muslimuz
Фарзандингизни жазолаганингизда нима дейсиз?
Гоҳида фарзандларимизни бирор айби учун танбеҳ бермоқчи бўлсак, ғазаб отига миниб оламиз. Уларга оғир-босиқлик билан насиҳат қилиш ўрнига ичимиздаги бор ёмон гапларни, сўкишу ҳақоратларни ёғдирамиз.
Айримлар ўз жигарпорасини бирор онгсиз ҳайвонга ўхшатса, яна айримлар бошқа турдаги фаҳш гаплар билан болаларини сўкадилар. Яна ҳам энг ёмони фарзандининг бебошлик қилиб содир этган айби учун уларни қарғайдиганлардир.
Баъзилар эса насиҳат қилиш керак экан деб соатлаб маъруза ўқиб, гапларининг таъсирини ўзлари камайтириб қўйишади. Аслида-чи? Аслида тарбия жараёнидаги танбеҳ қандай қилинса тўғри бўлади?
Оталардан бири айтади: “Аёлимнинг айтишига қараганда, мен болаларни уришиб бераётган пайтимда уларга жуда қўпол гапирар эканман. Лекин ўзим нима деётганимга эътибор бермас эканман. Аёлимнинг гапидан кейин ўзимнинг нима дейишимга, қандай гаплар билан фарзандларимга танеҳ беришимга аҳамият бердим. Аёлим ҳақ экан, ҳақиқатда мен жуда ёмон гапларни ишлатар эканман. Ўшандан кейин уларга танбеҳ бермоқчи бўлсам, фақат яхши сўзлардан фойдаланишни қасд қилдим. Масалан: “Астағфируллоҳ”, “Аъузу биллааҳи минаш шайтонир рожийм”, “Лаа ҳавла валаа қуввата иллаа биллааҳ” деган зикрларни айтиб жазолайдиган бўлдим. Алҳамдулиллаҳ, шундан кейин ғазабим келса ҳам ўзимни босиб тура оладиган бўлдим. Гапларим ҳам олдингидан кўра фарзандларимга яхшироқ таъсир қиладиган бўлди”.
Оналарнинг бири айтади: “Фарзандларимни жазолаб таъзирини бераётган пайтим “Аллоҳ ҳидоят қилгур” дейман. Менга бу гапни айтиш одат бўлиб қолган. Қачон болаларим жаҳлимни чиқаришса, қулоқсизлик қилишса, ҳатто уларни савалашга тўғри келиб қолса ҳам ўша пайтда оғзимдан беихтиёр “Аллоҳ ҳидоят қилгур” деган гап чиқиб кетади. Мен бу сўзларни онамдан ўрганган бўлсам керак. Онам ҳам бизнинг бирор ишимиздан аччиқлари чиқса, шундай деб танбеҳ берардилар”.
Имом Бухорий раҳматуллоҳи алайҳ ўзларининг Саҳиҳларида келтиришларича, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг даврларида маст қилувчи ичимлик ичишга ўрганган бир киши бўлган экан. Набий аалайҳиссалом унга қайтарилган ишни қилгани учун таъзир белгиладилар. Ҳалиги одам таъзирини олгандан бир муддат ўтиб, яна шу айби билан қўлга тушди.
Набий алайҳиссаломнинг такрор буйруқлари билан яна қамчи урилди. Бу ҳолатни кузатиб турган саҳобаи киромларнинг бири ҳадеб бир ишни қилаверадиган кишининг ҳолатидан аччиқланиб “Аллоҳнинг лаънатига учрагур” деб юборди. Шунда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам уни лаънатлашдан қайтариб, умматга ҳар қандай вазиятда ҳам тилни тийиш кераклигини ўргатдилар.
Доктор Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътининг
"Фарзанд тарбиясида 700 та сабоқ" китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Камронбек Ислом таржимаси.
Цементга олдиндан пул бериш
Cавол: Бизда уй қурмоқчи бўлганлар цемент, шифер, ғишт сотувчилар билан келишиб аввалдан пул бериб қўйишади. Масалан, цементнинг килоси 1000 сўм бўлса, олдиндан пул берилаётгани учун 900 сўмдан берилади. Оладиган вақт келганда нарх 1200 сўм бўлиши мумкин. Шундай келишиш мумкинми?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Сиз айтган келишув “Салам” савдоси дейилади ва бу дуруст савдо ҳисобланади.
Ибн Аббос разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам Мадинага келганларида одамлар мевалар учун бир йил ёки икки йилга пул олардилар. У зот алайҳиссалом: “Ким хурмо учун қарз олса, маълум кайл (ўлчов идиши)га, маълум оғирликка ва маълум вақтга олсин”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).
Салам савдосида риоя қилиниши керак бўлган бир нечта шартлари бор. Бу савдода сотилаётган маҳсулот цемент сингари килолаб, сув, сут сингари литрлаб, мато сингари метрлаб сотиладиган ёки ғишт, тухум каби деярли бир-биридан фарқ қилмайдиган маҳсулот бўлиши керак. Сиз айтган учала маҳсулот ҳам бу шартга тўғри келади.
Сотилаётган маҳсулот юқоридаги шартга тўғри келгач, унда салам битимини тузиш учун қуйидаги жиҳатлари маълум бўлиши керак:
- Маҳсулотнинг жинси (масалан, цемент),
- Нави (масалан, “фалон заводники” ёки “Фалон маркадаги”),
- Сифати (масалан, “олий”, “ўрта”, “паст”),
- Миқдори (кило, метр, дона ёки ҳажми),
- Вақти (саламнинг энг кам муддати 1 ой). Бу муддатдан камига салам савдосини қилиб бўлмайди.
- Тўланадиган пулнинг миқдори (битим ўз кучида қолиши учун маҳсулот сотмоқчи бўлган одам пулни олдиндан олиши керак),
- Маҳсулотни ташиш харажатли бўлса, маҳсулотни етказиб бериш жойи маълум бўлиши лозим. (“Фатҳи бобил иноя”, “Ал-Мухтор”китоблари).
Шунингдек, маҳсулот икки томон келишган вақтдан бошлаб, топшириладиган кунгача одамларда ёки бозорларда мавжуд бўлиши лозим. Чунки тўлаш муддати келганда сотувчи уни топиб бера олиши керак.
“Салам савдоси Муслам фиҳ(сотиб олинаётган маҳсулот) келишув вақтидан бошлаб, топшириш муддатигача мавжуд бўлсагина жоиз бўлади”. (“Жавҳаратун наййира”).
Сиз айтган ҳолатда икки томон мазкур шартларга риоя қилиб, келишувга эришсалар, қилган савдолари шаръан тўғри бўлган ҳисобланади. Бу ҳолатда келишилган нарх ўз кучида қолади. Нархнинг тушиб кетиши ёки ошиб кетиши бу келишувга таъсир қилмайди. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази.
Масжидларда Рамазонга тайёргарлик ишлари билан танишилди
Шу йил 4 март куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси Наманган вилояти бош имом хатиби Мусохон домла Аббoсиддинов мутасаддилар бирга Учқўрғон туманидаги жоме масжидларда Рамазон ойига тайёргарлик жараёни билан танишди.
Ташриф давомида масжидларда мўмин-мусулмонлар ибодат қилиши учун етарли шарт-шароитларни ҳозирлашга алоҳида эътибор қаратилиб, бинолардаги техник ҳолатни яхшилаш, хавфсизлик қоидалари ва санитария-гигиена талабларига жавоб беришини таъминлаш бўйича тегишли кўрсатма ва тавсиялар берилди.
Шунингдек, тумандаги масжид ходимларининг меъёрий ҳужжатлар билан ишлаши ва молия-хўжалик фаолиятини ўрганиш ишлари олиб борилди. Ўрганиш мобайнида аниқланган камчиликларни бартараф этиш юзасидан зарур кўрсатмалар берилди. 
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Наманган вилояти вакиллиги
Матбуот хизмати
Хушхабар: “Мулло нарзи” жоме масжидининг янги биноси очилди (Фото+)
Бухоро вилояти Ромитан туманидаги “Мулло Нарзи” масжиди янги биносининг қурилиши ниҳоясига етди. Шу муносабат билан жорий йил 3 март куни мазкур масжид янги биносининг очилиш маросими бўлиб ўтди. Унда вилоят бош имом-хатиби Жобир домла Элов, имом-хатиблар, нуроний отахонлар ва жамоатчилик вакиллари иштирок этди.
Жобир домла йиғилганларни кириб келаётган Рамазони шариф ва янги масжид билан табриклаб, унинг қурилишига ҳисса қўшган барча азиз инсонлар ҳаққига дуои хайр қилдилар.
Мажмуада янги хонақоҳга икки томон ён айвон билан қўшиб ҳисоблаганда 1000 ўринли намозгоҳ қуриб битказилди. Шунингдек, кутубхона, маъмурият, омборхона, 20 кишилик янги таҳоратхонанинг қурилиши лойиҳа асосида амалга оширилмоқда.
Маърифат маскани бўлган масжидларни обод қилаётган азизларга Яратганнинг розилиги насиб қилсин, юртимиз тинч, осойишта ва фаровонлиги бардавом бўлсин!
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Бухоро вилояти вакиллиги
Матбуот хизмати
Ният нажот калитидир
Динимиздаги энг муҳим, шу билан бирга, энг енгил амаллардан бири ният. У туфайли оддий кундалик ишлар ҳам савобга айланади. Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг Наманган вилоятидаги вакили, вилоят бош имом-хатиби Мусохон АББОСИДДИНОВ билан шу мавзуда суҳбатлашдик.
– Ассалому алайкум, муҳтарам қози домла! Аввало, масъулиятли вазифага тайинланганингиз билан қутлаб, Аллоҳдан муваффақият тилаймиз. Бугун жамиятимизда қатор ютуқлар билан бирга маънавий иллатлар ҳам оз эмас. Одамларнинг интилишларига назар солсак, аксар ҳолларда моддият ортига тушиб, майда ниятлар билан ўралашиб қолганларига гувоҳ бўламиз...
– Ва алайкум ассалом ва раҳматуллоҳ. Ташаккур. Ният эса қалб амалидир. Шундай экан, унга кераклича эътибор қаратиш, қалбдан улуғ ниятлар қилиб, уни тилда ҳам зикр этиш зарур. Аллоҳ таоло марҳамат қилган: “Мен жинлар ва инсонларни фақат Ўзимга ибодат қилишлари учунгина яратдим” (Зориёт сураси, 56-оят). Яна бир ояти каримада фақат эзгу ишларга чорлаб, бундай дейди: “Бас, кимки Парвардигори билан мулоқотда бўлишдан умидвор бўлса, у ҳолда эзгу амал қилсин ва Парвардигорига ибодат қилишда ҳеч кимни (Унга) шерик қилмасин” (Каҳф сураси, 110-оят).
Дарҳақиқат, биз қиладиган амалларимиз учун ниятимизга кўра ажр-савобга эришамиз. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай марҳамат қилганлар: “Амаллар фақат ниятларга кўрадир. Албатта, ҳар бир кишига ният қилган нарсаси бўлади” (Муттафақун алайҳ).
Имом Аҳмад ибн Ҳанбал ушбу ҳадис ҳақида: “Илмнинг учдан бири – шу ҳадисда”, деса, Имом Шофеъий: “Илмнинг ярми – шу ҳадисда”, деган. Имом Абу Довуд эса: “Бу – Исломнинг мадори бўлган ҳадислардан”, дейди. Ушбу ҳадисга кўра, ҳар бир катта ёки кичик ишни яхши ният билан бажарсак, савоб оламиз. Масалан, ейиш, ичиш каби мубоҳ амаллар ибодат ва касбу корга қувват бўлиш ниятида бажарилса, ибодатга айланиб, эвазига ажр олинади. Аммо фақат қорнини тўйдириш учун еб-ичилса, савоб бўлмайди.
– Киши ризқ ахтариб кўчага чиқишдан олдин: “Аллоҳ таоло аҳли оилам нафақасини зиммамга фарз қилган, шуни адо этиш учун Ўзидан ёрдам сўраб, ишга чиқяпман. Агар Аллоҳ таоло муваффақ қилса, оилам олдидаги шариат юклаган вазифани бажараман, ортганини муҳтожларга эҳсон қиламан”, деб яхши ният қилса, ҳар бир қадами ва олган ҳар бир нафаси ибодатга айланар экан...
– Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам банда ҳам бир амалида мақсадига кўра савоб олишини айтганлар. Дейлик, бир киши ҳатто масжидда ўтирган бўлса ҳам, мақсади намозни кутиш бўлса, шунинг учун ҳам савоб олади. Дам олиш ниятида ўтирса, дам олиши мумкин, лекин савоб олмайди. Яна уйқуга ётиш олдидан “ухлаб тетиклашиб олсам, Аллоҳга янада кўпроқ ибодат қиламан”, деб ният қилса, унинг уйқуси ҳам ибодатга, савобли амалга айланади.
Бу ҳақда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай деганлар: “Ким тунда туриб намоз ўқишни ният қилиб, тўшагига ётса, аммо уйқу зўрлик қилиб бомдодда уйғонса, у кишига ният қилган амалининг савоби ёзилади ва уйқуси унга Аллоҳ таолонинг садақаси ҳисобланади” (Имом Насоий ривояти).
– Ниятларга кўра савоблар ҳам қат-қат бўлиши мумкинми?
– Мумкин. Масалан, илм ўрганишдан мақсад “талаби илм – фарз” деган ниятда бўлса, унга алоҳида савоб бўлади. Толиби илм келажакда шу илм орқали ўзи ва ўзгаларга манфаат етказишни ният қилган бўлса, унга ҳам савоб олади. Ҳайвонларни боқишда “динимиз ҳайвонларга меҳрибонлик кўрсатишга буюрган” деган ният бўлса, савоб. Чорва боқиш орқали пул топиб, оила таъминотини ният қилса, унга алоҳида савоб. Бу қоида инсон ҳаётидаги ҳар бир нарсага нисбатан қўлланаверади. “Ислом – осон дин” дейилишининг маъноси ҳам шу. Исломда одат ва зарурат ҳисобланган нарсаларни ҳам ибодатга айлантириш жуда осон. Биргина ниятни тузатиш билан барча амаллар савобга айланиши мумкин.
Имом Жаъфар ибн Ҳайён раҳматуллоҳи алайҳ бундай деган: “Ният – амалларнинг бошқарувчисидир. Агар ният тўғри бўлса, амал ҳам тўғри ва савобли бўлади. Агар ният бузуқ бўлса, амал ҳам бузуқ бўлади” (Имом Аҳмад “Зуҳд” китобида келтирган). Демак, мусулмон инсон шунчалар бахтлики, унга ҳаётининг ҳар дамини, ҳар бир амалини охиратига захира қила олишига имкон берилган. Мусулмоннинг ибодатга айланмайдиган амали йўқ, унинг шахсий, оилавий, ижтимоий, иқтисодий, сиёсий ва бошқа барча амаллари ихлоси, яхши нияти билан ибодатга айланиши мумкин.
– Солим ибн Абдуллоҳ раҳматуллоҳи алайҳнинг Умар ибн Абдулазиз раҳматуллоҳи алайҳга йўллаган мактубида бундай сатрлар бор экан: “Аллоҳнинг бандага ёрдами, албатта, унинг ниятига қараб бўлади. Кимнинг нияти холис, мукаммал бўлса, унга Аллоҳнинг ёрдами тўла-тўкис бўлади. Илоҳий ёрдамнинг ноқис бўлиши башарий ниятнинг нуқсонли эканидандир”.
– Донишмандлар, Аллоҳ таолодан қўрққан инсон нафсини ҳар куни назорат қилиб, худди тижоратдаги шериги билан ҳисоб-китоб қилганидек, у билан ҳисоблашади, дейишган. Кунлик режадаги ишларнинг кутилганидан кам ё зиёда бўлиши ҳам ниятларга боғланади. Аллоҳ таоло: “(Қасамёд этаман), ҳақиқатан, уни (нафсни) поклаган киши нажот топур”, дейди (Шамс сураси, 9-оят). Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинишича, Пайғамбар алайҳиссалом ушбу мазмунли оятни тиловат қилганларидан сўнг Аллоҳ таолога бундай дуо қилар эканлар: “Ё Аллоҳ, нафсимга тақво ато эт, Ўзинг унинг Хожасисан ва энг яхши Поклагувчисан”.
Гуноҳлардан сақланиб, яхшилик қилувчиларга жаннат ваъда қилинган. Унга эришиш йўли эса осон кечмайди. Қуръони каримда: “Аллоҳ тақволи бўлганлар ва эзгу иш қилувчилар билан (ҳамиша) биргадир” (Наҳл сураси, 128-оят), дейилган. Шу боис мўмин киши дунёга муккасидан кетмайди. Ақидасини соф ва мустаҳкам, ниятини тўғри қилади. Қўли ва тили билан бошқаларга зарар етказмайди. Ибодатларда ғайратли бўлади.
Қуръони каримда тақводорлар учун тайёрланган кенглиги осмону ерга тенг жаннатга шошилишга буюрилган. Муфассирлар жаннатга шошилиш бу ибодатларни вақтида адо этиш, жамоатни тарк этмаслик, тавба ва ихлосда давомли бўлиш каби амаллардир (“Насафий тафсири”, 1-жилд, 182-бет), дейди. Бунда эса энг осон ва биринчи қадам – ихлос ила яхши ният қилишдир.
– Вакиллик фаолиятига ҳам тўхталсангиз. Диний идора нашрларига обунани ташкил этишда Наманган вилояти вакиллигингиз доимо илдамликни қўлдан бермай келади.
– Раҳбарият ташаббуси билан вилоят вакиллигининг ташкилий тузилмаси қайтадан кўриб чиқилди. Олдимизга масжидларни обод қилиш, ходимларимизнинг ўз устида мунтазам ишлашларини таъминлаш, халқимизнинг диний-маърифий билимларини бойитиш йўлида улкан вазифалар қўйилган. Бу йўлда 192 та масжидда олий ва ўрта махсус диний таълим муассасаларини битирган малакали мутахассислар хизмат қилмоқда.
Обунани ташкил этиш биринчи галда шу соҳа ходимларининг тушунчалари билан боғлиқ деб ўйлайман. Чунки “Ҳидоят”, “Мўминалар” журналлари, “Ислом нури” газетаси маъно-мазмуни жиҳатидан амри маъруф ва наҳйи мункардир. Имом-хатиблар ҳар бир хонадонга кириб боролмаслиги мумкин. Лекин нашрлар кириб боради. Демак, диний таълимотимиз, мавъизаларимиз халқимизга улар орқали етказилади. Шуларни эътиборга олган ҳолда нашрлар вакилликка етиб келган куннинг ўзидаёқ масжидлар орқали обуначиларга етказиш йўлга қўйилган. Кунлик намозлардан кейин ҳам нашрлардан ўқиб берилиб, намозхонларнинг қизиқишлари ошириб борилади. Зеро, диний-маърифий нашрлар тарғиботи имомларимизнинг муҳим вазифаларидан биридир.
– Мазмунли суҳбатингиз учун ташаккур. .
Абдулатиф АБДУЛЛАЕВ
суҳбатлашди.
Мақолалар
