muslim.uz

muslim.uz

Қорилар мусобақасидан лавҳа: "Саидазимов Абдулҳамид қори"

Аллоҳ таоло мўминларни бундай васф қилади: «Мўминлар – Аллоҳ (номи) зикр этилганида – дилларида қўрқув бўладиган, оятлари уларга тиловат қилинганида – имонлари зиёда бўладиган, Ўзларининг Парвардигоригагина (барча ишларида) таваккул қиладиган, намозни баркамол ўқийдиган ва ризқ қилиб берганимиздан (садақа ва)эҳсон қиладиган кишилардир. Айнан ўшалар ҳақиқий мўминлардир. Улар учун Парвардигор ҳузурида даражалар ва фаровон ризқ (бордир)» (Анфол сураси, 2–4-оят).

Демак, ҳақиқий мўминлар юксак сифатларга эга бўлган кишилардир: «...Аллоҳ (номи) зикр этилганида – дилларида қўрқув бўладиган...»
Банда доимо Аллоҳ таолонинг зикри билан машғул бўлиши керак. Бу ҳақда Қуръонда бундай марҳамат қилинади: «Эй имон келтирганлар! Аллоҳни кўп зикр қилингиз ва эртаю кеч Унга тасбеҳ айтингиз! (Аҳзоб сураси, 41-42-оят); «Бас, Мени ёд этингиз, (Мен ҳам) сизларни ёд этурман. Менга шукр қилингиз, ношукрчилик қилмангиз!» (Бақара сураси, 152-оят).

Дарҳақиқат, мусулмоннинг бутун ҳаёти, қалби, тили, ўй-хаё­ли Аллоҳ таолога боғланган бўлади. Зикр бандани Раббисига энг осон ва тез яқинлаштирувчи йўлдир. Банда ўз Раббисининг зикри ила умр кечирар экан, ҳаёти осо­йишта ва хотиржам бўлади.

«...Оятлари уларга тиловат қилинганида – имонлари зиёда бўладиган...». Банда Қуръонни қанчалик кўп тингласа ва тиловат қилса, унинг маъноларини тафаккур қилса, имони шунча мустаҳкам бўлади.

«...Ўзларининг Парвардигоригагина (барча ишларида) таваккул қиладиган...». Аллоҳга таваккул қилиш ҳақиқий мўминнинг сифатидир. Аллоҳ бундай марҳамат қилади: «Осмонлар ва Ернинг ғайбий сири (уларнинг илми) Аллоҳга хосдир. Барча иш Унгагина қайтарилур. Бас, Унга ибодат қилинг ва Унга таваккул этинг! Қилаётган ишларингиздан (эса) Раббингиз ғофил эмасдир» (Ҳуд сураси, 123-оят).

Мўмин банда ҳар бир иш Аллоҳнинг иродаси ила бўлишига имон келтиради, шу сабабли ҳар бир ишини Аллоҳга таваккул қилган ҳолда бажаради.

«...Намозни баркамол ўқийдиган...». Ҳақиқий мўминлар намозни бенуқсон адо этишади.

«...Ризқ қилиб берганимиздан (садақа ва) эҳсон қиладиган кишилардир...». Мўмин қўлидаги барча нарса Аллоҳнинг унга берган омонати эканини билади. Шу боис, Аллоҳ рози бўладиган йўлларга сарф қилади, қўлидаги бойликнинг кўп ёки озлигидан қувонмайди, балки холис Аллоҳ йўлида сарфлаганидан севинади.

Аллоҳ йўлида сарф қилинган бойлик асло камаймайди, аксинча, янада кўпаяди. Аллоҳ бундай марҳамат қилади: «Аллоҳ йўлида молларини эҳсон қилувчилар (савобининг) мисоли гўё бир донга ўхшайдики, у ҳар бир бошоғида юзтадан дони бўлган еттита бошоқни ундириб чиқаради. Аллоҳ хоҳлаган кишиларга (саво­бини) янада кўпайтириб беради. Аллоҳ (карами)кенг ва билимдон Зотдир» (Бақара сураси, 261-оят).

Демак, ушбу оятнинг бошида келтирилган сифатларга эга бўлган мусулмон ҳақиқий мўмин номига лойиқдир ва улар учун «...Парвардигор ҳузурида даражалар ва фаровон ризқ (бордир)...».

Ҳақиқий мўминлардан бўлишни истаган банда ўз нафсини тафтиш этиши лозим. Зикр этилган сифатларнинг бандада мавжуд бўлиши мўминнинг комиллигидандир. Барчамиз Аллоҳ таоло ҳузуридаги улуғ даражаларга ана шу сифатлар билан эришишга ҳаракат қилмоғимиз зарур.

Даврон НУРМУҲАММАД
тайёрлади

Субота, 13 Январь 2018 00:00

Ҳақ сўзнинг қудрати

Президентимиз Шавкат Мирзиёев мамлакатимиз ҳудудлари буйлаб сафари давомида халқ ичига кириб бормокда, одамларнинг турмуши, касб-кори, ҳаёти ва шароити билан қизиқиб, ташвишу муаммоларига алоҳида эътибор қаратяпти. Хусусан, юртбошимиз вилоятимизга ташрифи чоғида жойларда амалга оширилаётган ислоҳотлар, бунёдкорлик ишлари билан танишиб, кенг жамоатчилик вакиллари билан учрашди.

Мен бир имом-хатиб сифатида давлатимиз раҳбарининг муқаддас Ислом динини маънавий тарбиянинг муҳим воситаси сифатида кенг тарғиб қилаётгани, Аллоҳ таолонинг каломи – Қуръони каримни ўрганишга чақираётгани, масжидларни обод этиш ва ҳамюртларимизни муборак ҳаж ибодатига боришини таъминлаш борасидаги даъватларидан таъсирланганимни алоҳида эътироф этишим жоиз.

Президентимиз фаоллар билан учрашувда вилоятда диний-маърифий ишлар масаласига ҳам тўхталиб, динимиз равнақи ва ривожи учун тегишли кўрсатмалар берди. Жумладан, барчамизни илм олишда мусобақалашишга чакирган давлатимиз раҳбари: "Қуръонни эшитиш, эшита билиш у маънавият, у маърифат. Қуръон ҳеч қачон ёмонликка даъват килмайди, агар уни эшита олсак, эшиттира олсак, бу муваффақият бўлади, элимизга нур келади", деди.

Дарҳақиқат, Қуръони карим жамики муаммолар шифоси, ўқиган ва тинглаган қалбларга раҳматдир.

Халқимиз азалдан Қуръонни эъзозлаб, улуғлаб келган. Уни ёд олган қориларнинг ҳурмати доимо юқори бўлган.

Давлатимиз раҳбари кўрсатмаси асосида Қуръон тиловати бўйича қорилар мусобақасига Тошкент вилояти, хусусан, Бўка туманида ҳам  пухта тайёргарлик кўриляпти.

Юртбошимиз вилоятимиздаги масжидларнинг ҳолатини ўрганиб чиқиб, улардан таъмирталабларини реконструкция қилиш лозимлигини таъкидлагани ҳам халқимизни қувонтирди. Муқаддас динимизда масжид Аллоҳнинг уйи дейилади. Масжид фақат Аллоҳ таолога ибодат қилиш, Қуръони карим тиловати каби ишлар билан обод этиш учун барпо қилинади.

Бугунги кунда мамлакатимиздаги барча масжидларда мўмин-мусулмонларнинг ибодат қилишлари учун энг қулай шароитлар муҳайё қилинмоқда. Албатта, масжид қуриш, уни обод қилиш энг буюк ишлардандир. Зеро, Усмон ибн Аффон дан ривоят қилинади, у киши мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: "Ким савоб умидида битта масжид қурса, Аллоҳ таоло унга жаннатда шунга ўхшаш бино қуради", деганларини эшитганман дедилар (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти)

Ҳа, муқаддас динимизга бўлган эътибор янги босқичга кўтарилди. Йилдан-йилга муборак ҳаж ва умра сафарларига бораётганлар сафи ортиб, улар учун яратилаётган шароитлар ҳам кенгаймокда. Президентимиз бугунги кунда дин хизматчилари, ибодатга бел боғлаган юртдошларимизни атрофдагиларга ўрнак бўлиш, ҳаётда қоқилган ёки адашганларни тўғри йулга бошлашга даъват этмоқда. Ана шундай мўмин-мусулмонлар ҳаж ибодатига бориши лозимлигини айтмокда.

Ҳаж инсоннинг умрида бир марта насиб бўлиши мумкин ўта масъулиятли, шарафли ибодатдир. Шунинг учун бу улуғ сафарни ният қилган юртдошларимиз ҳажнинг моҳиятини яхши тушуниб олишлари, ўзининг юксак маънавияти, маданияти, маърифати, эзгу амаллари билан атрофдагиларга ибрат ва кўмакчи бўлиши динимиз талабидир.

 

Азимжон АЛИМЖОНОВ

Бўка туманидаги "Қодирхон Махсум" жоме масжиди имом-хатиби

Бугунги шиддат билан ўзгараётган замонда инсоният тинчлик нақадар улуғ неъмат эканини тобора теран англамоқда. Дунёнинг турли мамлакатларини домига тортаётган уруш, ихтилоф, зиддият ва келишмовчиликлар қанчадан-қанча бегуноҳ инсонларнинг умрига зомин бўлмоқда. Шу сабабли шаҳарлар вайрон, халқ саросимада, тараққиёт инқирозга юз тутган. Маънавият-маърифат издан чиққан. Бир бурда нонга зор болалар кўчаларда тентираган. Оила маликаси бўлишга ҳақли аёллар хўрланган...

Ана шундай пайтларда юртимизнинг тинч-осудалиги, халқимизнинг бахтиёрлигидан қувонасан киши. Одамларнинг кайфияти чоғ, усти бут, қорни тўқ. Шукрлар бўлсинки, тўй-ҳашамлар, байрамлар шоду хуррамликда ўтмоқда. Шаҳару қишлоқларимиз обод, осмонимиз мусаффо, ризқимиз тўкин, бағримиз бутун.

Нотинчлик ва беқарорлик, зиддият ва қарама-қаршилик бўлган ҳудудда меҳр-оқибат, ҳурмат-эҳтиром, бағрикенглик ва тотувлик, ҳамжиҳатлик бўлмайди. Жаннатмонанд юртимизнинг қадрига етиш, унинг сарҳадларини ҳимоя қилиш, турли хуруж ва бузғунчи ғоялардан асраб-авайлаш нақадар муҳим эканини яна бир бор ҳис этмоқдамиз. Шундай озод ва обод юртда яшаётганимиздан фахрланмай, ғурурланмай бўладими, ахир?!  Бунинг учун ҳар тонг Яратганга шукроналар айтамиз.

Юртимизнинг тинч, халқимизнинг осойишталигини кўзлаган ҳарбийларимиз туну кун юрт сарҳадларини кўз қорачиғидек асрамоқда. Ёшларимиз ичида ҳарбий бўлишни қалбига тукканлар сони кундан-кунга кўпайиб бораётгани қувонарли ҳол, албатта.

Ватан меҳри барчамизга она сути, ота насиҳати, устозлар таълимоти билан кириб қон-қонимиз, жон-жонимизга сингиб улгурган. Унинг тинчлиги – бизнинг тинчлигимиз, унинг қувончи биз учун бахт-омад калити эканини бир зум бўлса-да унутишга асло ҳақимиз йўқ.

 

Эркин ҚУДРАТОВ,

Мир Араб ўрта махсус ислом билим юрти мударриси

 

Субота, 13 Январь 2018 00:00

Домла Икромча

Мовароуннаҳр уламолари

Муҳаммад Икром ибн Абдуссалом Бухорий XIX аср охири – XX аср бошларида Бухоронинг кўзга кўринган зиёлиларидан бири эди. У 1855 йили Бухоронинг Галаосиё тумани Боғикалон қишлоғида дунёга келади. Бошланғич мактабдан сўнг 1860-1880 йиллари Бадалбек мадрасасида ўқийди. Қози Абдушукур ибн Абдурасул Бухорийдан таҳсил олади. Муҳаммад Икром Бухорийни замондошлари ва ундан кейингилар Домла Икромча деб аташган.

Домла Икромча Бухоронинг Пойи Остона гузарида яшаган ва мударрис, қози, судур ва муфтий сифатида танилган. Замондошлари уни: “Бухоро уламоларининг улуғи, мударрисларнинг устози” дейишган. “Тазкират аш-шуаро”да Домла Икромча Мир Араб мадрасасида, “Афзал ат-тизкор”да эса “Абдуллоҳхон” мадрасасида дарс бергани айтилган. Наманганлик шайхулислом Иноятуллоҳ Лангарий (1836-1899)1, таниқли адиб Садриддин Айний (1878-1954)2, Ўрта Ўсиё ва Қозоғистон мусулмонлари диния бошқармасининг раиси, муфтий Эшон Бобохон ибн Абдулмажидхон (1860-1957)3, андижонлик таниқли уламо Ҳасанхон Махдум Восилий (1898-1979)4 кабилар Домла Икромчадан сабоқ олган.

Домла Икромча 1894-1896 йиллари бухоролик мударрис Муҳаммад Аваз Хўжандий (вафоти 1907 й.) ҳамроҳлигида ҳажга бориб қайтади. Истанбул, Бағдод, Шероз ва бошқа шаҳарларнинг ўша вақтдаги тараққиётини кўриб таъсирланади. Садриддин Айний ёзишича, у Ҳижоз сафаридан қайтиши биланоқ мадрасаларда таълимни ислоҳ этишни ёқлаб чиқади.

1896 йили Бухорога мадиналик олим Шайх Саййид Муҳаммад Али Маданий (1846-1904) келади ва Бухорода олти ой туриб қолади. Домла Икромча ундан ҳадис илми бўйича сабоқ олади.

Домла Икромча янги мактаблар очиш тарафдори экани ва уларни қўллаб тургани маълум. У кичик ўғли Абдураҳмон махдумни жадид мактабига ўқишга беради. Катта ўғли Ҳабибуллоҳ 32 ёшда бўлса ҳам, ушбу мактабда ўқитиб олади. Баъзилар жадид мактаблари ёмон деб фатво бериб турган пайтда муфтий Домла Икромча уларда ўқиш дуруст эканини тасдиқлаб, фатво чиқаради.

1910 йил 6 августда жадид мактабида ўқиётган болаларни имтиҳон қилиш, мактабларни ёпиш ёки очиқ қолдириш масаласи кўрилади. Бухоронинг каттаю кичик аҳолиси ҳозир бўлган мажлисда Домла Икромча мударрис ва талабаларга қарата: “Мен бу мактабни Ислом одобига бутунлай мувофиқ деб топдим. Диний тарбия бу мактабда эски мактаблардагидан кўп даража устун экан. Исломият нуқтаи назаридан бу хил мактабларни ривожлантириш лозим деб биламан...” дея хитоб қилади5.

Шаҳар уламолари Домла Икромчага таъна-дашномлар ёғдиради. Аслида бундай норозиликларининг сабаби Домла Икромчанинг бидъатларни қоралаб ёзган асари эди. Унда бидъатчилар танқид остига олинган эди. Асарнинг тўлиқ номи “Ийқоз анноимин ва иълом алжоҳилин” (“Ғофилларни бедор қилиш ва жоҳилларни огоҳлантириш”) бўлиб, 1911 йили Бухорода чоп этилади. Асар катта шов-шувларга сабаб бўлади. Баъзилар муаллиф фикрларига қарши чиқса-да, китоб оддий одамлар, ёшлар ва талабаларга кучли таъсир кўрсатади. У халқ орасида “Дар баёни бидъаоти машҳура” (“Машҳур бидъатлар баёни”) номи билан танилади ва халқнинг кўзи очилишига самарали таъсир қилиб, маърифатпарварларнинг бидъатларга қарши курашига яхши туртки беради. Натижада Домла Икромча 1912 йили қозилик баҳонаси билан Бухородан Пешкуга жўнатилади. Олим икки йил Пешку ва Қоракўл туманларида қози бўлади.

1917 йил апрел ойи охирларида бир неча мутаассиблар муфтийларга жадид мактаблари шаръан “жоиз эмас”лиги, жадидлар билан мулоқот қилмаслик кераклиги ҳақидаги фатвога муҳр бостириб олишади. Домла Икромча бунга қарши чиқади ва қушбегига норозилик хати ёзади. Қушбеги ва қозикалоннинг аралашуви билан ҳукумат Домла Икромчани Ғузор вилоятига қозилик қилиш баҳонасида иккинчи бор сургун қилади. Шу билан олимни жараёнлардан узоқлаштириб, таъсир кучини камайтирмоқчи бўлишади.

1918 йилнинг март-апрель ойларида бўлган воқеалардан сўнг Бухоро ҳукумати Домла Икромчани ҳибсга олади. Олимнинг уй-жойи мусодара этилиб, барча китоб ва қўлёзмалари ёндирилади.

1920 йили Бухоро Халқ Республикаси ҳукумати Домла Икромчани оиласи билан бирга озод қилади. Олим Бухорога таклиф қилиниб, адлия вазирлиги нозири этиб тайинланади. 1922 йили ўлкада шаръий қозилик маҳкамаси ташкил этилади. Домла Икромча маҳкаманинг биринчи раиси бўлади. Олим 1925 йил, вафотидан бир неча ой олдин нафақага чиқади.

Домла Икромчанинг ибратли ҳаёти ва фаолиятини ўрганиш, ҳар хил бидъат- хурофотларнинг келиб чиқиш сабаблари, унинг динга, миллий-маънавий қадриятларга зарари баён этилган асарини тадқиқ ва тарғиб этиш долзарб вазифаларимиздандир.

 

Ҳамидуллоҳ АМИНОВ,

тарих фанлари номзоди

 

 

 

1Абдураҳим Муҳаммадхон ўғли. «Иноятуллоҳ Лангарий». «Ҳидоят». 2009, 3-сон. 21-б.

2 Ҳаёт Неъмати Самарқандий. «Домулло Икромчаи ҳақгў ки буд?» «Овози тожик». 2004 йил, 1 декабр. 94-сон.

3 Шамсиддинхон Бобохонов. «Шайх Зиёвуддинхон ибн Эшон Бобохон». Тошкент, 2001. 22-б.

4 Махдум Восилий. «Марҳамат илҳомлари». Тошкент, 2002. 4-б.

5 Садриддин Айний. «Таърихи инқилоби фикрий дар Бухоро». Теҳрон. “Суруш”, 1381. 36-б.

Мақолалар

Top