Бангладеш Халқ Республикасида мусулмон аҳоли 152 миллиондан кўпроқ. Бу умумий аҳолининг 92 фоизини ташкил қилади. Бангладеш Индонезия ва Покистондан кейин мусулмон аҳоли кўплиги жиҳатидан учинчи ўринда.

Бангладешликларнинг аксари суннийлар бўлиб, улар ҳанафий мазҳаби, мотуридий ақидасига амал қиладилар.
Исломни Бангладешга Бенгал кўрфази бўйлаб қатнаган араб савдогарлари олиб келган. Туркий ҳукмдор Муҳаммад ибн Бахтиёр Халжий (1204–1206) фатҳи ва Деҳли султонлигига асос солинганидан кейин мусулмон даъватчилар Бенгалияда Исломни кенг ёйиш борасида катта мувафаққиятларга эришдилар. XII асрда Бангладеш султони Шоҳ Жалол Исломни Бенгалия минтақаси­нинг шимоли-шарқига ва Ассамга ёйишга эришди. Шамсуддин Илёсшоҳ (1342–1358) туғлоқлар сулоласи ҳукмронлигидан мус­тақил бўлганидан кейин дунёдаги йирик савдо давлати бўлган Ислом Бангладеш султонлигига асос солди. Кейинчалик Бенгалия ҳудудлари Заҳириддин Муҳаммад Бобур томонидан фатҳ қилинди.
XVII асрда Бобурийлар сулоласи ҳукм­дори Аврангзеб Ислом шариати асосида бошқариладиган дунёдаги етакчи ишлаб чиқариш тизимини жорий қилди. Бу тизим “Бенгал денгизости” ҳамда “Миллат жаннати” деб номланган. Бу тизимдан андоза олган Голландиянинг “Ост-Индия” компанияси катта дамромад кўрди.
“Фатавои Оламгирия”га асосланган ҳолда шаклланган ислом молияси Бангладеш иқтисодиётини юксалтирди ва унинг саноатлашувига асос солди.
1300 йилларнинг ўрталарида асли ироқлик бўлган саркарда ва суҳравардия тариқати муридларидан бўлган Саййид Шоҳ Носириддин Бангладешга Исломни ёйиш учун борди ва муваффақиятга эришди.
Ислом дини ушбу минтақага турли йўллар билан кириб келган. Мусулмон савдогарлар, туркийлар фатҳи ва тариқат муридларининг тарғибот-ташвиқотлари одамларнинг имон билан неъматланишида катта ўрин тутди. Бенгал кўрфазидаги Сандвип яқинида жойлашган Мегна дарёси бўйидан топилган араб географларининг ёзувлари бу минтақага араб савдогарлари келганини англатади.
Жанубий Осиёдаги энг қадимги масжид Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам боқий дунёга кўчганларидан кейин кўп ўт­май Лалмонирҳатда қурилган жоме бўли­ши мумкин.
* * *
Бангладешда муборак Рамазон ойи муносиб тарзда ўтказилади. Пойтахт Дакка шаҳрининг асосий масжиди “Байтул мукаррам” ва мамлакатдаги бошқа катта-кичик жомеларнинг имомлари таровеҳ намозидан сўнг намозхонларга мавъизалар қиладилар. Бу ерда ҳам таровеҳ намозларида Қуръони карим хатм қилинади.
Мамлакатда 250 мингдан зиёд масжид бор. Улардан олти мингтаси пойтахт Дак­када жойлашган.
Бангладешликлар ҳам хушхўр таомларни ёқтирадилар. Рамазон ифторларида дастурхонга мазали таомлар тортилади.

Дамин ЖУМАҚУЛ тайёрлади.

"Ҳидоят" журналидан

Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам “Умматимнинг ихтилофи раҳматдир”, деганлар. Ихтилоф ўзро қарама қаршилик, маъносини англатсада, Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ўз умматларида юз берадиган ихтилофни раҳмат, деб сифатладилар. Демак, бундан кўринадики, диндаги ихтилофлар ичида мақталадиган, уммат учун раҳмат бўладиган ихтилоф ҳам мавжуд. Бундай ихтилоф ислом умматининг ички фитнасига, улар ўртасидаги уриш жанжалларга сабаб бўладиган ихтилоф бўлмаслиги лозим. Чунки Аллоҳ таоло: “Аллоҳга ва Расулига итоат қилингиз ва низолашмангиз, акс ҳолда сустлашиб кетурсиз ва “шамолингиз” (обрўйингиз) кетиб қолур” (Анфол-46), деган.

Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда ўзаро низолашишдан қайтарганлар. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади: Биз қадар борасида ўзаро тортишаётган эдик, Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам олдимизга чиқдилар ва ғазаб қилиб, ҳатто юзлари қизариб кетди. Юзларига анор доналари сиқилганидек бўлиб кетди. Сўнг бизга юзланиб: “Сизлар шунга буюрилдингизми, мен сизларга шуни олиб келдимми?! Сизлардан олдингилар шу иш борасида низолашганлари туфайли ҳалок бўлдилар. Бу ҳақда сизлар талашиб тортишмасларингизни қасд қилдим”, дедилар. Яна бошқа бир ҳадиси шарифда: “Менинг умматим залолат устида жамланмайди. Агар ихтилофни кўрсангиз саводи аъзамни (кўпчиликдан иборат тарафни) лозим тутинг”, деганлар.

 Демак, баъзи далиллар ихтилофни қораласа, баъзиларида ихтилоф мақталмоқда. Далиллар ўртасини мувофиқлаштириш учун уламолар уларда зикр қилинган ихтилоф ва низолашув ибораларини турлича изоҳлашган. Жумладан, “Умматимнинг ихтилофи раҳматдир” деган ҳадисни қуйидагича тушунтиришган: Менинг умматларим ичидаги мужтаҳидларининг ижтиҳод жоиз бўлган фаръий – иккиламчи масалалар борасидаги ихтилофи раҳматдир. Бу ўриндаги раҳмат сўзининг маъноси, кенгчилик, енгиллик маъноларида бўлиб, ушбу иборага кўра барча мўътабар мазҳаблар гўёки алоҳида-алоҳида шариат каби бўлади ҳамда Аллоҳ таолонинг енгил ва осон дини бўлган Исломни кенгчилик йўли эканини ифодалайди.

 Бундан кўринадики, ихтилоф муқаллидлар, яъни оддий мусилмонларнинг иши эмас, балки мужтаҳидларга доир вазифа бўлиб, улар ўз ижтиҳодлари билан ўзаро шариат доирасида ихтилоф қиладилар. Натижада бир масала борасида бир қанча қавллар юзага келади. Бу эса вазият тақозо қилганда, мажбурлик ўрнида бирор бир мужтаҳиднинг сўзини олиб, унга амал қилиш орқали танг вазиятдан чиқиб кетиш имконини беради.

 Демак, шариатда рухсат берилган “Ихтилоф” сўзидан ‒ мақсад бир бўлиб, унга олиб борувчи йўлнинг турлича экани тушунилиши лозим. Бундай ихтилоф тарафларнинг ўзаро ҳурматига раҳна солмайди. Чунки улар бир эътиқод ва бир мақсадда бўлганлари учун ўзаро хурматни йўқотмайдилар. 

 Я.Раззақов, 

Имом Бухорий номидаги

Тошкент Ислом институти

“Ақоид ва фиқҳий фанлар кафедраси”

ўқитувчиси

Шариатимизда бахиллик қораланган бўлиб, ёмон одат ҳисобланади. Ҳақиқий бахил молу дунёсини қизғанган киши эмас, балки салом-аликни қизғанган кишидир. Баъзи инсонлар табиатида молу давлатни яхши кўришлик жуда кучли бўлади. Уни қизғанади асрайди, бировга берса, ажралиб қолишдан, ёки тугаб қолишдан чўчиб туради. Расулуллох соллаллоҳу алайҳи васалламдан "Мўмин бахил бўладими?" дея сўралганда, "Ҳа, бахил бўлиши мумкин", дея жавоб берганлар.

Аммо молу мулкини қизғанганидан ҳам ёмонроқ бахиллик бировга тинчлик тилаб саломлашишни қизғанган киши ҳисобланар экан. Абу Ҳурайра розияллоху анхудан ривоят қилинган бир ҳадиси шарифда, Набий соллаллоху алайхи васаллам "Инсонларнинг энг бахили салом беришга бахиллик қилганидир. Савобдан насибасиз киши саломга алик олмаганидир. Гар сен билан биродаринг орасига гина тушиб қолса, сен ундан олдин салом беришга қодир бўлсанг, шуни қил", деганлар (Имом Бухорий).

Бу ривоятда машҳур саҳобий Абу Ҳурайрани бизларга қилган буюк насиҳатлари келмокда. Салом беришни ўзига эп кўрмаган одам дунёдаги энг бахил одам сифатида баҳоланар, ҳаттоки бойлигини, давлатини қизғангандан ҳам ёмонроқ ҳисобланар экан. Аллоҳ Таоло барчамизни бундай бахилликдан асрасин!

Н.Имамов
Хонақоҳ жоме масжиди имом хатиби

Саудия Арабистонининг етакчи «Swift News» онлайн нашрида «Саудиялик мухбирлар Самарқанддаги янги Имом Бухорий масжидини зиёрат қилди» сарлавҳали мақола  жойлаштирилди, деб  хабар  бермоқда «Дунё» АА мухбири. 

Нашрнинг ижодий  жамоаси Ўзбекистонга  сафари давомида Самарқандда  бўлиб, тарихий қадамжолар, хусусан янги бунёд этилаётган Имом ал-Бухорий мажмуаси ва масжиди  ҳақида  ўқувчилар учун туркум материлларни  эълон қилмоқда, - дейилади  нашрда. –Имом Бухорий дафн этилган мақбара ёнидаги масжид қурилишини якунлаш учун ўзбек қурувчилари кечаю кундуз меҳнат қилаяптилар.  Таъкидлаш керакки, Имом Бухорий ислом дини ривожига улкан ҳисса қўшган олимлардан  бири ҳисобланади. Ушбу  буюк  зот номига қурилаётган масжид эллик минг кишини сиғдира олади ва мажмуа келгуси йилда фойдаланишга топширилади».

Мақолада Имом Бухорийнинг  ҳаёти ва  фаолияти  ҳақида  батафсил маълумотлар ўқувчилар эътиборига  ҳавола  қилинган. Бухорий ҳазратлари ҳижрий 194 йил шаввол ойининг 13-кунида Бухоро шаҳрида туғилган. «Ал-Бухорий ёшлигидан Қуръони каримни ёд олади ва кўплаб ҳадисларни ўрганади. Ўн олти ёшида онаси ва укаси билан ҳажга боради. Улар билан қайтишдан бош тортиб, ҳадис илмини ўрганиш учун Маккада қолади. Кейинчалик Маккадан Мадинага кўчиб ўтади», қайд этади онлайн нашр.

 Нашрда олим узоқ йиллик сафардан кейин она  ватанига  қайтишга  жазм этгани ва Самарқанд яқинидаги Хартанг қишлоғидан  қўним топгани таъкидланган. Ҳижрий 256 йил Шаввол ойининг биринчи кунида  ҳадис илмининг  буюк намоёндаси оламдан ўтди. Ал- Бухорий ушбу  қишлоқда дафн этилган, - дейилади  манбада.

Мақола хулосасида, «Имом Бухорий бир қанча машҳур асарлар ёзган ва ушбу китоблар ҳозирги кунга  қадар қайта-қайта  нашр қилиб келинмоқда. Унинг энг машҳур асари «Саҳиҳи ал-Бухорий» ҳадис илмини  ўрганиш  бўйича  муҳим манба  ҳисобланади. Унда олти юз мингга яқин саҳиҳ ҳадислар келтирилган», - деб ёзади  «Swift News».

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати

Ойша онамиздан ривоят қилинган ҳадисда Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қиладилар: “Албатта, Аллоҳ таоло сизлардан бирингиз бирор ишга киришганида, уни пухта (камолига етказиб, сифатли қилиб) бажаришини яхши кўради” (Абу Яъло ривояти).

Аллоҳ таоло амалларни пухта бажарган бандаларини яхши кўриши билан бир қаторда уларни сифатга эътибор қаратишга, мукаммалликка ундайди. Жумладан, Қуръони каримда шундай марҳамат қилади: «Ҳаж ва умрани Аллоҳ учун мукаммал адо этинг!» (Бақара сураси, 196-оят)

Бундан инсон ҳар бир ишни пухта бажариши, мукаммал адо этиши назарда тутилган. Чунки сифатда унум ва барака бор. Унда юксалиш ва ишонч бор.

Демак, ибодатимиз қабул, дуоларимиз мустажоб, касбу коримизда барака бўлиши учун ҳар биримиз ўз вазифамизни пухта ва сифатли қилиб бажариш бурчимиздир. Зеро, бу орқали биз Аллоҳнинг муҳаббатига, инсонларнинг ишончи, ҳурмат-эҳтиромига сазовор бўламиз. Агар бу жиҳатга эътибор қаратмайдиган бўлсак, кўплаб кўнгилсизликларга дуч келишимиз турган гап. Масалан, илмни пухта эгалламай туриб, берилган жавоб ёки фатво катта муаммоларга сабаб бўлади. Ошпаз ўз ишини пухта бажармас экан, инсонларнинг соғлиги, ҳаёти хавф остида қолади. Йўл ҳаракати қоидаларини пухта ўзлаштирмаган ҳайдовчи нафақат ўзининг, балки бошқаларнинг ҳам ҳаётига зомин бўлиши мумкин. Ўз ишини, вазифасини сидқидилдан, кам-кўстсиз, ҳалол бажармаган раҳбарнинг қўл остидаги кишилар ҳар томондан жабр кўриши табиий.

Хуллас, қайси касб ё соҳа эгаси бўлишидан қатъи назар, ҳар бир киши ўзининг ишини – ўзига юклатилган вазифани сифатли, тўла-тўкис, камолига етказиб бажариши вожибдир.

Шундай экан, ҳар биримиз танлаган касбимизни пухта эгаллайлик. Кимларнингдир саодати ёки фалокати, бахти ёки бахтсизлиги, ҳамжиҳатлиги ёки парокандалиги бизнинг қўлимизда эканини бирор лаҳза унутишга асло ҳақимиз йўқ!  

Эркин ҚУДРАТУЛЛОҲ

“Мир Араб” ўрта махсус

ислом билим юрти мударриси