Тижорат билан шуғулланиш касбларнинг афзалидир, чунки Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳам ушбу касб соҳиби бўлганлар, бу касбда барака бор. Расули акрам (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Тижорат билан шуғулланинглар, чунки ризқнинг 10 эшигидан 9 таси тижоратдадир”, деганлар (Саид ибн Мансур ривояти).

Савдо билан шуғулланадиган ҳар бир мусулмон шариатда кўрсатилган сифатлар билан хулқланиши лозим. Шунда унинг савдосида барака бўлади. Савдогар тижорат қилиш билан Аллоҳ таолонинг розилиги ва оиласининг эҳтиёжларини ҳалол йўл билан қондиришни ният қилиши, қарздорларнинг қарзини узиш, мискинларнинг ҳожатини чиқаришда пешқадам бўлишга ҳаракат қилиши лозим. Тижоратчи қўлидаги барча нарсаларни Аллоҳнинг мулки, ўзини эса, молни ҳақдорларига етказувчи банда деб билиши керак. Бу ҳақида Аллоҳ таоло  шундай марҳамат қилади:

“Аллоҳнинг Китобини тиловат қиладиган, намозни баркамол адо этадиган ва Биз уларга ризқ қилиб берган нарсалардан махфий ва ошкора эҳсон қиладиган зотлар сира касод бўлмайдиган тижоратдан (ажру савоб бўлишидан) умидвордирлар. Зеро, (Аллоҳ) уларнинг ажрларини комил қилиб берур ва Ўз фазлини уларга янада зиёда қилур. Албатта, У мағфиратли ва ўта шукр қилувчидир” (Фотир, 29-30).

Савдогар ўз тижоратини ризқ берувчи деб ўйлаб қолмай, “Ризқ берувчи ёлғиз Аллоҳ таоло”, деган эътиқодда бўлиши лозим. Ёмғир ёғаётганда, челак қўйиб сув тўпланди. Мазкур ҳолатда челак сувни пайдо қилувчи эмас, балки уни тўпланишига сабаб бўлади. Шунингдек, касб-ҳунар ҳам банданинг ризқланиши ва насибасини йиғишга сабаб бўлади.

Закий Усмоний ўзининг бошидан ўтказган бир воқеани ҳикоя қилиб шундай дейди: “Менинг китоб дўконим бор эди. Бир куни қаттиқ жала қуйди. Бу ҳавода дўконга бормасаммикин, бунақа шароитда одамлар кўчага чиқмайди, савдо ҳам бўлмаса керак, деб ўйлаб қолдим. Кейин бирдан хаёлимга “Ризқ омилларини бажариш банданинг вазифаси. Ризқ бериш эса Аллоҳга хос”, деган фикр келди. “Ризқ талабида дўконни очиб туришим керак, савдонинг юришиши Аллоҳнинг ихтиёрида”, деб уйдан чиқдим. Бориб, дўкон эшикларини очиб, пештахталарни осиб қўйиб, Қуръон тиловатига киришдим. Бироз вақт ўтиб, одамлар аста-секин савдо қилиш учун дўконга кира бошладилар. Аллоҳга шукрлар бўлсин, бошқа кундаги савдолардан қолишмайдиган савдо ва фойда ҳам шунга яраша бўлди”.

Савдогар тижорат илмини билиши фарздир. Токи тижорат илмини билмасдан ношарий йўл билан савдо қилмасин. Бу ҳақида Ҳазрат Умар (розияллоҳу анҳу): “Бизнинг бозорда савдо қилиш илмини билганлар савдо қилсин! Акс ҳолда рибога қўл уриб қўяди”, деган.

Абдуллоҳ ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ (соллоллоҳу алайҳи ва саллам) айтдилар: “Судхўрлик 73 хил бўлади. Рибо турларининг энг кичигининг гуноҳи, киши ўз онаси билан зино қилган билан баробардир” (Имом Ҳоким ривояти).

Ҳакимлардан бири бундай дейди: “Савдогар тилини ёлғон, фаҳш сўзлар ва қасам ичишдан сақласин. Қалбини кўз бўямачилик, хиёнат ва ҳасаддан покласин. Намозларни жамоат билан адо қилиб, илм талаб қилиш учун вақт ажратсин ва Аллоҳ таоло розилигини ҳар нарсадан устун қўйсин. Ким мазкур ишларни бажармаса, икки дунёда камбағал бўлиб қолади”.

Савдогар ҳаром ва шубҳали нарсалардан сақланиши лозим. Ҳалол йўл билан мол топиши ва Аллоҳ ризолиги учун сарф қилиши керак. Шунингдек, луқмаси ҳам ҳалол бўлиши зарур. Чунки бунга Аллоҳ таоло буюради: “Эй одамлар, ердаги ҳалол-пок нарсалардан тановул қилингиз ва шайтоннинг изларидан эргашмангиз! Албатта, у сизларга аниқ душмандир” (Бақара, 168).

Пайғамбаримиз (саллоллоҳу алайҳи ва саллам): “Ким ҳаром мол топиб, ундан садақа қилса, қабул қилинмас. Ҳаром молдан бирор нарсага сарф қилса, унга барака берилмас. Ҳалол бўлмаган мол мерос қолдирилса, дўзахга киришига сабаб бўлувчи озуқа бўлади. Аллоҳ таоло гуноҳни ёмонлик (гуноҳ) билан кетказмайди. Балки ёмонликни яхшилик билан кетказади…”, дедилар" (Имом Аҳмад ривояти).

Ҳошим Авқос (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Абдуллоҳ ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан эшитдим, у киши бундай дерди: “Ким бирор кийимни ўн дирҳамга харид қилган бўлсаю, ундан бир дирҳами ҳаромдан топилган бўлса, уни кийиб ўқиган намозларини Аллоҳ таоло қабул қилмайди. Сўнгра икки бармоқларини қулоқларига киргизиб: “Агар бу сўзларни Расулуллоҳдан эшитмаган бўлсам иккала қулоғим кар бўлсин, иккала қулоғим кар бўлсин”, деб икки-уч марта қайтардилар (Имом Аҳмад ривояти).

Савдогар ҳийла билан мол сотмаслиги лозим. Баро ибн Озиб (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га касбларнинг энг афзали қайси экани ҳақида савол берилди: “Банда ўз қўли билан қиладиган иш ва мабрур тижорат”, деб жавоб бердилар (Имом Ҳоким ривояти). “Мабрур тижорат”дан мурод фириб бермаслик, алдамаслик, қалбакилаштирмаслик, тарозидан уриб қолмаслик, ўлчовда уриб қолмасликдир.

Восила ибн Асқаъ (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Мен Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг: “Ким айбли нарсани сотиб, айби борлигидан олувчини хабардор қилмаса, доим Аллоҳнинг ғазабида бўлади ёки фаришталар тўхтовсиз унга лаънат айтадилар”, деяётганларини эшитдим”(Ибн Можжа ривояти).

Анас (розияллоҳу анҳу) Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га: “Эй, Аллоҳнинг Расули, мени дуоси қабул бўладиганлардан қилиб қўйинг”, дедим. У зот: “Эй, Анас, касбингни пок қилгин, дуойинг қабул бўлади. Чунки, банда оғзига ҳаромдан бир луқма солса, қирқ кунгача дуоси ижобат бўлмас”, дедилар.

Савдогар хуш хулқли бўлиб, барча билан чиройли муомала қилиши лозим. Ҳақни адо қилишга муҳлат сўралганда муддат бера олиши, тўловига имконияти йўқ камбағал билан савдо қилиб, унинг қарзни ҳаммасини ёки бир қисмини кечиб юбориши ва барча билан бирдек гўзал муомала қилиши савдогарнинг охират мусибатларидан омонда бўлиши, Аллоҳ таолонинг раҳмат соясидан жой олиш ва жаннатга кириши учун восита бўлади. “Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Бир киши одамлар билан қарз олди-берди муомалаларини қилар ва йўқсил одамнинг қийналишини кўрса, ўзининг қўл остидаги йигитга: “Қарзни сўраб йўқсил одам олдига борсанг, ундан кечиб юбор. Шояд Аллоҳ таоло бизлардан ҳам (гуноҳларимизни) кечиб юборса”, дерди. У вафот этиб Аллоҳ таолога рўбарў бўлганда, Аллоҳ ҳам ундан кечиб юборди”, дедилар” (Имом Насоий ривояти).

Савдогар ночор кишининг ночорлигидан фойдаланиб қолишга уринмаслиги лозим. Мизҳар ибн Абдулмалик (раҳматуллоҳи алайҳ) айтади: “Бир киши Абу Ҳанифа (раҳматуллоҳи алайҳ) ҳузурига мато олиб келиб, сотмоқчи бўлди. У зот эса баҳосини сўради. У: “Минг дирҳам”, деди. Абу Ҳанифа (раҳматуллоҳи алайҳ) эса: “Бу ундан қиммат туради”, деб, охирида саккиз минг дирҳамга сотиб олди”.

Жамолиддин МАВЛОНОВ,

“Масжиди Калон” жоме

масжиди имом-хатиби.

Бувиларимиз қизларни бекаликка тайёрлаш, диний маърифат тарқатиш, ёшларга одоб-ахлоқ бериш борасида отинойиларга мурожаат қилиб келган. Эл ардоқлаган отинойилар Қуръонни тажвид билан ўқиш, тафсир, ислом дини арконларини билиш билан бир қаторда юксак одоб-ахлоқ соҳибаси ҳам бўлган.

Илм-фан жадаллик билан ривожланиб бораётган ҳозирги замонда отинойиларнинг билимига бўлган талаб ҳам ортиб бормоқда. Замон талабига жавоб бера оладиган маърифатли отинойи дунёвий ва диний билимларни ўзлаштириши, шунингдек, мазҳаблар ҳақида ҳам пухта маълумотга эга бўлиши ғоят аҳамиятлидир.

Отинойи номига муносиб бўлиш учун халқ ишончини оқлаши, маънавий ёрдамга муҳтож инсонларга ҳусни хулқда бўлиши, турли маросимларга борганда риё, манманлик ва таъмагирлик қилмаслиги керак. Отинойилар бир-бирини ҳурмат қилиши, турли масалаларда маслакдош бўлиб иш олиб боришлари лозим.

Инсонлар ҳаётига салбий таъсир кўрсатаётган, динимиз таълимотига зид бўлган фолбинлик, сеҳр-жоду, мушкулкушод, бибисешанба ва бошқа бидъат-хурофотларга барҳам бериш отинойиларнинг муҳим вазифаларидандир.

Отинойилар ўзларига мурожаат қилган оилаларга тўғри йўл кўрсатиб, бахтли оилалар сонини кўпайтирса жамиятимиз ва давлатимиз ривожига катта ҳисса қўшган бўлади.

Қуйида ҳурматли отинойиларимизга баъзи тавсияларимиз борки, уларга амал қилишса, иш фаолиятлари самарали, билим савиялари янада ошади, иншоаллоҳ:

1. Уйингизда алоҳида кутубхона бўлишига эътибор беринг. Ҳар ой янги китоб сотиб олишга ҳаракат қилинг;

2. Фикр доирангизни кенгайтириб боринг. Замон талабига мувофиқ келадиган илмларни эгаллашга ғайрат қилинг;

3. Илм олишда ва дин йўлида энг сўнги замонавий воситалардан (компьютер, аудио-видео материаллар, интернет, китоб ва электрон китоблар) унумли фойдаланинг;

4. Сўзлашиш ва муомала услубингизни гўзаллаштиринг. Ушбу мавзуга оид манбалар билан танишиб боринг;

5. Ишингизни режа асосида олиб боринг, бир хилликдан қочинг;

6. Ўзингизга ҳар кеча ўтган кунингиз юзасидан ҳисобот беринг;

7. Турли даврада бўласиз, давра ва вазиятга мос услубда гапиринг. Сўзингиз ва амалингиз бир бўлсин;

8. Ҳаммага эътиборли бўлишга ҳаракат қилинг, инсонларда доимо яхшиликка интилиш туйғусини уйғотишга ҳаракат қилинг;

9. Сиз туфайли бир инсоннинг тўғри йўлга кириши дунё ва ундаги барча нарсадан яхшилигини эсда сақланг;

10. Бошқа отинойилар билан муносабатингиз гўзал бўлсин, уларни ҳурмат қилинг. Ўрганган билимингизни бошқалар билан баҳам кўришга интилинг;

11. Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: “Буюк ахлоқларни камолига етказиш учун юборилдим” деган ҳадисларини ўзингизга шиор қилиб олинг.

Халқ ҳурматига сазовор бўлган отинойиларимиз  элу юртнинг суянчиғи ҳисобланади. Юксак маънавият ва маданиятга эга маърифатли отинойиларимиз халқимизнинг зийнатидир. Масъулияти юксак, сифатлари ибрат, ҳар соҳада амали билан ўрнак бўладиган илмли отинойиларимизнинг  фаолиятларини олиб боришда Аллоҳ таолодан мадад сўраймиз.

Мунира АБУБАКИРОВА,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси мутахассиси

Аввало, мўмин-мусулмонлар ҳажни Аллоҳ таоло буюрган улуғ ибодат деб билмоқлари лозим. Бу ибодатнинг фарз бўлиши учун шариатда белгиланган шартлари мавжуд. Ўзбекистон мусулмонлари идораси томонидан Ҳаж ҳақида фатвони чиқаришдан кўзланган мақсад айнан мана шуларни мўмин-мусулмонларга яна бир карра етказиб қўйишдир.

Кейинги вақтларда ҳажга бораётганлар орасида уни ибодат деб билишдан кўра, орзу-ҳавасга айлантириб олаётганлар ҳам кўзга ташланмоқда. Баъзи кишилар ота-оналари ёки бирор яқин кишиларини ҳажга кузатиш ва кутиб олиш асносида дабдабабозликка ўтиб кетаётганлари ташвишли ҳолат. Масалан, ҳашамдор автомашиналар, бир нечта видео камералар ҳатто даста-даста гуллар билан кутиб олишлари гўё улар ҳаждан эмас балки, бирорта мусобақадан муваффақият қозониб келаётгандек олқишлар ва қийқириқлар остида қарши олинмоқда.

Ваҳоланки, бирорта ибодатни адо этган киши Аллоҳ таоло унинг ибодатини ҳузурида мақбул айлаганидан умидвор бўлиш билан бирга, қабул бўлмай қолмадимикан, деган ҳадик қалбининг бир чеккасида туриши лозим. Шунинг учун ҳам ҳажга боришга талабгорларнинг руҳий, маънавий ва ахлоқий томондан муносиб бўлишлари жуда ҳам муҳимдир.

Дарҳақиқат, ҳаж ибодати ҳам жисмоний ва ҳам молиявий ибодат. Шунинг учун ҳажга бориш учун талабгорлар жисмонан соғлом бўлишлари шарт. Молиявий томондан нафақат ҳаж сафари учун зарур бўлган маблағга эга бўлиш, балки оиланинг бошлиғи сифатида қарамоғидаги кишиларнинг нафақасини ҳам тўла-тўкис таъминлаб кетишлари лозим. Баъзилар йиллар давомида рўзғор, бола-чақа нафақасидан қисиб-қимтиб ҳажга бориш ниятида маблағ йиғадилар. Ваҳоланки, уларнинг зиммасида ҳажга боришдан кўра фарзандлари, оиласи таъминоти вожиб эканига парво қилмайдилар. Бундан ташқари нисоб миқдоридаги маблағга эга бўлган киши йилда бир марта унинг закотини бериши фарз эканини ўйлаб ҳам кўрмайдиган, маблағни эса ҳаж учун жамғараётганини рўкач қиладиганлар ҳам учраб туради.

Мазкур фатвода ҳаж ибодатига бориш ҳақида фақат тушунтириш ва тавсиялар берилган бўлиб, бу ҳажга борувчи фуқароларимиз учун энг муҳим жиҳатлар ҳисобланади. Буни нотўғри талқин қилаётган айрим оммавий ахборот воситалари эса соҳага оид бир қатор қонун ҳужжатларини қўпол равишда бузган ҳисобланадилар. 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси юқоридаги ҳолатларни инобатга олиб, ҳажга боришга талабгорлар учун ушбу ҳақиқатларни баён этиш мақсадида мазкур фатвони эълон қилди. Ушбу фатвонинг мазмун-моҳиятини тўла англаб, кейин аҳолига тўғри тушунтиришга барчани даъват қиламиз.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Фатво ҳайъати

Конституциямиз қабул қилинганининг 25 йиллиги муносабати билан мамлакатимиз мустақиллигини мустаҳкамлаш, жамиятимизда ҳукм сураётган тинчлик ва барқарорликни, миллатлараро дўстлик ва тотувликни асраш, Асосий Қонунимизнинг ҳаётимиздаги ўрни ва аҳамиятини кенг тарғиб этиш, ёш авлодни қонунга ҳурмат, Ватанга меҳр ва садоқат руҳида тарбиялаш ишларига муносиб ҳисса қўшган бир қатор юртдошларимизга эсдалик нишонларини топшириш маросимлари бўлиб ўтмоқда.

Мана шундай тақдирлаш маросимларидан бири шу йил 4 декабрь куни Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси мажлислар залида ўтказилди.
Ушбу тақдирлаш маросимида Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси раиси Муса Ерниязов томонидан бир гуруҳ тақдирланганлар қаторида Қорақалпоғистон мусулмонлари қозиёти қозиси Бауатдинов Шамсуддинга ҳам "Ўзбекистон Республикаси Конституциясига 25 йил" кўкрак нишони тантанали равишда топширилди.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раҳбарияти қози Бауатдинов Шамсуддинни ушбу эсдалик нишони билан муборакбод этади.

Қорақалпоғистон мусулмонлари қозиёти ахборот хизмати