Ислом банк-молия тизимининг нимаси биз учун қизиқ? Нега бу масала мусулмон тадбиркорлари учун шунчалик муҳим деган саволнинг жавоби жуда оддий: барча мусулмонлар каби юртимиз тадбиркорлари ҳам ўз фаолиятларини нафақат амалдаги қонунчилик доирасида, балки ўз динлари талабларига мувофиқ тарзда – ҳалол йўллар билан амалга оширишни исташади.

Афсуски, мусулмон тадбиркорлари учун жуда муҳим масала бўлган – фоизсиз кредитлар, вақтинча шерикликка асосланган инвестициялар, ишонч асосида молиялаштириш ва бошқа ислом банк-молия тизимида қўлланиладиган турли операциялар шу пайтгача Ўзбекистонда мавжуд бўлмаган. Бу ўринда Лондонни Европа ислом банк-молия тизимининг марказига айлантиришга эришган Буюк Британия ҳукуматининг тажрибаси диққатга сазовордир. 2000 йилда Англия банки давлат Ғазначилиги билан ҳамкорликда бу тармоқни ривожлантиришнинг имконият ва муаммоларини кўриб чиқиш бўйича ишчи гуруҳи ташкил қилди ва 2003 йилда мамлакат солиқ ва бошқариш тизимига шу мақсадга мувофиқ қатор ўзгартиришлар киритилди.

ЎзА берган маълумотларга кўра, бугунги кунда Буюк Британияда 20 га яқин банк-молия муассасалари (жумладан Standard Chartered, HSBC, BNP Paribas каби дунёнинг етакчи анъанавий тижорат банклари ҳам махсус ислом дарчалари орқали) ислом дини талаблари доирасида мусулмонларга хизмат кўрсатмоқда. Мамлакат аҳолисининг 5 фоизини ҳам ташкил қилмайдиган мусулмонлар банк-молия тизимига катта иқтисодий фойда келтирмаса ҳам, нафақат анъанавий, балки ислом банк-молиясида ҳам етакчилик қилаётган Буюк Британия дунёнинг молиявий маркази деган номга лойиқлигини кўрсатади ҳамда мусулмонларга танлаш имконияти тақдим қилган ҳукуматга мусулмон оламида катта сиёсий манфаатларга эга бўлиш имконини беради.

Албатта, ислом банк-молия тизимини беками кўст, деб бўлмайди. Унинг ҳам тажриба етишмаслиги, тизимнинг афзалликларини ёритиш, уни глобал даражада оммалаштириш устида сезиларли даражада иш олиб борилмаётганлиги ва қисман шу туфайли ҳануз етарли даражада ривожланиб улгурмаганлиги каби ўз муаммолари йўқ эмас.

Хўш, Ўзбекистонда ислом банк-молия тизими ривожланишининг биз учун қандай фойдали жиҳатлари бор?

– Ислом банк-молия тизимининг ривожланиши “ҲАЛОЛ” маҳсулот ва хизматлар бозорининг ривожланишига ҳам туртки беради, – дейди “Хусусийлаштириш, рақобатни ва корпоратив бошқарувни ривожлантириш муаммоларини татқиқ қилиш маркази” катта илмий ходими Жаҳонгир Имамназаров. – Чунки ҳар қандай тадбиркорлик фаолияти, жумладан “ҲАЛОЛ” стандарти талаблари асосида маҳсулот ишлаб чиқариш ёки хизмат кўрсатишни ташкил қилиш молиявий маблағсиз амалга ошмайди.
Аксарият ҳолларда “ҲАЛОЛ” тоифадаги маҳсулот ишлаб чиқаришни режалаштираётган тадбиркорлар анъанавий банкларнинг фоизли кредитларидан фойдаланишни лозим топишмайди. Масалага мантиқан қараганда ҳам ислом дини нуқтаи назаридан таъқиқланган – рибо, яъни фоизга олинган кредит ҳисобидан ишлаб чиқилган маҳсулотни тўлақонли “ҲАЛОЛ” дейиш тўғри эмас. Шундай пайтларда ислом банк-молия тизимининг молиявий маҳсулотлари тадбиркорларга қўл келиши шубҳасиз.
Ҳозирда “ҲАЛОЛ” стандарти талабларига жавоб берувчи маҳсулотларни экспорт қилувчи асосий мамлакатлар АҚШ, Бразилия, Австралия, Германия каби ғарб давлатлари эканлигини ва бу давлатларда ишлаб чиқарилаётган “ҲАЛОЛ” маҳсулотлар анъанавий банк кредитларидан фойдаланган ҳолда ҳам ишлаб чиқарилаётганлигини назарда тутсак, мамлакатимиз олдида жуда катта имконият пайдо бўлади. Демак, Ўзбекистонда бошиданоқ тўлақонли, ислом банк-молия тизимини ўз ичига олган “ҲАЛОЛ” индустриясини шакллантириш ва дунё бозорига Ўзбекистонда ишлаб чиқарилган “ҲАЛОЛ” маҳсулотлар, яъни нафақат ўрнатилган стандартга мувофиқ равишда, балки ислом молиясидан фойдаланган ҳолда ишлаб чиқилган деган мавқе билан кириб бориш мамлакатимизнинг мусулмон дунёсидаги обрў-эътиборини (имижини) мисли кўрилмаган даражада ошишига ва мамлакатимизда ишлаб чиқилган “ҲАЛОЛ” маҳсулотларга талабнинг ортишига сабаб бўлади, деб ўйлаймиз.

Айни пайтда ислом банк-молия тизими активлари жаҳон молиявий активларининг атиги бир фоизини ташкил қилади. Шунга қарамасдан дунё аҳолисининг салкам тўртдан бири мусулмонлардан иборат эканлигини ҳисобга олсак, тармоқнинг салоҳияти қанчалик катта эканлигини тасаввур қилишимиз мумкин бўлади.

ЎМИ Матбуот хизмати

Қозоғистон мусулмонлари идораси раиси, бош муфтий Серикбай ҳожи Ўраз пойтахт Остона шаҳрида имомлар ва уламолар билан мажлис ўтказди. Ушбу йиғилиш жорий йилниг 30 октябрь куни "Ҳазрат Султон" республика масжидида ташкил этилган.

Бош муфтий имомларни янада фаолроқ бўлишга, қаттиқ меҳнат қилишга чақириб, уларнинг вазифаси мамлакатда диний соҳани янада юксалтиришдн иборат эканини таъкидлади.

Учрашув вақтида муфтийнинг биринчи ноиби Науризбай ҳожи Таганули Остонадаги "Ҳазрат Султон" масжидига нафақат республика доирасидаги балки марказий масжид мақомининг берилиши истиқболдаги ишларни мувофиқлаштириш зарурлигини келтириб чиқарганлигини ҳамда бунда масъул шахслар рўйхатини шакллантириш мақсадга мувофиқ эканини қайд этган. Ушбу масжид масъуллари пойтахтдаги барча масжидлар фаолиятини мувофиқлаштириши айтилган.

Муфтий ноиби диний соҳа ходимлари олдига хайрия, таълим, ободонлаштириш ва масжидлардаги хавфсизлик масалаларида янги вазифалар қўйди. Бундан ташқари оммавий ахборот воситалари билан ишлашда масъул ходимларни белгилаш юзасидан топшириқлар берган.

ЎМИ Матбуот хизмати

Ўрта асрлар архитектурасининг ноёб ёдгорлиги, Қорақалпоғистондаги Шамунабий мақбарасини бузиб ташлашга тўғри келди, акс ҳолда унинг ўзи қулаб тушган бўларди, дея ҳисоблайди Ўзбекистон Маданият вазирлиги.

«Мақбаранинг бузиб ташланиши зарур чора ҳисобланади», - деди «Халқ сўзи» газетасига Қорақалпоғистон Маданият вазирлиги маданий мерос обидаларини муҳофаза қилиш бошқармаси бошлиғи Қуаниш Шарипов.

Газета материалида таъкидланишича, асрлар давомида мақбара эскириб кетган ва унинг ичида бўлиш хавфсиз эмасди. Ер ости сувлари ва ёмғирлар қадимги иншоотни ювиб кетган ҳамда у исталган пайтда қулаб тушиши мумкин эди. 2016 йилда бошланган ёдгорликни тиклаш бўйича ишлар уларни давом эттириш имкони бўлмагани сабабли тўхтатилган.

«Иккита гумбаз деярли бутунлай бузилган, лой деворлар юпқалашган. Маҳаллий аҳоли бир неча йил аввал мурожаат билан чиқиб, ноёб ёдгорликни сақлаб қолиш ҳақида сўрашган», - дейди Шарипов.

Унинг сўзларига кўра, ташкил этилган комиссия «мақбара янги биносини қуриш бўйича ишларни амалга ошириш тўғрисида қарор қабул қилган».

Улар «Мерос Чашмаси» лойиҳа ташкилоти томонидан ўтказилган.

«Ўтган баҳорда ишлар бошланган ва янги деворлар, гумбазлар қуриш, ҳудудни ободонлаштириш, паҳлавон Шамунабий дафн этилган мақбара реконструкциясини амалга ошириш кабиларни ўз ичига олган», - дейди Шарипов.

Мақбарани асл кўринишида қолдириш, Шариповга кўра, у вақт ўтиши билан тўлиқ йўқ бўлиб кетишини англатарди.

ЎМИ Матбуот хизмати

Иорданиядаги қарийб барча масжидлар ўзи учун зарур энергияни таъминлашга эришган. Ушбу ҳолатга қайта тикланувчи энергия манбааларини жорий этиш орқали эришилгани маълум қилинди.

Амман шаҳридаги Таъла ал Али масжиди ўзининг такрорланмас биносига эга бўлишига қарамасдан бошқа томондан ҳам ташриф буюрувчиларни ўзига тортади. Бунинг сири ушбу масжиднинг том қисмига электр энергияси ишлаб чиқарувчи қуёш панеллари ўрнатилганидир.

Аrabnews.com нашрининг маълум қилишича, Иордания яқин йилларда қайта тикланувчи энергия манбаларини жорий қилиш учун катта сармоя киритмоқда.

2014 йилда масжидларни "яшиллаштириш"га қаратилган сиёсат атроф-муҳитга зарарли чиқиндиларни чиқишини камайтирмоқда. Яшил масжидлар лойиҳаси эса бутун мамлакат бўйлаб барча соҳаларга 2050 йилга қадар жорий этилиши кўзда тутилган.

ЎМИ Матбуот хизмати