muslim.uz

muslim.uz

 

ЎМИ матбуот хизмати

الجمعة, 12 شباط/فبراير 2021 00:00

Соф эътиқод ҳимоячилари

Маънавий тарбияни тўғри йўналтириш, мафкуравий иммунитетни ошириш, халқни турли бузғунчи ғоялардан ҳимоя қилиш ва диний билимларни ўзлаштиришда эътиқод ҳал этувчи вазифани бажаради. Ақида инсоннинг ўй-фикр ва ҳаракатларининг натижасини бегилаб беради. Бир сўз билан айтганда, жамиятнинг тараққиёти соф ақида билан чамбарчас боғлиқ.

Бу борада мотуридийлик ақидаси бизга намуна бўла олади. Зеро, юртимизнинг минг йиллик тарихи мотуридийлик таълимотининг соф ақида ва мусаффо исломий кўрсатмаларга асосланганини исботлаб берди.

Абу Мансур Мотуридий ва Абул Ҳасан Ашъарий асос солган мотуридийлик ва ашъарийлик таълимотлари қадимдан аҳли сунна вал жамоанинг икки йўналиши сифатида талқин қилиниб, ҳадисда зикр қилинган “Дўзахдан нажот топувчи” ақидавий мазҳаб дея қабул қилиб келинган.

Олимларнинг мотуридийлик таълимоти ҳақида билдирган қуйидаги таърифлари фикримизни тасдиқлайди: Кафавий Имом Мотуридий ҳақида бундай ёзади: “У мутакаллимлар имоми, мусулмонлар ақидасини тўғриловчи шахс бўлиб, Аллоҳ уни “тўғри йўл” билан қўллаб-қувватлаган. У бор кучини дин ҳимояси учун сарфлаган ва буюк асарлар ёзган ҳамда ботил ақида соҳибларига раддиялар берган”.

Ибн Ҳажар Ҳайтамий бундай ёзади: “Аҳли суннадан мурод аҳли сунна вал жамоанинг икки имоми – Абул Ҳасан Ашъарий ва Абу Мансур Мотуридийлар тутган йўлдир”. Муртазо Забидий “Итҳаф ассада ал-муттақин би шарҳ Иҳё улум аддин” асарида “Аҳли сунна вал жамоа ибораси ишлатилганда ашъарийлар ва мотуридийлар назарда тутилади” номли алоҳида фасл ажратган.

Соф эътиқод ҳимоячилари шуни билиш лозимки, Абул Ҳасан Ашъарий ва Абу Мансур Мотуридий (Аллоҳ иккисидан рози бўлсин ва Ислом дини учун қилган хизматларини яхши мукофотлар билан тақдирласин) янгича фикр-ғояни ўйлаб топмадилар ва янги мазҳаб яратмадилар, балки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ва у зотнинг саҳобалари тутган йўлни ботил эътиқодлардан тозалашди.

Ҳар икки аллома бидъатчи ва адашган фирқалар билан баҳсмунозара қилиб, уларни мағлуб қилишган. Ашъарий ва Мотуридий салафи солиҳларнинг тутган йўлини ҳужжат ва далиллар билан мустаҳкамлаб, унинг бардавомлигини сақлаб қолишган. Шу боис салафи солиҳларнинг мазкур мазҳабига эргашганлар ашъарий ёки мотуридий деб аталади.

Шунингдек, Ҳаким Самарқандий, Рустуғфаний, Абдулкарим Паздавий, Иёзий, Абул Лайс Самарқандий, Абу Муин Насафий, Умар Насафий, Алоуддин Самарқандий, Алоуддин Косоний, Саъдуддин Тафтазоний, Мулла Али Қорий, Нуриддин Собуний Бухорий ва бошқа кўплаб машҳур олимлар мотуридийлик таълимотида ижод қилиб, унинг ривожига катта ҳисса қўшганлар.

Бир сўз билан айтганда, мотуридийлик аҳли сунна вал жамоа ақидасининг асл ўзаги экани барча олимлар томонидан бирдек эътироф этилган. Аммо ҳозирда сохта салафийлик ва мазҳабсизлик руҳидаги баъзи адашган фирқалар мотуридийлик ақидасига нисбатан салбий ёндашаётгани айни ҳақиқат.

Айрим мусулмон тадқиқотчилар мотуридийлик йўналишини аҳли сунна вал жамоа таркибида санашга очиқ-ойдин қаршилик кўрсатмоқдалар. Мотуридия таълимотига бўлган мазкур салбий ёндашувлар нафақат адабиёт ва матбуотда, балки интернет саҳифаларида ҳам кенг ёритилмоқда.

Сохта салафийлик руҳида ёзилган ушбу адабиёт ва мақолаларга юксак дид билан безак берилгани ўқувчилар сонининг ортишига хизмат қилмоқда. Аҳли суннанинг асл соф ақидасига хавф солиб турган бу каби омиллар юртимиз ижтимоий ва маънавий барқарорлигига салбий таъсир кўрсатиши табиий ҳол.

Мамлакатимизда Имом Мотуридий ва унинг таълимоти борасида бир қатор тадқиқотлар амалга оширилганига қарамай, мотуридийлик таълимотининг асл моҳияти чуқур тадқиқ қилинмаган, қолаверса, Имом Мотуридий асарларининг таржималари ҳануз амалга оширилмаган.

Мазкур омиллар Имом Мотуридий асарларини кенг оммага етказиш учун ўзбек тилига ўгириш ҳамда мотуридийлик таълимотининг асл моҳиятини содда тилда баён қилиб бериш каби ишларнинг амалга оширилишини тақозо этади.

Мотуридийлик ақидаси матнлари таржимаси ва шарҳларини яратишда жумлаларнинг қисқалиги ва осон ёдланишига алоҳида эътибор қаратиш лозим.

Минг йилдан зиёд давр мобайнида халқимиз эътиқод қилиб келган аҳли суннанинг соф ақидаси – мотуридийлик таълимоти матнларини янгича талқинда тадқиқ қилиш ва ҳозирги замон талабларига мос услублар билан бойитиш бугунги куннинг энг долзарб масалаларидан биридир.

Бурҳониддин АҲМЕДОВ,

Ўзбекистон халқаро ислом академияси

Манбалар хазинаси мутахассиси

 

الجمعة, 12 شباط/فبراير 2021 00:00

Тиб ва дам солиш

26-боб

Фақиҳ раҳимаҳуллоҳ айтадиларки: Баъзилар дам солиш ва даволанишни ёмон кўришди, аммо бунга уламоларнинг оммаси ижозат берди.

Бу ишни ёмон кўрганлар Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилинган ушбу ҳадисни ҳужжат келтиришади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Умматимдан етмиш мингтаси ҳисоб-китобсиз жаннатга киради», дедилар. Уккоша ибн Муҳсин туриб: «Эй Расулуллоҳ, Аллоҳга мен учун дуо қилинг, мени улардан қилсин», деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам у учун дуо қилдилар. Бошқа бир киши туриб: «Мен учун ҳам дуо қилинг», деди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Уккоша сендан илдамлик қилди», дедилар. Айтилишича, иккинчи киши мунофиқ эди, шу сабабли унга дуо қилмадилар ва бу билан мўминни юқори қўйдилар. Сўнг Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уйларига кириб кетдилар. Одамлар жаннатга ҳисобсиз кирадиган кишилар кимлиги ҳақида гаплаша бошлади. Баъзилар: «Улар Исломда туғилиб, Исломда ўлганлар ва гуноҳ иш қилмаганлар», дейишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам чиқдилар, сўнг бу ҳақда у зотдан сўрашди. «Улар дам солдирмайдилар, ирим-сиримларга ишонмайдилар, яраларига тамға қилиб босмайдилар ва Раббиларига таваккул қиладилар», дедилар Набий.

Имрон ибн Ҳасин: «Мен нурни кўрардим ва малоикаларнинг сўзларини эшитардим, дам солдирган эдим, бу нарса мендан йўқолди», дейдилар.

Аъмаш Абу Заббондан, у Ҳузайфа ибн Ямондан ривоят қилади. У зот байрам қилаётган одамнинг олдига кириб, қўлини унинг биқинига қўйдилар. «Нима бу?» деб сўрадилар. Ҳалиги киши: «Туморим», деди. Уни олиб бўлиб ташладилар ва: «Агар ўлганингда сенга жаноза ўқимасдим», дедилар.

Саид ибн Жубайр айтадилар: «Чаён қўлимни чақиб олди, сўнг онам дам солдиришимга қасам ичтирди ва мен фолбинга чаён чақмаган қўлимни бердим».

Абдуллоҳнинг аёли Зайнаб айтадилар: «Бир куни Абдуллоҳ бўйнимдаги ипни кўриб: «Бу нима?» деди. «Туморим», дедим. Уни олиб бўлиб ташлади ва: «Абдуллоҳнинг оиласи ширкдан беҳожат», деди».

Ҳасан Басрий айтадилар: «Аллоҳ Ҳалилаж ва Балилажни билмайдиган қавмни раҳмат қилсин. Чунки у билан гумон қилинади, шифоси билинмайди». Ибн Умардан ривоят қилинган ушбу сўзни кўрмайсанми? У: «Касални иштаҳа тортган нарсадан қайтарманглар, эҳтимол, Аллоҳ унинг шифосини иштаҳаси тортган нарсасида қилгандир», деганлар».

Дам солиш ва даволанишни мубоҳ деганлар Ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан қилинган ривоятни ҳужжат қилиб келтиришади: «Аллоҳ таоло касалликларни давоси билан ҳам туширди. Фақат қарилик ва ўлимнинг даъвоси йўқ, бас, сигир сутини кўп ичинглар. Чунки унга ҳамма ўтлардан аралашган».

Бошқа ривоятда: «у ҳамма ўтлардан боқилган», дейилади.

Суфён ибн Уяйна Зиёд ибн Алоқадан, у Усама ибн Шарикдан ривоят қилади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни Маккада кўрдим, араблар: «Биз бир-биримизни даволашимизда бизга гуноҳ борми?» деб сўрашарди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аллоҳнинг бандаларини даволанглар, чунки Аллоҳ ҳар қандай дард учун шифони яратди», дедилар». Ҳажжож ибн Артот Атодан дам солиш ҳақида сўради, шунда у: «Эй Ироқ аҳли, бу ишнинг ёмонлигини фақат сиздан эшитдик, чунки ибодат бадан билан қойим бўлади, бас, бизга ибодатни тўғри қилиш учун ҳукмларни таълим олиш вожиб бўлгани каби, тиб илми, баданни даволаш илми ҳам вожибдир. Ибодатни ислоҳ қилиш учун уни таълим олиш ёки унга амал қилишнинг зиёни ёъқ, чунки ҳукмлардаги сўз гарчи ҳужжатни ва яқийнсиз ҳам, рай билан жоиз бўлади. Шунингдек, табобатдаги сўз ҳам агар рай ва тажрибалар билан бўлса, ундан фойдаланиш мумкин.

Дам солишдан қайтарганлик ҳақида ворид бўлган хабарлар мансухдир.

Жобир розияллоҳу анҳу қилган ривоятда айтилади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам дам солишдан қайтарган эдилар. Амр ибн Ҳазмнинг оиласида чаёнга қарши дам солишарди, шунда улар Набийга соллаллоҳу алайҳи васаллам айтиб: «Сиз дам солишдан қайтарган эдингиз», дейишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мен бунда бирор зиённи кўрмаяпман, бу ишни биродарига манфаат беришга қодир бўлган киши қилсин», дедилар.

Эҳтимол, шифони даводан деб эътиқод қилишдан қайтарилгандир. Аммо шифо Аллоҳ таолодан ва давони бир сабаб деб билса, бунинг зиёни йўқ.

Дарҳақиқат, дам солиш ва даволанишнинг мубоҳлиги ҳақида ҳам асарлар келганин. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Уҳуд кунида жароҳатланганларида яраларини даволаганлар. Ривоят қилинадики Ансорлардан бир киши ўз Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам унга ярасига қизиган нарса босишни буюрдилар.

Яна нақл қилинадики, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам муъаввизатайн (Фалақ ва Нос суралари) билан дам солар эдилар. Бу тўғридаги хабарлар беҳисобдир .

«Бўстонул Орифийн» китобидан

Давлатимиз раҳбарининг “Ўзбекистон Республикасида ички ва зиёрат туризмини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармони зиёрат туризмини янги босқичга олиб чиқишга қаратилгани билан алоҳида эътиборга молик. Фармонда зиёрат туризмини тараққий эттириш ва унинг истиқболлари бўйича қатор муҳим масалалар ўрин олганки, бу соҳанинг аниқ ва тизимли ривожланиш тенденцияларини белгилаб беради.

Жумладан, буюк аллома ва уламоларимиз, айниқса, Имом Бухорийнинг бебаҳо меросини кенг оммалаштириш ҳамда тарғиб қилиш мақсадида индонез, бенгал, малай, турк, араб, ҳинд, урду, пушту каби хорижий тилларда “Имом Бухорий” зиёрат туризми йўлдош телеканалини ташкил этиш, хорижий мамлакатларда унинг мухбирлари фаолият юритишини таъминлаш, ривожлантириш концепциясини ишлаб чиқиш масаласи қўйилган.

Албатта, бу ҳозирги кунда жуда муҳим масала. Сабаби, Ўзбекистон тарихий қадамжолари кўплиги бўйича дунёдаги етакчи ўнта мамлакатдан биридир. Шунинг учун юртимизда зиёрат туризмини ривожлантириш бўйича кенг имкониятлар мавжуд. Лекин олдимизда мана шу бой тарихни дунё ҳамжамиятига турли тилларда, турли ракурсда кўрсатиш масаласи турибди. Агар йўлдош телеканал орқали бу бой маданий мерос ва объектларимизни бутун дунёга намойиш этсак, шубҳасиз, сайёҳлар оқимининг кўпайишига асос бўлади.

Яқин кунларда масъул ташкилотлар билан ҳамкорликда Имом Мотуридий ёдгорлик мажмуасини зиёрат марказига айлантириш ҳамда атрофидаги 8 нафар буюк уламо қабрларини тиклаш ва ободонлаштириш ишлари концепциясини, уни амалга ошириш бўйича “йўл харитаси”ни ишлаб чиқамиз. Бу ҳам жуда муҳим масалалардан бири ҳисобланади ҳамда ушбу йўналишдаги ишларни тизимли ва ўз вақтида самарали ташкил этишга хизмат қилади. Ўз навбатида, мотуридия таълимотига эргашувчи миллионлаб инсонларнинг зиёрат марказига айланишига замин яратади.

Самарқанд шаҳрида ислом дини, минтақадаги мавжуд дин намояндалари мероси ва моддий маданий мерос объектларини акс эттирувчи тематик хиёбонни яратиш ташаббуси ҳам юртимизга келган ҳар қандай сайёҳда бой тарихимиз, буюк алломаларимиз ҳақида тугал маълумот олиши учун муҳим маскан бўлади.

Бухоро шаҳрида ислом дини тарихи ва мусулмон оламида машҳур бўлган шахслар тўғрисида маълумот берувчи инновацион музейни қуриш ҳамда уни ривожлантириш масаласи ҳам том маънода тарих ва бугуннинг уйғунлигини ўзида акс эттирадиган лойиҳа бўлади.

Бугун дунё шиддат билан ривожланяпти, ўсиб келаётган ёшларимиз фан-техниканинг энг сўнгги имкониятларидан фойдаланмоқда ва ушбу тенденция билан ҳамоҳанг яшамоқда. Бу инновацион музей ана шу жиҳатларни ўзида мужассам этиши билан нафақат юртдошларимиз, хорижлик меҳмонлар учун ҳам қизиқарли ва маънавий озуқа оладиган жойга айланишига шубҳа йўқ.

Бизда зиёрат туризмини ривожлантириш бўйича бошқа мамлакатларда мавжуд бўлмаган кенг имкониятлар бор. Бугун шу имкониятлар эшигини очиш, дунёга тараннум этиш олдимизда турган энг муҳим вазифалардан ҳисобланади.

Айниқса, “Умра+” йўналиши (умра ибодатини амалга ошириш учун Саудия Арабистонига Ўзбекистон орқали сафар қилиш) юртимизнинг географик жойлашуви ва ислом цивилизацияси тарихидаги ўрни сабабли йирик потенциалга эга лойиҳалардан биридир.

Бу борада Индонезия, Малайзия, Покистон ва Туркиянинг тегишли вазирлик ҳамда идоралари билан жадал ишлар олиб борилмоқда. Коронавирус пандемияси дунё бўйлаб тарқалиб, Саудия Арабистони чегараларини ёпгунга қадар Индонезия ва Малайзиядан илк зиёратчи гуруҳларнинг Бухоро, Самарқанд ва Тошкентдаги тарихий қадамжоларга ташрифлари ташкил этилди. Ушбу зиёратчилар “Умра+” дастурига биноан юртимиздаги 3-4 кунлик зиёратдан сўнг Саудия Арабистонига жўнаб кетиши йўлга қўйилди. Албатта, бу ишлар Саудия Арабистони умра дастурини тиклагандан кейин давом эттирилади.

Кези келганда айтиш жоизки, гид-мутахассисларимиздан диншунослик, исломшунослик, ислом тарихи, маданияти ва цивилизацияси каби фанлардан билимлар талаб этилади. Гидлар хорижий зиёратчиларнинг қайси давлатдан экани, уларнинг маданияти, эътиқодий қараши, мазҳаби ва тариқатини инобатга олган ҳолда маълумотларни мазмунли етказиши зарур.

Худди шу йўналишда Ўзбекистон халқаро ислом академияси ҳам мутахассислар тайёрламоқда. Жумладан, ушбу олий ўқув юртида “Зиёрат туризми” йўналишида талабалар қабули ташкил этилган бўлиб, исломшунослик ва ислом цивилизациясини ўрганиш — ISESCO ҳамда UNESCO ва жаҳон динларини қиёсий ўрганиш кафедралари фаолият юритмоқда. Самарқанд шаҳрида “Ипак йўли” туризм халқаро университети ҳам бу соҳада малакали кадрлар захирасини етиштирмоқда.

2020 йилда пандемия сабабли зиёрат туризмини ривожлантириш борасида белгиланган қатор чора-тадбирлар амалга ошмай қолди, лекин 2021 йилда буни янада кенгроқ кўламда бажариш бўйича ишлар жадал бошланган.

Жумладан, юртимиздаги йирик зиёратгоҳлар, шунингдек, Имом Мотуридий, Имом Бухорий, Имом Насафий, Нақшбандий ва Яссавий каби улуғ алломаларнинг бой илмий меросларини дунёга кенг тарғиб қилиш мақсадида тажрибали имом-хатибларимиздан иборат тарғибот гуруҳи шакллантирилди. Эндиликда ушбу гуруҳ режа асосида Россия, Қозоғистон, Туркия, Малайзия, Индонезия ва Покистон каби давлатларга жўнатилади. Ҳозиргача зиёрат туризми ва алломаларимиз меросини тарғиб қилишга оид бир қанча альбом-проспектлар, илмий асосланган китоблар, рисолалар тайёрланди ҳамда нашр ишлари бошлаб юборилди. Албатта, бу материаллар турли тадбирлар ва кўргазмаларда намойиш этишга мўлжалланган, лекин тарғиботчиларимиз фаолияти учун ҳам муҳим дастуруламал бўлиб хизмат қилади.

Бугунги кунда ички зиёрат туризмини ривожлантириш масаласига ҳам алоҳида эътибор қаратиляпти. Хусусан, ёшларимизни ўз аждодлари ким эканидан тўлиқ хабардор қилиш, танитиш, шонли тарихимизни ўргатиш, буюк боболаримизга муносиб ворис бўлиб вояга етказиш учун минтақавий зиёратгоҳлар дастури доирасида ҳам салмоқли ишлар амалга оширилмоқда. Қолаверса, ҳозирги кунда ишчи гуруҳ томонидан мамлакатимизнинг ҳар бир ҳудудида зиёрат туризмига хизмат қилувчи сайёҳлик фирмаларини очиш бўйича амалий саъй-ҳаракатлар олиб борилмоқда.

Бу каби саъй-ҳаракатлар Президентимиз фармонидан кейин янада жонланади ва туризмни ривожлантириш орқали мамлакатимиз иқтисодиёти бойиб боради.

Абдуғофур АҲМЕДОВ,

Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита раиси

Манба: “Янги Ўзбекистон” газетаси

2021 йил 12 февраль, №31 (287)

 

— Яқинда аёлим вафот этди. У вафотидан олдин қайси қабристонга кўмишни менга васият қилганди. Лекин дафн куни отаси (қайнотам) бошқа қабристонга, яъни ўз уйига яқин бўлганига қўйишни айтиб оёқ тираб олди. Келин вафот қилганда унга ким кўпроқ ҳақли бўлади? Отасими ёки эри?

— Ҳанафийлар: “Ўлган аёл кишини эри ювса ёки ушласа бўлмайди, чунки уларнинг орасидаги никоҳ кесилган бўлади”, дейишади. Уларнинг ҳужжати кучли сўзига қараганда, аёл эрининг ўлигига назар солса бўлар экан. Лекин эр ўлган аёлининг фақат юзига назар солиши мумкин, чунки назар солиш ушлаш ва ювишдан кўра енгилроқдир (“Кифоя” китобидан). 

Мазҳабимизда эр ёки аёлдан бири вафот этиши билан уларнинг орасидаги никоҳ бекор бўлади. Шунга кўра, шаръий зарурат бўлмаса, эр аёлини, аёл эса эрини вафотидан кейин ушлаши мумкин эмас.

Аёл вафот этганидан сўнг унинг васияти масаласида айтадиган бўлсак, васиятини бажариш имкони бўлса, бажарилади. Дафн қилишда ҳам ҳолатга қаралади, қайси бири қулай бўлса, ўшаниси қилинади. Аёл қиёматда ҳам эри билан бўлади. Валлоҳу аълам!

Муҳаммад Айюб ҲОМИДОВ

Видеолавҳалар

Top