НАЗМ

(Давоми)

Куфр ила маъсиятни билмаслар,

Ҳақ буюрғондин ўзга қилмаслар.

Бу малак ичра тўртдур машҳур,

Отлари сафҳалардадур мастур.

Жаброилу иккинчи Исрофил,

Бор учунчи фаришта Микоил.

Бор булардин бириси Азроил;

Ҳар бирини бир ишка таъйин бил.

Бор бурунғиси ваҳй келтурган,

Яна бири сур ичра дам сурган.

Бириси ризқ  еткурур элга,

Бири эл умрини берур елга.

Нечасини башарға бил таъйин,

Хайру шарр сабт этарлари ойин.

Ики тун, ики кун уй-у йўлда,

Бири ўнг қўлда, бири сўл қўлда.

Ҳар сувар рост айлаб ўзларига,

Кўринур аҳли қурб кўзларига.

Яна баъзи — фариштайи раҳмат,

Яна баъзи — азоб учун мусбат.

Икиси гўр ичидадур сойил,

шаклу ҳайъатлари басе ҳойил:

Бири Мункар, бири Накирдурур,

Бори ҳукм илгида асирдурур.

Ушбулар бирла сиз ямон бўлманг,

Куфру исёнға ҳамзабон бўлманг.

Бандалиқдур, буюрса, не чора?

Лутф агар қилса, сўрса, не чора?

НАСРИЙ БАЁН

Иймон келтириш шарт бўлган иккинчи

нарсанинг шарҳи

(Иймоннинг иккинчи шарти)

(Давоми)

(Фаришталар ҳақида билиш зарур бўлган нарсалар:)

У (фаришта)лар куфр ва маъсиятни – осийлик ишларини билмайдилар (яъни, бундан узоқдирлар), Ҳақ таъоло буюрган нарсадан бошқа ишни қилмайдилар. Бу фаришталар ичида тўрттаси машҳурдир, номлари саҳифаларда битилгандир. Биринчиси Жаброил (алайҳиссалом)дир, иккинчиси Исрофил (алайҳиссалом)дир. Учинчи фаришта Микоил (алайҳиссалом)дир. Булардан бири (тўртинчиси) Азроил (алайҳиссалом)дир. Буларнинг ҳар бирини бир ишга – бир вазифага тайин қилинган деб бил.

(Айтилганлардан)  биринчиси  (Жаброил  алайҳиссалом  пайғамбарларга Аллоҳ тарафидан) ваҳй келтиргувчидир, яна бири (Исрофил алайҳиссалом қиёматни билдириб) сурга дам ургувчи – сур чалгувчидир.

Бири (Микоил алайҳиссалом) элга – барча тирик мавжудотга ризқ етказиб турувчидир, бири (Азроил алайҳиссалом) тириклар умрини елга берувчи – жонни олувчидир.

Яна бир нечаси инсонларга тайин қилиниб, белгилаб қўйилган, (одамлар қилган) хайру шаррни – яхши ёмон ишларни ёзиб бориш уларнинг одатидир. Икки кеча, икки кундуз уйдаю йўлда (сафардаю муқимликда – ҳамма жойда), бири инсоннинг ўнг тарафида, бири чап тарафида бўлади. Улар  ҳар  хил  суратга,  ҳар  хил  шаклга  кириб,  қурб  аҳлининг  – Аллоҳ таъолога яқинлик касб этган валоят аҳлининг кўзларига кўриниши ҳам мумкин.

Улардан баъзилари раҳмат фаришталаридир, яна баъзилари азоб бериш учун тайинлангандир.

Фаришталар иккитаси (Мункар ва Накир) қабр ичида савол берувчидир (“Раббинг ким? Пайғамбаринг ким? Дининг қайси дин? Китобинг қайси китоб? Қибланг қаер? (Бу зот (ҳазрати Расулуллоҳ алайҳиссалом)  ҳақларида  нима  дер  эдинг?”  –  деб  сўрайдилар).  Уларнинг шакл ва ҳайъатлари (кўринишлари) жуда ҳойил – ўта қўрқинчлидир.

Бири Мункар, бири Накирдир, икковлари ҳам Илоҳий ҳукм қўлида асир (яъни, Аллоҳнинг амру фармонини бажаришга маҳкумдир).

Сизлар бу зотлар билан ёмон бўлманг (уларни ёмон кўрманг, ҳақларида  ёмон  гапларни  гапирманг),  куфр  ва  исён  билан  –  инкор  ва осийлик билан тилдош бўлманг. (Яъни, дунёда эканингизда ҳали қабрда уларнинг яхши муомаласига эришиш бахтини қўлга киритинг.)

Инсоннинг иши бандалик қилишдир, буюрса, (бажаришдан бошқа) не чора бор?  Лутф қилиб, раҳм этса ёки бандаликдан савол сўраса, не чора бор?

ИЗОҲ.  Фаришталар  таркибни  (турли  унсурлардан  таркиб  топмоқни) қабул  қилмайдиган  руҳоний  ва  нуроний  бир  жавҳардир.  Улар  шаҳвоний зулматга жалб этилмоқдан пок-муназзаҳдир. Емаклари – тасбиҳ, ичимликлари – тақдисдир (Аллоҳни муқаддас деб ёд этмоқдир). Севинч туймоқлари ва унсият (дўстлик) қилмоқлари Аллоҳ биландир. Жойлари Аллоҳнинг мушоҳадаси остидадир. Унга яқин ва Унинг амрларига тайёрдирлар. Улар  итоат  этувчан  қилиб  яратилганлар.  Итоатдан  ташқарига  чиқа олмайдилар («Жомиъ ул-мутун»).

Насрий баён ва шарҳ муаллифи:

Мирзо КЕНЖАБЕК

Шайх Маҳмуд Халил Ҳусарий раҳимаҳуллоҳ 

(17.09.1917-24.11.1980йй.)

Шайх Маҳмуд Халил Ҳусарий раҳимаҳуллоҳ Мисрлик машҳур Қуръони карим ҳофизи, қори, ушбу соҳанинг энг кўзга кўринган намояндаларидан саналади. У Қуръони каримнинг ўн хил қироати бўйича мужаввад ва мураттал тиловатлари ёзилган аудио ва видео ёзувлари орқали ўзининг хуш овози билан дунё мусулмонларига манзур бўлган.

Шайх Маҳмуд Халил Ҳусарий раҳимаҳуллоҳ 17 сентябрь 1917 мелодий, 1 зулҳижжа 1335 ҳижрий санада Мисрнинг ғарбий қисмидаги Танто вилоятининг Шибро аннамла қишлоғида таваллуд топган. У туғилишидан олдин отаси Халил Фуюм вилоятидан Шибро аннамла қишлоғига кўчиб келган эди. Онасининг исми Фараҳ бўлиб, қишлоқ аҳли уни Фарҳа деб чақиришар эди.

Маҳмуд тўрт ёшга етганда отаси уни Қуръон ёдлаш учун масжид қошида очилган мактабга беради. У ҳар куни Қуръонни ёдлаш учун қишлоғидан Тантодаги Аҳмадий масжидига қатнайди. Саккиз ёшида у Қуръони каримни тўлиқ ёд олади. Ўн икки ёшида Тантодаги диний маъҳадга ўқишга киради. Кейинчалик Азҳари шарифда Қуръони каримнинг ўн хил қироатини ўрганади ва қироатлар илми бўйича шаҳодатномани қўлга киритади. Шундан сўнг, хуш овози ва гўзал адоси туфайли Қуръон илмларини ўрганишга киришади.

1944 йилда биринчи марта радио орқали қироат қилиш бўйича танловда иштирок этиб, иштирокчиларнинг энг биринчи тартибида туради.

1950 йилда Тантодаги Аҳмадий масжидига қори вазифасига, 1955 йилда эса, Қоҳирадаги Ҳусайн масжидига қори вазифасига таъйин этилади.

Шайх Маҳмуд Халил Ҳусарий раҳимаҳуллоҳ энг биринчи бўлиб Ҳафснинг Осимдан ривояти бўйича мураттал овозли мусҳафни аудиотасмага ёздиради. Қуръони карим қориларининг ишини ташкил этадиган, уларнинг маиший аҳволига кўмаклашадиган бошқармаси ташкил этиш таклифи билан чиққан биринчи шахс ҳам Шайх Маҳмуд Халил Ҳусарий раҳимаҳуллоҳ бўлади.

Шайх Маҳмуд Халил Ҳусарий раҳимаҳуллоҳ барча шаҳар ва қишлоқлардаги масжидлар қошида Қуръони каримни ёдлатиш бўйича тўгараклар ташкил этиш зарур деган чақириқ билан чиқади ва шахсан ўзи Қоҳирадаги битта масжид ва мадрасани таъмирлаш ишларига бош бўлади.

Шайх Маҳмуд Халил Ҳусарий раҳимаҳуллоҳ Қуръони каримнинг маъноларини тўғри тушуниш ва тўғри кетказишда Қуръони каримни тажвид билан ўқишнинг аҳамияти катта эканлигини билар эди. Унинг наздида Қуръоннинг қироати бу, илм ва усул эди. У Қуръони каримни тартил билан қироат қилинса унинг калималарига жон киради, ўқилаётган калималарнинг маъноси қорининг кўз ўнгида гавдаланади, дер эди. Шунинг учун, Қуръони карим уни тартил билан ўқиётган қорига Қуръон оятларига ақлий ёндашмоғини, зиммасида катта масъулият бор эканлигини доимо ҳис қилдириб туради, деб таъкидлар эди.

Шайх Маҳмуд Халил Ҳусарий раҳимаҳуллоҳ 24 ноябрь 1980 мелодий, 16 муҳаррам 1401 ҳижрий санада 63 ёшида фоний дунёдан боқий дунёга риҳлат қилади. Аллоҳ таоло у зотни ўз раҳматига олиб, Фирдавс жаннатига дохил айласин.

Homidjon Ishmatbekov

Қозоғистон мусулмонлари диний идораси ва Туркия Республикаси диний бошқармасининг ўзаро ҳамкорлиги натижаси сифатида юза келган ушбу китоб Марказий Осиё тарихида биринчи маротаба таржима қилиниб, нашр этилди.

Қозоғистон мусулмонлари диний идорасида бўлиб ўтган тақдимот маросимида диний идора раҳбарлари, уламолар, Туркиянинг Қозоғистондаги Фавқулодда ва мухтор элчиси Уфуқ Экижи, унинг дин ишлари бўйича маслаҳатчиси Ғолиб Акинлар иштирок этди. 

“Ушбу китоб туркий давлатлар мусулмонлари цивилизацияси ва маънавий билимларининг шаклланиши тарихидаги энг муҳим манбалардан биридир. Китобда мусулмонлар мафкурасининг асосий хусусиятлари акс этган.  Шуни таъкидлаш керакки, “Тавҳид китоби” араб ва турк тилидаги нусхаларидан  биринчи маротаба қозоқ тилига таржима қилинди”, деган бош муфтий Наурузбай ҳожи Таганули.

Туркия элчиси Уфук Экижи имом ал-Мотуридий Марказий Осиёда туғилганлиги ва Ислом таълимотига катта ҳисса қўшганлигини айтиб, ушбу қимматли китоб Қозоғистон диний раҳбарлари учун фойдали бўлишига умид билдирди. 

Имом Мотуридий ўз даврининг исломий илмлари соҳасида энг етук билим соҳиби ҳисобланиб, мусулмон дунёси олимлари томонидан тан олинган ва ҳозирда ҳам турли диний асарларда зўр эҳтиром билан тилга олинади.

Ал-Мотуридийни улуғлаб «Имом ал-Ҳуда» ва «Имом ал-мутакаллимин» (Ҳидоят йўли имоми ва мутакаллимлар имоми) каби номлар билан ҳам атаганлар.

Маълумот учун: Абу Мансур ал-Мотуридий сунний эътиқодидаги икки йирик оқимлардан бири бўлмиш Мотуридия оқимининг асосчиларидан ҳисобланади. Унинг ҳаёти ҳақида маълумотлар жуда оз. Буюк калом имоми ва фиқҳ олими асли Самарқанднинг Мотурид қишлоғидан (ҳозирги Жомбой туманида жойлашган) бўлиб, унинг тахаллуси шу қишлоққа нисбатан олингандир. Абу Мансур ал-Мотуридий дастлабки таълимни шу қишлоқда олиб, кейинчалик Мовароуннаҳрнинг ўша даврдаги диний ва маърифий маркази бўлган Самарқандда давом эттиради.

Абу Мансур ал-Мотуридий туғилган йили ҳақида аниқ маълумотлар йўқ. У Самарқандда 944—945 йилда вафот этган ва шаҳар чеккасидаги Чокардиза деган қабристонга дафн этилган.

Ал-Мотуридий фиқҳ ва калом масалалари билан қизиқиб, Ҳанафия мазҳаби олимларидан дарс олиб ўз билимини оширган. Шу вақт давомида кўплаб машҳур фақиҳлар ва муҳаддислар билан мулоқатда бўлган ва мунозаралар қилган. Бутун умри давомида шу соҳага оид асарлар ёзиб қолдиргандир. «Китоби Тавҳид», «Китоби Мақомот», «Китаб рад авомил лил адила лил каъбий» («Каъбий залолатларининг бошланишини рад қилишга бағишланган китоб»), «Китоб байон ва ҳум ул-муътазила» («Муътазила ғавғолари ва ундан қўрқмаслик ҳақидаги китоб баёни»), «Китоб Таъвилот ал-Қуръон» («Қуръон таъвили китоби»).

Абу Мансур ал-Мотуридийнинг кўп асарлари бизгача етиб келмаган, етиб келганлари ҳам асосан хорижий мамлакатлар кутубхона ва қўлёзма фондларида сақланади.

Ал-Мотуридий ислом оламида жуда нозик ҳисобланган «Китоб Тавҳид» — асари бизнинг давримизга етиб келган ва у 1970 йилда Фатҳуллоҳ Хулиф томонидан Байрутда нашр этилган.

azon.uz

Мустафо Маҳмуд "Қуръоний янги психология" китобида шундай ёзади: "Исломда руҳий муолажанинг энг юқори чўққиси зикр бўлади. Бу - қалб, тил, аъзолар, хулқ-атвор ва амаллар билан Аллоҳ таолони зикр қилмоқдир.

У ҳар сўз ва ишда, доимий ва узоқ вақт Ҳазрати илоҳийни эслашдир.
Шифо, ҳимоя, омонлик ва хотиржамлик зикрдадир.

Чунки зикр банда билан Парвардигор ўртасида узилган ришталарни улайди. Нафсни айрилиб қолган манбасига боғлайди. Ишни Эгасига топширади.

Зеро, бу борлиқда нафснинг айбларини Яратгандан кўра билувчироқ ва муолажасига қодирроқ ҳеч ким йўқдир".

Дарҳақиқат, нафл намозлар, Қуръон тиловати ва "Астағфируллоҳ", "Субҳаналлоҳ", "Алҳамдулиллаҳ", "Аллоҳу акбар" каби сўзларни айтиш зикр дейилади.

Янада кенгроқ айтилса, ҳар амални бажаришда Аллоҳ таолони ёдда тутиш - зикр.

Масалан, овқатланганда, юрганда, ўтирганда, савдо қилганда Аллоҳни ёдга олинадиган турли зикрлар ҳадис китобларида келади.

Мустафо Маҳмуднинг мазкур сўзларига амал қилиб кўринг, руҳий тушкунлик қандай йўқолишига ўзингиз гувоҳ бўласиз.

Мубашшир Аҳмад