Бу ёруғ дунёда ҳаёт бор экан – оила бор. Оила бор экан – фарзанд деб аталмиш бебаҳо неъмат бор. Фарзанд бор экан, одамзод ҳамиша эзгу орзу ва интилишлар билан яшайди. Фарзандларимиз – бизнинг келажагимиз. Халқимиз эртасининг қандай бўлиши фарзандларимизнинг бугун қандай таълим ва тарбия олишига боғлиқ.

Оила даврасида қиладиган ҳар бир ҳаракатимиз, оғзимиздан чиқадиган ҳар бир сўз фарзанднинг тарбиясига, унинг шаклланишига ижобий ёки салбий таъсир кўрсатиши табиий. Ҳаракатларимизни ўзига кўчиргани сингари ҳали шаклланмаган сўз захирасига бизнинг сўз бойлигимиздан андоза олади. Авваламбор, оиланинг тинч – тотув, оила аъзоларининг бир – бирларига меҳр – оқибатли бўлишлари фарзанд тарбиясида муҳим ва муносиб ўрин эгаллайди.

Аллоҳ таоло Қуръони каримда: “Фарзандлар дунё ҳаётининг зийнатидир”, дея фарзандларни дунё ва охират саодати, зийнати қилиб қўйди. Гўзал тарбия сир – асрорларини эса, ўзининг суюкли Расули орқали бизларга таълим берди. Асрлар оша таълим – тарбия мерос ўлароқ улуғ олиму – уламолар орқали бизгача етиб келди. Уларнинг тарбия борасидаги бебаҳо ўгитлари, босқичма – босқич ҳолда, ёш ва мижозга эътибор бериб амалга оширган ишлари мустақил келажакнинг мустаҳкам пойдеворларини етиштиришда аҳамиятли ўрин эгаллайди.

Фарзанд ниҳолга ўхшайди. Агар у ўз вақтида, яхши парвариш қилинмаса, тўғри ўсмай қолиши мумкин. Ота-онанинг вазифаси эса болага чиройли тарбия бериш, яхши инсон қилиб вояга етказишдир. Абдурауф Фитрат бу борада бундай ёзади: “Ахлоқи гўзал фарзанд Аллоҳнинг неъматидир. Яхши тарбия инсоннинг бахту-иқболи омилидир. Баъзи феълу атвор туғма бўлса-да, яхши хулқ кўпинча шакллантирилади”.

Луқмони Ҳакимдан “Нега ўғлингизга жуда кўп насиҳат қиласиз?” деб сўрашди. У зот: “Кексаларнинг ёшларга қилган насиҳати худди кўчатларни вояга етказадиган боғбон кабидир. У вақт-вақти билан кўчатларнинг ортиқча шохларини кесади, улар атрофидаги бегона ўт-ўланларни тозалаб ташлайди. Хуллас, унинг мустаҳкам бўлиб ўсиши учун бор куч-қувватини сарфлайди. Агар шундай қилса, ниҳол яхши ўсиб, унади. Зеро, у ҳосилга киргач, меваси асалдек ширин бўлади. Акс ҳолда, боғбон бепарво бўлиб, кўчатларнинг ортиқча шохларини кесмаса, улар баланд ўсиб, яхши ҳосил бермайди. Натижада, бундай ниҳолдан боғбонга кам фойда етади”.

Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай марҳамат қиладилар: “Кишининг ўз фарзандини чиройли одоб-ахлоқ билан тарбиялаши кўп миқдордаги нафл садақа беришидан яхшироқдир” (Имом Термизий ривояти). Бошқа бир ҳадисда: “Ота болага гўзал одобдан яхшироқ нарсани бера олмайди” (Имом Термизий ривояти), дейилади.

Боланинг табиати, хулқ-атвори оиладаги муҳитга боғлиқ. Албатта, яхши фарзандлар ўз-ўзидан вояга етмайди. Балки оилада ота-она назоратида тарбияланиб, улғаяди.

Абу Али ибн Сино фарзанд тарбияси ҳақида бундай деган: “Бола таълим-тарбия оладиган жойда одоб-ахлоқли, турмуш тарзи намунали болалар бўлиши лозим. Зеро, бола ҳар бир нарсани уларга тақлид қилиб ўрганади ва улар билан дўст бўлади”.

Ҳар томонлама баркамол фарзандни вояга етказиш борасида улуғларнинг жуда кўп тавсиялари бор. Уларни болаларда шакллантирилиши қуйидагича баён қилинади: Ислом, илм, диёнат, қаноат, интизом, виждон, ватанпарварлик, адолат, муҳаббат, иффат, сабр, тўғрисўзлик, ибрат назари билан қараш, сир сақлаш ва ҳоказо.

Шу билан бирга фарзандни ҳасад, манманлик, такаббурлик, ёлғон гапириш, алдаш, мунофиқлик, бахиллик, бекорчилик, жаҳл, ғазаб, ғийбат, беҳуда сўзларни гапириш, мазах қилиш, шаҳватга берилиш, сўкиш, тамаъ қилиш, зулм, жоҳиллик каби ёмон хислатлар ривожланишидан муҳофаза қилиш зарурлиги ҳам айтилади.

Руҳан тетик ва ахлоқли фарзанд улуғ неъматдир. Фарзанди баркамол инсон бўлиб вояга етишини истаган ҳар бир ота-она уни соғлом эътиқод асосида тўғри тарбиялаши зарур.

ЎМИ Матбуот хизмати

Бу дунёда Аллоҳнинг ҳукми билан инсонлар моддий имкониятларига кўра турли тоифаларга бўлинади. Албатта, Аллоҳ барчани бой қилишга қодир бўла туриб, уларни бой ва камбағал қилиб қўйишида ҳикмат бор. Аллоҳ баъзиларга ризқни кенг ва баъзиларга эса тор қилиб берганидаги асосий ҳикматлардан бирини баён қилиб шундай дейди: «Агар Аллоҳ бандаларининг ризқларини кенг-мўл қилиб юборса, албатта, улар ер юзида тажовузкорликка ўтиб кетган бўлур эдилар. Лекин У ўзи хоҳлаганича ўлчов билан (ризқ) туширур. Албатта, У бандаларидан хабардор ва (ҳамма нарсани) кўриб турувчидир» (Шўро сураси 27 оят).

Садақа ва эҳсоннинг барча кўринишлари, хоҳ у нафл бўлсин хоҳ фарз бўлсин, барчаси гуноҳларнинг ўчирилишига сабаб бўлади. Муоз ибн Жабал розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «…Сув оловни ўчирганидек, садақа гуноҳларни ўчиради», дедилар» (Термизий ривояти).

Аллоҳ йўлида қилинадиган садақа ва эҳсонларнинг фазилати тўғрисида Қуръонда шундай дейилган: «Садақаларингизни агар ошкора берсангиз, жуда яхши. Борди-ю, камбағалларга пинҳона берсангиз – ўзингиз учун янада яхшироқдир ва (У) гуноҳларингиздан ўтар. Аллоҳ қилаётган (барча) ишларингиздан хабардордир» (Бақара сураси, 271 оят). Демак, садақани хоҳ ошкора хоҳ яширинча берсин, нияти холис бўлса, садақага ваъда қилинган мукофотга яъни гуноҳларининг кечирилишига эришади. Уламолар садақани инсоннинг имони борлигини тасдиқловчи амал дейишган. Чунки хайри эҳсон қилувчи киши ўзига бегона бўлган ва ҳеч ҳам манфаъат келмайдиган одамга имконидан келиб чиқиб бир нарсани беради.

Абу Молик Ашъарий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Садақа ҳужжат ва далилдир (яъни имони борлигига)», дедилар» (Имом Термизий ривояти). Демак, хайри эҳсон қилиш орқали имонимиз борлигини тасдиқловчи ҳужжатни қўлга киритган бўлар эканмиз. Абу Кабша ал-Анморий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. «Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Уч нарсага қасам ичаман: «Банданинг моли садақа ила нуқсонга учрамас. Банда бир зулмга учраса-ю, унга сабр қилса, албатта, Аллоҳ унинг иззатини зиёда қилур. Банда тиланчилик эшигини очса, албатта, Аллоҳ унга фақирлик эшигини очар», дедилар.

Адий ибн Ҳотам розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган яна бир ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қайсингиз яримта хурмони садақа қилиб бўлса ҳам, юзини дўзах оловидан асрашга қодир бўлса, шу ишни қилсин», дедилар (Имом Термизий ривояти).

Эҳсон қилиш энг олдин сизни авайлаб-ардоқлаб катта қилган, едириб-ичирган, кийинтирган, чиройли таълим, хулқу одоб ўргатган, камолга етказиб уйли-жойли қилган ота-онадан бошланади. Шундан кейин қариндош-уруғлар, ўзгалар меҳр-мурувватига муҳтож бўлиб қолган етимлар, камбағал-фақирлар, сафарда азият чекаётган мусофирларга эҳсон қилинади.

Эҳсон-садақа қилиниши лозим бўлган тоифалар ҳақида Пайғамбаримиз алайҳиссаломдан бир неча ҳадиси шарифлар ворид бўлган: «Мискинга қилинган садақага битта савоб, қариндошга қилинган садақага иккита савоб: бири садақа, иккинчиси силаи раҳм учундир»; «Расули акрам алайҳиссалом: яъни: «Етимни қарамоғига олган киши билан мен жаннатда мана бундай ёнма-ён турамиз», дедилар ҳамда кўрсаткич ва ўрта бармоқларини жуфтлаб кўрсатдилар». Бошқа ҳадисда эса, яъни: «Бева ва мискинга эҳсон қилиш учун ҳаракат қилган киши Аллоҳ йўлида жанг қилган, туни билан намоз ўқиган ва кун бўйи рўза тутиб юрган киши кабидир» (Имом Бухорий ва Муслим ривояти).

Юқорида келтирилган оят ва ҳадисларга биноан ҳар бир мусулмон атрофидаги кишиларга меҳрибон, ҳимматли, саховатпеша ва садоқатли бўлиши лозим. Бу имтиҳон дунёда бизларга берилган маънавий ва моддий бойликларини Аллоҳ ва унинг Росулининг кўрсатмаларига монанд сарф қилиб, Қиёмат кунида “Сахий бойлар” қаторида турмоқликни насиб айласин.

 Улуғбек НАЗИРОВ

Андижон шаҳар

“Холиқбердибой” жоме масжиди имом хатиби

ЎМИ Матбуот хизмати

Шайх Али Тантовий ўзининг эсдалик дафтарида ушбу ҳикояни келтиради.

Дамашқда “Тавба” деб аталган катта масжид бор эди. У муборак масжид бўлиб, унда самимийлик ва гўзаллик ҳукмрон эди. “Тавба” масжиди  дейилишининг сабаби, бу жой илгари турли гуноҳ-маъсиятлар содир қилинадиган макон бўлган экан. Кейин ҳижрий еттинчи асрда подшоҳлардан бири у ерни сотиб олиб эски биносини тубдан буздириб ташлади ва ўрнига катта масжид қурдирди.  У масжидда буюк устоз, олиму омил, Шайх Салим Суютий имомлик қилди. Юрт аҳли унга ишонар, ўзларининг диний ва дунёвий ишлари юзасидан мурожаат қилар эдилар. Ўша масжидда бир ўқувчи  ҳалолликда ва покдомонликда зарбулмасал эди. У масжид хоналаридан бирида яшар эди.

Бир сафар у оч қолди. Икки кун туз тотмади. Унда на бирор егулик, на уни сотиб олишга пул бор эди. Ниҳоят учинчи кун у ўлар ҳолга келди. Нима қиларини билмай боши қотди. Ҳатто у жонини сақлаб қолгудек миқдорда ўлимтик ейиш ёки ўғирлик йўли билан топилган бирор нарсани истеъмол қилиш мубоҳ (рухсат берилган)  даражасига етиб келган эди. Охир оқибат, қаддини кўтариб тургудек миқдорда бирор нарса ўғирлаб жонини сақлаб қолишга қарор қилди. Шайх Али Тантовий:

“Ушбу ҳикоя ҳақиқатда бўлиб ўтган воқеа. Унда иштирок этган шахсларни ва тафсилотини биламан”, дейди.

Ўша масжид, шаҳарнинг энг қадимий маҳаллалари ичида жойлашган эди. Маҳалладаги уйлар бир-бирига ёнма-ён қурилган, томлари бир-бирига туташиб кетган эди. Ҳатто маҳалланинг бошидан охиригача томма-том юриб борса бўлар эди. Йигит масжид томига чиқиб,  унинг ёнидаги ҳовлининг томига ўтди. Бехосдан у ерда аёлларга кўзи тушди. Дарҳол кўзини тийдию улардан йироқлашди. Қараса, кейинги ҳовлида ҳеч ким кўринмасди. У ердан таомнинг ширин ҳиди келиб турарди. Азбаройи очлигидан, таом ҳиди уни оҳанрабодек тортар эди. Ҳовли бир қават эди. Бир сакради-да томдан айвонга тушди. Тезлик билан ошхонага югурди ва қозоннинг қопқоғини очди. Унда ичига қийма тиқилган бақлажон дўлмаси бор эди. Қозондаги бақлажондан бирини олди-да иссиқлигига қарамай оғзига солди. Шу чоқ бирдан иймони ва ақли ўзига қайтди. У ўзига ўзи:

– Эй Аллоҳ, ўзингдан паноҳ сўрайман! Мен масжидда яшайдиган толиби илм бўла туриб, бир бегона хонадонга ўғринча кириб у ердаги нарсани ўғирлаяпман!.. – деб тавба қилди.

Қилмишидан қаттиқ афсус чекди. Истиғфор айтганча бақлажонни қайтариб жойига қўйди-да ортига қайтди. Яна қайтиб масжидга тушди ва устозининг илм ҳалқасига қўшилди. Аммо қаттиқ очлиги сабаб дарс қулоғига кирмас эди. Дарс тугагач, ўқувчилар тарқалдилар. Бир оздан сўнг масжидга бошига ёпинчиқ ташлаб олган бир иффатли аёл келди. Ўша вақтларда барча аёллар шундай кийинар эди. Шайхнинг олдига келиб унга бир нималарни шивирлади. Шунда шайх ён-атрофига қаради. Унинг олдида ҳалиги очликдан азият чекаётган талабадан бошқа ҳеч ким йўқ эди. Уни олдига чақириб:

– Сен уйланганмисан? – деб сўради.

Йигит:

– Йўқ, – деб жавоб берди.

– Оила қуришни истайсанми?, – деди.

Йигит сукут сақлади.

Шайх:

– Оила қуришни истайсанми? – деб саволини такрорлади.

– Эй устоз! Бир бурда нонга пулим йўқ бўлса, қандай қилиб оила қураман?! – деди. Шунда устози:

– Бу аёлнинг эри вафот этибди. Бу шаҳарда ёлғиз ўзи қолибди. Унинг кексайиб қолган амакисидан бошқа ҳеч кими йўқ экан. Дарҳақиқат, у ҳам бирга келибди, – дея масжиднинг бир тарафида ўтирган кекса мўйсафидга ишора қилди. Сўнг гапига илова қилди: – Бу аёлга эрининг ҳовлиси ва ҳаёт кечириш учун зарур маблағлар мерос қолибди. У Аллоҳнинг амри ва Расулининг суннатига кўра оила қуриш истагида эканини айтди. Токи бу дунёда ёлғиз ўтмаслиги, қолаверса, баднафс кишилар унга тамаъ қилмасликлари учун... уни никоҳингга оласанми? – деди.

Йигит:

– Ҳа, – деди.

– Сен унинг никоҳига ўтишга розимисан? – деб аёлга юзланди.

Аёл:

– Ҳа, розиман, – дея розилигини изҳор қилди.

Сўнг аёлнинг амакиси ва икки гувоҳни чақириб никоҳ хутбасини ўқиди. Кейин шогирдининг қўлига маҳрни берди-да:

– Буни аёлинга тақдим қил, – деди.

Никоҳ ўқилгач, аёл турмуш ўртоғини уйига олиб борди. Уйга киришгач, аёлининг юзини очди. Қараса, у ниҳоятда гўзал ва ёш эди. Уйга қараса, ўша ўзи ўғирликка тушган уйи эди. Аёли унга:

– Овқатланасизми?, – деди.

Йигит:

– Ҳа, – деди.

Аёл қозоннинг қопқоғини очиб, тишланган бақлажоннни кўриб ҳайрон бўлди.

– Қизиқ, ҳовлига ким кирди экан? Ким бу бақлажонни тишлади!..  

Шунда  йигит кўзига ёш олганча, бўлиб ўтган воқеани аёлига сўзлаб берди.

Аёл эрининг ҳикоясини эшитганидан сўнг ҳайрати чекинди ва ғоятда мамнун бўлди:

– Бу сизнинг омонатдорлигингиз мукофотидир. Сиз ўшанда ўзингиз учун ҳаром бўлган таомдан тийилганингиз учун Аллоҳ сизга бу ҳовлининг ҳаммасини ва унинг соҳибасини ҳам қўшиб мукофот қилиб берди, – деди.

Тошкент тумани “Холмуҳаммад ота” жоме масжиди имом-хатиби

Авазхўжа БАҲРОМОВ  таржимаси

Исломнинг илк даврида маккалик мушриклар мусулмонларнинг бошига кўпдан кўп оғир савдоларни солди. Уларнинг зулми ҳаддан ошиб кетди. Шундан кейин асҳоблар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан “Эй Аллоҳнинг Расули, биз Аллоҳнинг йўлида бўла туриб бошимизга бундай оғир кунларнинг келишининг бирор ҳикмати борми?” деб сўрашди. 

Уларнинг бу саволларига жавобан қуйидаги ояти карималар нозил бўлди:

أَحَسِبَ النَّاسُ أَن يُتْرَكُوا أَن يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ

“Одамлар “иймон келтирдик” дейишлари ила имтиҳон қилинмай, тарк этилишларини ўйладиларми? (Иймон калимасини оғизда айтиш осон. Ҳар ким ҳам иймон келтирдим, деб айтавериши мумкин. Аммо тил билан айтилган калима дилдан чиққанми ёки йўқми, буни аниқлаш учун банда синов-имтиҳондан ўтиши керак);

وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ

Ва, батаҳқиқ, Биз улардан олдингиларни ҳам имтиҳондан ўтказганмиз. Бас, Аллоҳ, албатта, содиқ бўлганларни ҳам билажак, ёлғончиларни ҳам билажак. (Анкабут, 2,3)

Ушбу ояти каримадаги “фатанна” имтиҳон этдик калимаси айни замонда олтинни софлаштирмоқ учун бажарилган синов ишларидир. Олтинни тозалаб олиш учун у жуда катта иссиқликда куйдирилади.  Иссиқлик 1064 даражага чиққанидан сўнг олтин эрий бошлайди ва унинг ичидаги бегона моддалар кўпириб юқорига чиқиб қолади. Ана ўша кўпик олиб ташланганидан сўнг бағри куйган олтин  соф бир жисмга айланади. Ана шу олтин 99.9. нав (проба) олтиндир.

Шиддатли имтиҳоннинг маъноси шу. Олтин устидан бир-икки сув қўйиш ёки бир-икки болға уриш билан тозаланмайди. Чунки нопокликлар, бегона моддалар унинг ичкарисига уннаб кетган. у қадар ичкарига эса олтинни жуда катта иссиқликда эритмасдан етишиб бўлмайди.  

Ушбу ояти карималар имон ҳақида бўлгани сабабли имон ҳам инсоннинг ботинида экани эътиборга олинади. Инсон ботинидаги энг муҳим жавҳарни шубҳалардан, гумонлардан, васвасалардан, поклаб олиш учун эса уни эритиш керак. Бунинг учун куйдирувчи оташ керак бўлади.  

Ана шу оташнинг тафти 1064 даражага етгунга қадар қалбаки олтинлар эриб кетади, соф олтиннинг таркибига кириб олган бегона жисмлар куйиб кулга айланади. фақат соф олтингина тобига келади.  Ичимизга жойлашиб олиб кўнглимизни роҳатсиз этадиган, ҳатто ўзимиз билмаган нарсалардан васвасага соладиган нарсалардан биз қандай қутулиб оламиз? Албатта, бунинг учун олтин каби катта иссиқликка, машаққатларга сабр этсак, синовларга бардош бера  олсак,  имонимизни поклаб олишга эришамиз, яъни соф олтинга айланамиз.

Дамин ЖУМАҚУЛ тайёрлади.

ЎМИ Матбуот хизмати

Буюк Британиядаги мусулмонларнинг ярмидан кўпи инглиз бўлиб, умумий аҳоли сонининг 44 фоизини ташкил қилади.

Мусулмонлар Рамазон ҳайитида Лондондаги боғда намоз ўқишади. Буюк Британияда 4,1 миллион мусулмон бор. Уларнинг аксари инглизлар. Инглиз мусулмонлари таълимга жиддий аҳамият беради. Улар диний таълим борасида ғайримусулмонларга нисбатан анча кучли. Ипсос Мориннинг 75 саҳифалик ҳисоботида инглиз мусулмонларини ҳар тарафлама ўрганиш юзасидан 2010 йилдан буён кенг қамровли тадқиқотлар олиб борилмоқда ва жамоатчилик сўровлари таҳлил қилинмоқда. 2011 йил мамлакатда мусулмонлар сони уч миллион бўлган. Ўтган йили уларнинг сони 4,1 миллионга етган. Уларнинг ярми 24 ёш оралиғидагилар ва учдан бир қисми 15 ёш орасидаги ўсмирлар. Мусулмонларнинг 8-5 фоизи миллатининг инглиз эканини ҳис қилади. “Азиз” жамғармаси раиси Асиф Азиз бундай дейди: ”Британиялик мусулмонлар диний эътиқодига қатъий риоя қилади, лекин айни пайтда инглиз эканини ҳам ҳис қилади”.

Мусулмон болалар таълим ютуқларига кўп интилади. Улардан 56 фоизи университетга кириш ниятида эканини айтди. Муслима қизлар эса ўғил болалардан кўпроқ университетга интилар экан. Мусулмонларнинг 7 фоизи ишсиз, бу умумий аҳоли сонининг 4 фоизини ташкил қилади. Ҳисоботда қайд этилишича, консерватив муносабатларда ғайримусулмонлардан мусулмонлар фаолроқ экан. Мусулмон эркакларнинг ярми ва аёлларнинг учдан бир қисми хотинлар ўз эрларига бўйсунишлари керак деб ҳисоблайдилар. Ипсос Мори тадқиқот директори Кулли Каур-Баллаган ўз ҳисоботида “Британия мусулмонлари бир вақтнинг ўзида ҳам инглиз, ҳам мусулмон бўлиш мумкин деб ҳисоблайдилар”, дея таъкидлади.

Робия ЖЎРАҚУЛОВА тайёрлади.

ЎМИ Матбуот хизмати