1. Кийимни кийишда “Бисмиллаҳ” (Аллоҳнинг номи билан) дейиш.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аллоҳнинг зикри ва “Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм” билан бошланмаган аҳамиятли ҳар бир ишнинг орқаси кесикдир», деганлар.

2. Либосни кийишда ўнг тарафдан бошлаш.

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Агар кийинсангиз, ўнгдан бошланг”, деганлар (Имом Термизий, Имом Абу Довуд, Имом Ибн Можа ривояти).

Бошқа ҳадисда: “Сизлардан бирортангиз пойабзал кийса, ўнгдан, ечганда чапдан бошласин. Кийганда ҳар иккисини кийсин, ечганда ҳар иккисини ечсин”, дейилади (Имом Муслим ривояти).

3. Либосни кийганда қуйидаги дуони қилиш:

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي كَسَانِي هَذَا وَرَزَقَنِيهِ مِنْ غَيْرِ حَوْلٍ مِنِّي وَلا قُوَّةٍ

“Алҳамду лиллаҳи аллазий касаний ҳаза ва розоқонийҳи мин ғойри ҳавлин минний ва лаа қувватин”

“Менга ушбу либосни менинг тарафимдан ҳеч қандай куч-қудратсиз кийдирган Аллоҳ таолога ҳамду санолар бўлсин”.

4. Кийимни ечишда чап тарафдан бошлаш.
   
   

5. Ечганда ҳам “Бисмиллаҳ” ни айтиб ечиш.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: «Одам болаларининг аврати билан жинларнинг кўзлари ўртасидаги парда кийимни ечганда “Бисмиллаҳ” дейишдир» (Имом Тобароний ривояти).
 

6. Янги либос кийганда дуо қилиш.

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам иштон, кўйлак, ридо ёки салла кийсалар, қуйидаги дуони ўқир эдилар:

اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ أَنْتَ كَسَوْتَنِيه أَسْأَلُكَ مِنْ خَيْرِهِ وَخَيْرِ مَا صُنِعَ لَهُ وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّهِ وَشَرِّ مَا صُنِعَ لَهُ

“Аллоҳумма лакал ҳамду анта касавтанийҳи асалука мин хойриҳи ва хойри ма суниаъ лаҳу ва аъузу бика мин шарриҳи ва шарри ма суниаъ лаҳу”

“Ё Аллоҳим, мен сендан ушбу либосдаги яхшиликни ва унга боғлиқ яхшиликни сўрайман. Мен сендан ундаги ёмонликдан ва унга боғлиқ ёмонликдан паноҳ сўрайман” (Имом Термизий, Имом Абу Довуд, Имом Аҳмад ривояти).

7. Янги либос кийган кишининг ҳаққига дуо қилиш:

“Бахтли ҳаёт кечиринг, шаҳодат билан вафот этинг” (Имом Термизий ривояти).

“Кийиб эскиртираверинг, Аллоҳ ўрнига бошқасини бераверсин” (Имом Абу Довуд ривояти).

Даврон НУРМУҲАММАД

☀️Йилдан йилга ёз мавсумида ҳаво ҳарорати юқорилаб бормоқда. Албатта, бунга қатор техноген ва табиий омиллар таъсир қиляпти. Бундай шароитда инсонлар аномал иссиқ об-ҳавода яшашга кўникишига тўғри келади, деб хабар беради Соғлиқни сақлаш вазирлиги Матбуот хизмати.

Хўш, ёз чилласини қандай ўтказиш керак?

– Иссиқ ҳавода табиий, ёрқин рангдаги, пахта матосидан бўлган кийимларни кийиш мақсадга мувофиқ. Мавсумга мос бундай либослар терининг нафас олишига имкон яратади, тана қизиб кетишининг олдини олади.
– Иложи борича тўғри тушаётган қуёш нуридан сақланишга ҳаракат қилиш ва бош кийим кийиб юриш лозим.
– Қуёш нури соат 12:00 дан 16:00 гача жуда фаол ҳолатда бўлади. Шунинг учун бу вақт оралиғида кўчага чиқишни режалаштирмаган маъқул.
– Аммо ташқарига чиқишга зарурат бўлса, тананинг очиқ жойларини қуёш нуридан асрашга ҳаракат қилиш керак.
– Иссиқ об-ҳавода организмда сув баланси бузилади ҳамда кўп намлик йўқотилади. Шунинг учун жазирамада кунига 3 литрдан кам бўлмаган миқдорда суюқлик ичиш зарур.
– Ёз кунлари чанқоқни олча, олма ва нордон мевалардан тайёрланган шарбатлар, айрон ҳамда лимонли сувлар босади.
☕️⛔️ Жазирама кунларда қаҳвадан воз кечган маъқул. Чунки у иссиқ кунда чарчоқни оширади.
❌ Ширин ва газланган ичимликлар ҳам тавсия этилмайди.

Ўз навбатида жазирама иссиқ кунлари ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар: "...Албатта, ҳароратнинг шиддати жаҳаннамнинг қайнаб чиққан иссиғидандир", деганлар.

Уламоларимиз томонидан жазирама иссиқ кунларда кўпроқ "Аллоҳумма, ажирний минан-наар" (Аллоҳим, мени дўзахдан сақлагин) деб дуо қилиш тавсия этилади! Зеро, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Албатта, дуо нозил бўлган ва нозил бўлмаган нарсага фойда келтиради. Эй Аллоҳнинг бандалари! Ўзингизга дуони лозим тутинг!" деганлар.

Интернет маълумотлари асосида
Баҳриддин Хушбоқов тайёрлади

Агар инсон ўзи қилаётган ҳар бир ишни ёқтирса-ю, аммо бошқаларнинг ҳеч бир амалини ёқтирмаса, унда бу ҳам нафс касаллигидандир.

Муолажа услуби

Нафсни ҳамиша ҳақ бўлавермаслигига ўргатиш бу иллатдан қутилишнинг йўли саналади. Чунки нафсул аммора кўпинча ёмонликка буюради.

Қолаверса, бу иллатни даволаш учун одамлар ҳақида яхши гумонда бўлиш керак. Зеро, эртага кимнинг оқибати қандай якун топиши ҳеч кимга маълум эмас. Балки банданинг қилган битта хатоси унинг учун энг охиргисидир. У чин тавба қилган, бошқа асло гуноҳ ишга қўл урмаган бўлиши мумкин.

Шунинг учун, бировнинг устидан асло ўзбошимча ҳукм чиқарманг. Ҳеч кимни зоҳири (ташқи кўриниши)га қараб ҳукм қилманг. Уламолар айтадилар: “Агар инсон қалбини бошқаларга нисбатан гина-адоватдан покласа, тилини уларга озор етказишдан сақласа, унинг хотимаси яхши бўлади”.

Шайх ибн Саъдий раҳимаҳуллоҳ: “Банда ҳамиша Роббисидан иймони мустаҳкам ва хотимаси гўзал бўлишини ёлвориб сўраши лозим”, деган.

 
Абу Абдураҳмон ас-Суламийнинг

“Нафс иллатлари ва уларнинг муолажаси” китобидан

Даврон НУРМУҲАММАД таржимаси.

Таҳорат олиш учун шундай жой танлаш лозимки, қуйилган сув ерга тушиб, кийим-бошга сачрамасин. Таҳорат қилишда беҳуда сўзларни гапирилмайди. Шароит бўлса, юзни қиблага қилиб таҳорат олиш ҳам одобдандир. Намозхон таҳорат қилишидан олдин унга тайёргарлик кўриши керак. Кўпчилик бунга аҳамият бермайди. Масалан, оёқларни ювиш навбати келгандагина пайпоқларини ечишади. Бир оёқдаги пайпоқ ечилиб, оёқ ювилгач, у қайта кийилиб, сўнгра иккинчи оёқ пайпоғи ечилиб ювилади. Баъзилар ўртада бир артиниб олиб, сўнгра оёқни ювишга киришадилар ва ҳоказо. Бундай қилиш макруҳ ҳисобланади.

Суннатга кўра, таҳорат амаллари орасига бегона амал кирмаслиги керак. Узрли кишилар бундан мустасно.  

1. Ният қилиш. Ният қалбдан ўтказиш билан бўлади. Аммо ниятни тилда айтиш мустаҳабдир.

2. Таҳоратни “Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм” билан бошлаш. Агар таҳорат аввалида “Бисмиллоҳ”ни айтиш эсдан чиқса, эслаганда айтилади.

3. Икки қўлни бўғинлари билан уч марта ювиш. Бармоқларни бир-бирига киритиб, ораларига сув етказиш керак. Узуги бор одам уни қимирлатиб тагига сув етказиши зарур. Қўллар ювилаётганда ушбу дуо ўқилади:

اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَ الْمَاءَ طَهُورًا وَالْإِسْلَامَ نُورًا

“Алҳамду лиллаҳиллазий жаъалал маа тоҳурон вал Ислама нурон”

“Сувни поклик манбаи, Ислом динини эса нур қилиб яратган Аллоҳга ҳамду санолар бўлсин”.

4. Оғизга ўнг қўл билан сув олиб, яхшилаб (ҳамма ерига етказиб) чайиш. Бу ҳолат 3 марта такрорланади. Оғиз чайилаётганда ушбу дуо ўқилади:

اَللّٰــهُمَّ طَهِّرْ نَكْهَتِي وَاسْقِنِي مِنْ حَوْضِ نَبِيِّك

“Аллоҳумма тоҳҳир накҳатий васқиний мин ҳавзи набиййик”

“Ё Аллоҳ, оғзимни пок қил ва менга Пайғамбарингга ато қилганинг “Ҳавзи кавсар” сувидан ичишни насиб эт”.

5. Бурунга ўнг қўл билан яхшилаб сув тортиб, чап қўл билан қоқиш. Бу амал 3 маротаба бажарилади. Бурунга сув тортилаётганда ушбу дуо ўқилади:

اَللّٰــهُمَّ أَرِحْنِي رَائِحَةَ الْجَنَّةِ وَلَا تُرِحْنِي رَائِحَةَ النَّارِ

“Аллоҳумма ариҳний роиҳатал жаннати ва ла туриҳний роиҳатан нари”

“Ё Аллоҳ, мени жаннат ҳидидан баҳраманд эт, дўзах исидан нари тут”.

Эслатма! Рўзадор киши оғиз чайиш ва бурунга сув олишда муболаға қилмайди. Чунки томоғидан сув ўтиб, рўзаси бузилиши хавфи бор. Шунингдек, оқар сувлардан таҳорат қилинганида оғиз ва бурундан чиққан сув ариққа ташланмайди.

6. Юзни пешонанинг устки қисмидан бошлаб ияк остигача ва икки қулоқ юмшоғи ўртасидаги жойларни уч марта ювиш. Икки лаб ва устидаги қисмлари ҳам юздан ҳисобланади. Ўнг қўл ҳовучи билан пешонанинг ўнг тарафига оҳиста сув қуйилиб (бунда кўзларни юммаслик керак) пешонанинг соч унган ери, ияк ости ва икки қулоқ юмшоқлари оралиғида бирор жой қолдирмай уч бор ювилади.

Кўзлар ичига сув етказиш фарз эмас, чунки кўзнинг ичи юз ҳисобланмайди. Кўз юз ҳудудида жойлашган алоҳида бир аъзодир. Унинг атрофида йиғилиб қолган кирларни тозалаб, ўрнини ювиш керак. Юз ювилаётганда ушбу дуо ўқилади:

اَللّٰــهُمَّ بَيِّضْ وَجْهِي بِنُورِكَ يَوْمَ تَبْيَضُّ وُجُوهُ أَوْلِيَآئِكَ وَلَا تُسَوِّدْ وَجْهِي يَوْمَ تَسْوَدُّ وُجُوهُ أَعْدَائِكَ

“Аллоҳумма баййиз важҳий би нурика йавма табйаззу вужуҳу авлийаика ва ла тусаввид важҳий йавма тасвадду вужуҳу аъдаик”

“Ё Аллоҳ, суюкли бандаларинг юзлари пок ҳолатда турувчи куни менинг юзимни ҳам Ўз нуринг билан ёруғ қил. Душманларинг юзи қора бўлгувчи кунда менинг юзимни қора қилмагин”.

7. Соқолга масҳ тортиш. Юз уч бора ювилгач, қўллар янгидан намланиб, соқол икки қўл билан сийпаланиб масҳ тортилади. Бунда бармоқларни жағ тагидан соқол орасига киритиб, сув етказиш керак.

Эслатма! Сийрак соқолли кишилар юз ювишда соқоли остига сув етказишлари лозим.

8. Қўлларни тирсаклари билан қўшиб уч марта ювиш. Икки қўлни ювишда бармоқ учларидан бошлаб, тирсакда тугатилади. Аввал ўнг қўл сўнг чап қўл ювилади. Ўнг қўл тирсаги билан яхшилаб ишқалангач, кафтга сув тўлдирилиб, тирсак томон оқизилади ва яна ишқаланади. Ўнг ва чап қўллар тирсаклари билан шу равишда уч бора ювилади. Қўлларнинг мукаммал ювилганига аниқ ишонч ҳосил қилиш учун тирсаклардан икки энлик ўтказиб ювилса, мақсадга мувофиқдир. Шунга кўра, таҳоратдан олдин тайёргарлик кўраётганда енгларни ҳам тирсаккача эмас, сал юқорироққача шимариш керак, шунда икки энлик тепадан ювишга имкон бўлади.

Ўнг қўл ювилаётганда ушбу дуо ўқилади:

اَللّٰــهُمَّ أَعْطِنِي كِتَابِي بِيَمِينِي وَحَاسِبْنِي حِسَابًا يَسِيرًا

“Аллоҳумма аътиний китабий бийаминий ва ҳасибний ҳисабан йасиро”

“Ё Аллоҳ, (қиёмат куни) амалларим ёзилган дафтарим (номаи аъмолим)ни ўнг тарафимдан бериб, ҳисоб-китобимни осон қилгин”.

Чап қўл ювилаётганда ушбу дуо ўқилади:

اَللّٰــهُمَّ لَا تُعْطِينِي كِتَابِي بِشِمَالِي وَلَا مِنْ وَرَاءِ ظَهْرِي وَلَا تحَاسِبْنِي حِسَابًا شَدِيدًا

“Аллоҳумма ла туътиний китабий бишималий ва ла мин варои зоҳрий ва ла туҳасибний ҳисабан шадийда”

“Ё Аллоҳ, (қиёмат куни) амалларим ёзилган дафтарим (номаи аъмолим)ни чап тарафимдан ҳам, ортимдан ҳам бермагин ҳамда мени қаттиқ ҳисоб-китоб қилмагин”.

9. Бошга бир марта масҳ тортиш. Бошга масҳ тортиш учун икки қўлнинг кафт ва бармоқлари янгидан намланади, бош ҳамда кўрсаткич бармоқларидан бошқа бармоқлар бирлаштирилиб бошнинг олд томонидан орқасига қараб (кафтларнинг жимжилоқ томонидан ярми бошга теккизиб) бўйингача сийпаланади. Сўнг бош ҳамда кўрсаткич бармоқлари бирлаштирилиб бошнинг орқасидан олд тарафига қараб (кафтларнинг қолган нам қисми, яъни бош бармоқ томонидан ярми бошга теккизиб) пешонагача масҳ қилинади.

Бошга масҳ тортилаётганда ушбу дуо ўқилади:

اَللّٰــهُمَّ غَشِّنِي بِرَحْمَتِكَ وَأَنْزِلْ عَلَيَّ مِنْ بَرَكَاتِكَ

“Аллоҳумма ғошшиний бироҳматика ва анзил ъалаййа мин барокатик”

“Аллоҳим, Ўз раҳматинг билан бошимни силагин ва устимга баракотларингни ёғдиргин”.

10. Қулоққа масҳ тортиш. Бошга масҳ тортилгач, бармоқлар қайта намланмайди, балки, бошга масҳ тортиш учун намланган бош ҳамда кўрсаткич бармоқлари билан икки қулоқ бир марта масҳ қилинади. Кўрсаткич бармоқ билан қулоқ ичлари, бош бармоқ билан эса қулоқ орқалари сийпаланади.

Қулоққа масҳ тортилаётганда ушбу дуо ўқилади:

اَللّٰــهُمَّ اجْعَلْنِي مِنَ الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ

“Аллоҳуммажъалний миналлазийна йастамиъунал қовла файаттабиъуна аҳсанаҳ”

“Аллоҳ, сўзни тинглаб, сўнг унинг энг гўзалига (фойдалисига) эргашадиганлардан қилгин”.

11. Бўйинга масҳ тортиш. Қулоқлар масҳ қилингач, кафтнинг орқа тарафи гардандаги қон томирларига теккизилади. Кўпчилик томоққа масҳ тортади. Бу эса бидъатдир.

Бўйинга масҳ тортилганда ушбу дуо ўқилади:

اَللّٰــهُمَّ أَعْتِقْ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ وَاحْفَظْنِي مِنَ السَّلاَسِلِ وَاْلأَغْلاَلِ

“Аллоҳумма аътиқ роқобатий минан нари ваҳфазний минас саласили вал ағлал”

“Ё Аллоҳ, мени дўзах азобидан қутқаргин ва занжирларда судралишдан сақлагин”.

12. Оёқларни уч марта ювиш. Аввал ўнг оёқ, сўнг чап оёқ ювилади. Оёқни ювиш бармоқ учларидан бошлаб тўпиқда тугатилади. “Тўпиқ” оёқнинг икки ёнида бўртиб чиққан суякдир. Оёқ ювилганда, тўпиқ ҳам қўшиб ювилади.

Таҳорат оёқни ювиш билан мукаммал бўлади. Оёқни ювиш, қўлни ювишдек, бармоқлардан бошланади. Аввал ўнг оёқ бармоқларига сув қуйилиб, тўпиғи билан бир бор ювилгач, чап қўл жимжилоғи билан ўнг оёқ жимжилоғининг ост томонидан бошлаб бир марта хилол қилинади. Сўнг яна икки бор мазкур тартибда ювилади.

Ўнг оёқ ювилаётганда ушбу дуо ўқилади:

اَللّٰــهُمَّ ثَبِّتْ قَدَمَيَّ عَلَى الصِّرَاطِ يَوْمَ تَزِلُّ فِيهِ اْلأَقْدَامُ

“Аллоҳумма саббит қодамаййа ъалас сироти йавма тазиллу фийҳил ақдам”

“Ё Аллоҳ, оёқлар тойгувчи (қиёмат) кун(и)да оёқларимни Сирот (кўприги) узра собитқадам айла”.

Чап оёқ ҳам ўнг оёқни ювиш тартибида ювилади, лекин чап оёқни ҳилол қилиш (чап қўл жимжилоғи билан) бош бармоқдан бошлаб, жимжилоқда тугатилади.

Чап оёқ ювилаётганда ушбу дуо ўқилади:

اَللّٰــهُمَّ اجْعَلْ سَعْيِي مَشْكُورًا وَذَنْبِي مَغْفُورًا

“Аллоҳуммажъал саъйий машкурон ва занбий мағфуро”

“Ё Аллоҳ, қилган ишларимни савоб йўлига бургин ва гуноҳларимни авф этгин”.

13. Таҳорат олгандан сўнг: “Ашҳаду алла илаҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу лаашарийка лаҳу ва ашҳаду анна Муҳаммадан ъабдуҳу ва Расулуҳу”, деб айтиш.

Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким таҳорат олиб: “Ашҳаду алла илаҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу ла шарийка лаҳу ва ашҳаду анна Муҳаммадан ъабдуҳу ва Расулуҳу”, деса, унга жаннатнинг саккизта эшиги очилиб, хоҳлаганидан кираверади», дедилар (Имом Муслим ривояти).

14. Уйда таҳорат олиш. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким ўз уйида таҳорат қилиб, Аллоҳнинг уйларидан бир уйга Аллоҳнинг фарзларидан бир фарзни адо этиш учун юриб борса, унинг икки қадамидан бири ила хатоси ўчади, бошқаси ила даражаси кўтарилади”, дедилар (Имом Муслим ривояти).

15. Ишқалаш. Қўлни аъзо устидан сув билан ёки ундан кейин юрғизиш.

16. Сувни тежаш. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир муд сув ила таҳорат қилар эдилар (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).

17. Ойнага қараганда дуо қилиш. Али розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ойнага қарасалар:

“Аллоҳумма анта ҳассанта холқий фа ҳассин хулуқий”

“Аллоҳим, яратилишимни гўзал қилдинг, хулқимни ҳам чиройли қилгин”, деб айтардилар.

Даврон НУРМУҲАММАД

Одатда тиланчи деганда кўз олдимизга жисмоний жиҳатдан заиф, кўриниши абгор: юз-қўли кир, кийимлари йиртиқ-ямоқ одам келади. Аммо бугун тиланчилар ҳам, уларнинг қиёфаси ҳам ўзгараётгандек, назаримизда. Бу қадим “касб” катта-кичик урушлар, парокандалик, қурғоқчиликлардан қолган асорат бўлса-да, негадир ҳозирги тинч, фаровон замонда ҳам ўз аҳамиятини йўқотмаган...

Одам гавжум жойлар, жамоат транспорти, масжидлар ёнида тиланчиликни “касб” қилган тўрт мучаси соғлом, ишласа ўзи тугул катта рўзғорни тебратиш қобилиятига эга эркаклар, оддий тикиш-бичиш ҳунари орқали ёки бирор жойда фаррошлик қилиб бўлса-да кундалик эҳтиёжини қоплаши мумкин бўлган аёлларнинг борлиги ачинарли ҳолат.

Айниқса, ёш боласи билан чиққан аёллар нури дийдасининг тарбияси бузулишига, унинг келажак ҳаётини хавф-ҳатарда қолишига сабабчи ҳам бўлади. Натижада болаларда ёлғончилик, кишилар олдида ўзини ночор сезиш, бировнинг ҳисобига яшаш каби иллатлар шаклланишига, носоғлом муҳит таъсирида улғайиб, эти қотади.

– Тиланчилик қилиш боқувчиси бўлмаган, кишилардан бирор нарса сўрашдан бошқа иш қўлидан келмайдиган кишилар учун ҳалол, аммо унинг ҳам чегараси бор, – дейди Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси биринчи ўринбосари Ҳомиджон домла ИШМАТБЕКОВ. – Яъни бу меъёр – бир кунлик ейиш-ичиш эҳтиёжини топгунга қадар бўлган вақт. Ундан ортиғи ҳаром саналади. Бунда ҳеч қачон эртаникини ҳам биратўла бугун топиб қўяй, дейилмайди. Кейинги кун Худо куч-қувват берса ёки бирор йўл кўрсатса, албатта, ишлаши, мабодо ҳеч иши ўхшамай, бошқа йўли қолмаса – яна кундалик эҳтиёжи учун тиланчиликка чиқиши мумкин. Мискин бўлиб, тирикчилигим шундан, дея шу ишга муккасидан кетиш фирибгарликдир. Бундайларнинг юзи икки дунёда ҳам шувут ҳолатда бўлади. Буни била туриб қилиш эса ўзини очиқ-ойдин хорликка маҳкум этишдир. Ўзини майиб-мажруҳ ҳолатда кўрсатиб, гадой, тиланчи қиёфасига солиш ҳам айни товламачиликнинг бир тури.
Динимиз бундан қатъий қайтаради.

Қуръони каримда Аллоҳ таоло садақа олишга ҳақли бўлган кишиларни баён қилган: “Албатта, садақаларни фақат фақирлар, мискинлар, унда (садақа ишида) ишловчилар, диллари ошно қилувчи (кофир)лар, (пул тўлаб озод этилувчи) қуллар, қарздорларга ва Аллоҳ йўлида ҳамда йўловчига (мусофирга бериш) Аллоҳ (томони)дан фарз этилди. Аллоҳ илмли ва ҳикматли зотдир” (Тавба сураси, 60-оят).

Ислом дини меҳнатга ярамайдиган, иши бору, ундан оладиган даромади эҳтиёжини қоплашга етмайдиган, иш тополмаган кишиларга раҳномолик қилишга йўллайди.

Ҳақ таолодан ажру савоб талабида бўлган мўмин-мусулмонлар, саҳоватли инсонлар томонидан закот, яқин қариндошларга берилиши вожиб бўлган нафақа, нафл садақа, хайрия, вақф ишлари, назрлар, каффоратлар, қўшнилар ҳақи, муҳожирлар ҳақи, етимларга ғамхўрлик қилиш, тиланчилик (соил) ҳақи, давлат томонидан ижтимоий таъминот учун ажратиладиган ҳақлар каби хайрли амаллар орқали қилинади.

Шариатимизда тиланчи отда келса, хатто қўлида тилласи бўлса ҳам садақа беришга тарғиб қилинади. Бунинг учун саҳоватли инсон савоб олаверади. Аммо садақа сўраган кишининг фирибгарлиги, алдаб одамларнинг пулини еяётганини аён бўлса, унга бермаслик керак. Сабаби бу орқали у текинхўрлик, дангасаликка ўрганиб қолади.

Динимиз ризқ-насибани меҳнат қилиб пешона тери билан, ҳаракат қилиб топишга буюради. Пайғамбарлар, хусусан, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам ўз меҳнати орқали турмуш кечириб, уматларига ўрнак бўлганлар.

Дангасалик, ишёқмаслик, текинхўрлик булар – мусулмон кишига ёт ҳолат. Динимиз ялқовлик, бировга қарам бўлишдан буткул қайтаради.

Инсон учун еган луқмасининг ичида энг тотлиси, ўз меҳнати билан топганини ейишдир. У гарчи қаттиқ нон ва явғон шўрва бўлса ҳам. Бировнинг ҳисобидан бўлган тансиқ таом ҳам тамоқдан маза бўлиб ўтмайди. Чунки уни еяётган киши ич-ичидан мен буни қаердан топдим, эртага нима бўлар экан, дея ўйлайди.

Тиланчилик қилишга хожати бўлмаган кишининг тўғри йўлга ўтиши, касб-ҳунар ўрганиб, илм олиши, тадбиркорлик билан шуғилланиб, ҳалол ризқ топиши нафақат ўзи, балки оила аъзоларини ҳам икки дунё саодатига элтади.

Баҳриддин ХУШБОҚОВ
тайёрлади.