Шу йил 30 ноябрь куни Ўзбекистон мусулмонлари идорасида мусулмон дунёсида таниқли муҳаддис олим, Шайх Муҳаммад Аввоманинг фарзанди доктор Муҳйиддин Аввома қаламига мансуб “Ўзбекистонга саёҳат” китоби кенг жамоатчилик иштирокида тақдимот маросими бўлиб ўтди.

Сўнгги йилларда муҳтарам Президентимиз ташаббуслари билан мамлакатимизда зиёрат туризмини ривожлантиришга алоҳида эътибор қаратилаётгани натижасида юртимизга келаётган сайёҳлар сони кундан-кунга ортиб бормоқда. Мана шундайлар орасида Ислом оламида ўзининг муносиб ўрнига эга бўлган фазилатли алломаларнинг ҳам борлиги катта ифтихор бағишлайди. Маълумки, 2018 йилда Шайх Муҳаммад Аввома ҳазратлари бошчилигидаги меҳмонлар диёримизга ташрифда қиблагоҳига ҳамроҳлик қилган Муҳйиддин ибн Муҳаммад Аввома сафар давомида олган таассуротларини жамлаб, “Ўзбекистонга саёҳат” номли асарини ёзди.

Тадбир Қуръони карим тиловати ва хайрли дуолар ила бошланди.

Тақдимотда сўзга чиққан Ўзбекистон мусулмонлари идораси раисининг биринчи ўринбосари Ҳомиджон домла Ишматбеков муаллиф ушбу китобда сафар давомидаги таассуротлари, зиёрат давомида туйган ҳислари, юртимиз тарихига оид муҳим маълумотлар, хусусан, диёримизга Ислом динининг кириб келиши, шонли тарихимиз, маданиятимиз, ўтмишда ўтган халқимизнинг гўзал хулқ-атворлари ҳақида ҳам сўз юритганини алоҳида қайд этди. Шунингдек, у ушбу китобда зиёрат давомида ташриф буюрган ҳар бир олимнинг таржимаи ҳоллари ҳам келтирилгани юртимиз, алломаларимиз довруғини янада бутундунёга таратишга хизмат қилиши каби манфаатли ва муҳим жиҳатларига алоҳида тўхталди.

“Ҳилол нашр” нашриёти ва islom.uz портали раҳбари Исмоил Муҳаммад Содиқ Шайх Муҳаммад Аввома ҳазратларининг юртимизга ташрифи жараёнлари, фарзандлари доктор Муҳйиддин Аввома қаламига мансуб “Ўзбекистонга саёҳат” китобининг ёзилиш тарихи ҳақида сўзлади.

Доктор Муҳйиддин Аввома мазкур асарни ёзишга бўлган асосий омиллар, унинг таркибий қисмлари, келтирилган замин алломаларининг ҳаётлари ва фаолиятлари, юрт уламолари қатор мамлакатларга илмий сафар қилганлари, дунё кезган бўлсаларда ўз она юртларига қайтиб, ўзлари улғайган ватан тупроғига дафн этилганлари каби ибратли воқеаларни кенг изоҳлаб берди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази уламоси Муҳаммад Айюбхон домла Ҳомидов ушбу китобнинг аҳамияти, ўлкамизнинг зиёрат туризми салоҳиятини бутун дунёга кенг намойиш этишдаги ўрни ва уни ўзбек тилига таржима қилиш орқали диёр уламоларининг ҳали кўпчиликка маълум бўлмаган ноёб қирраларини кашф этиш мумкинлигини алоҳида қайд этди.

Сўзга чиққан нотиқлар кейинги йилларда давлатимиз раҳбари ташаббуслари билан мамлакатимизда зиёрат туризмини жадаллаштириш, мавжуд улкан туризм салоҳиятидан янада тўлиқ ва самарали фойдаланиш бўйича кенг кўламли ислоҳотлар амалга оширилаётгани, чиндан ҳам, ўлкамизда зиёрат туризмни ривожлантириш учун дунёнинг ҳеч бир чеккасида учрамайдиган жуда кўп ноёб маданий мерослар, осори атиқалар, алломаларимиз қўним топган мақбара ва зиёратгоҳлар мавжуд экани, буларнинг барчаси Ўзбекистон қадимдан илм-маърифат маркази, бу диёр бутун дунёга олимларни етиштириб берган замин бўлганини кўрсатишини изоҳлади. “Ўзбекистонга саёҳат” номли асари мана шундай жиҳатларни ўз ичига қамраб олганини билдирдилар.

Тақдимот доирасида Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Нуриддин домла ҳазратларининг ташаббуслари билан ташкил этилган muslim.uz интернет порталининг янги медиа марказининг очилиш маросими ҳам бўлиб ўтди.

Китоб тақдимотида таниқли уламолар, тажрибали ва фаол имом-хатиблар ва муддарислар, талаба-ёшлар, ОАВ ходим ва кенг жамоатчилик вакиллари иштирок этди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Инсонларнинг ҳақ-ҳуқуқларини ҳимоя қиладиган, золимдан мазлумнинг ҳақини олиб берадиган, улар ўртасида адолат қилиб, сиёсатини ўтказадиган бир раҳбар бўлмаса, жамоатда тартибсизлик, низолар келиб чиқиши табиий. Чунки инсонларнинг фикри бир жойдан чиқмаслиги ҳақиқат. Инсонларнинг фикрларини тинглаб, ягона тизим асосида бошқарувчи раҳбар бўлмаса, фитна-фасод кўпайиб, улар фирқаларга бўлиниб кетишади. Натижада ҳақ-ҳуқуқлар поймол қилинади, кучлилар заифларни хўрлайди, бутун бир жа- мият инқирозга юз тутади. 

Пайгғамбаримиз (соллаллоху алайҳи ва саллам) умматларини Аллоҳ азобидан қўрқишга-тақвога чақирганларидан сўнг уларни ўзларидан бўлган иш эгаларига итоат қилишга буюрдилар. Раҳбарнинг буйруғи шариатга зид бўлмаса, унга итоат қилиш вожибдир. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қи­лади:

“Эй имон келтирганлар! Аллоҳга итоат этингиз, Пайғамбарга ва ўзларингиздан (бўлмиш) бошлиқларга итоат этингиз!” (Нисо, 59).

Аллоҳ таоло аввало Ўзига, сўнгра Пайгамбар (соллаллоҳу алайхи ва саллам)га, ундан сўнг ишбошиларга итоатли бўлишга буюряпти. Оятдаги “улул-амр” калимаси “ишбоши”, “буйрук; эгаси” деган маъноларни англатади.

Имом Молик, Ибн Аббос, Захдок, Мужоҳид ва Атоларнинг айтишича, “улул-амр”дан мурод Куръон ва илм аҳдлари, яъни фақиҳлар ва дин уламолари бўлса, иккинчи фикрга кў­ра амир, бошлиқ ва волийлардир.

Мусулмонлар ичидан сайланган (ёки тайинланган) бош­лиқ ва раҳбарларга итоат қилиб, уларнинг амрини бажариш вожибдир. Бунта ҳадислардан бир қатор далиллар келтирилади. Жумладан, Имом Нававий (рахматуллоҳи алайҳ) ушбу оятдаги “улул-амр”дан мурод “Аллоҳ таоло уларга итоатни вожиб қилган раҳбарлар ва бошлиқлардир”, деганлар. Ҳофиз ибн Касир (рахматуллоҳи алайҳ) эса ушбу оят умумийдир, яъни барча бошлиқларга итоат қилиш вожиблиги тўғрисидадир, деганлар.

Агар улар гуноҳ ишга буюришмаса, раҳбарларга бўйсуниш Аллоҳга итоат килишдир. Ибн Умар (розияллоҳу анҳу) дан ривоят килинади: Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай дедилар:

“Мусулмон киши (бошлиғи буюрганида) яхши кўрган ё ёмон к)фган нарсада буладими, гунох; иш булмаса, буйсуниши лозим. Агар бошлиқ шариат ман қилган ишга буюрса, унга бўйсунилмайди”.

Уламолар: “Инсон ёқтирадими, йўқми, қийин ҳолатдами ёки енгиллик ҳолатида, нафсига оғир келадими-йўқми, раҳбарга итоат қилиши вожибдир”, дейишган.

Бошқа бир ҳадисда: “Ким менга итоат этса, Аллоҳга итоат қилибди. Ким менга осийлик қилса (бўйсунмаса), Аллоҳга осийлик этибди. Ким амиримга итоат қилса, ҳақиқатан менга итоат этибди. Ким амиримга осийлик қилса, ҳақиқатан менга осийлик этибди”, деганлар.

Итоатли бўлишнинг бир қанча ҳикматлари бор: жамият тинчлиги ва унда тартиб-қоидалар ўрнатилиши, фитна ва бузғунчиликларнинг олди олиниши ва хоказо...

Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай дедилар:

“Агар сизларга боши майиздек (қора) ҳабаш қул бошлиқ қилинса ҳам, унга қулоқ солинглар ва итоат қилинглар”.

Убода ибн Сомит (розияллоҳу анҳу) айтади: “Расулуллох (соллаллоху алайхи ва саллам) бизни чақирдилар, у зотга байъат (ваъда) қилдик. Жумладан, яхши ёки ёмон кўрган ишларимизда, танглик ё фаровон бўлган пайтларимизда ҳам бошлиқларга қулоқ солиш, итоатли бўлиш ва улар билан низолашмасликни ваъда қилдик. “Фақат уларда Аллоҳ далил-ҳужжатини билдирган очиқ куфр содир булганини кўрсангиз, итоат қилмангиз”, дедилар.

Имом Муслим Авф ибн Молик (розияллоху анху)дан ри­воят қилади: Расулуллох (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай дедилар: “Бошлиқларингизнинг яхшироғи сизлар яхши кўрган ва сизларни ҳам яхши кўриб, ҳақингизга дуо қиладигани ҳамда сизлар ҳам ҳаққига дуо қиладиганларингиздир. Раҳбарларингизнинг ёмонроғи сизлар ёмон кўрган ва сизларни ҳам ёмон кўрадигани ҳамда сизлар уларни лаънатлайдиган ва улар ҳам сизларни лаънатлайдиганларидир”. Саҳобалар: “Ё Расулуллоҳ уларга қилич билан қарши турмайликми?’’ деб сўрашди. Шунда Расулуллох (соллаллоҳу алайхи ва саллам): “Ибодатда қоим бўлишаётган экан, ундай қилманг. Агар уларда ёқтирмаган бирон нарсани кўрсангиз, ўшанигина ёмон кўринг. Лекин итоатли бўлинг!” дедилар.

Демак, фосиқ бўлишса ҳам, бошлиқларга Аллоҳга гуноҳ бўлмайдиган ўринда итоат қилиш лозим. Ушбу ақида Аҳли сунна вал жамоани бошқа ёт оқимлардан ажратиб туради. Ёт бидъатчи тоифалар эса бошлиқлари зулм ё гуноҳ иш қилишса, уларга қарши қурол кўтаришни жоиз, деб билади.

Имом Таҳовий (раҳматуллоҳи алайҳ) “Ақидатут Таҳовия” китобида: “Раҳбарларимиз ва ишбошиларимизга қарши чиқмаймиз. Агар улар зулм қилсаларда, дуойибад қилмаймиз. Мабодо гуноҳ ишга буюришмаса, уларга бўйсунишни вожиб деб биламиз ва ҳақларига яхшилик ва офият сўраб, дуо қи- ламиз”, деб ёзган.

 “Сохта салафийларнинг саёз сабоқлари” китобидан

Жаҳонгирхон Аброров – Ўзбекистон мусулмонлари идораси Самарқанд вилояти вакиллиги матбуот хизмат ходими

Ўзбекистоннинг Дубайдаги Бош консулхонасида Яқин Шарқ минтақасидаги йирик сайёҳлик компанияларидан бири «Golden Arrow» раҳбарияти билан учрашув бўлиб ўтди, деб хабар бермоқда «Дунё» АА мухбири.
Музокаралар чоғида Ўзбекистонга Яқин Шарқ давлатларидан сайёҳларни жалб қилиш, шунингдек, компания вакилларининг Тошкентда бўлиб ўтадиган халқаро сайёҳлик ярмаркасида иштирок этиши масалалари муҳокама қилинди.
Музокаралар якунлари бўйича «Golden Arrow» компанияси раҳбарияти Ўзбекистоннинг тарихий шаҳарларига сайёҳларни жалб этиш бўйича ҳамкорлик қилишга тайёрлигини билдирди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

«Жиҳод» сўзи луғатда инсон томонидан жамики имкониятни ишга солиб ҳаракат қилиш маъносини англатади.

Шундан келиб чиқадиган бўлсак, мусулмон одам жиҳод қилмоқчи бўлса, ўзининг барча куч-қувват, ақл-заковати ва моддий имкониятларини Аллоҳ йўлида, Унинг дини учун сарфлаши керак бўлади. Алоҳида таъкидлаб айтиш лозимки, жиҳод сўзи луғатда уруш маъносини англатмайди. Урушни араб тилида бошқа сўзлар билан ифода этилади. Асосан, уруш маъносини англатиш учун араб тилида «қитол» сўзи ишлатилади.

Дарсини ўзлаштириш учун барча имкониятларини ишга солиб ҳаракат қилаётган толиби илмни мужтаҳид талаба деб аталади. Бинобарин, уни илмий жиҳод қилмоқда деса бўлади.

Шаръий масалаларни ечишда бор имконини ишга солиб ҳаракат қилган улкан олимларни ҳам мужтаҳид деб аталган. Ундоқ кишилар шаръий илмларда жиҳод қилганлар.

Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, жиҳод сўзининг луғатдаги хусусиятидан келиб чиқиб жиҳоднинг турлари ҳам кўпайган ва ўшаларнинг ичида душманга қарши жон жаҳди билан жанг қилиш ҳам жиҳод дейилган. Аммо ушбу охирги маҳно бошқаларидан устун келиб кейинчалик жиҳод деганда фақат қитолни тушуниладиган бўлиб қолган.

Аллоҳ таоло Исломнинг дастлабки босқичида мушриклар билан ақийдавий тортишув қилиб турган Ўз пайғамбари Муҳаммад алайҳисаломга Фурқон сурасида қуйидаги хитобни қилади: «Кофирларга итоат этма! Уларга қарши у(Қуръон) билан катта жиҳод қил!»

Демак, Қуръон билан катта жиҳод қилинган. Бунда уруш олиб бориш маъноси йўқлигини англаш заррача ақли бор одам учун қийин эмас.

Исломда жиҳод маъноси аввало уруш маъносида эмас, Аллоҳнинг динига сўз билан даъват қилиш маъносида юзага келган ва бу маъно шу мавзуда асос бўлиб қолган.

1- Имом Термизий, Ибн Ҳиббон ва Дайламийлар ривоят қилган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Жиҳоднинг афзали Аллоҳ таолонинг зотида ҳавои нафсингга қарши жиҳод қилмоғингдир», деганлар.

Жомеъул Аҳодис китобида (4 жуз, 741 бет) келтирилган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Кичик жиҳоддан катта жиҳодга, банданинг ҳавои нафсига қарши қиладиган жиҳодига хуш келдингиз!» деганлар.

Бундан инсоннинг ҳавойи нафсининг куйига кирмаслик, уни енгиб шариатга мувофиқ яшаш учун жон жаҳди ила қилган ҳаракати ҳам жиҳод эканлиги, жиҳод бўлганда ҳам афзал жиҳод экани чиқади.

2. Имом Бухорий ва бошқалар ривоят қилган ҳадисда қуйидагилар айтилади:

«Бир киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига у зотдан жиҳодга изн сўраб келди. Шунда у зот унга: «Сенинг ота-онанг борми?» дедилар.

«Ҳа», деди.
«Бас, икковлари(хизмати)да жиҳод қил!» дедилар».

Демак, ота-онанинг хизмати ҳам жиҳод бўлиши мумкин экан.

Исломнинг дастлабки ўн уч йили давомида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бошлиқ саҳобалар Маккаи Мукаррамада юқорида зикр қилинган қитол-уруш маъноси бўлмаган жиҳодни олиб бордилар.

Ўша вақтда Аллоҳ таоло мусулмонларга мушрикларга қарши куч ишлатишни ман қилган эди. Шу билан бирга, улардан етган азоб уқубат ва озорларга сабр қилишга амр қилган ҳам эди.

Фақатгина, ҳижратнинг иккинчи санасида Қуръони Карим таъбири билан айтилганда «Ўзларига қарши уруш очганларга уларга зулм қилингани учун (урушга) изн берилди».

Ана шундоқ қилиб, ҳижрати набавиянинг иккинчи санасидагина Аллоҳ таоло мусулмонларга ўзларининг ҳимоя қилиш учун қўлларига қурол олишга изн берди.

Жиҳод ҳақидаги оятларнинг барчасини ўрганиб чиққандан сўнг маълум бўладики, Исломда жиҳод ҳукми шароитга қараб ўзгариб туради.

Жиҳод икки қисмдан иборат: талаб ва мудофаа.

Талаб жиҳоди ҳозир йўқлигига уламолар ижмоъ қилишган. Чунки, ҳозирда ҳамма давлатлар урушмасликка келишганлар ва ўзаро алоқалар ўрнатиб элчихоналар очганлар.

Мудофаа жиҳоди душманлар мусулмон юртга уруш қилиб, бостириб кирсалар, ҳимоя учун бўлади.

Баъзи бир ҳолатлар бўладики, унда уруш қилиш билан қилмаслик тенг бўлиб қолади.

Яна бир ҳолатларда тинчлик учун ҳаракат қилиш зарур бўлади. Буларнинг ҳукмини катта уламолар томонидан шаръий манбаларда баён қилинади.

ТИИ Модуль таълим тизими талабаси,

Тўрақўрғон туман “Исҳоқхон тўра” жоме масжиди

имом хатиби Суфиев Жаъфархон