Испания

Ироқ

Судан

Фаластин

Хитой

Эрон

Туркия

Нигерия

Яман

Индонезия

Марокаш

АҚШ

Афғонистон

Малайзия

Тунис

Австралия

Кения

Даврон НУРМУҲАММАД

Бахтли оилалар туфайли бахтли жамоа вужудга келади. Чунки бахтли ота-оналар бахтли болаларни улғайтирадилар, бир-бирига меҳр қўйган ота-оналарнинг фарзандлари ҳам бир-бирларига меҳр қўядилар.

Оила ҳар бир халқнинг, миллатнинг давомийлигини сақлайдиган, миллий қадриятларнинг ривожини таъминлайдиган, янги авлодни дунёга келтириб, уни маънавий ва жисмоний баркамол қилиб тарбиялайдиган, жамиятнинг асосий негизи ҳисобланувчи муқаддас маскандир.

Оила – кишилар ҳаётининг энг муҳим қисми, фуқаролик жамиятининг таянч нуқтасидир. Бу муқаддас масканда инсон дунёга келади, айнан мана шу ерда у маънавий ва ахлоқий жиҳатдан камол топади.

Оилада меҳр-муҳаббатнинг юзага келиши ва ҳукм суриши учун қуйидаги шартларнинг бўлиши кўзда тутилади:

–    оила аъзоларининг бир-бирини қадрлаши;

–    оила аъзоларининг бир-бирларига ишониши ва ҳимоялаши;

–    яқинлик, ўзаро ёрдам ва ўй-фикрларини ўртоқлашиш;

–    масъулиятни ҳис қилишлари (ота-оналарнинг ўз бурч ва масъулиятларини ҳис этиши);

–    қийинчиликларга қарши биргаликда курашиб, уларни ҳал қилишлари;

–    ўзлигини ифода эта олиш ва бахтли яшаш учун муносиб муҳит ярата олиш;

–    соғлом моддий ва маънавий ҳаётга эга бўлишлари;

Юқорида санаб ўтилган эҳтиёжлар оила муҳитида қондирилмоғи лозим. Пайғамбаримиз алайҳиссалом бир ҳадисларида: “Никоҳ менинг суннатимдир, ким суннатимдан воз кечса, у мендан эмас” (яъни умматим эмас), деганлар (Ибн Можа ривояти).

Ҳозирда биз ҳам шу каби панд-насиҳатларни қилишимиз, айниқса, ёш келин-куёвларимизга ҳалол-ҳаромни, эр-хотинлик вазифаларини хусусан никоҳни бузилишига сабаб бўладиган масалаларни мукаммал тушунтирмоғимиз лозимдир. Шунда ҳар бир оила мустаҳкам, тинч, осойишта ва бахтли ҳаёт кечиради. Баъзи бир арзимас камчиликлар ва тушунмовчиликлар туфайли ажралишлар олди олинади.

Оила ҳаловати жуда улуғ неъмат саналади. Шу маънода оила ҳаётининг бахт-саодати ва хотиржамлигида эр ва хотин, қайнона ва келин, ота-она ва фарзандлар ўртасидаги муомаларига эътибор бериш лозим бўлади. Оила муҳитидаги юксак маънавий муҳитни ташкил этишда оила-аъзоларининг, айниқса, эр ва хотиннинг ўзаро муроса-мадорага бориши, ғазаби келганда уни енгиши ва ширин сўзли бўлиши, шу билан бирга, оилавий сирларни кўчага олиб чиқмаслиги сингари бир қатор омиллар жуда катта аҳамият касб этади.

Кейинги пайтларда юртимизда оила мустаҳкамлиги, келин-куёвнинг бахтли, туғилажак зурриётларнинг соғлом бўлишини ўйлаб никоҳ олдидан келин-куёв тиббий кўрикдан ўтказиш ҳам жорий этилди.  Авайлаб-ардоқлаб вояга етказган қизини не-не умидлар ва катта ҳаражатлар билан турмушга узатган, қизлари туфайли куёвли бўлган набираларни орзулаган ота-она тўйдан кўп ўтмай куёвининг давосиз, бедаво дардга йўлиққанини билса, қай аҳволга тушишини бир ўйлаб кўринг. Ёки куёвингиз гиёванд чиқиб қолса, қизингиз бахтига зомин бўлиб қолганингиздан дунё кўзингизга тор бўлиб кетади. Олган келинингиз руҳий хасталикка чалинган бўлсаю, ота-онаси буни яшириб, узатиб юборишган бўлса-чи? Ана шундай кўнгилсиз воқеаларнинг олдини олиш, оила ва фарзандлар иқболини ўйлаб, соғлом оила ва турмушни барпо этиш мақсадида жорий этилган бу тадбирнинг келин-куёвга ҳам, уларнинг яқинларига ҳам фақат фойдаси бор.

Оиланинг таърифи қуйидагича:

О-Одоб

И-Илм

Л-Лутф

А-Аҳиллик

Қачон оила бахтли ва намунали бўлади, қачонки оилада одоб, илм, лутф, аҳиллик муҳити, ўша оила ибратли оилалардан бўлади. Ҳаммаларимизни ибратли оилалардан бўлишни насиб қилсин.

Муҳаммадюсуф ТЎРАҚУЛОВ

Андижон вилояти

 Олтинкўл туман бош имом-хатиби

Аллоҳга шукрки, мана Ўзбекистон мусулмонлари идораси ўтган 2017 йил Рамазон ойидан бошлаб телеграмда махсус SavollarMuslimUzBot номли савол-жавоблар БОТини  ишга туширган эди. Бугунги кунгача етти мингга яқин юртимиз ва хорижда истиқомат қилувчи мусулмонларнинг саволларига қониқарли тарзда жавоб берилди ва бу жараён давом этмоқда.
Шу муносабат билан Сизни Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво бўлими мутахассислари томонидан юритилаётган ушбу БОТдан фойдаланишга таклиф қиламиз!
Унутманг, машҳур тобеин Муҳаммад ибн Сийрин раҳимаҳуллоҳ шундай деганлар: "Шаръий илм дин демакдир. Динингизни кимдан олаётганингизга эътибор қаратинг!"  
 
Эътиборингиз учун ташаккур!

ЎМИ Матбуот хизмати

Барчамизга маълумки, қадим Мовароуннаҳр диёридан Ислом тамаддуни учун ўзларининг беқиёс ҳиссаларини қўшган етук ва мўътабар алломалар етишиб чиққан. Мисол тариқасида имом Бухорий, имом Термизий, имом Мотуридий ва имом Замахшарий ва бошқаларни эсга оламиз. Ислом оламида  турли илмларга оид битилган асарларда Бухоро, Хоразм, Самарқанд, Балх ва Насаф каби жой номларига дуч келамиз. Бу диёрларда илм мактаблари ривожланган бўлиб, ўзининг ҳосилини бутун дунёга машҳур қилган. Мисол учун, Бухоро имом Бухорий билан, Хоразм имом Замахшарий билан, Самарқанд  имом Мотуридий билан, Балх  имом Термизий билан, Насаф эса  насафийлар билан танилган. Биргина Насаф (ҳозирги Қарши) диёрида юзлаб алломалар яшаб, турли илмларда ижод қилганлар. Улардан бири Имом Абу Ҳафс Умар Насафий ҳазратларидир.

       Имом Абу Ҳафс Насафийниг тўлиқ исмлари Нажмиддин Умар ибн Муҳаммад ибн Аҳмад ибн Исмоил ибн Муҳаммад ибн Луқмон бўлиб, куняси Абу Ҳафсдир. Имом Насафий туғилган йиллари ҳижрий 461 (милодий 1068) бўлиб, Насафда таваллуд топган. У киши юксак ҳифз билан танилган имомлардан бири бўлиб, фозил имом, мутакаллим, муфассир, муҳаддис, фақиҳ, ҳофиз, адиб ва наҳвшунос бўлганлар. Ислом илмларининг барчасида моҳир бўлиб, шу илмларда ижод қилган, китоблар тасниф этган. Устозлари кўп бўлиб, шулардан бири Садрул ислом Абул Юср Муҳаммад Баздавийдир. Ундан фиқҳни таълим олган. Калом илмини машҳур мутакаллим имом Абу Муин Насафийдан таълим олган. Шогирдлари ҳам кўп бўлиб, машҳурлари: ўғли Абу Лайс Аҳмад Насафий ва “Ҳидоя” соҳиби имом Бурҳониддин Марғинонийдир.

       Имом Абу Ҳафс Нажмиддин Насафий ўзидан ислом меросига кўплаб қимматли ва мўътабар асарлар қолдирган бўлиб, бу асарлар турли фанларга бағишланган. Шулардан бири “Тилбатут талаба” асаридир. Бу китоб фиқҳ илмига бағишланган бўлиб, тўлиқ номи “Тилбатут талаба фил истилаҳатил фиқҳия ъала алфазил кутубил ҳанафия”дир. Яъни, “Ҳанафий фиқҳи китобларида келган фиқҳий истилоҳлар борасида талабаларнинг излаганлари” деган маънони англатади.

       “Тилбатут талаба” асари фиқҳда луғатга оид биринчи китоб бўлиб, замонавий тил билан айтганда энциклопедик китобдир. Муаллиф унда ҳанафий уламолари ўз асарларида қўллаган лафзлар ва сўзларнинг маъноларини тўплаган. Асарда муаллиф фақат ҳанафий фиқҳига доир истилоҳларни келтириб, бошқа мазҳабларга мурожаат қилмаган. Бу ҳақда олим асарнинг таҳорат бобида шундай дейди: “Бу китобни тасниф этишдан мақсадим - ҳанафий машойихларимиз ўз китобларида келтирган лафзларни шарҳлашдир”.

       Асарда имом Насафий илм толибларининг билиши қийин бўлган фиқҳий таърифларни ифода этишга ҳаракат қилади. Биринчи, ҳар бир лафзнинг луғавий маъносини келтириб, изидан фиқҳий истилоҳий маъносини келтиради. Сўнгра ўша лафзга тегишли Қуръон оятлари ва ҳадиси шарифдан шоҳидларни келтиради.

       Муаллиф асарни фиқҳ боблари тарзида ёритади. Мисол учун, таҳорат бобидан бошлаб, истиҳлоф ва тазкия бобида тугатади. Ҳар бир бобга тегишли истилоҳларни мавзуга бўлмасдан тўғри келтиради. Масалан, таҳорат китобини “таҳур” (طهور) баҳси билан бошлаб, ундан кейин “истинжо” баҳсига ўтади.Чунки, истинжо мавзуси фиқҳий китобларда таҳорат бобининг сўнгида келади.  Бундан билинадики, муаллиф бу борада тартибга эътибор бермаган.        Имом Насафий асарни тасниф қилишда баъзи фиқҳ ва луғатга доир китоблар, тафсир ва ҳадис китобларидан фойдаланади ва уларнинг номларини очиқ зикр қилади. Баьзиларининг номларини  эса зикр қилмайди.

       Имом Насафий асарнинг муқаддимасида китобнинг ёзилиши сабабини келтириб, шундай дейди: “Бир жамоа аҳли илм мендан фиқҳ луғатидағи бегона лафзларни тушунмаган ва машойихларимиз китобларида зикр қилинган араб лафзларини билишда моҳир бўлмаганлар учун мушкил истилоҳларни шарҳлашни сўрашди. Аллоҳдан ёрдам сўраб, бу китобни жамладим”.

       Хулоса ўринда шуни айтамизки, бу китоб илм толиблари фойдаланадиган нодир китоблардан биридир. Келгусида бу китоб борасида илмий иш ва тадқиқотлар олиб борилиб, она тилимизга таржима қилинади,  деган умиддамиз.

Манбалар асосида

Тошкент ислом институти

талабаси

Халилуллоҳ ЮСУФ

тайёрлади

“Виртуал севги” – интернет ижтимоий тармоқларида бир-бирига номаҳрам бўлган йигит ва қизларнинг ўзаро суҳбатлашиши, бир-бирига шаҳватни уйғотувчи гап-сўзларни айтиши, ўзининг расмларини бир-бирига юбориши бўлиб, айрим ҳолларда, бу иш оилалилар ўртасида бўляпти ва қанчадан қанча оилалар бузилиб кетиши содир бўлмоқда.

Афсуски, жамиятимизда бу каби иллатлар кўпайиб бормоқда. Бу иллат катта ёшдагиларнинг ҳам, ўрта ёшдагиларнинг ҳам, айниқса, ёшларнинг ахлоқий бузилишига олиб келмоқда. Бу муаммонинг ечими борми? Қуйида шу ҳақида сўз юритамиз.

Ижтимоий тармоқларнинг кўплаб фойдалари бор. Масалан, оила аъзолар, ота-она, қариндошлар ва дўстлар билан мулоқот қилиш имконини беради. Шу билан бирга унинг хатарли томонлари ҳам бор. Кўпчилик одамлар бу жиҳатига эътибор қилмайдилар. Унинг катта хатарларидан бири – “виртуал севги”лардир.

Номаҳрамлар бир-бирларининг суратларига қараши ҳис-туйғуни бошқарувчи миядаги кўплаб ҳужайраларнинг ҳалок бўлишига олиб келади. Профилларда йигит ва қизларнинг суратини кўриш ва бошқаларга юборишнинг осонлиги ҳамда ёшларда бекорчиликнинг авж олгани ҳаром алоқаларнинг кўпайишига сабаб бўлмоқда. Виртуал танишув бориб-бориб реал кўришувга, у эса зинога олиб келмоқда. Бу нарса ёшларнинг бугунги кунини ҳам, келажагини ҳам барбод қилади. Вақтлар зое бўлмоқда, авратлар очилмоқда, оилавий, шахсий маълумотлар ташқарига чиқиб кетмоқда.

Олимлар аллақачон исботлашганки, йигит қизга шаҳват назари билан қараса, миясида муайян гармонлар ишлаб чиқарила бошлайди. У гармонлар жинсий алоқага масъул ҳисобаланади. Юрак ҳам бу пайтда тез уриб, кўп қонни ўтказади. Бу жараён қисқа муддатда содир бўлади. Шунинг учун бегона аёл-қизларга қарашдан бутунлай тийилиш керак. Бу тийилиш, юқорида айтилганидек, мия гармонларни бевақт ишлаб чиқаришининг олдини олади. Юракни ҳам бир маромда ишлашига боис бўлади. Кўзни тийиш кишини бир умрлик надомат, турли жинсий, руҳий ва бошқа касалликлардан, ҳаром ишлардан тийилишига сабаб бўлади.

Ижтимоий тармоқларга кирган киши фойдали нарсаларни кўриш ва ўқишни ният қилиши керак.

Биргина тугмани босиш билан Аллоҳ ҳаром қилган нарсага кўзи тушади. Аллоҳнинг амрига бўйинсўниш керак ва ўша тугмани босмаслик керак. Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай деган:

قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِكَ أَزْكَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ

“Сен мўминларга айт, кўзларини тийсинлар ва фаржларини сақласинлар. Ана шу улар учун покдир. Албатта, Аллоҳ нима ҳунар қилаётганларидан хабардордир” (Нур сураси, 30-оят).

Ҳаромга ундаган нафснинг хоҳишига юрмай, сабр қилиш улкан савобни қўлга киритишга сабаб бўлади. Аллоҳ таоло мана бу оятда шундай деган:

  إِنِّي جَزَيْتُهُمُ الْيَوْمَ بِمَا صَبَرُوا أَنَّهُمْ هُمُ الْفَائِزُونَ

“Албатта, Мен бугун уларни сабр қилганлари учун мукофотладим. Албатта, улар ўзлари ютуққа эришгувчилардир” (Мўминун сураси, 111-оят).

Агар сиз ҳаромга назар солишдан ўзингизни тийсангиз, бундан мақсадингиз Аллоҳнинг буйруғига итоат қилиш, қиёмат куни Унинг ҳузурида туришдан қўрқиш бўлса, сиз мана бу оятда ваъда қилинган мукофотга эришасиз, инша Аллоҳ.

Аллоҳ таоло шундай деб марҳамат қилади:

وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوَى

“Ва, аммо ким Роббисининг мақомидан қўрққан ва ўз нафсини ҳаволаниб кетишидан қайтарган бўлса. Бас, албатта, жаннат ўрин бўладир” (Нозиот сураси, 40-41-оятлар).

Қизларнинг суратига ҳар қанча назар солсангиз ҳам, бир куни барибир вафот этасиз. Қабрингизда ва Охиратда сизга ас қотадиган нарса амалингиздир. Шундай экан, сизга қандай амал ҳамроҳ бўлишини ўзингиз танланг!

Аллоҳ таоло қайтаргани учун ҳаромга қарашдан тийилган кўзни дўзах ўти ёндирмайди.

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар: “Уч киши борки, уларнинг кўзлари дўзахни кўрмайди. Булар: Аллоҳнинг йўлида қўриқчилик қилган кўз, Аллоҳдан қўрқиб йиғлаган кўз ва Аллоҳ ҳаром қилган нарсаларга боқишдан тийилган кўз”. Имом Табароний ривоят қилганлар.

Ҳаромга назар солишдан тийилиш иймоннинг зиёда бўлишига ва қалбда ҳаловат туйилишига сабаб бўлади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар: “Агар сен Аллоҳ азза ва жалланинг розилиги учун бирор ишни тарк этсанг, Аллоҳ унинг ўрнига сен учун ундан яхшироғини беради”. Имом Аҳмад ривояти.

Мабодо ҳаром нарсага қараб қўйсангиз, қалбингизга шайтон “Энди тавба қилсанг ҳам фойдаси йўқ”, “Энди солиҳ амал қилсанг ҳам фойдаси тегмайди” ёки “Мана бун гуноҳни ҳам қил. Кейинроқ тавба қилиб оласан” деб васваса қилишига йўл қўйманг! Бу васвасага қулоқ солсангиз, у сизни гуноҳнинг домига баттар тортади ва аҳволингизни оғирлаштиради. Шунинг учун сиз дарҳол тавба қилишингиз ва гуноҳдан тийилиб, солиҳ амаллар қилишга ўтишингиз керак. Агар сиз тавбада бардавом бўлсангиз, бориб-бориб маъсиятни ёмон кўрадиган, ундан нафратланадиган бўлиб қоласиз.

Ҳаромга қараш зинонинг турларидан бири эканини билишингиз керак. Чунки, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам “Кўз ҳам зино қилади. Унинг зиноси назардир” деганлар. Агар сиз бир аёлга шаҳват билан қарасангиз, кўзингиз зино қилган ҳисобланади. Чунки, кўз номаҳрам аёлга шаҳват билан қараган пайтда танада ҳақиқий зино пайтида бўладиган жараёнлар кечади. Яъни баъзи гармонларнинг ишлаб чиқарилиши, зинога тайёрланиши каби. Шунинг учун ҳам Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам “Фарж уни ё тасдиқлайди ёки ёлғонга чиқаради” деганлар.

Юқоридагиларни ўқиб чиқдингиз. Энди кўзингизни ҳаромга тикишдан тиясизми? Ёки яна қарайсизми? Аллоҳ таоло бу кўзни ибодат саналган нарсаларга қарашга, қараш орқали ҳам савоб олишга буюрган. Шунинг учун кўзингизни Аллоҳнинг Каломи – Қуръонга қарашга ўргатинг. Бундан ташқари ота-она, аҳли аёл, фарзандлар, дўстлар ва устозларнинг юзларига самимий табассум билан боқишга ўргатинг. Мана шунда ажру савоб оласиз.

Абдуддоим Каҳелнинг мақоласидан

Нозимжон Иминжонов таржимаси

ЎМИ матбуот хизмати