Мустақиллик ҳақида сўз юритар эканмиз, унинг том маънода Аллоҳ таолонинг бизга ато этган энг улуғ неъматларидан бири эканлигини эътироф этишимиз лозим бўлади. Аллоҳ таоло мана шу неъмат орқали бизга диний ва миллий қадриятлар, урф-одат, анъана, маърифат, маънавият, эрки ўз қўлида бўлиш каби имкониятларни ато этди. Бу неъматларни ҳеч қачон унутмаслик, қадрига етиш, уни авайлаб-асраш, шукр қилиш унинг бардавом бўлишининг омилидир. Зеро, Аллоҳ таоло “Қасамки, агар (берган неъматларимга) шукр қилсангиз, албатта, (уларни янада) зиёда қилурман” (Иброҳим сураси, 7-оят), дея марҳамат қилиб, неъматларга шукр қилишга ундамоқда.

1991 йилдан буён 1 сентябрь Мустақиллик байрами сифатида мамлакатмизда кенг нишонланади. Мустақиллик йиллари давомида қўлга киритилган ютуқ ва эришилган имкониятлар байрам муносабати билан яна бир бор сарҳисоб қилиниб, келгусида амалга оширилиши лозим бўлган ишлар белгилаб олинади.

Кеча, 31 августь куни Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Ўзбекистон Республикаси мустақиллигининг йигирма тўққиз йиллигига бағишланган тантанали маросимда нутқ сўзлади. Мамлакат раҳбари ўз нутқида Мустақилликнинг қўлга киритилиши, бу йўлда жон фидо қилганлар ҳақида сўз юритди. Мустақиллик ғояси, истиқлол руҳи, бизнинг инсоний қадр-қимматимиз, ғурур ва шаьнимиз, дину диёнатимиз эканлиги, миллий давлатчилигимизни тиклаб берган Мустақиллик куни Ватанимизнинг шонли тарихида ҳамиша энг ёрқин саҳифа бўлиб қолиши, жаҳон миқёсида бугун юртимиз ҳақида сўз кетганда “Янги Ўзбекистон” ибораси тилга олиниши кейинги йилларда Ўзбекистоннинг тараққиётнинг мутлақо янги босқичга қадам қўйгани, эришилаётган ютуқларимизнинг эътирофи эканлигини таъкидладилар.

Ўзбекистон давлатининг Истиқлол йилларида босиб ўтган шонли йўлига назар ташлаб, ўз куч ва имкониятларига бўлган ишончнинг янада ортиши, Мамлакатни ривожлантиришнинг Ҳаракатлар стратегиясига мувофиқ барча соҳа ва тармоқларда амалга оширилаётган ислоҳотлар бу борада ҳал қилувчи омил бўлаётгани, “Миллий тикланишдан – миллий юксалиш сари”, деган даъваткор ғоя ҳаётимизга тобора чуқур кириб бораётгани, айнан шу асосда халқимиз ҳаётини тубдан яхшилаш, инсон ҳуқуқ ва эркинликлари, қонун устуворлиги ва ижтимоий адолатни таъминлаш, инновацион тараққиёт борасида муҳим қадамлар қўйилаётгани Президент нутқида айтиб ўтилди. Шунингдек, Ўзбекистонда янги бир уйғониш – Учинчи Ренессанс даврига пойдевор яратилаётгани, бугунги Ўзбекистон – кечаги Ўзбекистон эмаслиги, бугунги халқимиз ҳам кечаги халқ эмаслигини юртбошимиз қайд этиб, халқимизни бугунги мураккаб даврда келажакка ишонч билан ўз олдига қўйган мақсад сари дадиллик ила қадам ташлашга ундадилар.

Ҳа, Ўзбекистон янги бир уйғониш даврини бошламоқда. Мамлакатни янги тараққиёт босқичига кўтариш учун, аввало, янги авлод кадрларни тайёрлаш заруратидан келиб чиқиб, юртимизнинг ҳар бир ҳудудида биттадан янги тоифадаги мактаблар – Президент мактаблари, ихтисослашган ва ижод мактаблари барпо этиш, “Замонавий мактаб” дастурини жорий этиш борасидаги ишлар узлуксиз давом эттирилмоқда.

Мамлакат раҳбари ўз нутқида: “Ҳар қандай мустақил давлат мустаҳкам маъанвий пойдеворга эга бўлгандагина юксак тараққиётга эриша олади”, дея шу мақсадда “Узлуксиз маънавий тарбия концепцияси” доирасида умумтаълим мактабларида биринчи марта “Тарбия” фани жорий этилишини айтиб ўтдилар. Дарҳақиқат, ҳар бир киши жамиятга муносиб бўлиб камол топмоғи керак. Бунинг учун мутафаккир олим Юсуф Хос Хожиб айтганларидек, фарзандлар тарбияси ниҳоятда эрта бошланмоғи шарт. Шундагина уларнинг ноўрин хатти – ҳаракатларига берилишининг олдини олинади.

Байрам нутқида Президент Ўзбекистонда диний-маърифий соҳалар ривожига ҳам алоҳида эътибор қаратилаётганини таъкидлаб, Ислом цивилизаияси маркази қурилиши жадал давом этаётгани, ушбу мажмуа халқимизнинг асрлар давомида жаҳон цивилизациясига қўшган улкан ҳиссасини намоён этиши, яқиндагина Имом Мотуридий илмий тадқиқот марказини ташкил этиш бўйича бошланган саъй-ҳаркатлар ҳам мана шу ишларнинг узвий давоми эканлигини айтиб ўтдилар.

Барчамизга маълумки, Ўзбекистон замини ислом илм-фани ва маданиятининг қадимий бешикларидан бири ҳисобланади. Халқимизнинг бой тарихи, имлий, маънавий меросини ҳар томонлама ўрганиш, жаҳон афкор оммасига кенг таништириш, энг муҳими, ислом дининг асл инсонпарварлик моҳиятини чуқур очиб бериш мақсадида кейинги даврда мамлакатимиз Президенти бир қатор ташаббусларни илгари сурди.

Ушбу ташаббусларнинг замирида “Жаҳолатга қарши - маърифат” шиори мужассам. Шу негизда мамлакатимзда муқаддас динмизни, буюк аждодларимизнинг бой меросини ўрганиш, тарихий обидаларни асраб-авайлашга алоҳида эътибор қаратилмоқда.

Шунингдек, Презиент Ш.Мирзиёев байрам нутқида пандемия ва унга қарши курашиш бўйича амалга оширилаётган ишлар, мана шу даврда иқтисодиётнинг пасайишга йўл қўйилмагани, аҳолининг ёрдамга муҳтож қатламини моддий қўллаб-қувватлаш борасида амалга оширилган ишлар, таълим тизимида амалга оширилган янгиликлар, суд-ҳуқуқ тизими, жазони ўтаётган шахсларга нисбатан авф интитутининг кенг қўлланаётгани, кўп йиллардан буён юртимизда яшаб келаётган бўлсада, фуқаролик ололмай юрган 50 мингдан зиёд кишига Ўзбекистон Республикаси фуқаролиги берилгани, коррупцияга қарши кураш, сўз ва матбуот эркинлиги йўналишидаги амалга оширилаётган ислоҳотлар борасида гапириб ўтди.

Муҳтарам Презиентмиз Шавкат Мирзиёевнинг ушбу байрам нутқи бир сўз билан айтганда, дунё аҳолиси сингари халқимиз ўз бошидан кечираётган бугунги қийинчилик даврида барчага сабр-тоқат ва  бардошли бўлиш, қийинчиликлар ортидан албатта енгиллик келишига ишонч бағишлади десак муболаға бўлмайди. Азиз юртдошлар, мустақиллик байрми муборак бўлсин! Аллоҳ тало барчамизни Ўз паноҳида асрасин!

Зайниддин Эшонқулов

ЎМИ Самарқанд вилоят вакили

Маълумки, инсоният ҳаёти давомида турли мафкура ва маслаклар ўртасидаги зиддият ва қарама-қаршиликларни бошидан кечирган. Бунинг оқибатида ўзаро келишмовчиликлар, нотинчликлар юзага келиб турган. Тарихга назар ташланса, ҳамма даврда ҳам давлатларнинг ривожланиши, тараққий топиши, жамиятнинг фаровон ва осойишта ҳаёт кечиришига  тинчлик ва хотиржамликка боғлиқлиги аён бўлади. Шунинг учун ҳам Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадисларининг бирида тинчлик-хотиржамликни Аллоҳ таолодан доимо сўраб дуо қилишни ўргатганлар.

Жумладан:

عباسُ بن عَبْدِ الْمُطَّلِبِ قَالَ: قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، عَلِّمْنِي شَيْئًا أَسْأَلُهُ اللَّهَ -عَزَّ وَجَلَّ-! قَالَ: "سَل اللَّهَ الْعَافِيَةَ"، فَمَكَثْتُ أَيَّامًا ثُمَّ جِئْتُ فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، عَلِّمْنِي شَيْئًا أَسْأَلُهُ اللَّهَ! فَقَالَ لِي: "يَا عَبَّاسُ، يَا عَمَّ رَسُولِ اللَّهِ، سَلْ اللَّهَ الْعَافِيَةَ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ" رواه الترمذي.

Аббос ибн Абдулмутоллибдан ривоят қилинади. Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.)дан: Я Расулуллоҳ (с.а.в.): менга Аллоҳ таолодан дуо қилиб сўрайдиган нарсани ўргатинг деди. Расулуллоҳ (с.а.в.): “Аллоҳ таолодан хотиржамлик”ни сўрагин дедилар. У киши бир неча кун ткриб, яна Расулуллоҳ (с.а.в.с)ни олдиларига келиб, Я Расулуллоҳ (с.а.в.) Аллоҳ таолодан дуо қилиб сўрйадиган нарсани менга ўргатинг деб мурожаат қилди. Шуда Расулуллоҳ (с.а.в.): Аллоҳ таолодан дунё ва оҳиратда хотиржамликни сўрагин” деб таълим бердилар.

Демак, тинчлик ва хотиржамлик Аллоҳ таъолонинг беҳисоб бўлган буюк илоҳий неъматларидан биридир. Қолаверса, барча эзгу ишлар рўёбга чиқишининг боиси ҳам осойишталикдир. Шундай экан, инсонлар нафақат мавжуд тинчликни қадрига етиб, шукрини адо этишлари балки, унга ношукрлик қилиб путур етказишдан ҳам сақланишлари лозим.

Барчамизга маълумки Юртимиз мустақиллигини қўлга киритганига мана 29 йил бўлди. Истиқлолимизнинг 29 йиллик байрами қутлуғ, барокатли ва муборак бўлсин. Бугун шу мамалакатда яшаётган, меҳнат қилиб фаоляит олиб бораётган барча инсонларнинг зималаридаги шарафли бурчларитдан бири бу - Аллоҳ таолодан дуо қилиб ХОТИРЖАМЛИК ВА ТИНЧЛИКНИ сўрашидир.

Тинчлик қарор топган юртда хотиржамлик ҳукм суради, оқибатда, жамиятда ҳар томонлама юксалиш ва ривожланиш рўй беради. Одамларнинг ўзаро бир-бирларига бўлган ишонч ва садоқатлари, меҳр ва мурувватларининг самимий бўлиши ҳам асосан хотиржамликка боғлиқ эканлигини юқоридаги биргина ҳадисдан билиб олди. Демак, дунёда ҳаётнинг бир маромда давом этиши, халқнинг Ҳақ таоло буюрган ишларини мукаммал ва хотиржам адо этишлари учун тинчлик ва осойишталик лозим. Яратган Парвардигор Қуръони каримда ана шу тинчликни сақлаш ва қадрлаш вазифасини инсон зиммасига юклаб, Ислом дини тинчликка тарғиб қилишини, шайтоний йўлларга эргашмаслик лозимлигини таъкидлаб, шундай дейди:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً

яъни: “Эй, имон келтирганлар! Ёппасига тинчлик ишига киришингиз!...! (Бақара сураси, 208-оят). Дарҳақиқат, тинчлик мавзуси ўта муҳим бўлганлиги боис ҳам Қуръони карим оятларидан ўрин олган. Араб тилидаги “салм”, “силм”, “салом”, ва “ислом” сўзлари бир ўзакдан чиққан, турли маънодаги сўзлар бўлсада, айнан бир мақсадга йўналтирилгандир.

Тинчлик ва хотиржамлик – инсоният бугун бошидан мкраккаб ўзаро зиддиятларни кечираётган бир пайтда сув ва ҳаводек зарурдир. Унинг қадрига етиб, фарзандларимизни ҳам Яратган берган бу тингсиз неъматларни қадрламоқлари ва асраб авайламоқ инсониятнинг зиммамиздаги бурчи эканлигини тушунтирмоқлигимиз керак. Бу Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.)нинг суннати эканлигини юқоридаги ҳадисдан билиб олдик. Ислом тарихини ўқир эканмиз, унда инсонни кимлиги, нима учун яратилганлиги, инсоннинг зиммасига нима вазифалар қилмоқлиги юклатилганлиги, ҳаётда қандай инсон бўлиб яшаши кераклиги ҳақида берилган тавсиялар ва кўрсатмалар билан яқиндан танишиб чиқади.

Бу берилган неъматларни қадрига етишда ва уни асрашда, бизга Пайғамларларнинг отаси бўлган, Иброҳим (а.с.) бу борада башариятга ўрнак бўлганлар. Қуръони Каримда Иброҳим (а.с.)нинг Ватанлари бўлган Макка ҳақига қилган дуоларида биз ўрганаётган мавзумизнинг айнан тасдиғидир. Шунингдек, Макка шаҳрига тинчлик ва унинг аҳлига ризқ сўраганликлари сўзимизнинг ёрқин мисолидир. Бу ҳақида шундай дейилаган:

وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا بَلَدًا آمِنًا وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَرَاتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ قَالَ وَمَنْ كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِيلًا ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلَى عَذَابِ النَّارِ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ (126)

Яъни: “Эслaнг: Ибрoҳим: “Эй, Рaббим, бу (Мaккa)ни тинчлик шaҳри қилгин вa унинг aҳoлисидaн Aллoҳгa вa oxирaт кунигa ишoнувчилaргa (турли) мeвaлaрдaн ризқ қилиб бeргин” (Бақара;126).

Бу жойда Аллоҳ таоло Пайҳғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.)га ўтган умматларнинг пайғамбарларини ҳаётидан хабардор қилиб, умматларини унга тарғиб қилиб, улуғ неъматлар “Тинчлик” ва “Хотиржам”ликни қадрлаб, асраб авайлаб ҳаёт кечиришга ундалмоқда.

Бугун дунёда тинчлигини ва хотиржамлигини йўқотган мамлакат ва у Юртларда истиқомат қилаётган инсонлар ҳаётлари, таъбир жоиз бўлса нурафшон нурни йўқотган, зимистон ичида қолган инсонларга ўхшади. Бу ҳолатни кўрган, эшитган инсонда бир аламлик дард пайдо бўлдаи. Бу ҳолатлардан кўриб, эшитиб турган инсонлар ибрат олиб, хулосалар чиқариб, ўзлари учун инъом қилинган тинчлик ва хотиржамликни қадрлашлари, асраб авайлашлари лозим бўлади.

Шунинг учун ҳам биз Юртимиздаги ҳукм сураётган тинчлик, хотиржамликни сақлаш, уни турли хил ғаразли хуруж ва ҳамлалардан, фитна ва бўҳтонлардан ҳимоя қилиш, ғарзли ва манфур кимсаларнинг макр ва пуч ғояларига учмасдан, алданмасдан, ёш авлодларимизни ҳам улардан хабардор қилиб, ислом маданиятининг (тинчлик, хотиржамлик, бағрикенглик, ўзарототувли, меҳр-оқибат в.ҳ.к.) эзгу ғояларини кенг тарғиб этишни долзарб вазифа сифатида билиб, ушбулар асосида фаолият олиб бормоқ лозим бўлади. Шунингдек, муқаддас динимизни ниқоб қилиб, ўзларининг ғаразли мақсадларига эришишга уринаётган фирқа ва оқимларга қарши доимо сергак ва ҳушёр туриш зарурлигини доимо ёдда тутмоқ даркордир.

Бу хусусида Аллоҳ таоло Қуръони Каримнинг “Моида” сурасида шундай деган:

 ...وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ.

яъни: “... Эзгулик ва тақво (йўли)да ҳамкорлик қилингиз, гуноҳ ва адоват (йўли)да ҳамкорлик қилмангиз! Аллоҳдан қўрқингиз! Албатта, Аллоҳ азоби қаттиқ зотдир” – дейилган. (Моида – 2). Ушбу оятга эътибор қаратадиган бўлсак, эзгу ният йўлида ҳамкорлик қилиш ер юзида ТИНЧЛИК ВА ХОТИРЖАМЛИКНИ барқарор бўлишига бош омилларидан эканлигига тарғиб қилинган.

Тинчлик ва хотиржамлик – барча даврларда мамлакатлар, жамиятлар, оилаларда яшаган инсонларнинг талаб қилган асосий мақсади бўлиб келган. Бу икки неъмат учун қилинган қанча ҳаракатлар, харажатлар ҳам сўзимизга мисолдир.

Тинчлик ва хотиржамлик неъматлари башарият уни сақлашлик учун хоҳ қимматли бўлсин, хоҳ арзон бўлсин барча нарсасини, ақл-заковат, мол-дунё ва куч-қувватини сарфлашига ҳақли бўлган улуғ неъматлардан экани, буни бардавом бўлиши учун унинг сабаблари, уни тутиб турувчи омиллари ва устунлари ҳам бардавом бажарилиши лозим бўлади.

Юқорида таъкидлаб ўтганимиз каби, инсон учун тинчлик ва хотиржамлик зарур ва бу муқаддас динимизнинг, давримизнинг талабидир. Бу хусусида Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.) яна бир ҳадисларида шундай деганлар:

من أصبح آمنا في سربه معافى في جسده عنده طعام يومه فكأنما حيزت له الدنيا

Яъни, “Ким оиласи тинч, жасади саломат ва ҳузурида бир кунлик таоми бор ҳолатда тонг оттирса, унга дунё тўлиғича берилибди”. (Имом Бухорий “Ал-адаб ал-муфрад” китобида ривоят қилган).

Мамлакатларни, жамиятни, оилаларни, инсонни ҳалокат ва фалокатга учратадиган энг ёмон мусибатлардан бири бу – бепарволик, ғафлат, лоқайдлик ва шунга оид ёмон ҳислатлардир. Бу инсонларга кўринмайдиган иллатлардан, касалликлардандир десак муболаға бўлмайди. Шунинг учун ҳам жаннатмакон Ватанимиз фуқаролари, барча-барчамиз мазкур ёмон ҳислатлардан сақланмоқлигимиз ва ўзгалрани ҳам огоҳ этмоқ динимиз ва давримиз ўргатадиган фазилатли амаллардандир.

Ислом динимизнинг тинчлик ва хотиржамликка бўлган эътибори нечоғлик катта, ҳамда бағрикенглик унинг негизи эканлиги яққол номоён бўлади. Инсон ўзидаги неъматнинг қадрини унинг устида мулоҳаза юритиш, шу неъматдан ўзгалар ҳам баҳраманд ёки бебаҳра эканлигини ўйлаб кўриш билан билади. Бу эса янада кўпроқ Аллоҳга шукр қилишга ундайди. Неъматнинг бардавом бўлиши, унинг шукрни адо этилишига боғлиқдир. Тинчлик ва хотиржамлик ана шундай амалий шукр талаб қиладиган неъматлардандир. Бу неъматнинг шукрини адо этиш барчанинг зиммасига фарздир. Ёши улуғ нуроний отахон ва онахонларимиз ушбу икки улуғ неъматнинг мустаҳкамлигини сўраб дуо қилишлари, ёшлар ўзларининг ҳалол меҳнатлари билан уни ҳимоя қилиш учун астойдил бел боғлашлари билан бу неъматнинг шукрини адо этган бўламиз. Шу билан бирга давримиз ва муқаддас динимизнинг талаб ва тавсияларини амалга оширган бўламиз.

Аллоҳ таоло Юртимизнинг 29 йиллик байрамини муборак ва қутлуғ қилсин, тинчлиги ва хотиржамлигини барқарор ва бардавом, халқимизнинг ҳаётини фаравон қилсин.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Кадрлар бўлими ходими Исомиддин АХРОРОВ

Биринчи мақола: Муҳаммад алайҳиссаломнинг илк пайғамбарлик даврларида арабларнинг ҳолати

---

 Мана шу даврдан бошлаб Ислом шариати иккинчи мақсад сари одимлай бошлади. Мусулмонлар учун уларнинг барча ишларига дахлдор бўлган, ҳар бир киши ва ҳар бир жамият ҳаётига тааллуқли бўлган аҳкомларни жорий қилди. Жумладан, ибодат, муомалот, жиҳод, жиноят, меърос, васият, никоҳ, талоқ, қасам, қозилик ва фиқҳ илмига доир турли қонун ва қоидаларни ҳаётга татбиқ қилди.

Пайғамбар алайҳиссаломнинг даврларидаги қонунчилик тартиби кейинги асрлардаги каби воқеа ҳодисаларни фаразан тасаввурга келтириш, бирор ҳукм чиқариш учун оят ёки ҳадиснинг ворид бўлиш сабабини ўрганиб чиқишга асосланмайди, балки қонунчилик воқелик билан бирга ҳаракатланар эди. Мусулмонлар ҳаётларида бирорта масалага дуч келиб қолсалар шу масаланинг ҳукмини билиш учун тўғридан-тўғри Пайғамбар алайҳиссаломга мурожаат қилар эдилар. Ўз навбатида Пайғамбар алайҳиссалом уларга гоҳида оят билан, гоҳида ҳадис билан фатво берар эдилар. Баъзида ўзлари амаллари билан, баъзида эса бирор саҳобийнинг амалини иқрор қилиш билан масаланинг ҳукмини баён қилар эдилар.
Расулуллоҳнинг жавоблари қайси шаклда бўлмасин, у Қуръон ояти бўладими ёки қавлий, амалий, тақририй суннат бўладими, барчаси ҳам Аллоҳ томонидан юборилган ваҳий орқали содир бўлар эди. Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай деган:

وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى

яъни: “У хомхаёлдан олиб сўзлаётгани ҳам йўқ! У фақат нозил қилинаётган бир ваҳийдир” (Нажм сураси, 3-4-оятлар).

وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِيلِ لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْيَمِينِ ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِينَ

яъни: “Агар (пайғамбар) Бизнинг номимиздан (Биз айтмаган) баъзи сўзларни тўқиб айтганда эди, албатта, Биз унинг ўнг қўлидан тутган, сўнгра унинг шоҳтомирини узиб ташлаган бўлур эдик (Ал-Ҳаққа сураси, 44-46-оятлар).
Юқорида ўтган сўзлардан биз уч нарсани хулоса қилишимиз мумкин:
Биринчи: Ушбу даврларда қонун чиқариш ҳуқуқи фақат пайғамбар алайҳиссаломгагина хос бўлиб, бошқа ҳеч кимсанинг бунга дахли йўқ эди. Ўз навбатида Пайғамбар алайҳиссаломнинг қонун чиқаришда мурожаат қиладиган манбалари ваҳий бўлиб, у тиловат қилинадиган – Қуръон ва тиловат қилинмайдиган – Суннатдан иборат эди. Шунинг учун ҳам ҳеч бир ҳукмда ихтилоф пайдо бўлишга ўрин йўқ эди.
Иккинчи: Ислом фиқҳи бирданига юзага келгани йўқ. Балки, секин аста, бўлак-бўлак бўлиб, оят ва ҳадис орқали собит бўлди.
Фуқаҳолар қонунчиликка дахлдор бўлган оятларни ҳукм оятлари, ҳадисларни эса ҳукм ҳадислари деб аташни жорий қилдилар. Мазкур тақсимотдан кейин савол туғилади, қандай қилиб пайғамбарлик давридаги қонунчиликнинг асоси фақат Қуръон ва ҳадис бўлиши мумкин, ахир Пайғамбар алайҳиссалом баъзи ҳукмлар устида ижтиҳод қилганларку, саҳобаларнинг баъзи масалалардаги ижтиҳодларини тасдиқлаганларку? Масалан, Расулуллоҳ с.а.в. Табук ғазотида жиҳотдан бош тортмоқчи бўлган баъзи мунофиқларга ғазотда иштирок этмасликка изн берганлар. Шунингдек, Бадр жангида қўлга тушган асирлардан фидя олиб ўзларини озод қилиб юборишда Абу Бакр р.а.нинг фикрига қўшилганлар. Демак, шунга биноан исломнинг бошидаги ижтиҳодларни Қуръон ва Ҳадисдан ташқари қонунчиликнинг қўшимча манбаи дейиш мумкинку?
Бу саволга жавоб қуйидагича бўлади: Пайғамбар алайҳиссалом эҳтиёж туғилгандагина ва ваҳий келиши кечиккан вақтдагина ижтиҳод қилар эдилар. Шундан сўнг ваҳий нозил бўлиб, у зотнинг ижтиҳодларини агар тўғри бўлса тасдиқлар, агар хато бўлса хатосини баён қилиб берар эди. Демак, ваҳий Расулуллоҳ с.а.в.нинг ижтиҳодларининг манбаи бўлган. Саҳобаларнинг ижтиҳодлари ҳам ҳудди шунга ўхшаш, Расулуллоҳ с.а.в. билан алоқа боғлаш мумкин бўлмаган ўринларда ёки бирор фурсатни қўлдан кетиши хавфи бўлган вақтларда содир бўлар эди. Расулуллоҳга мурожаат қилганларида эса, у киши ижтиҳод қилган ҳукмларининг тўғри ёки нотўғрилигини баён қилиб берар эдилар. Демак, саҳобаларнинг ижтиҳодларининг манбаси суннат бўлган. Шундан келиб чиқиб айтганда, ижтиҳод ушбу асрдаги қонунчиликнинг манбаларидан бўлмаган. Ушбу мавзуда ижтиҳод ҳақида сўз юритганимизда янада кенгроқ баён қиламиз.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раисининг

биринчи ўринбосари Ҳомиджон Ишматбеков.

https://t.me/tuhur

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 31 август куни Шаҳидлар хотираси хиёбонига ташриф буюрди.

Мажмуадаги рамзий қабр ёнида қатағон қурбонлари руҳларига бағишлаб Қуръон тиловат қилинди. Шу ерда нуронийлар, уламо ва зиёлилар билан мулоқот бўлди.

- Ватан фидойиларини эслашимиз, уларнинг ҳақига Қуръон ўқишимиз яхши анъана. Маърифатпарвар боболаримиз мустақиллик учун, халқимиз эмин-эркин яшаши учун курашганини биламиз. Охирги йилларда бутун жамоатчилигимиз ҳаракати билан уларнинг номларини тиклаш, музейларни янги намуналар билан тўлдириш, ижод мактаблари ташкил этиш бўйича кўп ишлар қилиняпти. Буларнинг ҳаммаси - одамларга тарихий адолатни, ҳақиқатни етказиш учун, халқимиз у кунларни билиши ва ҳеч қачон унутмаслиги, бугунги кунларнинг қадрига етиши учун, - деди Шавкат Мирзиёев.

Маълумки, мустабид тузум даврида минглаб бегуноҳ ватандошларимизнинг умри хазон бўлган. 1937-53 йилларда Ўзбекистонда 100 минг одам қатағонга учраган. Уларнинг 13 минг нафари шафқатсиз отиб ташланган. Қанчадан-қанча оилалар хонавайрон бўлиб, болалар етим қолган. Биргина 1937-38 йиллардаги катта қатағон даврида 7 мингга яқин ватандошимиз отилган.

- Бу инсонлар ҳақиқий етакчилар, илғор зиёлилар, адабиёт, маданият намояндалари, бошқача айтганда, миллатимизнинг, халқимизнинг энг сара вакиллари эди. Тасаввур қилинг, агар улар қатағон қилинмаганида Ватанимиз ривожи учун, илм-фан, иқтисодиёт, маданият ва адабиётимиз учун қандай буюк ишлар қилган бўлар эди, халқимизни олдинга бошларди. Шу билиб туриб қилинган. Бугун буни армон билан эслаймиз, - деди Президент.

Давлатимиз раҳбари қатағонга учраган ана шу 100 минг одамнинг ҳар бири бўйича изланиш, жойларга чиқиб, қариндошлари билан учрашиб, номларини тиклаш, қилган ишлари ҳақида китоблар чоп этиш, ўзлари яшаган маҳаллалар ва мактабларга номларини қўйиб, хотирасини абадийлаштириш зарурлигини таъкидлади.

Сўнгги йилларда Исҳоқхон Ибрат, Маҳмудхўжа Беҳбудий, Абдулла Авлоний, Абдулҳамид Чўлпон, Абдулла Қодирий сингари маърифатпарварлар хотирасига бағишлаб музейлар, муаззам ҳайкаллар яратилди. Ижод мактаблари бунёд этилди. Қорақалпоғистон Республикасида, барча вилоятларда Қатағон қурбонлари музейининг бўлимлари очилди. Қатағон қурбонларига бағишланган янги-янги китоблар, фильмлар, тадқиқотлар яратилмоқда.

Коронавирус пандемияси юртимизни ҳам четлаб ўтмади. Афсуски, бу касаллик уч юздан зиёд юртдошимизнинг ҳаётига зомин бўлди.

Маросимда ушбу инсонлар хотирасига бағишлаб ҳам Қуръон тиловат қилинди. Беморларнинг тезроқ соғайишини Аллоҳдан сўраб, дуо ўқилди.

- Ўз яқинларидан жудо бўлган барча оилаларга чуқур ҳамдардлик билдириб, сабр-тоқат тилайман. Даволанаётган беморларимизнинг дардига шифо беришини Худодан сўраймиз. Олти ойдан бери шу бало билан курашяпмиз. Бу касаллик юртимиздан тезроқ кетишини сўраб дуо қиламиз, - деди давлатимиз раҳбари.

Манба: https://president.uz