Туркиялик олимлар томонидан дунёдаги энг катта телескоп қурилиши режалаштирилмоқда. Ҳозирда телескоп механизми ишлаб чиқилган бўлиб, у Туркиянинг шарқий қисмида, Эрзурум қишлоғида, Қорақоя  тоғ ён бағрида қурилмоқда. Ускуна ёрдамида яқинлаштиришни 7 баробарга кўпайтириш мумкин бўлади, бугунги  кунда мавжуд Хаббл телескопи билан солиштирилганда бу жуда кучлидир.

Янги телескоп 750 нанометрдан 1 микрометр диапозондаги инфрақизил тўлқинлар спектридаги суратларни олиш имконини беради. 

У денгиз сатҳидан 3170 метр  баландликда жойлашади. Лойиҳа нархи 150 миллион лирани ташкил этади.

Мазкур телескоп 2019 йилда ишга туширилиши режалаштирилган.

  Халқаро алоқалар бўлими

بسم الله الرحمن الرحيم

Муҳтарам жамоат! Аллоҳнинг ҳукми билан инсонлар моддий имкониятларига кўра турли тоифаларга бўлинди. Албатта Аллоҳ барчани бой қилишга қодир бўла туриб уларни бой ва камбағал қилиб қўйишида жуда кўп ҳикматлар бор. Аллоҳ баъзиларга ризқни кенг ва баъзиларга эса тор қилиб берганидаги асосий ҳикматлардан бирини баён қилиб шундай дейди:

وَلَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبَادِهِ لَبَغَوْا فِي الْأَرْضِ وَلَكِنْ يُنَزِّلُ بِقَدَرٍ مَا يَشَاءُ إِنَّهُ بِعِبَادِهِ خَبِيرٌ بَصِيرٌ

яъни: «Агар Аллоҳ бандаларининг ризқларини кенг-мўл қилиб юборса, албатта, улар ер юзида тажовузкорликка ўтиб кетган бўлур эдилар. Лекин У ўзи хоҳлаганича ўлчов билан (ризқ) туширур. Албатта, У бандаларидан хабардор ва (ҳамма нарсани) кўриб турувчидир». (Шўро сураси 27 оят).

Садақа ва эҳсоннинг барча кўринишлари, хоҳ у нафл бўлсин хоҳ фарз бўлсин, барчаси гуноҳларнинг ўчирилишига сабаб бўлади. Муоз ибн Жабал розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «...Сув оловни ўчирганидек, садақа гуноҳларни ўчиради», дедилар». (Термизий ривояти)

Аллоҳ йўлида қилинадиган садақа ва эҳсонларнинг фазилати тўғрисида Қуръонда шундай дейилган:

إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِيَ وَإِنْ تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَيُكَفِّرُ عَنْكُمْ مِنْ سَيِّئَاتِكُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ

яъни: «Садақаларингизни агар ошкора берсангиз, жуда яхши. Борди-ю, камбағалларга пинҳона берсангиз – ўзингиз учун янада яхшироқдир ва (У) гуноҳларингиздан ўтар. Аллоҳ қилаётган (барча) ишларингиздан хабардордир». (Бақара сураси, 271 оят)

Демак садақани хоҳ ошкора хоҳ яширинчи берсин, нияти холис бўлса, садақага ваъда қилинган мукофотга яъни гуноҳларининг кечирилишига эришади. Уламолар садақани инсоннинг имони борлигини тасдиқловчи амал дейишган. Чунки хайри эҳсон қилувчи киши ўзига бегона бўлган ва ҳеч ҳам манфаъат келмайдиган одамга имконидан келиб чиқиб бир нарсани беради.  Абу Молик Ашъарий (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Садақа ҳужжат ва далилдир (яъни имони борлигига)», дедилар» (Имом Термизий ривояти).

 Демак хайри эҳсон қилиш орқали имонимиз борлигини тасдиқловчи ҳужжатни қўлга киритган бўлар эканмиз. Абу Кабша ал-Анморий (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: «Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Уч нарсага қасам ичаман: «Банданинг моли садақа ила нуқсонга учрамас. Банда бир зулмга учраса-ю, унга сабр қилса, албатта, Аллоҳ унинг иззатини зиёда қилур. Банда тиланчилик эшигини очса, албатта, Аллоҳ унга фақирлик эшигини очар», дедилар.

Ади ибн Ҳотам (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинган яна бир ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қайсингиз яримта хурмони садақа қилиб бўлса ҳам, юзини дўзах оловидан асрашга қодир бўлса, шу ишни қилсин», дедилар. (Имом Термизий ривояти).

Эҳсон қилиш энг олдин сизни туғиб катта қилган, едириб-ичирган, кийинтирган, чиройли таълим, хулқу одоб ўргатган, камолга етказиб уйли-жойли қилган ота-онадан бошланади. Имом Насафий ва Хозин тафсирларида зикр қилинишича, фарзанд учун ота-онанинг мақоми шунчалар улуғки, у ота-онани номи билан чақирмай, балки «отажон, онажон» каби ширин сўзлар мурожаат қилиши, уларни ранжитадиган гапларни гапирмаслиги, улар олдида ўзини қул ёки чўрилардек тутиши лозим. Шундан кейин қариндош-уруғлар, ўзгалар меҳр-мурувватига муҳтож бўлиб қолган етимлар, камбағал-фақирлар, сафарда азият чекаётган мусофирларга эҳсон қилинади. Эҳсон-садақа қилиниши лозим бўлган тоифалар ҳақида Пайғамбаримиздан (алайҳиссалом) бир неча ҳадиси шарифлар ворид бўлган: «Мискинга қилинган садақага битта савоб, қариндошга қилинган садақага иккита савоб: бири садақа, иккинчиси силаи раҳм учундир»; «Расули акрам (алайҳиссалом):

(" أَنَا وَكَافلُ اليَتِيمِ في الجَنَّةِ هَكَذا وَأَشارَ بالسَّبَّابَةِ وَالوُسْطَى ، وَفَرَّجَ بَيْنَهُمَا " (رواه البخاري

яъни: «Етимни қарамоғига олган киши билан мен жаннатда мана бундай ёнма-ён турамиз», дедилар ҳамда кўрсаткич ва ўрта бармоқларини жуфтлаб кўрсатдилар». Бошқа ҳадисда эса,

(" السَّاعِي عَلَى الأَرْمَلَةِ وَالمِسْكِينِ ، كَالمُجَاهِدِ في سَبيلِ اللهِ وَأحسَبُهُ قَالَ : وَكالقَائِمِ الَّذِي لاَ يَفْتُرُ  وَكَالصَّائِمِ الَّذِي لاَ يُفْطِرُ " (متفق عَلَيْهِ

яъни: «Бева ва мискинга эҳсон қилиш учун ҳаракат қилган киши Аллоҳ йўлида жанг қилган, туни билан намоз ўқиган ва кун бўйи рўза тутиб юрган киши кабидир» (Имом Бухорий ва Муслим ривояти).  Булардан эса, ҳар бир мусулмон атрофидаги кишиларга меҳрибон, ҳимматли, саховатпеша, садоқатли бўлиши лозим, деган фикр келиб чиқади. 

 Эҳсоннинг яна бир маъноси муҳтож кишиларга ва Аллоҳ белгилаган ўринларга садақа қилишдир. «Эҳсон» банданинг ҳалол йўл билан топган барча мол-мулкидан Аллоҳ йўлида, У белгилаган мақсадларда сарфлаши, камбағал-фақирларга ва муҳтожларга садақа қилиши маъноларини англатади. У, шунингдек, Аллоҳ розилигини топиш йўлида қилинган барча яхшиликлар маъносини ҳам билдиради. Аллоҳ таоло айтади:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَلَا تَيَمَّمُوا الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ وَلَسْتُمْ بِآَخِذِيهِ إِلَّا أَنْ تُغْمِضُوا فِيهِ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ

яъни: «Эй, имон келтирганлар! Ўз қўл меҳнатингиз ва Биз сизлар учун ердан чиқарган нарсаларнинг яхшиларидан эҳсон қилингиз! Ўзингиз фақат кўзингизни чирт юмибгина оладиган даражадаги ёмон нарсаларни (эҳсон қилишга) танламангиз! Шунингдек, билингизки, албатта, Аллоҳ ғаний ва мақтовга лойиқ зотдир» (Бақара сураси, 267-оят).

Баъзи кишилар закот ёки садақа берадиган бўлсалар, сифатли ва яхши молларидан эмас, балки нуқсонли ва паст навли нарсаларидан берадилар. Ваҳоланки, ўша нарсалар ўзларига берилса, олмаган ёки ноиложликдан олган бўлур эдилар. Бу ояти кариманинг нозил бўлишига баъзи мусулмонларнинг ўша даврда закотга бериш учун энг паст навли хурмоларни ажратганлари сабаб бўлган, дейилади китобларда.

Аллоҳ таоло эҳсонни, яъни садақани энг аввало қариндошларга, мискин ва йўловчиларга қилишни буюрган. Қуръони каримда бундай марҳамат этилади:

وَآَتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا

яъни, “Қариндошга, мискин ва йўловчига (хайр-эҳсон қилиш билан) ҳақларини адо этинг ва исрофгарчиликка мутлақо йўл қўйманг!”

(Исро сураси, 26-оят).

Исломда инсонийлик қадриятлари қадрланади. Бу қадриятлар ҳамма халқларни умуминсоний мулки ҳисобланади. Биз уларни бағрикенглик, ҳаққонийлик, меҳрибонлик каби хислатларга тенглаштиришимиз мумкин. Мусулмон одам ота-онасига, фарзандларига, қўни-қўшниларига ғамхўрлик қилади, кўмакка муҳтож бўлганларга ёрдам кўрсатади. Дунёдаги барча нарсалар Аллоҳ таоло тамонидан яратилган, шунинг учун мусулмон одам табиат ва ҳар қандай жонзот олдида ўзини масъулиятини ҳис қилади.

Соф ислом эътиқоди мусулмон қалбида яхши ишларни амалга оширишликни пайдо қилади.

Аллоҳ таоло Нисо сурасининг 40-оятида шундай марҳамат қилади:

إِنَّ اللَّهَ لَا يَظْلِمُ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ وَإِنْ تَكُ حَسَنَةً يُضَاعِفْهَا وَيُؤْتِ مِنْ لَدُنْهُ أَجْرًا عَظِيمًا

яъни: “Албатта, Аллоҳ бир зарра миқдорида (ҳам бировга) зулм қилмагай, Агар (ўша миқдорда) яхшилик бўлса, уни (бир неча баробар) кўпайтирур ва Ўз ҳузуридан улуғ мукофот (жаннат) ато этур” (Нисо сураси, 40-оят).

Бугунги кунда бу борада давлатимиз томонидан кўплаб ишлар амалга оширилмоқда. Жумладан, кам таъминланган оилаларга, боқувчисини йўқотганларга ва етимларга жойлардаги маҳалла фуқаролари йиғинлари томонидан ҳар томонлама ёрдам бериб келинмоқда.

Биз ўзимиз яшаётган маҳаллаларда кам таъминланган оилаларни, боқувчисини йўқотган фуқароларни ва ёлғиз кексаларни яхши биламиз. Биз уларга қўлимиздан келганича хайр саховат қилайлик. Шунингдек, “Меҳрибонлик“, “Мурувват” ва “Саховат” уйларига моддий ёрдамларимизни кўрсатиб Аллоҳ таоло томонидан бериладиган ажру-савобларга эга бўлайлик.

Аллоҳ таоло барчаларимизни яқинларга, муҳтож кишиларга яхшилик қилишда пешқадамлардан бўлишимизни, берадиган хайр-эҳсонларимизни ихлос ва чин дилдан ато этувчи саҳоватли инсонлар сафидан жой олишимизни насиб айласин, ҳидоят йўлида собитқадам қилиб, барчаларимизни икки дунё саодатига мушарраф этсин! Омин.

Жорий йилнинг 17 октябрь куни “Хадичаи Кубро” аёл-қизлар ўрта махсус ислом билим юртида “Тил – миллат бойлиги” мавзусида байрамолди тадбири бўлиб ўтди. Тадбир Қуръони карим тиловати билан очилди.

Ўтказилган тадбирда  она-тилимизга зид шевалар, иборалар, чет эл сўзларини қўшиб гапириш каби долзарб мавзуда меҳмонларга қимматли маълумотлар бериб ўтилди. Талаба қизлар инглиз, араб, ҳинд тилларида салавот ва шеърлар ижро этишди. Шунингдек, Жалолиддин Румийнинг “Узум” ҳикояси асосида тил билмасликнинг зарарли оқибатлари саҳна кўриниши тарзида ижро этилди. Айтиш мумкинки, бундай тадбирларнинг ўтказилиши ёшларни юртга садоқат, она-Ватанга муҳаббат руҳида тарбиялашга хизмат қилади.

Зиёда АЛМЕДОВА,

“Хадичаи Кубро”аёл-қизлар ислом

билим юрти ўқитувчиси

Аллоҳ таоло бутун ер юзини одамларга яшайдиган, тирикчилик қиладиган масканга айлантирган. Ерни ўз бандалари ризқ-рўзини топиб озиқланиши учун барокатли қилиб қўйгандир. Бу ҳақида Қуръони каримда бундай марҳамат қилинган: «Энди инсон ўзининг таомига (ибрат кўзи билан қуйидаги неъматларимизга бир) боқсин: Биз (осмондан) сувни мўл ёғдирдик. Сўнгра ерни (гиёҳлар унсин, деб) ёрдик. Сўнгра биз унда донларни  ундирдик,  узум  ва  кўкатларни,  зайтун ва хурмоларни, қалин дарахтзор боғларни, меваю гиёҳларни ҳам. (Буларни) сизларнинг ва чорва ҳайвонларингнинг истеъмоли учун (яратдик)» (Абаса, 24–32-оятлар).

Аллоҳга чексиз ҳамдлар бўлсинки, бизнинг юртимиз ҳам неъматларга бой, барокатли, ерлари серҳосил диёрдир. Еримизга дон сепсак буғдой бўлиб униб чиқади, чўп қадасак, дарахт бўлиб кўкаради. Дунёга баралла мақтана оладиган сариқ олтинларимиз (тилла конлари), қора олтинларимиз (нефтлар) ва ҳаттоки оқ олтинларимиз (пахталаримиз) ҳам бордир. Аллоҳнинг бизга берган мана шундай неъматларининг шукронаси сифатида биз бирчамиз шу неъматларни исроф қилмай асрашимиз лозимдир.

Ҳозир юртимизда куз фасли бўлганлиги сабабли далаларимизда дур каби оппоқ пахталаримиз айни теримга шай бўлиб турибди. Кўсакларида бодроқдек бўлиб очилган пахталарни кўриб бободеҳқоннинг заҳматли меҳнатлари самараси бунча ҳам гўзал экан деб ўйлаб қолади киши. Энди эса мана шу мўл ҳосилни бирортасини ҳам нес-нобуд қилмаган ҳолда териб олиш, сарфланган меҳнатнинг самарасини кўриш даври бошланди. Мана шу даврда эса миллий бойлигимиз ҳисобланган оқ олтинимизни исроф этмаган ҳолда йиғиб олиш учун барчамиз қайси соҳа вакили бўлишимиздан қатъи назар, бирдек масъулдирмиз. Чунки бу пахта бизга Аллоҳ томонидан берилган ризқу рўзимиздир. Пахтадан кундалик ҳаётимизда зарур бўлган жуда кўп маҳсулотлар ишлаб чиқарилади.

Юртимиздаги барча соҳа вакиллари каби диний ташкилотлар ҳам миллий фахримиз ҳисобланган оқ олтинимизни исроф бўлмаган ҳолда териб олишимиз учун теримчиларимизга Аллоҳдан куч-қувват сўраб дуо қилиш орқали, атрофдагиларга пахтанинг қанчалик аҳамияти катта эканини ва уни бир чаноғини ҳам исроф қилишга йўл қўймаслик кераклигини тушунтириш орқали ўз ҳиссаларини қўшишга ҳаракат қилмоқдалар.

Шу жумладан Қибрай тумани бош имом-хатиби ташаббуси билан туманнинг фаоллари жам бўлиб, Тошкент вилояти Бўка туманидаги «Қашқадарё ҳудуди» пахта далаларига ташриф буюрдилар. Улар фаол меҳнат қилаётган заҳматкаш пахта теримчиларини қўллаб-қувватлаш мақсадида теримчиларига эсдалик совғаларини тақдим этдилар. Пахтанинг ҳар бир мисқолини ҳам исроф қилмай териб олаётган меҳнатсевар теримчилар бундай эътибор уларга янада шижоат билан ишлашда катта ёрдам бераётганини алоҳида таъкидладилар. Ўзини Ўзбекистон фуқароси деб ҳисоблаган ҳар бир одам миллий бойлигимиз саналган оқ олтинни исроф қилмасдан териб олишда ўз ҳиссасини қўшмоғи лозимдир. Аллоҳ таолодан сўраймизки, пахта ҳосили йиғим-теримида иштирок этаётган фидокор деҳқонга ва меҳнатсевар ҳашарчиларга Ўзи куч-қувват ва саломатлик берсин.

М.МИРЖАЛИЛОВ,

Тошкент вилояти Қибрай тумани бош имом-хатиби

Инсоният яратилганидан бошлаб ўзлари учун севимли, азиз кишиларни ардоқлаб, ёдда сақлаб келади. Уларни номини абадийлаштириш учун ўз фарзандларига улар ҳақида бот-бот сўзлаб беради.

Муқаддас динимиз таълимоти, одоб-ахлоқи қон-қонига сингиб кетган халқимизда ҳам Ватан, халқ, жамият ва инсонлар манфаати деб умрини бағишлаган, улар учун жон куйдирган кишилар номи абадийлаштирилиши ўчмас  анъанага айланган.

Шу анъанага биноан жорий йилнинг 7 октябрь, муборак жума куни мустақиллигимизнинг 25 йиллиги муносабати билан Тошкент шаҳрида қайта қуриб битказилган масжид “Ислом ота” номи билан аталиб, жонажон Ўзбекистонимизнинг биринчи сарбони, марҳум Юртбошимиз Ислом Каримовнинг ном абадийлаштирилди.

Масжидга халқимизни севиб, уларнинг севгисига сазовор бўлган инсонининг номи берилгани айрилиқдан сўнг тушкун бўлган қалбларга ҳам таскин, ҳам қувонч улашди. Халқимизнинг масжид очилишини интизорлик билан кутгани, масжид очилганидан сўнг эса зиёрат қилиш учун одамларнинг қадами узилмай тургани, ҳатто юртимиз чекка вилоятларидан юртдошларимизнинг тўхтамай қадам ранжида қилаётгани фикримиз нечоғлик ҳақиқат эканини кўрсатиб бермоқда.

14 октябрь куни Имом Бухорий номли Тошкент ислом институти “Таҳфизул Қуръон” кафедраси ўқитувчи-мураббийлари кафедра талабалари билан биргаликда марҳум муҳтарам Юртбошимизни ёд этиш мақсадида ушбу муборак масканни зиёрат қилгани ташриф буюрдилар. Уларни масжид имом-хатиби Абдулҳаким қори Матқулов домла кутиб олдилар ва масжиднинг бунёд этилиши билан яқиндан таништирдилар.

  Абдулҳаким домла масжид ҳақида гапирар  экан, тўлқинланиб: “Ушбу масжид халқимиз учун ниҳоятда хайрли масжид бўлди. Негаки, масжид иш бошланган куни дейсизми, биринчи ғишт қўйилган куни дейсизми, хуллас, қуриб битказилгунга қадар масжид қурилиши билан боғлиқ ҳар қандай асосий иш жума кунига тўғри келди. Ҳаттоки, очилиш куни ҳам жума куни ўтказилди”,  деди.

Зиёрат мобайнида масжид замонавий услуб ҳамда қадимий  Шарқ мусулмон меъморчилиги анъаналарини уйғунлаштирган ҳолда барпо этилганига гувоҳ бўлдик. Мазкур масжид 560 нафар намозхонни сиғдира олади. Масжиднинг асосий биноси баландлиги 22,1 метрни ташкил этувчи гумбаз, 36,65 метрлик катта минора ва ҳар бирининг баландлиги 10,82 метр бўлган тўртта кичик миноралардан иборат эканини билиб олдик. Бундан ташқари, масжидда хонақоҳ, ёзги очиқ айвон, таҳоратхона имом ва ноиб хонаси ҳамда кутубхона мавжуд бўлиб, уларда фойдаланувчилар учун етарли шарт-шароитлар яратилган. Шуни ҳам алоҳида таъкидлаб ўтиш жоизки, масжидда илк бор кутубхона ташкил этилди. Кутубхона адабиётлар, янги нашрлар билан бир қаторда, қўлёзма ҳамда нодир манбалар билан бойитилган. Кутубхонага кираверишда раҳматли Президентимизнинг суратлари қўйилганига кўзингиз тушади. Нигоҳларида қатъият, ишонч ва меҳр қалқиб турган биринчи Юртбошимизнинг суратлари у киши томонидан амалга оширилган эзгу ишлар вафотларидан кейин ҳам давом этаётганини англатиб тургандек, гўё.

  Шундан сўнг, масжид хонақосида “Таҳфизул Қуръон” кафедраси устоз ва талабалари томонидан ўқилган 4 та хатмул Қуръон масжид имом-хатиби бошчилигида ниҳоясига етказилиб, Ватанининг гуллаб-яшнаши, халқи озодлиги, фуқаролари тинч-тотувлигини таъминлашга бутун ҳаётини  сарфлаган марҳум Юртбошимизнинг муборак руҳларига бахшида этилиб, ҳақларига дуои хайрлар қилинди.

  Зиёрат сўнгида масжид имом-хатиби ташриф буюрган “Таҳфизул Қуръон” мударрис ва талабаларига ўзининг самимий миннатдорчилигини билдириб, халқимиз ва динимиз ривожи йўлида қилаётган меҳнатларига, олаётган илмларига ва барча хайрли ишларига муваффақиятлар тилади.

Сафардан қайтар эканмиз, ушбу муборак масканда Қуръони карим тиловати тўхтамай тиловат қилиниб, муҳтарам Юртбошимизга бағишлаб турилгани кўриб, халқимизнинг “Яхшидан боғ қолар” деган ҳикмати нақадар ҳақиқат эканига яна бир бор амин бўлдик.

 Аҳмадхон РАШИДОВ,

 Тошкент Ислом институти

                                                            “Таҳфизул Қуръон” кафедраси ўқитувчиси