بسم الله الرحمن الرحيم

Муҳтарам жамоат! Ҳаёт тақозоси билан инсонлар доимо бир-бирлари билан турли хил молиявий муомала қилишга муҳтождирлар. Лекин бу алоқада мақсадни ҳалол йўллар билан амалга ошириш, ҳаром йўллардан четланиш ва бошқаларнинг ҳақ-ҳуқуқларига тажовуз қилмаслик шартдир.

Ислом дини доимо адолатли бўлишга ва ўзганинг ҳаққини ноҳақлик билан емасликка буюради.

 يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إِلَّا أَنْ تَكُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ مِنْكُمْ وَلَا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُمْ رَحِيمًا

Яъни, «Эй имон келтирганлар! Мол-мулкларингизни ўртада ноҳақ (йўллар) билан емангиз! Ўзаро розилик асосидаги тижорат бўлса, у бундан мустасно. Шунингдек, ўзларингизни (бир-бирингизни ноҳақ) ўлдирмангиз! Албатта, Аллоҳ сизларга раҳм-шафқатлидир”. (Нисо сураси, 29 оят)

Бировнинг молини ботил йўл билан ейишга рибо, қимор, порахўрлик, алдамчилик, нархни сунъий равишда кўтариш, ўғрилик, товламачилик ва бошқалар киради.

Ояти каримада ботил йўл билан бировнинг молини ейишдан «Ўзаро розилик асосидаги тижорат бўлса, у бундан мустасно», деб истисно қилинмокда. Чунки, тижорат — ҳалол меҳнат. Тожир меҳнат қилиб, молу пулини ишга солиб, ишлаб чиқарувчи ва харидор орасида воситачи бўлади. Бу вазифани бажариш учун орада анчагина хизматларни адо этади. Унинг келажакда фойда кўриш-кўрмаслиги, фойданинг оз ёки кўп бўлиши гумон бўлади. У касод бўлиш, синиб, молсиз-пулсиз қолиш эҳтимолларини ҳам бўйнига олиб, бу ишга қўл уради.

Оятнинг давомида «Ўзларингизни (бир-бирингизни ноҳақ) ўлдирмангиз!» — демокда.

Сиртдан қараган одам, бир-бирининг молини ботил йўл билан ейиш ва ўзини ўзи ўлдириш орасида нима алоқа бор, дейиши мумкин. Лекин чуқурроқ ўйлаб кўрилса, ҳаётий тажрибага назар солинса, ҳақиқатда бу икки нарса ўртасида бевосита алоқа борлиги кўрилади. Жумладан, мазкур ботил йўл билан мол емоқ ҳам катта маъсият сифатида ҳалокатга сабаб бўлади. Бу ишни қилганлар ўзини ўзи ўлдирган бўлади.

«Албатта, Аллоҳ сизларга раҳм-шафқатлидир».

Агар у раҳм қилиб, тўғри йўлни кўрсатиб бермаганида, нотўғрисидан қайтармаганида, катта машаққатда қолган бўлар эдингиз.

وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ عُدْوَانًا وَظُلْمًا فَسَوْفَ نُصْلِيهِ نَارًا وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا

Яъни, «Кимда-ким шу (қотиллик)ни адоват ва зулм юзасидан қилса, албатта, Биз уни дўзахда куйдирамиз. Бу (эса) Аллоҳга осондир». (Нисо сураси 30-оят).

Демак, ким мазкур ишни тажовузкорлик (яъни, ҳаромлигини билиб туриб) ва зулм ила (яъни, қилишдан тап тортмай) қилса, охиратда дўзахга киритилади. Аммо, бу билан, банда ноумид бўлмаслиги лозим. Аллоҳ таоло қудрати чексиз, азоби катта бўлиши билан бирга, марҳамати ҳам кенг, раҳм-шафқати чексиз Зотдир. Агар бандалар ўзларини ўнгласалар, уларнинг гуноҳларини ўтиши муқаррар.

Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом ўз ҳадисларидан бирида «Мўминларнинг молини ноҳақ ўзлаштирадиган кишилар Қиёмат кунида дўзахга тушурлар», деб марҳамат қилганларини яхши биламиз.

Нақл қилинишича, Абдуллоҳ ибн Муборакдек буюк олим ўз она юрти Марвда бўлган пайтларида бировдан бир қалам олдилар. Орадан вақт ўтиб Абдуллоҳ ибн Муборак Марвдан Шомга бордилар. Шомга боргач бояги қалам ҳаёлларига келиб, дарҳол ортларига қайтиб, қаламни эгасига топширган эканлар.

Муҳтарам биродорлар! Мўмин-мусулмонлар ўртасида молиявий муносабатлар, иқтисодий муомалотлар одобига амал қилинмаса, адолат билан иш тутилмаса, жамиятда ўзаро ишончсизлик, зулмкорлик, ҳақсизлик ва ихтилоф-зиддиятлар юзага келади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадисларининг бирида:

" مَنْ غَشَّ فَلَيْسَ مِنَّا " (رواه الترمذى)

Яъни, «Кимки ҳиёнат қилса бизлардан эмас» – дедилар. Абу Ҳурайрадан ривоят қилинган бошқа бир ҳадисда шундай деганлар:

 عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِيِّ قَالَ: مَطْلُ الْغَنِيِّ ظُلْمٌ

Яъни, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Бойнинг (зиммасидаги қарз ёки  ҳақни) бермай юриши зулмдир», дедилар».

Моддий имкони бор одам ўз зиммасидаги молиявий бурчни адо этмай юриши золимликдир.

Ушбу тушунча унутилган жамиятларда бойлар, имкони бор одамлар бировнинг ҳақини бермай юриши кенг тарқалган.  

وَلِلنَّسَائِيِّ: وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَوْ أَنَّ رَجُلاً قُتِلَ فِي سَبِيلِ اللهِ ثُمَّ أُحْيِيَ ثُمَّ قُتِلَ ثُمَّ أُحْيِيَ ثُمَّ قُتِلَ وَعَلَيْهِ دَيْنٌ مَا دَخَلَ الْجَنَّةَ حَتَّى يُقْضَى عَنْهُ دَيْنُهُ.

Яъни, Насаий қилган ривоятда: «Менинг жоним қўлида бўлган зот ила қасамки, агар бир киши Аллоҳнинг йўлида қатл қилинса, сўнг тирилтирилса, яна қатл қилинса ва тирилтирилса, сўнг яна қатл қилинса-ю, унинг зиммасида қарзи бўлса, қарзи адо этилмагунча жаннатга кирмас», дейилган.

Агар инсон Аллоҳнинг йўлида бир эмас, уч марта шаҳид бўлса ҳам қарзини адо қилмаган бўлса, жаннатга кира олмайди. Ундай одамнинг жаннатга кириши олган қарзининг узилишига боғлиқ бўлиб қолади. Қарзи узилса, жаннатга киради, бўлмаса йўқ.

Муҳтарам намозхонлар! Бировнинг молини ейиш деганда фақатгина шахслараро деб  тушунилмаслиги керак.

Кундалик эҳтиёжимиз учун фойдаланадиганимиз табиий газ, электр токи, сувни олиб кўрайлик. Одатда бу неъматлар бизнинг хонадонимизга етиб келгунича қанчадан-қанча ҳаражатлар қилинади. Қолаверса, уларни доимий бўлишини таъминлан учун ҳам миллионлаб маблағлар сарфланади. Сарф қилинган маблағлар ўз жойига қўйилмаса, бутун халқ мазкур неъматлардан фойдаланиши тўхтайди. Бунинг учун эса икки томонлама шартномалар тузилади. Яъни таъминловчи ва истеъмолчи ўртасида. Тузилган шартнома шаръан бажарилиши шарт.

Шундан келиб чиқиб агар истеъмолчи ишлатган нарсасини ҳаққини тўламаса, нафақат таъминловчи ташкилотни балки, халқнинг мулкини ҳаром йўл билан ўзлаштирган бўлади. Шунинг учун ҳам ҳар бир ишлатилаётган нарсаларга уларни ҳисоблагичлар ўрнатилаган. Демак ҳисоблагичда кўрсатилган рақамларга қараб, ишлатилган газ, ток, сувларнинг нархлари чиқарилар экан, бунинг бирор чақасига ҳам хиёнат қилмасдан тўлаш лозимдир. Акс ҳолда кимлардир ўзининг мавқеи, мансаби ёки яна қандайдир имтиёзларидан фойдаланиб ёки муттаҳамлик қилиб истеъмол қилинган газ, сув, иссиқлик ва электр қуввати ҳаққини ўз вақтида тўламаса, аввало, халқнинг ризқини қийилишига, баракани кўтарилишига ва ҳаттоки маълум бир минтақаларни газ, ток, ва сувсиз қолишига сабабчи бўлади. Қолаверса, Аллоҳнинг ҳузурида ҳам жавоб беради.

Масаланинг иккинчи тарафи ҳам бор. Бунда истеъмолчилар ўзлари тўлаши керак бўлган маблағларни тўлиғича тўлайди, лекин таъминловчиларнинг ташкилот аъзоларидан баъзи бирлари ўзининг вазифасини суиистеъмол қилиб, тўланаётган маблағларни маълум қисмини керакли жойга етказмасдан ўзининг ҳамёнига уради. Ёки бир маҳалладаги баъзи бир кимсалар уй-жойлари кенг ва катта бўлганлиги туфайли газ ва ток ва сувларни ҳисоб-китобсиз даражада ишлатади ва исроф қилади. Тўловга келганда эса ундан бош тортишга ҳаракат қилади. 

Бу каби ноҳақликлардан узоқда бўлиб, давлат олдидаги зиммамизда турган тўлов ва солиқларни ўз вақтида адо этишга ҳаракат қилайлик.

Аллоҳ таоло ижтимоий ва иқтисодий ҳаётимизнинг барча соҳаларида ҳалоллик ва покликка риоя қилиб яшамоғимизга муваффақ айласин. Омийн!

Фазога биринчи одам учиб борганига 56 йил тўлди. Эсингиздадир, бу воқеа 1961 йилнинг 12 апрелида содир бўлган эди. Ўшандан бошлаб бугунга қадар 500 дан ортиқ одам космосга чиқди.  

Шўроларнинг даҳриёна ташвиқотчилари фазогирлар қўлга киритган оламшумул  ютуқни ҳам динга қарши қўйиб, динни тараққиётга йўл қўймайдиган догма сифатида талқин қилди. Бироқ, мусулмонларнинг фазонинг ўзлаштирилиши билан ёлғиз Аллоҳга бўлган ишончи ўртасида ҳеч қандай қарама-қаршилик йўқ.

Фазонинг ўзлаштирилиши инсониятга Аллоҳ таоло яратган оламнинг сирларини  ва бунда инсоннинг қандай ўрни бор эканини аниқлашга ёрдам беради.

Инсониятнинг ана шу буюк кашфиёти асрлар давомида равнақ топиб борган  илм-фан ва унинг ёрдамида яратилган янги  технологияларсиз амалга ошмас эди. Қуръони каримда эса илмий билимлар масаласига алоҳида эътибор қаратилган, шунингдек, Пайғамбар алайҳиссаломнинг кўплаб ҳадиси шарифларида ҳам инсонлар илм ўрганишга тарғиб этилган.

Фазони телескоп воситасида кузатган киши беҳад улуғвор космик бўшлиқлар, сайёрлар, юлдузлар ва галактиканинг ҳайратланарли даражада тартиб билан ҳаракатланишини кузатаркан, бу қадар хилма-хиллик ўз-ўзидан пайдо бўлиб қолмаганига иймон келтиради. 

Агар одам дунё муаммоларидан халос бўлиб тунги осмонга боқса-да фазодаги биздан миллионлаб ёруғлик йили масофасидаги юлдузлар ҳаракати жараёнини кузатса,  унинг кўрган-кузатганлари ва заковати уни иймонга чорлайди.

Мусулмон киши ҳар қаерда бўлса ҳам намоз ўқиши шарт, бундан фазо ҳам мустасно эмас.

Биринчи марта мусулмон-фазогирлар учун 2007 йилда “Халқаро космик станцияларда мусулмон анъаналарига риоя қилиш қўлланмаси” деган баённома ишлаб чиқилди. Рисола малайзиялик 35 ёшли ортопед-врач Шайх Музаффар Шокирнинг орбитага парвоз қилишидан олдин нашр этилди. У фазога муқаддас Рамазон ойида кўтарилган биринчи мусулмон-фазогир эди.

Рисолада орбитада экан вақтида диний урф-одатларни қандай бажариш, хусусан, таҳорат олиш, ибодат учун қиблани аниқлаш, шунингдек, Рамазон ойида рўза тутиш қонун-қоидалари кўрсатилган.

Ер сайёраси орбитасида учиб бораётган одам Макка – қиблани қандай аниқлаб олиши мумкин? деган савол туғилади. Чунки ҳаво кемаси соат ўқи бўйлаб ҳаракатланаркан, Ер юзини бир ярим соат ичида тўлиқ айланиб ўтади.

Бундан ташқари, мусулмон киши намоздан олдин таҳорат олиши керак. Сув эса фазода олтиндан қиммат ва жуда қатъий меъёр асосида истеъмол қилинади. Боз устига, вазнсизлик муаммоси ҳам бор. Ернинг тортиш кучи бўлмагани боис сув танадан оқиб кетмайди. Шунинг учун ҳам таҳорат олишнинг имкони йўқ. Айни сабабга кўра ғусл қилишнинг ҳам сира иложи йўқ. Мусулмонларнинг егуликлари ҳам ҳалол маҳсулотлар бўлмоғи керак.

Мусулмонларнинг орбитада ўзини тутиш қоидалари Малайзия миллий космик агентлиги ва Ислом тараққиёти департаменти ҳамкорлигида ўтказилган икки кунлик анжуманнинг якуний хулосалари натижаси ўлароқ қабул қилинди.  Анжуманда 150 нафар диний ва астронавт олимлар иштирок этди. 

Ҳаммаси жуда осонлик билан ечимини топди. Чунки Ислом – инсонларнинг ҳаётини оғир шароитларда ҳам енгиллаштирувчи диндир. Масалан, йўлда бораётган вақтда намоз қисқартириб, қаср қилиб ўқилади, бемор кишилар эса ҳолига қараб ўтириб ёки ётиб ўқиши мумкин. Умуман, исломий амалларнинг ҳаммаси турли-туман ҳаёт шароитларига  ажойиб тарзда мос ҳолда жорий бўлган.

Фазода мусулмонлар қулай исломий шароитда яшаши мумкин. Ислом олимлари қарорига мувофиқ малайзиялик дастурчилар фазогирларни навбатдаги намоз вақти кирганидан хабардор қилиб турадиган дастур яратишди. Шунинг билан бирга махсус навигация қурилмаси Макканинг йўналишини кўрсатиб туради.

“Кун ва тун” тушунчаси  бўлмаган фазода намознинг вақти қуёшнинг чиқиши ва ботишга қараб ҳаракатланиши бўйича аниқланмайди, балки 24 соатлик ҳаёт меъёрига қараб аниқланади.  Бунда соат стрелкаси учиш бошланган минтақа вақти билан ҳисобланади. Масалан, Байконурдан кўтарилган сунъий йўлдош Байконурда учиш чоғида соат неча бўлганидан бошлаб ҳисобланиб кетаверади.

Бундан ташқари, мусулмонлар космосда чоғида намозларини қаср қилиб ва бирлаштириб ўқиши мумкин.

Вазнсизлик шароитида намоз ўқиётганда, агар саждага бориш чоғида юзи билан йиқилиб тушиш эҳтимоли бўлса, намоз бемор кишининг намозига ўхшатиб ўтирган ҳолда ёки ишора билан ўқилади.

Ҳар бир кишининг ювиниб-тараниб олиши учун бор-йўғи 4 литр сув олингани боис ундан таҳоратга орттиришнинг иложи йўқ. Шу боисдан таҳоратнинг муқобил варианти – таяммумдан фойдаланилади.

Чўчқа гўшти ва чириган озуқларни ейиш мусулмонларга тақиқланган. Шунинг учун мусулмон-фазогирлар учун ҳалол маҳсулотлар ерда ҳозирланади. 

Фазода Рамазон ойида рўза тутиш жуда ҳам осон иш. Мусулмонлар тонгдан шомгача рўза тутадиган вақтда айтиб ўтилганидан учиш нуқтасидан мўлжал олинади. Малайзиялик фазогир Музаффар рўзани шу тартибда тутган эди.

  Мусулмон-фазогир тасодифан космосда вафот этиб қолса, унинг майити Ерга олиб келиниб дафн этилади. Агар олиб келишнинг имкони бўлмаса, имконият даражасида ювишга ҳаракат қилинади. Унинг ҳам илож бўлмаса таяммум қилдирилади ва космосдаги бўшлиқлар қаърига ташлаб юборилади. Ерда эса мусулмонлар унинг учун жаноза намозини ўқийдилар.

Юнус алайҳиссалом балиқнинг ошқозонида Аллоҳга абодат қилган эди. Мусулмон-фазогирлар эса фазода ибодат қилмоқдалар.

Ҳозирга қадар 500дан ортиқ киши фазогир ёки сайёҳ сифатида фазога чиқди, улардан 60 нафари аёллардир. 

Фазогирлар рўйхатида мусулмонлар ҳам бор.

Саудия шаҳзодаси Султон ибн Салмон – 1985 йил фазога учган биринчи мусулмон. Discovery.

Фарис Муҳаммад Аҳмад – «Союз ТМ-3» («Союз ТМ-2») ва “Мир” орбитал илмий-тадқиқот комплексининг фазогир-тадқиқотчиси, подполковник, суриялик биринчи фазогир.  1987 йилнинг 22 июлида фазога учган.

Манаров Мусо Хиромонович – Доғистон. 1987 йилнинг 21 декабридан 1988 йилнинг 21 декабрига қадар  «Мир» орбитал комплексининг «Союз ТМ-4» космик кемасида борт инженери вазифасида учиб келди. Учиш муддати 365 кун-у 23 соат бўлиб, бу – космосда кўп юриш бўйича жаҳон рекорди эди. 1990 йилнинг 2 декабрида яна фазога йўл олади. Бу сафаргир учиш вақти 175 кун-у 2 соат эди.

Моманд Абдул Аҳад – Афғонистон. «Союз ТМ-6» ва «Мир» орбитал илмий-тадқиқот комплексининг фазогир-тадқиқотчиси. Афғонистон республикасидан чиққан биринчи ва ҳозирча ягона бўлиб турган фазогир. Афғонистон ҳарбий ҳаво кучлари капитани. Учган санаси 1988.08.29.

Айбакиров Токтар Онгарбаевич – Қозоқ миллатидан чиққан биринчи фазогир. Учган санаси 1991.10.02.

Мусабоев Талгат Омонкелдиевич – Россия. Учган санаси 1994.07.01. Россия фазогирларининг 79-, дунё фазогирларининг 309-си. Техника фанлар доктори. РФ қаҳрамони. Шарипов Солижан Шокирович – Қирғизистоннинг Узган вилоятида ўзбек оиласида туғилиб вояга етган. Учган санаси 1998.01.22.

Ансари Ануша – келиб чиқиши эронлик бўлган америкалик аёл. Учган санаси 2006.09.18.

Шокир Шайх Музаффар – Малайзия, Учган санаси 2007.10.10.

Аллоҳ таоло бу оламни инсоннинг эҳтиёжи учун яратди. Шунингдек, У инсон ўз тақдирини ўргансин, руҳоний ва жисмоний қувватини амалга жорий эта олсин  дея турли жисмларни, ҳаракатларни яратди. Бизнинг бурчимиз эса дунёни англаб унда Роббимиз истаганидек яшамоғимиздир.

Манбалар асосида Робия ЖЎРАҚУЛОВА тайёрлади.

“Яхшиликка сабабчи бўлган одам,

 ўша яхшиликни қилганчалик савоб олади”.

Абу Исо Термизий ривояти.

Мустақиллигимиз шарофати билан узоқ ўтмишда яшаб, илму фаннинг турли соҳалари бўйича кўплаб асарлар ёзган алломаларимизнинг ҳаёти ва ижодини ўрганиш имкониятига эга бўлдик. Термиз шаҳридан юзлаб буюк алломалар – ат-Термизийлар ўз таълимотларию кашфиётлари билан бутун дунёда шуҳрат қозонганлар. Жумладан, мана шундай буюк ат-Термизийлардан машҳур муҳаддис Абу Исо ат-Термизий ва улуғ мутафаккир ал-Ҳаким ат-Термизийни кўрсатиш мумкин. 

2017 йил 12 май куни Имом Бухорий номидаги Тошкент Ислом институти раҳбарияти ташаббуси ва АРМ ижрочилигида ТИИда Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2017 йил 14 февралдаги “Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот марказини ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПК-2774-сон Қарори ижросини таъминлаш бўйича ЎзР ФА да ташкил этилган ижодий гуруҳ режаси ҳамда Тошкент ислом институти 2016-2017 ўқув йили давомида ўтказиладиган маънавий-маърифий, бадиий ва оммавий тадбирлар режасига мувофиқ ўқитувчи ва талабалар учун соат 10:00 дан 16:00 гача “Имом Абу Исо Термизий ва термизлик олимлар илмий асарлари” кўргазмаси бўлиб ўтди.

Мазкур кўргазмада Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот маркази директори, тарих фанлари доктори, профессор Убайдулла Уватов, ТИИ ректори Уйғун Ғафуров, Маънавий-маърифий ишлар бўйича проректор Жаҳонгир Мелиқўзиев ҳамда институт устоз ва талабалари иштирок этдилар.  Убайдулла Уватов тадбир иштирокчиларига Ўзбекистон Республикаси Президенти Қарорининг мазмун-моҳияти ва термизлик алломалар илмий мероси ҳақида маъруза қилди. 

ТИИ АРМ томонидан кўргазма иштирокчиларига Ўзбекистон мусулмонлари идораси кутубхонасида сақланаётган нодир қўлёма асарлардан Абу Исо ат-Термизийнинг “Шамоил набавийя”, “Матни шамоил Термизий” ва ал-Ҳаким ат-Термизийнинг “Наводирул усул” китоблари,  Тошкент Ислом университетининг Манбалар хазинасида сақланаётган араб тилидаги замонавий нашрлардан Муҳаммад Абдурраҳмон ал-Муборакфурийнинг “Туҳфатул аҳвазий би шарҳи жомиъ ат-Термизий”, Муҳаммад Анвар шоҳ ал-Кашмирийнинг “Ал-арф аш-шазий шарҳ сунан ат-Термизий” ва ал-Ҳаким ат-Термизийнинг “Ал-Манҳиёт” каби китоблари ҳамда  ЎзР ФА Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти ва  “Мовароуннаҳр” нашриёти томонидантақдим қилинган “Термизлик алломалар асарларининг қўлёзмалари каталоги”, “Ҳаким ат-Термизий асарларидан сайланма”, “Имом Абу Исо Муҳаммад Термизий”, “Термизий алломалардан олтин ўгитлар”, “Муҳаммад Ҳаким Термизий рисолалари” каби жами 36 номдаги 65 дона адабиётлар намойиш қилиниб, иштирокчилар ушбу асарлар билан яқиндан танишдилар.

Ахборот-ресурс маркази мудири

Маҳкамов Камолиддин

Бўлимда  Марям Абдуллаева ҳамда Мунира Абубакировалар фаолият юритишади.

Бўлимнинг вазифалари:

Хотин-қизларнинг диний маърифий салоҳиятини ошириш, оилада соғлом муҳитни шакллантириш, она ва бола саломатлигига эътибор қаратиш йўлида Хотин-қизлар қўмиталари,  Республика “Оила” илмий-амалий маркази ва Дин ишлари бўйича қўмита билан ҳамкорликда иш олиб боради.

Идорага мурожаат қилиб келган аёл-қизларнинг диний-маърифий ва оилавий муаммоларини ҳал қилиш   юзасидан тегишли маслаҳатлар беради ҳамда ваколати доирасида   ёрдам кўрсатади.

 Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар бош имом-хатибларининг хотин-қизлар масалалари бўйича ёрдамчилари билан   ҳамкорликда қуйидаги ишларни олиб боради: 

Аёллар ўртасидаги маънавий муҳитга салбий таъсир кўрсатиш, миллий қадрият ва ҳанафий мазҳаби таълимотига зид бўлган   ғояларни тарғиб қилиш ҳолатларига йўл қўймаслик чоралари кўриш;

 Шунингдек, фолбинлик ва бидъат-хурофотларни олдини олиш юзасидан  тушунтириш ишлари олиб бориш;

Ўқув муассасалари, ташкилот ва  маҳалла йиғинларида аёллар ва қизлар маърифатли, ватанпарвар, оила ва жамият манфаатига хизмат қилувчи шахс сифатида камол топишига ва уларни турли  бузғунчи оқимлар таъсиридан сақлаш;

Аёллар орасида тўй ва маърака-маросимларнинг  дабдаба ва исрофгарчиликсиз  ўтказиш бўйича тарғибот олиб бориш;

Жамиятда учрайдиган гиёҳвандлик, ахлоқсизлик ва ўз жонига қасд қилиш каби нохуш ҳолатларнинг олдини олиш мақсадида   жойлардаги Хотин-қизлар қўмиталари ва маҳалла фаоллари билан ҳамкорликда тушунтириш ишлари олиб бориш;

Аёллар орасида оилавий ажримлар,  қайнона-келин, эр-хотин можароларининг олдини олиш юзасидан  тушунтириш ишлари олиб бориш;

“Ҳидоят” журнали, “Ислом нури” газетаси ва “muslim.uz” сайтида  турли мавзуларда  мақолалар билан иштирок этиш.

Яратганга беҳисоб шукрлар бўлсин! Жаннатмакон, азиз юртимиз тинч, осмонимиз мусаффо. Юртимизда ҳукм сураётган тинчлик, хонадонимиздаги осойишталик, дастурхонимиздаги тўкинлик буюк Раббимизнинг бизга кўрсатаётган чексиз раҳмати, фидоий инсонларнинг элим-юртим, деб қилаётган эзгу меҳнатларининг самараси десак, асло янглишмаймиз. Зотан, ҳар бир кунини, ёйинки ҳар сониясини ўзгалар мушкулини осон қилишга, ўксик қалбларни қувонтиришга бахшида этадиган инсонлар - чинакам фидоийлардир. Инсонлар хизматида бўлиш, уларга имкон қадар ёрдам қўлини чўзиш ва ҳожатларини раво қилишда доимо ҳаракатда туриш қандай саодат. Бу саодат  ҳосили том маънода яхшилик деб аталади.

Сунани Ибн Можа ва бошқа машҳур ҳадис китобларда Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилган ҳадиси шарифда шундай дейилади:

من حديث أنس ابن مالك رضي الله عنه أنه عليه الصلاة والسلام قال: إِنَّ مِنْ النَّاسِ مَفَاتِيحَ لِلْخَيْرِ مَغَالِيقَ لِلشَّرِّ، وَإِنَّ مِنْ النَّاسِ مَفَاتِيحَ لِلشَّرِّ مَغَالِيقَ لِلْخَيْرِ، فَطُوبَى لِمَنْ جَعَلَ اللَّهُ مَفَاتِيحَ الْخَيْرِ عَلَى يَدَيْهِ، وَوَيْلٌ لِمَنْ جَعَلَ اللَّهُ مَفَاتِيحَ الشَّرِّ عَلَى يَدَيْهِ.

 “Албатта, инсонлардан яхшиликка калит, ёмонликка қулф бўладиганлари бор. Ва яна инсонлардан яхшиликка қулф, ёмонликка калит бўладиганлари ҳам бор. Аллоҳ таоло қўлига яхшиликни берган кишига “Тубо” бўлсин! Аллоҳ таоло қўлига ёмонликни берган кимсага “Вайл” бўлсин!”.

(“Тубо” - кўп яхшиликлар ёки жаннатдаги дарахтнинг номи. “Вайл” - кўп ёмонлик ёки жаҳаннамдаги даҳшатли водийнинг номи).

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ушбу ҳадиси шарифларида инсонлар яхши ёки ёмон ишларнинг қилишда икки турли синф бўлишларини таъкидлаб: яхшиликка калит, ёмонликка қулф ва яхшиликка қулф, ёмонликка калит бўлишини баён қилиб беряпдилар. Ушбу ҳадисни эшитган ва юқоридаги набавий тақсим хусусида фикр юритган ҳар бир инсон ўзини мен қайси инсонлар синфидан эканман? Яхшиликка калит, ёмонликка қулф бўладиганлар қаторидами ёки аксими, деб ўйлаб қолади. Ҳеч шубҳа йўқки, бу саволга жавоб бериш учун инсон ўз нафси олдида туриши, уни қаттиқ сўроққа тутиши, ўтмиши, тутган йўли, инсонлар билан муомаласи ҳақида чуқурроқ ўйлаб, мулоҳаза юритиши лозим бўлади. У яхшиликка калит, ёмонликка қулфми ёки акси?  Аллоҳ азза ва жалланинг ҳузурида туриб ҳисоб қилинишдан олдин, ушбу ҳаёти дунёда нафсни қаттиқ сўроққа тутиш лозим. Зеро, у кунда фақатгина иккита йўл: “Тубо”га ёки “Вайл”га элтувчи йўл бўлади, холос.

Яхшиликка калит, ёмонликка қулф бўлишни хоҳлаган киши қуйидагиларга амал қилиши лозим:

1. Сўзи ва амалини холис Аллоҳ таоло учун қилиш. Бирор сўз айтадими ёки амал қиладими ундан фақатгина Аллоҳ таолонинг мукофотини умид қилиши керак. Чунки, Аллоҳ таоло Ўзининг розилиги учун қилинган амалнигина қабул қилади. У зот бу ҳақда “Баййина” сурасида шундай марҳамат қилади:

  وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ 

“Ҳолбуки, улар фақат ягона Аллоҳга, Унинг учун динни (ширкдан) 

холис қилган, тўғри йўлдан оғмаган ҳолларида ибодат қилишга ва намозни баркамол адо этишга ҳамда закот беришга буюрилган эдилар. Мана шу тўғри (ҳаққоний) диндир” (Баййина 5-оят).    

 Ихлосли бандасидан ёмонликларни даф қилиб, ҳидоятга йўллаш Аллоҳ таолонинг шаръий қоидаси, одатларидандир. Бу ҳақда Аллоҳ таоло пайғамбари Юсуф алайҳиссалом ҳақларида шундай марҳамат қилади:

 وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِهَا لَوْلَا أَنْ رَأَى بُرْهَانَ رَبِّهِ كَذَلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشَاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِينَ 

“(Зулайхо) унга мойил, у (Юсуфнинг дили) ҳам бунга мойил бўлганди. Агар Раббининг ҳужжатини кўрмаганда (бўлар иш бўлар эди). Шу тарзда ундан ёмонлик ва фаҳшни буриб юбордик. Албатта, у (дили) холис бандаларимиздандир” (Юсуф сураси 24-оят).

2. Яхшиликка калит, ёмонликка қулф бўлишни сўраб Аллоҳ таолога дуо қилиш ва У зотга ёлвориш. Маълумки, Аллоҳ Ўзига нидо қилиб дуо қилган бандасини ноумид қайтармас. Бу борада Қуръони каримда қуйидагича дуо ворид бўлган:

قَدِ افْتَرَيْنَا عَلَى اللَّهِ كَذِبًا إِنْ عُدْنَا فِي مِلَّتِكُمْ بَعْدَ إِذْ نَجَّانَا اللَّهُ مِنْهَا وَمَا يَكُونُ لَنَا أَنْ نَعُودَ فِيهَا إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ رَبُّنَا وَسِعَ رَبُّنَا كُلَّ شَيْءٍ عِلْمًا عَلَى اللَّهِ تَوَكَّلْنَا رَبَّنَا افْتَحْ بَيْنَنَا وَبَيْنَ قَوْمِنَا بِالْحَقِّ وَأَنْتَ خَيْرُ الْفَاتِحِينَ 

“Динингиздан Аллоҳ бизни қутқаргандан кейин яна унга қайтсак, Аллоҳга ёлғон тўқиган бўламиз-ку? Унга қайтишимиз мумкин эмас, илло, Раббимиз – Аллоҳ хоҳлагани бўлур. Раббимиз ҳамма нарса бўйича илми кенг зотдир. Таваккулни Аллоҳга қилдик. Эй, Раббимиз! Биз билан қавмимиз ўртасида ҳаққоний ҳукм қил! Сен ҳукм қилувчиларнинг яхшисидирсан” (Аъроф сураси, 89 оят).

3. Аллоҳ таоло фарз қилган амалларни, хусусан, намозни тўкис адо қилишга катта аҳамият қаратиш. Чунки, намоз фаҳш ва мункар ишлардан тўсувчидир. Ҳеч шубҳа йўқки, Аллоҳ таолони буйруқларини бажариб, тоат ибодатда мустаҳкам ва бу йўлда жиддий ҳаракат қилиш. Аллоҳ таоло “Анкабут” сурасининг 45-оятида шундай марҳамат қилади:

 اتْلُ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ

“(Эй, Муҳаммад!) Китоб (Қуръон)дан Сизга ваҳий қилинган нарсани тиловат қилинг ва намозни баркамол адо этинг! Албатта, намоз фаҳш ва ёмон ишлардан қайтарур. Албатта, Аллоҳнинг зикри (барча нарсадан) улуғдир. Аллоҳ қилаётган ишларингизни билур”.

4. Карамли хулқлар билан хулқланиш, ёмон хулқлардан четда бўлиш. Гўзал ахлоқ эгасини ёмонликлардан тўсиб, яхшиликка чорлайди. Ёмон хулқ эса эгасини ёмонликка етаклайди.
5. Яхши инсонларни дўст тутиш ва улар билан бирга ҳамсуҳбат бўлиш. Мўмин кишига хоҳлаган одам билан дўст бўлавериши дуруст эмас. Бу ҳақда Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: ”Киши дўстини динидадир. Бас, ҳар бирингиз ким билан дўстлашаётганига назар солсин!”(Абу Довуд ва Термизий ривояти), деган мазмунда муборак ҳадис ворид бўлган. Яхши кишилар билан бирга ўтириш қўлдан бой бериб бўлмас фурсатдир. Уларнинг мажлисларини раҳмат чулғаб олади, фаришталар унга нозил бўлурлар. Бунинг акси ўлароқ, ёмонларнинг мажлисларига эса шайтонлар нозил бўлади.

هَلْ أُنَبِّئُكُمْ عَلَى مَنْ تَنَزَّلُ الشَّيَاطِينُ 

“(Эй, Муҳаммад! Айтинг): Мен сизларга шайтонлар (жинлар) кимларга тушиши ҳақида хабар берайми?

تَنَزَّلُ عَلَى كُلِّ أَفَّاكٍ أَثِيمٍ 

Улар барча бўҳтончи, гуноҳга ботган (фолчи-ромчи, коҳин)ларга тушурлар.

يُلْقُونَ السَّمْعَ وَأَكْثَرُهُمْ كَاذِبُونَ 

Эшитиб олганларини уларга ташларлар. (Лекин) Уларнинг кўплари ёлғончилардир”. (Шуаро сураси, 221-223-оятлар).

 Қандай қилиб оқил инсон шайтонлар келадиган давраларда ҳамсуҳбат бўлишни ўзига муносиб кўради?! Яхшиликка калит, ёмонликка қулф бўлишни истовчи ҳар бир оқилга яхшилар суҳбатини лозим тутиш даркор.  

Аллоҳ таоло шундай дейди:

 وَاصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ وَلَا تَعْدُ عَيْنَاكَ عَنْهُمْ تُرِيدُ زِينَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ وَكَانَ أَمْرُهُ فُرُطًا 

“Сиз ўзингизни эртаю кеч Парвардигорлари “юзи”ни истаб, Унга 

илтижо қиладиган зотлар билан бирга сабр қилишга унданг! Дунё ҳаёти зийнатини деб кўзларингиз улардан четламасин! Шунингдек, қалбини Биз зикримиздан ғофил қилиб қўйган, ҳавойи нафсига эргашган ва қилар иши исрофгарчилик бўлган кимсаларга итоат этманг!” (Каҳф сураси 28-оят).

6. Аллоҳнинг бандаларига насиҳат қилиш. Қайси мўминга бўлмасин қалбингизда фақатгина унга нисбатан насиҳат туйғуси бўлсин. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу ҳақда кўп бор такрорлаб: “Дин насиҳатдир, дин насиҳатдир, дин насиҳатдир”, деб марҳамат қилганлар. Инсонлар орасида насиҳат уруғи сочилса фазилат ҳам ёйилади, уларнинг ўрталарида яхшилик ҳам кенг қулоч ёяди. Банда Аллоҳ таолонинг бандаларига насиҳат қилиб яхшиликка калит, ёмонликка қулф бўлиши мумкин.
7. Қиёмат соатини ва оламларнинг Раббиси ҳузурида туришни ёдга олиш. Аллоҳ азза ва жалланинг ҳузурида туриб ҳисоб беришни, ҳаёти дунёда қилиб ўтган амалларга яраша тақдирланишни эслаш.

Инсонларда ҳудди даво (Шифо, малҳам)га ўхшайдигани бор. Агар бирор жойда ҳозир бўлса фойда қилади. Агар сўзласа манфаат бериб, тўғрисини кўрсатади.  Агар насиҳат қилса холис, самимий насиҳат қилади ва рост сўзлайди. У Аллоҳ таолони рози қиладиган амалда пешқадамдир. Ана ўшалар яхшилик калити, тўғриликка далолат қилувчи, ҳидоят кемаси, ислоҳ элчиси, фитнани бостирувчи ва Раҳмоннинг ғазабидан омонда сақлаб турувчи ҳидоятчидирлар.

Аллоҳ таолонинг бандалари ичида ҳудди дардга ўхшайдигани ҳам бор. Агар бирор жойда ҳозир бўлса бало ва офат бўлади. Дўстлари билан суҳбатда бўлса, уларни дунё-охиратларига фойда бермайдиган ишлар билан машғул қилади. Уларни яхшиликдан маҳрум этиб, миш-мишлар билан бахтсиз этади. Агар одамлар билан муомалага киришса ёмонлик етказади. Агар бурилиб кетса, ер юзида фасодга ҳаракат қилади. Қалби касал, фикри бузуқ. Ўзини ёмонлик ва разиллик уруғини ёйишда  шайтоннинг ёрдамчиси, ёмонликка калит, яхшиликка қулф қилиб олган. Биз Аллоҳ таолодан ана шундайлардан қилиб қўймаслигини сўраб дуо қиламиз.        

Яратган бизларни яхшиликка калит, ёмонликка қулф қилишини сўраймиз!

Жалолиддин Ҳамроқулов,

Тошкент ислом институти “Таҳфизул Қуръон” кафедраси мудири,

Тошкент шаҳар “Новза” жоме масжиди имом хатиб