдир.

Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: «Расуллуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам)га бир киши ўзининг қалби қотиб, қорайганидан шикоят қилди. Шунда У Зот алайҳиссалом: “Етимларни бошини сила, мискинларга ғамхўрлик қилгин”, дедилар» (Имом Аҳмад ривояти).

Шу ўринда бир масала хусусида тўхталиб ўтиш фойдадан холи эмас. Баъзи ота-оналар борки, улар фарзандлари тарбиясига умуман эътибор беришмайди. Ана шундай кишилар ҳақида Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай марҳамат қилганлар: “Эрнинг ўз оиласини нафақасиз ташлаб, уларни зое қилгани гуноҳкор эканлигига кифоя қилади” (Абу Довуд ривояти). Бошқа бир ҳадисда эса: “Аллоҳ ундай кимсага жаннатни ҳаром қилган”, дейилган (Имом Бухорий ривояти).

Солиҳ мусулмонлар етимларга ғамхўрликда намуна бўлганлар. Зайд ибн Аслам отасидан ривоят қилади: «Мен Умар (розияллоҳу анҳу) билан бозорда юрган эдим. Бир ёш аёл олдимизга келиб: “Ё Амирал мўминин! Менинг эрим ҳалок бўлди. Болаларимни боқишга эса ҳеч вақоим йўқ. Уларнинг ўлиб қолишидан қўрқяпман. Мен Хаффоф ибн Иймо Ғифорийнинг қизиман. Отам Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) билан Ҳудайбияда қатнашган”, деди. Умар (розияллоҳу анҳу): “Сен хафа бўлма”, дедилар ва уйларидаги туяни олиб келиб, унга икки катта идишда дон юклаб ҳалиги аёлга бердилар. Яна унга маълум миқдорда пул ва кийим ҳам тортиқ қилдилар. Шунда бир киши: “Эй Умар! У аёлга кўп нарса бериб юбордингиз”, деди. Умар (розияллоҳу анҳу): “Сенинг ҳолингга вой бўлсин! Унинг отаси Исломга мустаҳкам қўрғон қўйган кишилардан эди”, дедилар» (Имом Бухорий ривояти).

Етим – отаси ўлган ва балоғатган етмаган боладир. Агар бола балоғатга етса, етим ҳисобланмайди. Аммо бола балоғат ёшига етса-да, ақли ноқис бўлса, етим ҳисобланаверади.

Агар етим закот бериладиган шахслар қаторига кирса, фақир ёки мискин бўлса, унга закот бериш мумкин. Зайнаб онамиз (розияллоҳу анҳо) Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан: “Эримга ва уйимдаги етимларга садақа (закот) берсам бўладими?” деб сўраганида, Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ижозат берганлар.

Жалолиддин домла ҲАМРОҚУЛОВ

Устоз Ҳомиджон домла Ишматбеков,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раисининг биринчи ўринбосари.

«Эсла, вақтики Роббинг фаришталарга: "Мен ер юзида халифа қилмоқчиман", деди. Улар: "Унда фасод қиладиган, қон тўкадиган кимсани қилмоқчимисан? Ва ҳолбуки, биз Сенга тасбиҳ, ҳамд айтиб ва Сени улуғлаб турибмиз", дедилар. У: "Мен сиз билмаганни биламан", деди» (Бақара сураси, 30-оят).

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Устоз Салоҳиддин домла Шарипов,
"Ҳазрат Али" жоме масжиди имом-хатиби.

Cавол: Рамазон рўзасини қасддан бузган киши каффорат тўлар экан. Шу ҳақда маълумот берсангиз?

Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Рўзадор қасддан яъни, рўза тутгани эсида бўла туриб овқат еса, сув ичса ёки жинсий алоқа қилса, рўзаси бузилади. Бу ҳолатда ҳам қазо, яъни, бузган рўзасини тутиши, ҳам каффорат вожиб бўлади.

Рўзанинг каффорати қуйидагилардан иборат:

Бир қул озод қилиш.

Агар бунга қодир бўлмаса кетма-кет икки ой рўза тутиш.

Бунда бир кун қазосидан ташқари икки ой ҳисобланади. Ҳозирги кунда қулдорлик йўқлиги сабабли қул озод қилишга қодир бўлмаслик табиийдир. Ушбу отмиш кун кетма-кет тутиладиган рўза шариатда рўза тутиш мумкин бўлмаган кунлар яъни, Рамазон ва Қурбон ҳайити кунлари ва Қурбон ҳайити кунидан кейин уч кун, жами беш кунга тўғри келиб қолмаслиги керак. 

Бунга ҳам имконияти бўлмаса, олтмишта фақир кишига фидя миқдорича таом беради ёки таомнинг қийматини беради. Бир фақир кишига олтмиш кун таом берса ҳам бўлади. Аммо бир фақирга отмиш кунлик таомни бир кунда берса жоиз бўлмайди.

Каффорат ҳақида фиқҳий манбаларимизда шундай дейилган: "Ким икки жинсий йўлнинг бирига қасддан яқинлик қилса, озуқа ёки даво бўладиган нарсани еса ёҳуд ичса унинг зиммасига қазо ва каффорот лозим бўлади. Унда  аввало бир қул озод қилади. Тополмаса икки ой кетма-кет рўза тутиб беради. Унга ҳам қодир бўлмаса, олтмиш мискинни тўйдиради" (“Раддул муҳтор”).

Зиммасига каффорат лозим бўлган киши рўза тутишга қодир бўла туриб, таомлантириш йўли билан каффоратни адо қилмоқчи бўлса, каффорат адо бўлмайди. Чунки тартиб бузилган бўлади.

Каффорат рўзасини тутаётган аёл орада ҳайз кўриб қолса, каффоратни қайтадан бошламайди, балки узри кетгач давом эттиради. Нифос қонини кўрса, каффоратни қайтадан бошлайди. Чунки, нифос қони бу масалада узр ҳисобланмайди (“Раддул муҳтор”).

Каффорат рўзасини тутаётган киши олтмиш кун ичида бирор кунни қолдирса каффорат бузилади ва рўза тутишни бошидан бошлайди.

Рамазоннинг қазоси ва каффоратини тутаётган киши субҳи содиқ кирмасидан аввал мана шу рўзаларни тутишни ният қилишлари шарт. Агар ният қилолмай субҳи содиқдан кейин ният қилса, нияти эътиборли бўлмайди. Шунинг учун саҳарликка туролмай қолишидан қўрққан киши қуёш ботганидан кейин эртанги куннинг қазо ёки каффорат рўзасини тутишни ният қилдим, деса кифоя қилади (“Фатавои Ҳиндия”).

Рамазон рўзасидан бошқа рўзаларни бузишда каффорат йўқ. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази.

Вівторок, 19 март 2024 00:00

Рўзанинг 7 ҳикмати

Рўза тутган кишининг тақводорлиги зиёдалашади. Аллоҳ таоло Қуръони каримда рўзани олдинги умматларга фарз қилганидек, ушбу уммати Муҳаммадийяга ҳам фарз қилганини айтиб, оятнинг сўнгида албатта тақводор бўласизлар деб таъкидлади. Рўза туфайли инсонда Роббисини кўриб турганлигини ҳис қилиш кучи, У зотдан қўрқиш ҳисси янада зиёдалашади. Рўза тутиш билан банда Роббисига бўйсуниб, буйруғига “лаббай”, деб итоат қилган бўлади.

Рўза кўзни номаҳрамларга назар солишдан сақловчи, ёмонликларга ундовчи шайтоний нафсини сусайтирадиган асосий омиллардандир. Чунки унинг ёрдамида инсон нафсининг ҳар қандай хоҳиш-истакларига ғолиб келади. Бу билан инсоннинг қийинчилик, машаққатларга бардош бериш, сабр қилиш тажрибаси ошади.

Рўзанинг яна бир ҳикмати ночор, мискин, фақирларни ҳолатини эслатишдир. Киши оч, чанқоқ бўлмас экан, фақирлар чекадиган қийинчиликларни қаердан билсин! Рўза тутган инсон очлик, чанқоқлик аламини тотиб кўриб, бечора ҳолдагиларни қандай кун кечираётганини ҳис этади. Турмушимизда тўкин-сочин, фаровон ҳаёт кечирар эканмиз, кўп ҳолатларда, қариндош-уруғ, қўни-қўшни, атрофимиздаги инсонларнинг ҳолати қай даражада кечаётганини, лоақал бир маротаба эслаб қўйиш ёдимиздан кўтарилиб қолади. Кўча-кўйда, автобусда, метрога тушганимизда бозорга борганимизда, умуман олганда кўплаб ўринларда ибрат олишимиз керак бўлган ҳолатларга дуч келамиз-у, аммо эътибор бермасдан ўтиб кетаверамиз. Шунинг учун ҳам халқимизда “Қорни тўқнинг қорни оч билан нима иши бор” деган ибора бежиз айтилмайди. Ҳақиқатдан ҳам баъзида бечораҳол кишиларнинг олдидан ўтиб кетадиган бўлсак, улар ҳам биз каби инсон, улар ҳам биз каби фаровон ҳаёт кечиришни исташларини, уларнинг олдиларидаги жажжи фарзандлари, бизнинг фарзандларимиз каби ота-онанинг меҳрига, атрофдагиларнинг эътиборига лойиқ эканларини унутиб қўямиз. Ҳа, инсон унутувчан ва баъзан ношукр бўлади, чунки кеча яқинда ўзининг ҳолати ҳам шундай бўлганини, ўзи ҳам бошқаларнинг кўмагига муҳтож бўлганида: “Мен ҳам қачон ўзгаларга ўхшаб кўнглим тусаган нарсани ейман”, деб Аллоҳ таолога дуо қилиб ёлворганини эсидан чиқаради. Ёки бўлмаса, умри давомида тўқчиликда яшаб, тақдири илоҳий билан ўзининг бошига ҳам шундай кунлар тушиб қолиши мумкинлиги ҳақида ўйлаб ҳам кўрмайди. Шунинг учун ҳам юқорида таъкидлаб ўтганимиздек, рўза инсонни мурувватга, ўзгаларга, хусусан бечора ҳолларга эътибор қаратишга ундайди. Ким ўзида раҳм-шавқат сифатини шакллантириш ва мустаҳкамлашни хоҳласа рўза тутсин!

Яна бир ҳикмати – узоқ-яқиндаги барча мусулмонларни Рамозон ойида рўза тутишга бирлаштиришдир. Бир вақтда рўзани ният қилиб, бир вақтда рўзаларини очадилар. Шу билан ҳам маънан, ҳам ҳиссан барча умматнинг якдиллиги рўёбга чиқади.

Рўзанинг навбатдаги ҳикмати, рўза бадан учун сиҳат-саломатлик гаровидир. Рўзадор рўза тутиши сабабли, ўз соғлиғини тиклаб олади. Бугунги кунга келиб бутун дунёда рўза нафақат соғлиқни сақлаш учун, балки беморларни даволаш учун ҳам ўта зарур омил эканлиги ошкора айтилмоқда. Яқинда олимлар рўза тутиш йўли билан даволанган беморлар рўйҳатини эълон қилишди. Натижа кишини ҳайратга соладиган даражада муваффақиятли эди. Ҳатто саратон касалига мубтало бўлганлар ҳам мана шу йўл билан шифо топишибди. Рўза турли касалликларга даво бўлиши билан бирга бадандаги ёмон, кераксиз ёғларни, холерик-сафро, флагматик-балғам, сангвиник-қон, меланхолик-қора ўтларни кетказади. Қонни мусаффо қилади, ошқозонни яхшилайди. Натижада рўзадор анча енгиллашиб қолади, зеҳни ўткир, хотираси кучли, иродаси мустаҳкам бўлади. Кўплаб тиббиёт мутахассислари: “Рўза тутиш баданнинг соғлом ва қувватли бўлишига сабаб бўлади”, деб таъкидлайдилар.

Рўза тутган кишининг гуноҳлари тутган рўзаси сабабли мағфират қилинади.

Рўза тутган киши ўз рўзаси сабабли фаришталар сифати ила сифатланади. Маълумки, емаслик, ичмаслик ва жинсий яқинлик қилмай, доимо тоатда бўлиш фаришталарга хос сифатдир. Рўза тутган инсон ўзининг рўзадорлиги билан айнан ана шу сифатларга соҳиб бўлади.

Ғиёсиддин ҲАБИБУЛЛОҲ

Мақолалар

Top