Аллоҳ таоло инсонни жонзотлар ичида мукаррам қилди. Бу ҳақда Қуръони каримда шундай марҳамат қилинади:
“Дарҳақиқат, (Биз) Одам фарзандларини (азиз ва) мукаррам қилдик ва уларни қуруқлик ва денгизга (от-улов ва кемаларга) миндириб қўйдик ҳамда уларга пок нарсалардан ризқ бердик ва уларни Ўзимиз яратган кўп жонзотлардан афзал қилиб қўйдик” (Исро сураси, 70-оят).
Демак, инсон ва унинг аъзолари мукаррам, ҳатто вафот этган кишининг ҳукми ҳам шундайлигича қолади, яъни вафот этган кишининг жасадини хўрлаш ёки бирор аъзосини кесиб олиш катта гуноҳ саналади.
Инсон аъзоларини сотиш жоиз эмас, чунки у савдо моли ҳисобланмайди. Инсон аъзолари мулк эмас, уни сотишга шаръан рухсат берилмайди, эваз ҳам олинмайди, чунки бу мулкида бўлмаган нарсани сотишдир. Худди шундай, инсоннинг аъзолари ворисларига ҳам мулк эмас, улар ҳам маййитнинг аъзоларини сота олмайдилар.
Одам аъзоларини сотиш унинг ҳурматига, мукаррамлигига зид келади.
Шариатимиздаги яна бир асл қоида: мусулмон киши хоҳ тирик, хоҳ ўлик бўлсин унга жароҳат ёки кесиш билан озор бериш ҳаром ҳисобланади. Ана шу қоидадан бошқасига ўтиш ёки истисно қилишга мажбур қиладиган далил бўлмаса, асл қоида ўз ҳолида қолади.
Уламолар инсон аъзоларини трансплантация қилиш (кўчириш) амалиётининг жоизлигига “инсонга манфаат бериш ва ундан зарарни даф қилиш” шаръий қоидасини асос қилиб олганлар. Ушбу қоидага биноан амалиёт жараёнида бошқа бир инсонни ҳалокатга дучор қилмаслик шарт бўлади.
Бу амалиётни бажаришда бошқанинг ҳаёти учун жуда катта манфаат борлиги сабаб ўз аъзоларини олиб, муҳтожга қўйишга рухсат берилиши инсоннинг аъзолари муккаррам эканини сақлаш тушунчасига зид эмас. Икки тараф мувофиқ келган тақдирда қуйидаги шартлар асосида аъзони кўчириш амалиёти мумкин бўлади:
1. Бирор аъзосини ҳадя қилувчи одамнинг аъзоси олинганда унинг ҳаёти хавф остида қолмаслиги.
2. Ўз аъзосини ҳадя қилувчи одам ихтиёрий равишда бўлиши, ҳеч ким томонидан мажбур қилинмаслиги.
3. Аъзонинг кўчирилишига сабаб ҳақиқатан ҳам муҳтож бўлган беморнинг касаллиги тиббиёт жиҳатидан фақат шу йўл билангина тузалиши мумкин деган хулосага келинган бўлиши.
4. Аъзоси олинаётган ва янги аъзо қўйилаётган икки тараф учун ҳам жарроҳлик амалиёти муваффақиятли тарзда ўтиши ва кутилган натижага эришилиши тажрибаларда кузатилган ва унга ишонч ҳосил қилинган бўлиши зарур.
Кўчириш мумкин бўлмаган аъзолар:
- бир инсоннинг насли бошқасига ўтишига сабаб бўладиган ирсий аъзолар (эркак ва аёлнинг жинсий аъзолари), шу сифатларни ташувчи ва ҳомилага сабаб бўлувчи аъзолар;
- инсоннинг яшашига бевосита боғлиқ бўлган юрак каби аъзолар;
- инсоннинг тўкис яшашига билвосита боғлиқ бўлган кўз қорачиғи каби аъзо;
Умуман, инсон шаъни, обрўси ва ҳаётига салбий таъсир кўрсатадиган тиббий амалиётларнинг барчаси шаръан таъқиқланади.
Юқорида зикр қилинган, аъзоларни зарурат бўлганда кўчиришга бир нечта шартлар қўйилмоқда. Энг муҳим нуқта – аъзо кўчирилганда ҳам сотилмайди, балки табарруъ (эҳсон) қилинади.
Энди баъзида қулоққа чалиниб қоладиган болаларни ўғирлаш ва уларнинг тана аъзоларни сотиш ҳолатларида бир нечта катта гуноҳлар жам бўлади. Бу ерда одамнинг жонига қасд қилиш бор. Қуръони каримда бир одамни ноҳақ ўлдириш барча одамларни ўлдиришга баробарлиги айтилган. Бунинг устига шариатимизда мол (товар) деб ҳисобланмаган нарса (одам аъзолари)ни сотиш – ҳаром пул топишдир. Бундай жирканч гуноҳга қўл урадиган кимсаларни агар тавба қилмасалар, дунёда хорлик ва охиратда аламли азоб кутади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво бўлими

Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 26 йиллиги  муносабати билан Тошкент шаҳар ҳокимлиги ташаббуси билан Тошкент шаҳрида фаолият юритувчи отинойилар ўртасида “Энг фаол отинойи” кўрик танловини ўтказиш жорий қилинди. Тошкент шаҳар ҳокими ўринбосари томонидан тасдиқланган баённома иловасига асосан, “Энг фаол отинойи” кўрик-танловини ўтказиш бўйича шаҳар ҳайъати таркиби тузилиб, мазкур кўрик танловнинг туман босқичи  3-, 4-, 10 декабр кунлари ўтказилиб, унда ғолибликни кўлга киритган 13 нафар отинойилар кўрик танловнинг Тошкент шаҳар босқичида иштирок этиш учун йўлланма олган эдилар.

Бугун мазкур кўрик-танловнинг шаҳар босқичи “Шайх Зайниддин” жоме масжидида 13 нафар отинойи иштирокида бўлиб ўтди.

Саволлар исломдаги шаръий ҳукмлар ва Ўзбекистон Республикаси Конституцияси асосида тузилган бўлиб, отинойиларнинг диний илм салоҳиятини ва ҳуқуқий саводхонлигини Тошкент шаҳар ҳокими ўринбосари Шуҳрат Турдиқулов, ЎМИ Тошкент шаҳар бош имом хатиби ўринбосари Эргашали Рустамов, Тошкент шаҳар бош имом хатибининг хотин-қизлар масалалари бўйича ёрдамчиси Дилбар Атабоева ва малакали ҳуқуқшунос мутахассислар баҳолаб бордилар.

Кўрик-танлов қатнашчилари иштироки туманларда фаолият юритувчи барча отинойилар кўз ўнгида одилона баҳоланди.

Якуний хулосаларга кўра, 1-ўрин соҳибаси Юнусобод тумани ҳудуд отинойиси – Дилором Каримова, 2-ўрин соҳибаси Мирзо Улуғбек тумани ҳудуд отинойиси – Насиба Тўрахўжаева ва Шайхонтоҳур тумани ҳудуд отинойиси – Феруза Тошхўжаева,  3-ўрин соҳибаси Яккасарой тумани ҳудуд отинойиси – Сижоат Шарипова деб топилди.

Юқорида қайд этилган 4 нафар ғолиб отинойилар ва иштирок этган фаол отинойилар диплом ва эсдалик совғалари билан тақдирландилар.

Дилбар Атабаева,

Тошкент шаҳар бош имом хатибининг

хотин-қизлар масалалари бўйича ёрдамчиси

Қуйида келтириладиган фикрлар, ҳикматлар ижтимоий тармоқлардаги турли саҳифалардан олиб таржима қилинган. Бундан ташқари саҳобаи киромлар, улуғ олимлар, Яқин Шарқ, Осиё, Европа ва Америка мутафаккирларининг бир қатор фикрлари ҳам берилган. 

*****

Машаққатлар ҳар қанча кўп бўлса ҳам, барибир узоқ давом этмайди. Аллоҳ таолонинг раҳмати кенгдир, неъмати яқиндир. Умидингни узма, безовта бўлма, унинг ўрнига “Я Ҳаййу я Қоййум, бироҳматика астағийс” деб дуо қил.

“Ҳикмат дурдоналари”

*****

Кўпчиликнинг тортишув, баҳс-мунозарадан мақсади ҳақиқатни билиш эмас, олдинга ўтиш, ўзининг илмли эканини кўрсатиб қўйиш бўлиб қоляпти.

*****

Одамларни рост гапириб қийин аҳволга солиш ёлғон гапириб уларни рози қилишдан афзал.

“Тарих муҳрлаган сўзлар”

*****

Жим туриш маъносиз сўзларни гапиришдан афзалдир.

“Тарих муҳрлаган сўзлар”

*****

Ёмон ақл эгалари гўзал ниятларни ҳеч қачон ўзларига сингдиролмайдилар.

Анис Мансур

*****

Чивинларни ўлдирманг, унинг ўрнига ботқоқларни қуритинг.

Али Иззатбегович

*****

Йиқилиб тушмаслигинг учун бирорта инсонга суянма.

“Тарих муҳрлаган сўзлар”

*****

Агар сенинг заифлигинг нуқтаси садоқат бўлса, демак сен дунёдаги энг кучли шахс экансан.

“Тарих муҳрлаган сўзлар”

*****

Қалбдан тушганнинг яна ўша қалбга қайтиши даргумон.

“Ҳикмат дурдоналари”

*****

Бўш вақтларида сени эслайдиганлар бор.

Сени эслаш учун вақт топадиганлар бор.

Доим бўш юрса ҳам, сени таниб, сендан кўп яхшилик кўриб туриб, сени умуман эсламайдиганлар бор.

*****

Ўзлари Юсуфнинг жамолига эга бўлгандек, одамларнинг шаклини, ташқи кўринишини масхара қиладиганлардан нафслар жирканади.

“Ҳикмат дурдоналари”

*****

Бировга ёмонлик қилганингда, у жим бўлиб қолиб, сенинг озорингга жавоб қайтармаса, билгинки, сен унга гапиришга ҳам истаги, мажоли қолмайдиган даражада азият берибсан. Аллоҳдан қўрқ! Баъзи жим туриш – секин ўлиш демакдир.

“Ҳикмат дурдоналари”

*****

Одамларнинг мен ҳақимда ёмон гап гапирганларини айтма. Унинг ўрнига қандай қилиб сенинг олдингда мен ҳақимда ёмон гап гапира олганларини менга тушунтириб бер!

“Ҳикмат дурдоналари”

*****

Сени тушунмайдиган ва сенинг қадрингга етмайдиганлар билан бирга қолма!

“Ҳикмат дурдоналари”

*****

Одамларга ҳар қанча ишонсанг ҳам, сирларингни ўзингда қолдир!

“Ҳикмат дурдоналари”

Интернет материалларидан тўплаб, таржима қилувчи

Нозимжон Иминжонов

Жибутининг айни номдаги пойтахтида “Абдулҳамидхон II” масжидининг қурилиши якунига етиш арафасида. Бу ҳақда қурилиш ишларини олиб бораётган Туркиянинг “Диёнат вақфи” маълум қилди.

Азон интернет нашрининг маълум қилишича, масжид қурилиши 2015 йилда бошланган бўлиб, бино усмонийлар меъморчилиги услубида барпо этилган. Фойдаланишга топширилганида масжидда бир пайтнинг ўзида беш минг киши намоз ўқий олади.

Маълумот учун, Жибути Шарқий Африкада жойлашган кичик давлат бўлиб, аҳолисининг 94 фоизи мусулмонлардан иборат.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Замонавий технологиялар ҳаётимизнинг ажралмас қисмига айланиб улгурди. Бутунжаҳон ўргимчак тўри деб аталадиган Интернетнинг имкониятлари, тараққиётнинг тезлигига тезлик, кучига куч бағишламоқда. Ҳозирги вақтда ана шу буюк ихтиронинг имкониятларидан баҳраманд бўлмаган инсон кам қолган. Бироқ башариятга фойда келтириши кўзланган ушбу воситадан ўзларининг ғаразли мақсадларини амалга ошириш, одамларни тўғри йўлдан адаштириш мақсадида фойдаланувчилар ҳам йўқ эмас. Интернетдан нимани ахтарсангиз, топасиз. Фақат топилган нарса тўғри, ишончли ва энг муҳими зарарсиз эканини билиш учун онг ва тафаккур керак.

Шуни ҳам таъкидлаш жоизки, ҳозирда Ўзбекистон мусулмонлари идораси тасарруфидаги диний таълим муассасалари ва масжидларнинг расмий диний-маърифий сайтлари, фейсбук ва телеграм каналлари, шунингдек, uz. доменидаги расмий исломий сайтлар фаолият олиб бормоқда. Улардан барча шаръий масалаларга асосли жавоб топиш мумкин.

Аллоҳ таоло бандалари ичида энг лойиқларини пайғамбар этиб сайлади ва ўша пайғамбарларга Жаброил алайҳиссалом воситасида дин ҳукмларини ўргатди. Сўнгра пайғамбарлар бу ҳукмларни одамларга етказдилар.

Одамлар зиммасидаги амаллар саккиз қисмга бўлинади: Биринчиси – фарз. Иккинчиси – вожиб. Учинчиси – суннат. Тўртинчиси – мустаҳаб. Бешинчиси – мубоҳ. Олтинчиси – ҳаром. Еттинчиси – макруҳ. Саккизинчиси – мустакраҳ.

Ушбу саккиз амалнинг баъзиларини бажариш шарт, баъзиларини бажармаслик шарт. Айримларини эса қилиш-қилмаслик ихтиёрий. Баъзи кишилар ана шу амаллар қолиб, баъзи бир “фалоний”, “пистоний” номли мутаассибларнинг гапларига ишониб, чалғиб юрибдилар. Ундан кўра ҳалол ва ҳаромни фарқлаб, поклик (таҳорат, ғусл ва ҳ.к.) қандай бўлиши, Аллоҳ таоло ёқтирадиган намоз, рўза, закот, ҳаж, ростгўйлик, омонатни адо қилиш, ота-онага яхшилик кўрсатиш, силаи раҳм қилиш, аҳдга вафо, Аллоҳ таолонинг динига ихлос, У Зотнинг неъматига шукр қилиш, қазосига рози бўлиш ҳақида қайғуриш афзал эмасми? Қиёматда Аллоҳнинг ҳузурига қандай борамиз. Фалончи ундай деди, пистончи бундай деди каби миш-миш ва уйдирмалар зарардан бошқа нарса эмас-ку. Бинобарин, ҳадисларда шундай ривоят қилинади: “Албатта, Аллоҳ таоло сизларнинг суратларингизга ҳам, мол-давлатингизга ҳам қарамайди, балки қалбингизга ва амалларингизга қарайди” (Имом Муслим ривояти).    

Шу ўринда ўзларига “фалоний”, “пистоний” деб ном қўйиб олган  мутаассиб гуруҳларга тегишли интернет сайтларини фарқлаб олиш ҳамда бундан огоҳ бўлиш мақсадида, уларга тааллуқли бўлган саҳифаларнинг ўзига хос хусусиятлари қуйидагича:

• улар саҳифаларида ва гуруҳларида фақат ўзларини тўғри йўлда юрувчилар деб даъво қилиб, ўзларига эргашмаганларни кофир санашади;
• иймон келтирмаганларни ёки ғайридинларни душман деб эълон қилишади;
• ўзларининг тўдабошиларидан бошқа олимларни қоралаб, уларни ҳақоратлашади;
• давлат ҳокимиятига нисбатдан норозилик кайфиятини уйғотиш ва мавжуд камчиликларни бўрттириб кўрсатиш орқали одамларни ваҳимага солишади;
• халқ билан гўёки яқинлигини билдириш мақсадида ўзларини уларнинг қийинчилик ва ташвишларига “шерик” қилиб кўрсатишади, аслида эса уларнинг диний туйғуларидан устамонлик билан фойдаланишади;
• ихтилоф чиқарадиган масалаларни ўз саҳифалари орқали ёритиб, одамларга ўз қарашлари тўғрилигига ишонч ҳосил қилишга уринишади.

Хўш, бундай фитна ва хатолардан эмин бўлиш учун нима қилиш керак?

Аллоҳ таолонинг кузатиб турганини, У зот ҳамма нарсадан воқиф эканини доим ҳис қилиб туриш;

Интернетга муайян вақтларда, аниқ мақсад билан кириш;

ўзи айтаётган, эшитаётган, нақл қилаётган ва ўқиётган нарсалар ҳақида ишончли илмга эга бўлиш лозим. (Чунки интернет шундай маконки, унда тўғри келган одам сохта исм остида тўғри келган нарсани ёзиши мумкин);

бирор воқеадан хабардор бўлса, ақл тарозисига солиб кўриш лозим. Чунки Нисо сурасининг 83-ояти тафсирида бундай дейилади: “Баъзи кишилар бирор хабарни эшитишлари билан ҳамма ёққа тарқатишга шошиладилар. Бундан мусулмонларга фойда борми, зарар борми ўйлаб ўтирмайдилар. Мазкур хабарни тарқатиш мусулмонлар учун яхшими ёки тарқатмаслик яхшими – ўйлаб кўрмайдилар. Оқибатда душманлар «совуқ уруш» (қуролсиз уруш) деб номланган қабоҳатни ишга солиб, турли-туман ёлғонларни тўқиб чиқарадилар. Мусулмонлар ичида ғулғула, келишмовчилик тарқатадилар. Руҳий, маънавий қувватларини синдирадилар. Агар мусулмонлар ўз динларига амал қилсалар, бундай лақмалик, нодонлик қилмас эдилар. Эшитган гапларини дарҳол ёймас эдилар. Чунки Ислом ҳукми бўйича, эшитган гапини тарқатавериш мумкин эмас” (“Тафсири ҳилол“ иккинчи нашр 1- жуз 587-бет. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф).

Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, Бўлар-бўлмас гаплар билан умримизни бесамар ўтказмайлик! Аллоҳ таолога тақво қилайлик! Тақво қилишнинг фазилатлари ва фойдалари жуда ҳам бисёрдир, Қуръони каримда уларнинг бир қанчалари зикр этиб ўтилган. Жумладан: “Эй, имон келтирганлар! Агар Аллоҳдан қўрқсангиз, сизлар учун (ҳақ билан ноҳақликни) ажрим этувчи (ёрдам)ни берур ва гуноҳларингиздан ўтиб, сизларни мағфират қилур. Аллоҳ улкан фазл соҳибидир (Анфол сураси, 29-оят).

Тақводор бандага ҳар қандай танг ҳолатдан чиқиш йўллари осон қилиб қўйилади, унга ризқ эшиклари ҳам кенг очилади. Бу ҳақда Қуръони каримда бундай дейилган: “Кимки Аллоҳга тақво қилса, У унга (ташвишлардан) чиқиш йўлини  (пайдо)  қилур. Яна уни ўзи ўйламаган жойдан ризқлантирур (Талоқ сураси, 2-3-оятлар).

Тақво туфайли осмонлару ердан баракотлар ёғилиб, халқлар фаровон ҳаёт кечиришларига муяссар бўладилар. Бу ҳақда Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: “Агарда (мазкур) юртларнинг аҳолиси имон келтирган ва тақво қилганларида эди, улар устига осмонлар ва Ердан баракотлар (эшиклари)ни очиб юборган бўлур эдик” (Аъроф сураси, 96-оят).

Бу оятда жуда катта марҳамат бор. Аллоҳ таоло бандаларидан жуда кўп ва оғир нарсани талаб қилмади. Имон келтириб, ширк ва гуноҳлардан ўзларини тийсалар, бас. Шу ишлари эвазига еру осмондан баракот ато этаман, деб ваъда қилмоқда. Бу шарт ва мукофот ваъдаси то қиёматгача дунёга келиб кетувчи барча бандаларга тегишлидир.

Фотиҳа сурасидага:  “Ийяка наъбуду” лафзи “фақат Сенинг айтганингни қиламиз”, маъносини англатади. Бу эса банданинг Аллоҳ таолога берган улкан ваъдасидир.

Аллоҳ таоло барчамизни ушбу ваъданинг устидан чиқадиганлардан қилсин.

Азамат УСМОНОВ,

Хожа Бухорий номли ўрта махсус ислом билим юрти ўқитувчиси