muslim.uz
Мусулмон олимлари дунёга совға қилган ихтиролар: Шифохона
Инсоният тарихидаги биринчи шифохона мусулмон оламида пайдо бўлган. Дастлабки очилган шифохоналарда иккита бўлим бўлган. Улардан бирида талабаларга тиббиёт илмидан дарс берилган, иккинчисида эса беморлар ётиб даволанишган.
Ҳозирги Ўзбекистон ҳудудида қадимда ҳам даволаш муассасалари фаолият юритган. Хусусан, Амир Темур бошқа мамлакатларнинг машҳур табибларини пойтахт Самарқандга олиб келиб, махсус шифохоналар очган. Мовароуннаҳр ва Хуросонда шифохоналар учун алоҳида бинолар қурилган. Шифохоналар очишга Алишер Навоий ҳам катта аҳамият берган. Туркистоннинг баъзи вилоятларида махсус шифохоналар бўлгани манбаларда қайд этилган.
Робия ЖЎРАҚУЛОВА
тайёрлади
Мўмин марҳаматли бўлади
Ислом дини азалдан инсониятга асл мурувватни, диндошларига, ҳатто ғайридинларга ҳам эҳтиром ҳамда бағрикенглик билан муносабатда бўлишни ўргатиб келмоқда. Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам фақатгина Ислом умматига эмас, балки бутун инсониятга гўзал хулқ-атворлари билан намуна бўлдилар. У зот аҳли китобдан бўлган қўшнилари билан ҳам яхши муносабатда бўлар, ҳадялар бериб, улардан ҳам ҳадялар қабул қилар эдилар. Ҳаттоки, Нажрон насронийлари келганида, уларга масжиднинг бир томонида ибодат қилишга ижозат бердилар. Дастлаб, роҳиб бўлган англиялик тарихчи Карен Армстронг “Муқаддас уруш” китобида бундай ёзади: “Муҳаммад (алайҳиссалом) фақат Макка мушриклари билан эмас, бир пайтнинг ўзида маҳаллий яҳудий қабилалари ва улар билан тил бириктириб ҳужумни режалаштирган Шом насронийлари билан ҳам урушишга мажбур бўлган эдилар. Аммо бу унинг қалбида душманларига нафрат туғдирмади, уни яъни аҳли китобни (яҳудий ва насронийларни) лаънатлашга олиб келмади. Мусулмонлар ҳаётларини ҳимоя қилишга мажбур бўлди, лекин ўз душманларининг динига қарши урушга кирганлари йўқ. Борди-ю, урушга мажбур бўлиб қолишса, инсонпарварликни унутмасди. Улар диний хизматчиларни, роҳибларни безовта қилишмасди, урушга қатнашмайдиган, ожиз кишилар, аёллар, ёш болалар, кексаларга тегмас, уларга заррача озор етказмас эди. Улар тинч аҳолини ўлдирмаган, бино ва уй-жойлардан ҳеч бирини вайрон қилмаган”. Демак, улар ҳар қандай ҳолатда зиён-заҳмат етказишдан холи бўлган.
Инсон шаъни, саломатлиги, ҳуқуқлари – олий қадрият, унинг мол-мулки дахлсиз. Шунинг учун ҳам, уларга дахл қилиш жиноят сифатида баҳоланади. Жумладан, ўзганинг мулкини очиқдан-очиқ талон-тарож қилиш, талончилик мақсадида ҳужум қилиш, ҳаёт ёки соғлиқ учун хавфли бўлган зўрлик ишлатиш билан қўрқитиш содир этиш – босқинчилик ҳисобланади.
Динимизда бундай зўравонликлар кескин қораланади. Шунга қарамай, ўзларига исломни ниқоб қилиб олган ўзгаларнинг мол-мулкини ҳар қандай йўл билан бўлса-да, олиб қўйиш, қаршилик қилинса, уларга қарши кескин чора-тадбирлар кўришни ҳалол санайдиган турли экстремистик оқимлар талончилик ва босқинчилик қилиш, корхоналар ва иншоотларга зарар етказиш орқали ижтимоий барқарорликни издан чиқаришга уринмоқдалар.
Бу ҳақда шайх Юсуф Қарзовий шундай дейди: “Чет эл элчихоналарини вайрон қилиш, бошқа дин вакилларини ўлдириш – очиқ-ойдин зулм ва фасоднинг бир туридир. Чунки мазкур элчихоналар давлат билан расмий ва ўзаро розичиликка асосланган ҳолда фаолият олиб боради ва мусулмон давлати ҳимоясида ҳисобланади”.
Диндан миллатлараро адоват уйғотишда фойдаланиш, миллатчилик ва диний айирмачиликни келтириб чиқариш йўлидаги ҳаракатлар ислом дини таълимотига зиддир. 2006 йилнинг июль ойида Ислом олами уюшмаси ўтказган “Исломда тинч-тотув яшаш” мавзусидаги конференция баёнотида шундай дейилади: “Ислом дини барча миллат, халқ ва давлатлар ўртасида тинч-тотув яшашга буюради ва қуйидагиларни муҳим деб ҳисоблайди:
- исломнинг энг юксак ғояси бўлган тинчликни тарғиб қилиш ва инсонлар хавфсизлигини таъминлаш;
- инсон шаънини улуғлаш ва унинг ҳуқуқларини ҳурмат қилиш;
- ўзгаларни динга мажбурламаслик ва уларга нисбатан адолатсиз бўлмаслик;
- террорчилик, бузғунчиликнинг ҳар қандай турига қарши курашиш ва одамларни ноҳақ ўлдирмаслик”.
Албатта, кўнглида адовати бўлмаган ҳамда жамиятга зарари тегмайдиган бошқа дин вакиллари билан яхши муомалада бўлиб, улар билан дунёвий ишларда ҳамкорлик қилиш динимиз талабидир.
Барча аҳли китоблар, хусусан, насронийлар мусулмонлар қалбига яқин эканини Аллоҳ таоло қуйидаги ояти каримада баён этган: “Иймон келтирганларга нисбатан яқинроқ дўст – “биз насронийлармиз” деганлар эканини (ҳам) кўрасиз. Бунинг сабаби – улар ичида руҳоний ва роҳибларнинг борлиги ва уларнинг кибрига берилмаслигидир” (Моида, 82-оят).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўз ҳадислари билан аҳли зиммаларга бўлган аҳдни бузган киши Аллоҳнинг қаҳрига ва азобига учрашини мустаҳкамлаб қўйдилар: “Ким зиммий (аҳли китоб ватандош)га озор берса, менга озор берган бўлади. Менга озор берган одам эса Аллоҳга озор бергандир” (Имом Табароний ривоят қилган).
Яна бир ҳадиси шарифда “Ким аҳдлашган одамга зулм қилса ё унинг ҳаққини камайтирса ёки унга тоқатидан ортиқ вазифа юкласа, унинг ҳаққидан ботил йўл билан ўзлаштирса, мен у одам билан қиёматда ҳужжатлашаман”, дейилган (Абу Довуд ривоят қилган).
Ислом мамлакатида яшайдиган аҳли китоб ёки бошқа миллат ва дин вакили ўртада аҳдлашув борлиги учун эркинликда, қонуний ҳимояда ерли халқ билан бир мақомдадир. Шундай экан, бизлар ҳам юртимиз, шаҳримиз, маҳалламизда биз билан ватандош, ҳамшаҳар, маҳалладош бўлган турли миллат, турли дин ва эътиқод вакиллари билан ўзаро ҳурмат ва муҳаббат билан яшашимиз даркор. Бизнинг мамлакатимизда ирқи, миллати, ижтимоий келиб чиқишидан қатъи назар, барча оилалар ва уларнинг фарзандлари қонун олдида ҳуқуқан бир хил мавқеъдадир, имтиёзлардан ҳам бирдек фойдаланишади. Бу Ўзбекистон Конституцияси ва бошқа қонунлар билан кафолатланган.
Ҳасанбой ЭРКИНОВ,
“Имом Фахриддин ар-Розий” ўрта махсус ислом билим юрти талабаси.
Энг масъулиятли бурч
Аллоҳ таоло инсон зотини жуфт қилиб яратди ва улардан насл тарқалиши ва кўпайишини ирода қилди. Қуръони каримнинг Наҳл сурасида шундай дейилади: "Аллоҳ сизлар учун ўзларингиздан жуфтлар яратиб, жуфтларингиздан сизлар учун ўғиллар ва набиралар пайдо қилди ва сизларни пок нарсалардан ризқлантиради " (72-оят).
Инсон зотининг эркак ва аёл қилиб яратилишининг ҳикмати шундаки, у ҳалол йўл билан никоҳ орқали оила қуриши, ўзидан фарзанд ва набиралар қолдириб, наслининг давом этишини таъминлаши керак. Аллоҳ таолонинг Ўз бандасига фарзанд бериши улкан неъматдир. Шунингдек, жигаргўшасининг фарзанд кўриши, яъни набирали бўлиш ҳам инсон учун улкан неъмат ҳисобланади. Шу тариқа ер юзида инсон насли сақланиб, давом этиб боради.
Эркак билан аёлнинг ҳалол йўл билан бир оила бўлиб яшашининг самараларидан бири фарзанддир. Исломда фарзандларнинг ҳақ-ҳуқуқларига қатъий риоя қилинган бўлиб, булар ота-она ёки яқин қариндошлар, яшаётган жамиятларига вазифа қилиб юклатилган. Бу ҳақларни адо этиш вожиб бўлиб, унга амал қилиш мажбурийдир.
Уламолар фарзандларнинг ҳақ-ҳуқуқларини икки қисмга бўлган:
- фарзанд вужудга келишидан аввалги ҳолат;
- фарзанд вужудга келгандан кейинги ҳолат.
Динимизда “фарзанд ҳақлари ҳали у туғилмасидан олдин бошланади” деган қоида бор. Аввало, ота ўзининг бўлғуси фарзандларига солиҳа, диёнатли ва уларнинг ҳуқуқларига риоя қиладиган омонатдор онани, она ҳам фарзандларига уларнинг таълим-тарбияси ва яхши инсонлар бўлиб вояга етишига аҳамият қиладиган солиҳ отани танлаши керак.
Эр-хотиннинг Аллоҳ таолодан солиҳ фарзанд тилаб, дуода бўлиши ҳам ҳомила вужудга келгунча бўлган ҳақларнинг иккинчисидир. Бу иш пайғамбарлардан суннат бўлиб қолган. Аллоҳ таоло шундай деб марҳамат қилади:
"Ўша жойда Закариё Раббига илтижо қилиб, деди: «Раббим, менга (ҳам) ўз ҳузурингдан пок зурриёт ато эт! Дарҳақиқат, Сен дуони эшитувчидирсан" (Оли Имрон сураси, 38-оят).
Энди фарзанд ҳомила ҳолига келганида унинг қандай ҳақлари борлигини кўриб чиқайлик:
Биринчидан, Аллоҳ таолодан солиҳ фарзанд тилаб, дуода бўлишни давом эттириш тавсия қилинади. Аллоҳ таоло лутфи карам кўрсатиб, она юкли бўлгандан кейин ҳам ота-онаси унинг солиҳ фарзанд бўлиши ҳақидаги дуоларини давом эттириши зарур. Зотан, бу иш Одам алайҳиссалом ва момо Ҳавводан мерос бўлиб қолган.
Иккинчидан, ҳомиланинг жисмоний ва руҳий зўриқишларсиз, яхши ривожланиб боришини таъминлаш зарур. Ҳомила ҳар тарафлама яхши ўсиб бориши учун унинг онасини жисмоний ва руҳий жиҳатдан толиқтириб қўймасликка шариатда катта эътибор берилган. Бу эътибор шу даражага етганки, ҳатто Аллоҳ фарз қилган ва Исломнинг рукнларидан бири бўлган рўзани ҳомиладор аёллар тутмасдан, кейин қазосини тутиб бериши жоизлиги шариатга киритилган. Чунки ҳомиладор аёл рўза тутса, унинг толиқиши орқали ҳомиласининг ҳам толиқиши бор. Шунинг учун ҳомилани толиқтирмаслик мақсадида унинг онасига рўза тутмасликка рухсат берилган.
Анас ибн Молик Каъбийдан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:“Аллоҳ мусофирдан рўзани ва намознинг ярмини, ҳомиладор ва эмизикли аёлдан рўзани кечди”.
Фарзандини солиҳ, ахлоқли, одобли, тақводор инсон қилиб тарбиялаш ота-онанинг биринчи галдаги вазифаларидандир. Исломда бола тарбияси ота-онанинг энг масъулиятли ва узоқ давом этадиган бурчи экани айтилган. Бошқа бурчлар баъзи ишларни қилиш ёки мулкни сарфлаш билан охирига етади. Аммо тарбия масъулияти бардавом бўлади. Зотан, ота-онанинг фарзанд неъматига ҳақиқий шукрлари ҳам айнан тарбия масъулиятини шараф билан адо этиш орқали юзага чиқади. Амалий шукр – берилган неъматни неъмат берувчи Зотни рози қиладиган тарзда тасарруф қилиш билан бўлади.
Тарбиянинг биринчи қисми болага одоб ўргатишдир. Аввало тарбия ва одоб масаласида ота-онанинг ўзи болаларга яхши намуна бўлиши керак.
Саъд ибн Ос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ота ўз фарзандига яхши одобдан кўра афзалроқ нарса ҳадя қила олмайди”, деганлар” (Термизий ривояти).
Бола ёшлигидан гўзал хулқ, чиройли тарбия билан сайқаллаб борилса, унинг тоза ва мурғак қалби барча яхши нарсаларни осонликча қабул қилади. Унинг савобига ота-онаси ва мураббийси шерик бўлади. Агар ёмонликка ўргатилса, ёмон бўлиб ўсади. Унинг гуноҳига ота-онаси ва мураббийси шерик бўлади. Валий уни сақлаши, таълим-тарбия бериши лозим. Унга яхши ахлоқларни ўргатсин, уни ёмон болалардан ҳимояласин, ўткинчи лаззатларга қизиқишга одатлантирмасин, уни зебу зийнатга ружу қўйишга қизиқтирмасин. Токи катта бўлганда зебу зийнат ортидан юриб, умрини зое қилмасин.
Тарбиянинг иккинчи қисми болага таълим бериш, илм ўргатишдир. Илм эса бир нарсани воқеликда қандай бўлса, ишонч билан ўшандай идрок қилишдир. Илм ўрганиш эса ҳар бир мусулмон учун фарздир.
Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Илм талаб қилиш ҳар бир мусулмонга фарздир”, деганлар” (Имом Аҳмад ва Имом Ибн Можа ривояти).
Керакли бўлган ҳунар ва илмларни талаб қилиш эса фарзи кифоядир.
Тарбиянинг учинчи қисми болага жисмоний тарбия беришдир. Шунинг учун бу ишга масъул бўлган ҳар бир киши фарзанд тарбиясига ўта эътибор ва аҳамият билан ёндашиши, бу йўлда бефарқлик ва лоқайдлик каби иллатлардан четланиши лозим.
Хулоса қилиб айтганда, фарзандларимиз ватанимиз, миллатимиз, динимиз учун хизмат қиладиган инсонлар бўлиб етиши учун биз ота-оналар бор куч-ғайратимиз билан ҳаракат қилмоғимиз лозим экан. Бу билан ҳам ота-оналик ҳам Яратганни олдидаги бандалик вазифамизни тўлиқ адо этган бўламиз.
Абдулазиз БОБОМИРЗАЕВ,
“Ҳидоя” ўрта махсус ислом билим юрти мудири.
Сийрат мусобақаси – сиз кутган мусобақа
Рабиул аввал – кўз қувончимиз, қиёматда шафоатчимиз, ҳабибимиз, сарвари коинот, саййидул анбиё Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам таваллуд топган ой.
Мўмин-мусулмонларимиз ушбу ойда Набий алайҳиссаломни ёд этиб, ул зотнинг ҳаёт йўллари баён этилган китобларни мутолаа қилишади, суннат амалларини кўпроқ бажаришга ҳаракат қилишади ва салоту саломлар айтишади. Бу амаллар билан ул зоти шарифга бўлган муҳаббатимиз янада зиёда бўлади, иншоаллоҳ.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга талабалар томонидан ёзилган мактубларни эшитиб, у кишига бўлган муҳаббатингиз янада жўшиб, кўзингиздан қайноқ ёш оқишини истасангиз, бугун соат 13:20 да Тошкент ислом институтида «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам- буюқ хулқ соҳиби» номли сийрат мусобақасини “Facebook” ижтимоий тармоғидаги қуйидаги саҳифамиз орқали кузатиб боришни тавсия қиламиз: https://www.facebook.com/muslimuzportal/
ЎМИ матбуот хизмати
“Расулуллоҳ бизга ўрнак”
Юртимизнинг масжид ва мадрасаларида муборак мавлиди шариф ойи муносабати билан Пайғамбаримиз Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳаётини ўрганиш бўйича файзли тадбирлар ташкил қилинмоқда. Жумладан, Имом Фахриддин ар-Розий ўрта махсус ислом билим юртида ҳам ҳар йилги анъанага биноан куни кеча “Расулуллоҳ бизга ўрнак” шиори остида мавлид тадбири ҳамда сийрат мусобақаси ташкил қилинди.
Тадбир Ўзбекистон мусулмонлари идораси Хоразм вилоят вакиллиги, билим юрти раҳбарияти ҳамда Тошкент ислом институти амалиётчи талабалари билан ҳамкорликда ташкил қилиниб, унда билим юрти мударрис ва талабалари билан биргаликда, талабаларнинг ота-оналари, меҳмонлар иштирок этишди.
Тадбир анъанага мувофиқ Қуръони карим тиловати билан бошланди. Сўнгра ЎМИ Хоразм вилоят вакили Х.Абдуллаев кириш сўзи билан тадбирни очиб берди. Пайғамбаримиз алайҳиссалом ҳаётларининг ҳар бир нуқтаси биз мусулмонлар учун ибрат бўлмоғи лозим, у зотнинг ҳар бир суннатларига амал қилиш билан биз ўз муҳаббатимизни изҳор қилишимиз мумкинлиги ҳақида гапириб, бугунги тадбирнинг аҳамиятини тушунтириб ўтди.
Шундан сўнг 2-3-4-курс талабалари орасида 5 та йўналишда:
- Пайғамбар алайҳиссалом ҳаёти бўйича 10тадан тезкор савол;
- Нубувват тарихидаги воқеалар тафсилоти бўйича 3 тадан савол;
- Пайғамбаримиз алайҳиссаломга бағишлаб салавот ва нашидалар айтиш;
- Пайғамбаримиз алайҳиссалом сийратлари бўйича буклет ёки плакат тайёрлаш;
- Пайғамбаримиз алайҳиссалом саҳобаларининг исмларини санаш шартлари бўйича мусобақа ташкил қилинди.
Тадбир давомида жорий ойда билим юрти талабалари ўртасида “Расулуллоҳ бизга ўрнак” мавзусидаги иншолар танловининг ҳам ғолиблари эълон қилиниб, мусобақа ва танлов ғолиблари ЎМИ Хоразм вилоят вакиллиги ҳамда билим юрти ҳомийлари кўмагида муносиб тақдирланди.
Тадбир сўнггида Имом Барзанжий раҳматуллоҳи алайҳнинг “Мавлиди шариф” асари ўқилиб, хатми Қуръон қилинди.
Тадбир якунида байрам дастурхони ёзилиб, мударрис ва талабаларга ош қилиб берилди.
Имом Фахриддин ар-Розий ЎМИБЮ мудир муовини О.Адилов
Янгиликлар
