Барча Оламлар Роббиси бўлган Аллоҳ таолога ҳамду санолар ва Унинг бутун Оламларга раҳмат қилиб юборган сўнгги пайғамбарига салавот ва саломлар бўлсин.

Рўза – гуноҳлар ва жаҳаннам оловидан ҳимоя қиладиган қалқондир.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «... Рўза қалқондир...» (Имом Аҳмад, Имом Муслим, Имом Насоий ривояти).

Рўза – қиёмат куни рўзадор учун шафоатгўйдир.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Рўза ва Қуръон қиёмат кунида банда учун шафоат сўрайдилар. Рўза: «Роббим, мен уни таом ва майлликлардан тўсдим, менинг у ҳақидаги шафоатимни қабул қил!»- дейди. Қуръон: «Мен уни тунлари уйқудан тўсдим, менинг у ҳақидаги шафоатимни қабул қил!» - дейди. Шундан сўнг уларнинг шафоатлари қабул қилинади» (Имом Аҳмад ривояти).

Рўза – банданинг жаҳаннамдан узоқ бўлишига сабабдир.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Аллоҳ жаҳаннамни Аллоҳ йўлида бир қун рўза тутган банданинг юзидан етмиш аср (лик масофага) узоқ қилади» (Имом Абу Довуд ривояти).

Рўза сабабли рўзадор оғзидаги ҳид Аллоҳ учун мушку анбардан кўра хушбўйроқдир.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «... Муҳаммаднинг жони қўлида бўлган зотга қасам ичиб айтаманки, рўзадор оғзининг ҳиди қиёмат кунида Аллоҳ ҳузурида мушку-анбардан кўра хушбўйроқ бўлади» (Имом Бухорий, Имом Абу Довуд ривоятлари).

Рўзадорлар жаннатга Райён давозасидан кирадилар.

Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Жаннатнинг Райён номли дарвозаси бор. Қиёмат куни: «Рўзадорлар қаерда?» дейилади ва улар кирганларидан сўнг Райён дарвозаси ёпилади» (Имом Бухорий, Имом Муслим ривоятлари).

Рўза – гуноҳларга каффоротдир. Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Беш вақт намоз, жума (намози қелгуси) жумагача, рамазон (қелгуси рамазонга қадар ўрталарида (содир бўлган) катта гуноҳлардан бошқа (кичик) гуноҳлар учун қаффоротдир» (Имом Муслим ривояти).

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Рамазон рўзасини иймон ва савоб умидида тутган одамнинг ўтган гуноҳлари кечирилади» (Имом Аҳмад ривояти).

Фаришталар рўзадор учун ифтор пайтига қадар Аллоҳдан мағфират сўрайдилар. Рамазон ойининг сўнгги қунида рўзадорлар мағфират қилинади.

Аллоҳ таоло мана шундай кунларда барчамизнинг қилаётган тоат-ибодатларимизни, яхшиликларимизни ва савобли амалларимизни Ўзи дарҳогида ҳусни қабул айласин.

Ҳайтмурат ЕРЕЖЕПОВ,

Имом Бухорий номидаги

Тошкент ислом институти 2-босқич талабаси.

Рамазон ойини ажр ва фойдаларга эришадиган мавсум қилган Зот Аллоҳ таолога ҳамдлар, нажот ва ҳидоят элчиси бўлган пайғамбаримизга салавот ва саломлар бўлсин.

Бу ойни ғанимат билиб, солиҳ амаллар билан кечиришга ёрдам берадиган бир неча ишларни маслаҳат берамиз:

1. Рамазон рўзаси – одат эмас ибодатдир:

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Кимки Рамазон рўзасини (унинг фарзлигига) иймон билан, унга бериладиган савобни умид қилиб тутса, ўтган гуноҳлари кечирилади» деганлар (Имом Буҳорий, Имом Муслим ривояти).

Бу ҳадисдаги «Савобни умид қилган ҳолида»нинг маъноси - «Аллоҳдангина савоб умид қилиб, риё ва сумъадан ҳоли, мол-дунё мақсадида бўлмаган ҳолда» демакдир.

2. Рамазон шукри - адо қилиниши лозим бўлган неъматдир.

Рамазон қелишидан илгари вафот этган инсонлар ҳақида ўйлаб кўринг. Уларнинг амаллари тўхтади, саҳифалари ёпилди. Энди улар оз бўлсада ҳасанот ёки хайрли иш қила олмайдилар. Сиз эса, Аллоҳ умрингизни узайтириб, бу улуғ ойга етиб келдингизми, энди савоб ва ажрларни жамлашга ҳаракат қилинг. Бу Аллоҳ бизларга бергани учун ҳамду сано айтиш керак бўлган ва шукр қилишлик вожиб бўлган улкан неъматдир.

3. Уйқу ва бедорлик.

Агар сиз Рамазон кундузларини уйқу, кечаларини бедорлик ва ўйин-кулгу билан ўтказадиган бўлсангиз у ҳолда, рўзадорлик ва ибодатларда қоим бўлганлик савобидан маҳрум бўласиз ва бу ойдан қўлларингиз бўш ҳолда чиқасиз. Бу ой саноқли кунлар ва фазилатли кечалардир. Эртага лаззат ва неъматларга элтувчи бўлган тоат-ибодатлар сари интилинг. Бу ой кириб келса, ғафлатда юришдан сақланинг. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Рамазонга кириб, ундан гуноҳлари мағфират қилинмасдан чиққан қишининг бурни ерга ишқалансин» деганлар (Термизий ва Ҳокимлар ривояти).

4. Рамазон –Қуръон тиловати ойи.

Рамазон-Қуръон ойи. Салафлар Рамазон кириши билан Қуръон тиловатига қаттиқ берилишар, уни бошқа барча ибодатлардан кўра биринчи ўринга қўяр эдилар. Ривоят қилинишича, уларнинг баъзилари бу ойда ҳар куни Қуръонни  ҳатм қилиб, ўқиб чиқар эдилар. Сиз ҳам бу ойда тиловат қоидаларига имкон қадар риоя қилиб, тадаббур, тартил ва ҳушуъ билан Қуръон тиловатига бел боғланг.

5. Садақа

Рамазонда садақа қилиш бошқа ойлардан кўра фазилати ва савоби кўпроқдир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Рамазон кирса жуда ҳам кўп садақалар қилар, янада сахий, мурувватли бўлиб кетар эдилар. Бу ойда садақалар қилишга, ўзингизда бор нарсалардан бошқаларга инфоқ-эҳсон қилишга қаттиқ интилинг.

6. Охирги ўн қунлик

Охирги ўн кунликда ибодатлардаги тиришқоқлигингиз ўтган кунлардан кўра кучлироқ бўлишига ҳаракат қилинг. "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам охирги ўн қунлик бошланса, ўзлари кечалари ибодатлар билан бедор бўлар ва аҳли-оилаларини ҳам шунга тарғиб қилиб уйғотар эдилар" (Муттафақун алайҳи).

7. Лайлатул қадр-қадр кечаси

Қадр кечасини Рамазоннинг охирги тоқ кунлардан қидиринг. У тунларни намозда қоимлик, Қуръон тиловати, зикр, дуо каби ибодатлар ила ўтказинг. Чунки у кечада қилинган ибодатнинг савоби, қадр қечаси бўлмаган минг ойда қилинган ибодатнинг савобидан кўпроқдир.

8. Кўзни тийиш

Аллоҳ таоло харом қилган нарсаларга қарашдан кўзни сақлаш - кўпчилик амал қилмайдиган ибодатдир. Нима учун бу улқан ибодатни тирилтириб, амалга оширишга ҳаракат қилмайсиз?

9. Зикр

Барча ҳолатларингизда Аллоҳни эсловчи зокир бўлинг. Аллоҳни зикр этувчилар шак-шубҳасиз дунёю охиратда нажот топадилар.

10. Дуо

Дуо ибодатдир. Бу банданинг Роббисига  барча ҳолатларида доимо муҳтожлиги ва фақирлигига далилдир. Аллоҳ таоло ушбу оятда дуони ибодат деб номлаган: «(Эй инсонлар), Парвардигорларингиз: «Менга дуо-илтижо қилинглар! Мен сизларга (қилган дуо-илтижоларингизни) мустажоб қилурман. Албатта менга ибодат қилишдан кибр-ҳаво қилган кимсалар яқинда бўйинларини эгган ҳолларида жаҳанннамга кирурлар», деди» (Ғофир, 60)   Сиз ҳам  дуо ибодатидан ғофил қолманг.

11. Ейиш ва ичиш.

Кўп ейиш ва ичишдан ўзингизни тийинг. Чунки у дангасалик, эринчоқлик ва  бўшашишга олиб келади.

Аллоҳ таоло барчаларимизни бундай улуғ кунларни ғанимат билиб, ҳар бир лаҳзасини беҳуда нарсалар билан ўтказмасликни насиб қилсин!

Ҳайтмурат ЕРЕЖЕПОВ,

Имом Бухорий номидаги

Тошкент ислом институти 2-босқич талабаси.

Рамазон – маънавият ва маърифат ойи. Унинг ҳар бир куни инсонга ҳузур бахш этади. Ҳар бир мўминни тафаккур қилишга ундайдиган – Рамазон ойининг таърифлари бисёр. Мўмин-мусулмонлар ўн бир ой соғинч ва иштиёқ билан кутадиган, ойларнинг султони, эзгулик ва хайр мавсуми, тоату ибодат фасли, дуолар ижобат онлари, саховатлар жўш урадиган давр, Қуръон ойи муборак Рамазондир. Унга машҳурликда, буюкликда ҳеч бир ой тенг кела олмайди. Бу ой мусулмонларнинг муҳаббатига сазоворлиги билан ҳам алоҳида – танҳо. Шунинг учун ҳамки, унинг келиши интиқ кутилажак.

Бу ойнинг фазилат, хислатлари кўп. Уларни санаб адоғига етиб бўлмайди. Таърифини ҳар қанча келтирманг, камдек кўринаверади. Бу ой инсоннинг онгу тафаккури маънан юксалади. Шунинг учун ҳам, маънавият ва маърифат ойи, деб таъриф берамиз.

“Рамазон – маънавият ва маърифат ойи” дейилишига бир қанча сабаблар бор:

Биринчидан, бу ойда илм билан машғул бўлинади. Билмаганни билишга интилинади, англанганларини эса ўзгалар билан улашишга алоҳида эътибор қаратилади. Қуръони карим ўқилади, ҳадислар айтилади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимки Қуръондан бир ҳарф ўқиса, унга бир яхшилик бўлади. Бир яхшилиги ўн баробар бўлади. Алиф, лам, мим бир ҳарф, демайман. Лекин алиф бир ҳарф, лам бир ҳарф, мим бир ҳарфдир”, деганлар (Имом Термизий ривояти).

Иккинчидан, инсонлар бир-бирининг ҳолидан хабар олади. Уришганлар ярашади. Гиналар унутилади. Ёлғон гапиришдан тийилади. Кимнидир ҳақорат қилишдан йироқлашилади. Кечиримли бўлинади. Бир сўз билан айтганда, қалблар яқинлашади. Ширинсўзлик ошади. Чин маънода айтганда, одамлардаги ҳушмуомалалик юксалади. Кимнидир ҳафа қилишдан тийилади. Диллар янада покланади. Ҳуллас, рамазон шунинг учун ҳамки маънавият ва маърифат ойидир.

Учинчидан, рамазон ёрдам, кўмак ойидир. Муҳтожлар ёд олиниб, эҳтиёжмандларга ҳар доимгидан кўпроқ мадад берилади. Ҳам моддий, ҳам маънавий. Вирус туфайли икки ойдир-ки, моддий ва маънавий эҳтиёжманд оилаларга беғараз кўмак берилмоқда.

Тўртинчидан, рамазон ойининг шарофатидан инсон ўзида эзгу амалларни мужассам қилади.

Бешинчидан, рамазонда мақсадлар муштарак. У шуниси билан бирдамлик ойи. Чунки бу ойда фақат эзгу ниятлар қилинади, уларнинг рўёби учун жидду жаҳд қилинади. Бу ойда одамлар риёзат билан ўзини ислоҳ қилишга шошади. Шу боисдан рамазонда ҳасад, гинаю кудрат, хусуматга ўрин йўқ. Бу каби иллатлардан чекинилади.

Олтинчидан, огоҳлик, дахлдорлик ойи. Бу ойда имон синовдан ўтади. Атрофдагиларга ўзгача – меҳр, муҳаббат, ҳурмат нигоҳи билан қаралади. Айблар кўринмайди, камчиликлар ёпилади. Атрофдагиларнинг ҳар бир ҳолатидан огоҳлик кузатилади, уларнинг муаммолари ечимида дахлдорлик ҳисси кучаяди.

Еттинчидан, ғанимат ойи. Рўзадорлар мақсад қилинган ишларини бажаришга, берилган вақтни ғанимат билиб, натижадор ишларга бел боғлашга шошилишади. Чунки бу ойнинг савоби ҳар қачонгидан кўп, дуоларнинг бисёр ижобати бор.

Саккизинчидан, ибодат ойи. Аслида, рўза – ибодат. Қуръон ўқиш – ибодат. Аллоҳ буюрганларини бажариб, қайтарганларидан қайтишлик – ибодат. Бундан ташқари, ушбу ойда тунги ибодатларга кенг ўрин берилади.

Шунингдек, рамазон руҳан покланиш, ахлоқан юксалиш ойи ҳамдир. Рамазонда шайтонлар кишанланиб, инсонни ёмонликка чорловчи васвасалари чекланиб, одамларга ўзларини тарбиялаш учун имкон берилади. Бинобарин, бу ойда қилинган гуноҳнинг жазоси оғир бўлади.

Рамазонда ёлғон гапиришдан тийилади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Ким ёлғон гапиришни ва унга кўра амал қилишни қўймаса, унинг таом ва ичимлигини тарк этишига Аллоҳнинг эҳтиёжи йўқ", деганлар.

Рамазон – сабр-бардош ойи. Машаққатларга қарамай ўзининг энг муҳим эҳтиёжларини тийган киши сабр ва чидамнинг юқори даражаларини ўзлаштиради. Аммо унутмаслик лозимки, овқатдан тийилиш билангина мақсадлар ҳосил бўлмайди. Бунинг учун инсон ғоявий, руҳий жиҳатдан ҳам тайёр бўлиши лозим. Ҳатто хаёлини бошқарсин – ёмонликларни унутсин. Имкони бўлса, бир умрга.

Рамазон тарбия ойи ҳамдир. Унда нафслар тарбия қилинади – эзгулик сари бошқарилади. Маълумки, тарбия инсон туғилмасиндан аввалроқ бошланади ва бир умрлик ишдир. Унинг тўғри ташкил қилиниши эса камолот кафолатидир. Рамазон бизга бунга имкон ойи ҳисобланади. Ўзгаларни ўзига ойна билган ҳар ким руҳан покланиб, ақлини тартибга солишга шошилиши талаб қилинади.

Рамазоннинг боши – ният. Ният бўлганда ҳам ибодат, эзгулик учун ният. Қалб тайёрлиги. Жисм ҳозирлиги. Чин ихлос. Икки дунё саодати ҳақида тафаккур. Демак, рамазонга руҳан ва жисман тайёр бўлиш зарур. Жисм ҳозирлиги очликка бардош, турли иллатлардан, ёмон сўзлардан йироқлик бўлса, руҳ яратганига яқинликни ҳис этиши, у ҳар қачонгидан-да кўпроқ кузатилаётганию тингланаётганидан завқ олиши руҳ тайёрлигидир.

Рамазон ойида жаннат дарвозалари очилиб, дўзах эшиклари ёпилади. Бу эса оз амал билан кўп савоб олиш имкониятидир. Ундан қандай фойдаланиш эса ақл эгалари ўз ишидир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимки Рамазон рўзасини иймон билан, савоб умидида тутса, унинг олдинги ва кейинги гуноҳлари кечирилади” деганлар (Имом Бухорий ривояти).

Қиёмат куни рўза рўзадорни шафоат қилади. Бу эса муқаррар жаннат деганидир. Ҳар бир инсоннинг асл нияти биринчи одам қувилган – жаннатга қайтиш экани эътиборга олинса, ушбу ойнинг аҳамияти ойдинлашади.

Хуллас, рамазон улуғ, ҳикмати кўп. Унга муносиб бўлиш лозим. Муносиблик эса юқорида келтирилганлар ижроси билан бўлади.

Мунира Кахарова,

Республика Маънавият ва маърифат маркази

бўлими бошлиғи

Аллоҳ таолога ҳамдлар бўлсинки, бизни яна Рамазонга етказди.
Аллоҳ таоло марҳамат қилганидек, тақводор, гуноҳ ишлардан қўрқадиган бўлишимиз учун Рамазон рўзаси бизларга фарз қилинди. Демак, рўза ибодатини барча шартлари ила, ихлос билан адо этган одамнинг тақводор бўлишига шубҳа йўқ. Шу боис Рамазон мўминлар учун ҳақиқий байрамдир. Рамазон келиши билан ер юзидаги мўмин бандаларгина эмас, балки бутун коинот, барча махлуқотлар беқиёс шодлик билан чулғанади.

Севикли Пайғамбаримиз саллоллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: "Рамазон ойининг кириши туфайли жаннат ўзининг зийнатларини янгилаб, хилма-хил тусга кириб, товланиб туради".

Яъни ҳатто жаннат ҳам бу ойни ўзгача қарши олади. Мана шундай муборак ойда қанча эзгу амаллар қилиб, тоат-ибодатда бардавом бўлар эканмиз, нафсимиз ушбу ибодатларга кўникиши шунча осон бўлади. Чунки, рўзадор нафсини Аллоҳнинг амрига бўйсундириб, мубоҳ бўлган та иий шаҳватларни ҳам тарк қилиши билан тақвоси ортади, нафси жиловланади.

Нафсни жиловлаш тақвонинг асосидир. Шубҳасиз, рўзанинг бошқа жисмоний ва маънавий фойдалари кўп: инсонни сабрга ўргатади, ҳавойи нафси устидан ҳоким этади. Рўза қалбни юмшатади, меҳр-мурувват туйғуларини оширади, кишиларни ночор ва ўкцикларнинг кўз ёшини артишга ва ғамини аритишга ундайди. Рамазон ойида яна барча мусулмон аҳли интиқ бўлиб кутадиган ибодатлардан бири бу таровеҳ намозидир. Аммо, ҳозирги вазиятдан келиб чиқиб, барчамиз уйдамиз. Хўш бундай вазиятда, бу йилги Рамазон ойида ибодатларимизни қандай қилишимиз керак?

1 . Аввало бу ойда бошқа ойлардан ҳам кўпроқ ибодат қилишга шошамиз ва ўзимизга Аллоҳ таолонинг ушбу сўзини шиор қилиб оламиз:
"Рози бўлишинг учун мен сенга шошдим эй, Роббим" (Тоҳа сураси, 84-оят).

2. Барча гуҳоҳларимиз учун Аллоҳ таолога тавба қиламиз, зикр ва дуоларни кўпайтирамиз, Аллоҳ таолодан ушбу мусибатларни аритишини сўраб дуо қиламиз.

3. Қуръони каримни Аллоҳ таоло қодир қилганча ўқиймиз, хатм қиламиз.

4. Муҳтожларга садақа ва эҳсонлар қиламиз, гарчи бир дона хурмо ёхуд бир қултум сув билан бўлса ҳам. Зеро, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Садақаларнинг энг яхшиси Рамазон ойида берилганидир", деганлар.

5. Ота-онамизга янада кўпроқ яхшилик қилишга шошамиз, бу Аллоҳ таолога қурбат ҳосил қилинадиган, у Зотга яқинлаштирадиган ибодатлардандир.

6. Вақтимизни ибодатдан чалғитувчи нарсаларга сарфламасликка ҳаракат қиламиз.

7. Нафл ибодатларни кўпайтирамиз, уйда таровеҳ намозларини ўқиймиз.

8. Яна тезда масжидлар очилиб, намозлар жамоат билан адо қилинишига ишониб, дуоларда бардавом бўламиз. Саҳиҳи Муслимда келтирилишича, Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган қудсий ҳадисда Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: "Агар бандам яхшилик қилишни ният қилса, мен унга яхшилик ёзиб қўяман".

Аллоҳ таоло барчамизга Рамазон ойини муборак қилсин, барчамизни Ўзи рози бўладиган амалларга муваффақ этсин!

Моҳигул ЖЎРАБОЕВА,

Тошкен ислом институти 1-курс талабаси.

Фитр садақаси нисоб миқдоридаги мол-мулкка эга ҳур ва мусулмон бўлган кишилар учун ҳайит тонгида адо қилиши вожиб бўлган садақадир. Фитр садақасининг вожиб эканида ўзига хос ҳикматлар бор.

Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, у зот: “Расуллуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам фитр садақасини рўзадор учун беҳуда гап-сўз ва ҳаракатлардан покланиш ва мискинлар учун таомланиш бўлиши учун фарз қилдилар. Ким уни ҳайит намоздан олдин адо қилса, у мақбул садақадир. Ким уни ҳайит намоздан кейин адо қилса, садақалардан бир садақани бўлади”, дедилар (Имом Абу Довуд, Имом Дорамий ривояти).

Ушбу ҳадиси шарифдан фитр садақасининг ҳукмини ва унинг савобини топиш билан биргаликда иккита ҳикмат ҳамда фойда кўзда тутилиши маълум бўлади. 

Биринчи ҳикмати ва фойдаси фитр садақаси рамазон рўзасини хато ва камчиликлардан поклайди. Шунинг учун Вакеъ ибн Жарроҳ “Рамазон ойининг фитр садақаси худди намознинг саҳв саждасига ўхшайди. Намознинг вожиб амали тарк бўлган вақтда саҳв саждаси намозни тўғрилагандек, фитр садақаси рўзанинг камчиликларини тўғрилайди”, дейди. Лекин бирор узр билан рўза тутолмаган кишилар ҳам, рўза тутиш вожиб бўлмаган ёш болаларга ҳам фитр садақасини бериш вожиб бўлади.

Иккинчи ҳикмати ва фойдаси ҳайит кунида камбағал ва мискинлар, етим ва бечораларни хурсанд қилиш, уларнинг очликларини кетказиб, ҳақиқий байрам кайфиятини улашишдир. Шунинг учун ҳам фитр садақасини ҳайит куни тонг вақтида бериш вожиб бўлади. Аммо, рамазоннинг аввалида, олдиндан берса ҳам жоиз. Лекин ҳайит намозидан кейин қолдирмаслик керак. Намоздан кейин қолса ҳам соқит бўлмайди. Ҳаттоки, зиммасига вожиб бўлгандан сўнг инқирозга учраб, камбағал бўлгандан кейин ҳам фитр садақа соқит бўлмайди.

Фитр садақаси вожиб бўлиш шартлари.

1. Ҳур бўлиш.

Фитр молиявий ибодатлардан бўлгани учун ҳур бўлмаган кишиларга вожиб бўлмайди. Чунки қулнинг мол-мулки бўлмайди. Балки, қул хожасининг мулки бўлади. Агар хожасига фитр садақа вожиб бўлса, хизмат қилиб турган қулнинг ҳам фитр садақасини бериш хожасига вожиб бўлади.

2. Мусулмон бўлиш.

Фитр садақаси ибодат ва у билан қурбат (савоб) ҳосил бўлади. Ибодатларнинг тўғри бўлиши учун холис Аллоҳ учун деган ният бўлиши лозим. Бундай ният эса фақат мусулмон кишидангина дуруст бўлади.

3.    Нисоб миқдоридаги мулкка эга бўлиш.

Фитр садақаси молиявий ибодат бўлгани учун маълум бир миқдордаги мол-мулкка эга кишига вожиб бўлади. Фақир ва мискинларга вожиб бўлмайди.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васаллам садақа бойликни орқасидан вожиб бўлади”, дедилар (Имом Аҳмад ривояти).

Расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васаллам ушбу ҳадиси шарифда фитр садақани вожиб бўлиши бой бўлган, маълум бир моддий қуввати бор кишига вожиб бўлишини баён қилмоқдалар. Ислом дини енгил, унинг молиявий ибодати ҳам енгил бўлиши керак. Садақани енгил адо қилиниши маълум миқдордаги нисобга эга бўлгандан кейин бўлади.

Аммо закотнинг нисоби бошқа, фитр садақасининг нисоби бошқа. Закот нисоби фақат закот чиқариладиган ўсувчи моллардан ҳисоб қилинади. Фитр садақасининг нисоби эса аслий ҳожатдан (ишлатилиб турган мол-мулкдан) ташқари мол-мулклар ҳам ҳисоб қилинади. Ушбу фитр садақасини нисобига эга кишига ўзининг ва балағотга етмаган фақир фарзандининг фитр садақаси вожиб бўлади. Хотинининг, балағотга етган фарзандининг ва балағотга етмаган бой фарзандининг фитр садақаси вожиб бўлмайди. Лекин мазкурларни фитр садақасини берса адо топади. Шу бойликка эга кишига бошқаларнинг закотини, садақасини ва назрини олмоқ ҳаром бўлади. Шунингдек қурбонлик қилиш ва нафақасиз қолган маҳрам қариндошларнинг нафақасини қилиш вожиб бўлади.

Фитр садақаси закот бериладиган кишиларга бериш билан адо топади.

Жалолиддин ХОЛМЎМИНОВ,

Тошкент ислом институти ўқитувчиси.