Намозда ишораи саббоба қилиш ҳақида “Ишора қилиш ҳақида башорат” номли рисолада саҳобалардан йигирма бешта ҳадис ривоят қилингани келтирилган. Қуйида улар билан танишиб чиқсак:

Ибн Можжа Нумайр Хузоийдан ривоят қиладилар: Набий саллаллоҳу алайҳи васалламни намозда ўнг қўлларини сонларини устига қўйиб, бармоқлари билан ишора қилганларини кўрдим”, деди.

Термизий Абу Ҳумайддан ривоят қиладилар: “Ўнг кафтларини ўнг тиззаларига, чап кафтларини чап тиззаларини устига қўйиб бармоқлари билан ишора қилар эдилар”.

Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий саллолоҳу алайҳи васаллам намозда, яъни ташаҳҳудга ўтирсалар ўнг қўлларини ўнг тиззаларини устига чап қўлларини чап тиззаларини устига қўйиб бош (кўрсаткич) бармоқларини кўтариб дуо қилардилар чап қўллари тиззаларини устида турар  эди”. Ушбу ҳадисга саҳобалар, тобеинлар, амал қилиб, ташаҳҳудда ишорани ихтиёр қилдилар.                       

Аҳмад Нофиъдан ривоят қиладилар: “Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳума намозда ташаҳҳудга ўлтирсалар икки қўлларини икки тиззаларига қўйиб бармоқлари билан ишора қилиб, ишора қилган бармоқларига қараб турар эдилар, сўнг Расулуллоҳ саллалоҳуалайҳи васаллам: “Бармоқ билан ишора қилиш шайтонга темирдан ҳам шиддатлироқ”, дердилар.

Алийюл қори “Тазйинул ибора таҳсинул ишора” китобларида ушбу ҳадисни шарҳлаб айтадиларки, “Бармоқ билан ишора қилиш урушда темир қуролни ишлатишдан ҳам қийинроқдир, гўё тавҳидга ишора қилиш билан шайтон мўъмин бандани  адаштириши,  ширкка олиб боришдан бўлган  умидини кесади”. 

Имом Суютий “Жомеул кабир” китобларида Уқба ибр Омирдан ривоят қиладилар: “Киши намозида ишора қиладиган ҳар бир ишорасига ўнта ҳасанот ёзилади”, дедилар.

Ибни Обидийн “Рафъ ул тараддуд” номли китобларидаги ишораи саббоба ҳақида ворид бўлган ҳадислар, олти саҳиҳ китобларнинг ҳаммасида зикр қилинган. У ҳадисларни ҳаттоки, маънавий мутовотир дейиш дуруст бўлади деганлар.

Ишораи саббоба қилиш борасида саҳобалар, уларга эргашган тобеинлар ихтилоф қилмадилар. Имом Абу Ҳанифа ва у зотнинг икки шогирдлари Имом Абу Юсуф ва имом Муҳамммад, имом Молик, имом Шофиий, имом Аҳмад ибн Ҳанбал ҳамда мутақаддим уламолар ишораи саббоба суннат эканлигига иттифоқ қилишган.

Абу Лайс Самарқандий “Навозил”, Камолиддин Ибну Ҳумом “Фатҳул қодир”, Аллома Алоуддийн Косоний “Бадоиус Саноий”, Ибн Обидийн “Раддул мухтор”, “Мужтабо”, “Муҳитул Бурҳоний”, Туҳфа”, “Канзуд дақоиқ”нинг шарҳлари “Баҳрур роиқ”, “Наҳрул фоиқ”, Абдулҳай Лакнавий “Умдатур риоя” кабаи мўътабар манбаларда ҳам суннат эканлиги зикр қилинган.  Бу ҳақида Алийюл Қорий иккита “Тазйинул ибора таҳсинул ишора” ва “Аттадҳийну литтазаййун”, Ҳофиз Ибн Ҳажар “Талҳисул ҳобир”, Ибн Обидийн “Рафъ ул тараддуд” номли бир қатор рисолаларда ҳам таълиф қилиб ўтганлар.

Ҳанафия мазҳабида ишора қилиш тартиби фақатгина ўнг қўл билан ишора  қилинади, агар қўли кесилган бўлса ёки қўлини ҳаракатлантира олмайдиган шол бўлса, бошқа бармоқлари билан ёки чап қўли билан ҳам ишора қилмайди.

Ишораи саббобанинг кўриниши асосан икки ҳил бўлади: “Мунятул мусолллин”да Муҳаммад Қошғарий: Шаҳодат калимасига етганда ўрта, жимжилоқ ва номсиз бармоқни букиб бош бармоқнинг бошини ўрта бармоқнинг четига қўяди, ёки ўнг қўлини “хинсир” яъни жимжилоқ ва “бинсир” тўртинчи  бармоқларини букиб ўрта ва бош бармоқларни  ҳалқа қилади,  “Ла илаҳа”да кўтариб, сўз билан феълни ўртаси бир-бирига мувофиқ бўлиши учун “Иллаллоҳ”да туширилади. Мана шу  иккинчси, яъни ҳалқа кўринишини Шамсул аимма Ҳалавоний ва Абу Жаъфар Ҳиндувоний раҳимаҳуллоҳлар ихтиёр қилишган.

Намоз комил бўлиши ва Набий саллаллоҳу алайҳи васалламнинг: “Мени намоз ўқиётганимни кўрганларинингдек намоз ўқинглар”, деган  сўзларига мувофиқ ташаҳҳудда “Ла илаҳа”да кўтариб “Иллаллоҳ”да тушириб ишора қилиш сунннат саналади.

Ишора қилиб бўлгандан кейин қўл бармоқлари ёзиб юборилмайди, балки намознинг охиригача ўз ҳолатида қолади.

Ишора қилаётганда бармоқни қимирлатмайди, ушбу мазмунда келган ҳадисларнинг санадини Имом Суютий ва Алий Қорий заиф деб келтирдилар.  Ишора қибла тарафга бўлади. Абдуллоҳ ибн Зубайрдан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам бармоқлари билан ишора қилардилар. Бармоқларни эса қимирлатмас  эдилар”. Ушбу ҳадиснинг  санадини Имом Нававий саҳиҳ деганлар. Бу бармоқни фақатгина бир марта кўтариб бошқа ҳаракатлантирмасликка далолат қилади. Али ибн Абдураҳмаон Муовийдан ривоят қилинади: “Мени Абдуллоҳ ибн Умар намозда тош ўйнаб ўтирганимни кўрди. Намозни ўқиб бўлганимдан сўнг мени бундан қайтариб, Расулуллоҳ саллолоҳу алайҳи васаллам қилганларини қилгин деди. Мен Расулллоҳ саллолоҳу алайҳи васаллам қандай  қилганлар, дедим. Айтдики, Набий саллолоҳу алайҳи васаллам намозда ўлтирсалар ўнг кафтларини ўнг сонларини устига чап кафтларини чап сонларини устига қўйиб, ҳамма бармоқларини букиб кўрсаткич бармоқлари билан ишора қилардилар, чап кафтларини чап сонларини устига қўяр эдилар” деди.

Ибн Обидийн  “Рафъ ул тараддуд”да “Матнлардаги масалалар билан шарҳлардаги масалалар бир-бирига зид келиб қолса, матнлардаги масаларга амал қилинади. Матнларда келгани эса бармоқларни ёйиб туриш. Матнларда бармоқларни ёйиб туриш дегани ташаҳҳудни бошлаганда бармоқларини ёйиб туриш ирода қилинган. Бу ишораи саббобани суннат эканлигига зид фикрлар келмаган.

“Ҳидоя” ўрта махсус ислом

билим юрти ўқитувчиси

 ИСМОИЛ ИШАНОВ

Буюк Британиянинг Кембриж шаҳрида очилган Европадаги биринчи эко-масжид 8 минг кишилик Кембриж мусулмон жамиятига хизмат қилади.

Кембриж масжиди ҳаво иссиқлик насослари, герметик изоляция, қуёш панеллари ва сувни иқтисод қилувчи технологиялар билан жиҳозланган.

Очилиш маросимига таниқли нашидлар ижрочиси Юсуф Ислом ташкилотчилардан бири бўлган Туркия Президенти Ражаб Тоййиб Эрдўғонни ҳам таклиф этди. Масжид 10 минг атрофидаги жисмоний ва юридик шахсларнинг хайрия маблағлари ҳисобига бунёд қилинган бўлиб, ҳомийлик ёрдамининг аксари Туркия тарафидан кўрсатилгандир.

Масжидга ҳомийлик қилувчи “Cambridge Mosque Trust” хайрия фонди васийларининг таъкидлашича 70 дан зиёд этник гуруҳ вакилларини ўзида бирлаштирувчи Кембриж мусулмонлар жамияти ўзларининг экологик масжид қуриш ҳақидаги азалий орзулари рўёбга чиққанидан мамнун эканликларини билдирди. Мазкур фондга 2008 йилда Кембриж мусулмон коллежи декани, шайх Абдулкарим Мурод номи билан машҳур бўлган академик Тим Винтер ва Юсуф Ислом томонидан асос солинган.

Ушбу инновацион масжиднинг айрим хусусиятлари ҳақида масжиднинг имом-хатиби Али Тус қуйидагиларни сўзлаб берди: “Биз масжид томига тушган ёмғир сувларини кўчатларни суғориш ва раковиналарни тозалаш учун йиғамиз. Томга қуёш батареялари ўрнатилган бўлиб, у орқали қиш кунларида масжиднинг 30%, ёзда эса 40% энергия эҳтиёжини қоплаймиз. Масжид томларига ўрнатилган иссиқлик насослари орқали ҳаттоки жуда кичик миқдордаги иссиқлик тўлқинлари ҳам ютилиб, катта идишлардаги сувларни ва масжид ерини иситишда, шунингдек, таҳоратхонада ишлатилади. Масжидга ўрнатилган ҳисоблагичлар туфайли хонақоҳда кислород камайиб кетганда ёки ҳаво исиб кетганда юқорида жойлашган тирқишлар очилиб, у ердан тоза ҳаво кира бошлайди”.

Ҳозирда масжидга ҳатто мусулмон бўлмаганларнинг ҳам ташрифи жуда кўпайган. Улар масжид хусусиятлари билан танишиш билан бирга Ислом тўғрисида ҳам баъзи маълумотларга эга бўлиб қайтмоқдалар. 

Саиджамол МАСАЙИТОВ

Халқаро алоқалар бўлими ходими

Эртанги кунимиз эгалари бўлмиш – ёш авлодни соғлом эътиқод ва қатъиятли фикр эгалари этиб тарбиялаш, уларнинг дунёвий билимлари билан бир қаторда диний билимларини тўғри шакллантириб бориш бугун ҳар қачонгидан ҳам долзарб вазифага айланган. Чунки ҳозирги глобаллашув ҳамда ҳамда эътиқод ниқоби остидаги қарама-қаршиликларга тўла мураккаб давр кишини огоҳ ва маънан етук бўлишга ундайди. Бу борадаги тарғибот тадбирларида имом-хатиблар фаол иштирок этмоқдалар.

Таълим муассасалари: умумий ўрта таълим мактаблари, ўрта-махсус касб-ҳунар таълим муассасаларида имом-хатибларимиз ҳар ойда “Жаҳолатга қарши маърифат” шиори остида диний-маърифий мавзуларда учрашувлар ўтказадилар.

Андижон вилояти Олтинкўл туман бош имом-хатиби Муҳаммадюсуф Тўрақулов тумандаги 4-умумтаълим мактабида динимизда илм, касб-ҳунар эгаллашнинг фазилилатлари, устозлар ота-онага ҳурмат ҳақидаги Имом Бухорий бобомиз ривоят қилган ҳадиси шарифларни айтиб, шарҳлаб берди.

Самарқанд вилояти Каттақўрғон шаҳар 8-умумтаьлим мактабида бўлиб ўтган маънавият соатида иштирок этган “Муҳаммад Наққибек” жоме масжиди имом-хатиби Анвар Назаров эса “Ислом яхши хулқ ва адолат динидир” мавзусида суҳбат уюштириб, ўқувчиларнинг қизиқтирган саволларига жавоб берди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Масжидлар бўлими

Ўзбекистонликларнинг кўпчилиги бугунги кунда Россия Федерациясида меҳнат қилмоқда. Баъзида қулоғимизга “депорт бўлибди ёки бўлмаса Россияга киришга тақиқ олибди” қабилидаги гап-сўзлар чалиниб туради. Хўш бугунги кунда Россиядаги ватандошларимиз Россияда яшаш ва ишлаш давомида дуч келаётган асосий муаммолар қайсилар?

Саволларимизга жавоб топиш мақсадида Москвада меҳнат мигрантларига ҳуқуқий ёрдам бериб келаётган ва муҳожирлар ҳаёти ҳамда муаммоларидан кўпроқ хабардор ватандошимиз, миграция бўйича юрист Азиз Ҳайитов билан суҳбат уюштирдик.

- Ҳозирги вақтда Россияда меҳнат мигрантлари билан боғлиқ қандай муаммолар бор?

– Ҳозирги кунда меҳнат муҳожирларимизда биринчи муаммо бу – тилни билмаслик ва ҳуқуқий билим йўқлиги. Бунинг ортидан эса бошқа муаммолар келиб чиқмоқда. Биламизки Россияга киришда миграцион карта берилади. Ана шу картани тўлдиришда исми-шарифини ёки келишдан мақсадни кўрсатинг деган жойини хато тўлдирса, унинг учун муаммо бошланади. Бу хатолик регистрация ва патент олишга ҳам таъсир қилади. Агар меҳнат моҳожири миграцион картани тўғри тўлдирса демак, у рус тилини тушунади ва ёзишни билади. Демак асосий муаммо бу – тилни билмаслик.

- Депортация ва Россия ҳудудига киришга тақиқ қўйиш муаммосига ҳам тўхталиб ўтсангиз

– Депортация охирги 4-5 йилда жудаям оммалашиб кетди. Бу муаммо ҳам асосан тил билмаслик оқибатида келиб чиқади. Яъни рус полицияси меҳнат мигрантини тўхтатиб, ҳужжатларини сўраганида меҳнат муҳожирининг ҳужжатлари тўғри бўлса ҳам гапира олмайди. Гапира олмагани учун ҳам муаммо бўляпти. Биз кўп суд жараёнларида иштирок этамиз. Судларда ўзбекистонлик фуқарони ҳимоя қилиб, судьяга ватандошимизнинг ҳуқуқбузарлик содир этмаганини тушунтирамиз. Шунда судья “ватандошингни ҳимоя қилгунча, бориб рус тилини ўргат. Сен бу ерга келиб унинг ҳуқуқини ҳимоя қиляпсан, лекин ватандошларинга тилни ўргатмаяпсан. Яхшиямки депортация қилибди. Бошқа туҳмат билан қамаганда сен ҳам мен ҳам ёрдам бера олмасдик” – деб тўғридан-тўғри бизга айтишади. Бу гаплар ҳақиқатдан ҳам тўғри. Суд жараёнида мен судьяга вазиятни тушинтиряпман шунда судья тўхтатиб, мигрантнинг ўзидан сўради. Мигрант эса менинг гапимга қарама-қарши гапирди. “Ҳа” дейиши керак бўлган жойда “йўқ” деди. “Йўқ” дейиши керак жойда “ҳа” деди. Шундан сўнг менинг ишим тескари бўлиб кетди.

Россияга келишда миграцион картадан кейин асосий муаммо регистрация ҳисобланади. Ўзбекистон фуқаролари Россияга киргандан сўнг етти иш кунида регистрация қилдириб, уни базага туширишлари керак бўлади. Ҳозирда регистрация қилиш бир муаммо. Уни базага киритиш яна бир муаммо. Кўпчилик ҳолатда етти иш кунида фуқароларимиз регистрация қилишга улгуришмайди ҳам. Масалан фуқароларимиз ўз турадиган жойига регистрация қилдиришади. Лекин ички ишлар ходимининг касбига совуққонлиги сабаб базага киритилмай қолади. Ва натижада бу депортацияга олиб келади.

- Меҳнат муҳожири чегарадан ўтгандан сўнг етти иш кунининг еттинчи куни регистрация қилдиришга квартира топди дейлик. Регистрация яна бир ҳафтага чўзилади. Агар шу вақтда полиция ходими тўхтатса, меҳнат мигрантини депорт қиладими?

– Ўзбекистон фуқароси етти иш кунида регистрация қилишга улгурмади. Саккизинчи куни нима бўлади? Агар сиз еттинчи куни регистрация қилиш учун ҳужжатларни топширсангиз, сизга саккизинчи куни регистрациянгизни чиқариб бермайди. Сизга регистрацияни камида 10-15 кунда чиқариб беришади. Бундай ҳолатларнинг баъзиларида 5 минг рубль жарима олиб, қўйиб юборишади. Баъзи ҳолатда эса судга олиб бориб, депортация қилишади. Биринчи марта келганларни жарима қўллаб, қўйиб юбориши мумкин. Агар хориж фуқароси кўп марта кирди-чиқди қилган бўлса яъни анча вақтдан бери Россия ҳудудида юрган бўлса, протокол тузилиб, 5 минг рублдан 7 минг рублгача жарима ва суд қарори билан Россия ҳудудидан чиқариб юборилади.

Чегарада қонунни бузсангиз улар Россия ҳудудига киришга тақиқ қўйишади. Бошқа ҳолатларда Ички ишлар органлари томонидан тақиқ қўйилади.

Сўнгги вақтларда Россиядаги иқтисодиётининг пасайиши сабаб кўплаб фуқароларимиз 3 ой давомида ҳужжат қилмаяпти. Бунинг оқибатида улар кичик жиноятлар содир этмоқда. Яъни Россияда ҳужжатсиз юришади. Натижада фуқароларимиз озодликдан маҳрум қилиш колонияларига тушиб қолишади. Колониядан чиққанидан сўнг Ички ишлар органлари ёки Адлия вазирлиги томонидан Россия ҳудудига киришга тақиқ қўйишади. 

Манба: https://kun.uz

Хорижга ишлашга кетаётган меҳнат мигрантларининг ҳаёти ва саломатлиги суғурталаш бепул,дейди Ташқи меҳнат миграцияси агентлиги бошлиғи Бахтиёр Турсунов.

“Одамларимизнинг суғурта тизимига у қадар ҳам ишонмагани учун ҳам хорижга ишга кетишни мўлжаллаётган меҳнат мигрантларининг ҳаёти ва саломатлигини суғурталаш бўйича суғурта мукофотини қоплаш учун субсидиялар берилмоқда. Бу нима учун қилинмоқда? Худо кўрсатмасин ҳар хил ҳолатлар бор. Шунақа ҳолатларга тушганингизда ким пул бераркан, даволанишга қаердан пул топаман деган саволлар туғилмайди, ҳаётингиз ва саломатлигингизни суғурта қилдирган бўлсангиз, суғурта компанияси барча харажатларингизни қоплаб беради”, дейди агентлик бошлиғи.

Суғуртанинг нархи ҳақида тўхталган Бахтиёр Турсуновнинг таъкидлашича, “Бир йиллик суғурта 100 ёки 200 минг сўм туради. Бу меҳнат мигрантига ёки унинг оиласига қанча нарсада ёрдам бериши мумкин. Бунинг учун меҳнат мигранти Ўзбекистонга келишиям шартмас. Қариндошлари исталган суғурта компаниясига бориб, унинг ҳаёти ва саломатлигини суғурта қилдириб қўйса бўлади”.

Манба: https://azon.uz