Шайх ул-ислом Оллоҳшукур Пашазаде – Кавказ мусулмонлари идораси раиси:

Бугунги тадбирни юксак даражада ташкиллаштиришга яқиндан кўмак берган барчага самимий ташаккурларимни изҳор этаман. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Жаноби Олийлари ва Озарбайжон Республикаси Президенти Илҳом Алиев Жаноби Олийларига биз учун муҳим бўлган анжуманни ўтказиш ғоясини қўллаб-қувватлаганликлари учун алоҳида миннатдорчилигимни билдирмоқчиман. Ушбу тадбир давлатларимиз раҳбарларининг халқларимизнинг диний ва маънавий қадриятларига бўлган юксак эътиборидан далолат беради.

Эҳтимол, сиз менинг ёшлик даврларим Бухоро, Самарқанд ва Тошкент шаҳарларида ўтганлигини биларсизлар. Мени диний уламо ва Шайх ул-ислом даражасига етишимда ўзбек халқининг, хусусан диний олимларининг ҳиссаси жуда каттадир. Шу сабабдан, Ўзбекистон менинг маънавий ватанимдир. Бу заминда менга бошпана берган оилани – ўз оилам, домлаларимни эса маънавий устозларим деб ҳисоблайман.

Конференциямиздан мақсад – ушбу “Ислом бирдамлиги йили”да қадимдан шаклланиб келган ва ҳозирда янгича кўриниш олган Озарбайжон ва Ўзбекистон ўртасидаги алоқаларини янги босқичга олиб чиқишдир.

Мамнуният билан шуни таъкидламоқчиманки, Ўзбекистон Республикасининг Президенти Шавкат Мирзиёев Жаноби Олийлари – муваффақиятли ислоҳотлар билан Ўзбекистонни ҳамма соҳада янада юқори чўққиларга олиб чиқмоқдалар, Марказий Осиё минтақасида сиёсий ишонч даражасини ҳар томонлама оширмоқдалар, мусулмон дунёси бирлигини мустаҳкамлашга чақирмоқдалар.

Айниқса Самарқандда Имом Бухорий номидаги Халқаро илмий-тадқиқот маркази ва Ўзбекистон пойтахти Тошкентда Ислом цивилизацияси марказини ташкил этиш бўйича ғоялар алоҳида эътиборга ва ҳурматга сазовордир.

Мубариз Гурбанли – Озарбайжон Республикаси диний ташкилотлар билан ишлаш бўйича Давлат қўмитаси раиси:

Ҳозирги кунда ислом ҳамжиҳатлиги, бирдамлиги масаласи нафақат мусулмон дунёси, балки бутун жаҳонда тинчлик ва осойишталикни таъминлашда энг асосий вазифалардан бири ҳисобланади. Озарбайжонда 2017 йил – “Ислом бирдамлиги йили” деб эълон қилиниши ҳам бежиз эмас.

Ислом бирдамлигининг долзарблиги ҳозирда кенг тарқалаётган исламофобияга қарши курашишда муҳим омил саналади.

Маълумки, азалдан қардош Ўзбекистон ва Озарбайжон халқлари ўртасида тарихий дўстлик алоқалари мавжуд. Озарбайжон келгусида барча соҳалар каби диний соҳада ҳамкорлик алоқаларининг янада кенгайишидан манфаатдор.

Мусулмон давлатлари билан ўзаро ҳамкорлик ислом оламидаги юзага келаётган муаммолар, келишмовчиликлар ва қарама-қаршиликларни ечишда муҳим омил бўлиб хизмат қилади. 

Холид Эрен – Ислом тарихи, санъати ва маданиятини тадқиқ этиш маркази (ИРСИКА) бош директори:

Мусулмон дунёси турли муаммоларга дуч келаётган бугунги шароитда мамлакатлар ва халқларнинг ўзаро ҳамжиҳатлиги
ва бирдамлигини таъминлаш ҳар қачонгидан долзарб аҳамият касб этмоқда.

Уруш ва низолар, экстремизм ва терроризм, диний камситиш ва ксенофобия турли маданият ва эътиқодга мансуб шахсларнинг ўзаро тинч ва ҳамжиҳат яшашига тўсқинлик қилмоқда.

Марказий Осиё, хусусан Ўзбекистонда ислом ҳамкорлиги, бирдамлиги ғоясининг юксак даражада тарғиб қилинишини алоҳида таъкидлаш лозим. Бу ҳудуд тарихан тинчлик, хотиржамлик ва динлараро бағрикенглик, тотувлик ҳукм сурган ҳудуд ҳисобланади. Бир сўз билан айтганда, Ўзбекистон тинчликпарварлик ва бағрикенгликка мисол бўлиб хизмат қиладиган қадимий диёрдир. Шу сабабдан, Марказий Осиё ҳудудида цивилизациялараро муносабатлар ривожлангани, буюк олимлар етишиб чиққани, илмий мактаблар фаолият юритганини алоҳида таъкидлаш лозим.   

Акиф Ализода – Озарбайжон Миллий фанлар академияси президенти:

Исломда илм-фан, сиёсат ва давлат ҳақидаги мусулмон олимлари томонидан ёзилган китоблар ибодат ҳақидаги китобларга қараганда сон жиҳатидан кўплиги бу динда илм-фанга нақадар юксак эътибор қаратилганидан далолатдир. Ислом номи остида зўравонлик, қон тўкиш каби стреотипларни олимлар ва тадқиқотчилар йўқотишлари лозим ва мазкур конференция ана шу мақсадга хизмат қилишига ишонаман.

Ислом дини бағрикенг дин. Озарбайжон ҳудудида ислом дини давлат дини бўлгандан сўнг, бошқа дин вакиллари ҳеч қандай камситилишга йўл қўйилмаган. Ҳозирги кунда турли дин вакиллари тинч ва тотувликда, диний бағрикенглик тамойиллари асосида яшамоқда.

Шуни алоҳида қайд этиш лозимки, Озарбайжоннинг етук алломалари айнан Ўзбекистонда диёрида таҳсил олганлар.

Альбир Крганов – Россия мусулмонлари диний жамияти раҳбари, Москва шаҳри муфтийси:

Ўзбекистон қадимдан динлараро бағрикенглик ва цивилизациялараро мулоқот ривожланган юрт ҳисобланади. Бухорои шариф эса бизни тарбия қилган маскандир. Ўзбекистон юртида улуғ алломалар хоки бор. Уларнинг илмий меросини ўрганиш орқали бугунги кундаги таҳдидларга, хусусан, экстремизм, терроризмга қарши маърифат билан курашишни ўрганишимиз лозим. Бунга дунё ҳамжамияти катта эҳтиёж сезмоқда. Биз Ўзбекистоннинг диний соҳадаги тажрибасини ўрганишимиз ва кенг жамоатчиликка етказишимиз лозим. Ҳозирги кунда дунёдаги 1,5 миллиарддан зиёд мусулмонлар учун Ўзбекистон – диний-маънавий марказ дея бемалол айта оламан.  

Ўзбекистон мусулмонлар идораси ва Россия мусулмонлари диний жамияти ўртасидаги келишувга асосан кўплаб тадбирлар амалга оширилаётгани, жумладан ўзбекистонлик етук дин арбоблари Россиядаги Ўзбекистон фуқаролари орасида маърифий исломни тушунтириш ишларини олиб бораётганлари ва бу ўзининг ижобий натижасини бераётганини алоҳида эътироф этиш лозим.

Махсадбек Тохтамишов – Қирғизистон Республикаси муфтийси:

Ушбу конференциянинг аҳамияти жуда ҳам юқори. Мовароуннаҳр диёридан – Хоразм, Самарқанд, Бухоро каби шаҳарлардан чиққан буюк зотлар дунёга нур таратиб турганлар.

Икки Президент – Илҳом Алиев ва Шавкат Мирзиёевнинг саъй-ҳаракати, диний қадриятларга эътибори бўлмаганида бу каби конференциялар ўтказилмас эди. Шу нуқтаи назардан, раҳбарларга шукр қилишимиз керак.

Азалдан биз – қирғизлар ўзбеклар билан бир халқ бўлганмиз. Ўзбек устоз бўлса, қирғиз шогирд, қирғиз устоз бўлса, ўзбек шогирд бўлган. Тилларимиз, дилларимиз, бозоримиз, мозоримиз ҳам бир бўлган. Ўзбекистон ва Қирғизистон Президентлари чегара масаласида келишиб олгани бизни беҳад қувонтирди. Энди иқтисодимиз ҳам, ижтимоий ҳаётимиз ҳам юксалади.

Ҳар бири инсон ҳаёти мобайнида кўпроқ дўстлар, улфатлар орттиришни истайди. Уларнинг кўплиги, дилхушларнинг бисёрлиги – гўзал одоб-ахлоққа боғлиқдир. Дўстлар яхши кунингда ҳам, аксида ҳам ёнингда бўлса, ғамингни кўтариб, дардингни аритса, хурсандчилигингга шерик бўлса қандай яхши...

Аллоҳ таоло мўминларни ўзаро биродарликка, дўстлашиб, бирдамликда яшашга ундаб: «(Эй мўминлар!) Аллоҳнинг мустаҳкам арқони (Қуръони карим)ни маҳкам ушланглар, фирқаланманглар...», деб марҳамат қилган. Муқаддас динимиз тарихига назар ташласак, Расулуллоҳ (саллоллоҳу алайҳи ва саллам) ҳам саҳобаларга ўзаро дўстлашишни, дўстлашганда ҳам қиёматли дўст бўлишни тавсия қилганлар. Асҳоби киромлар (розияллоҳу анҳум) мана шу тавсига кўра кўплари ўзаро дўст бўлишган, аҳил-иноқ яшаганлар. Дўстлик, бирдамлик ҳисси шундайки, кишини қариндошларига, яқинларига нисбатан кўнглини мойил қилиб қўяди, уларга нисбатан ғамхўр қилади.

Ҳаким зотлардан бири бундай дейдилар: “Дўстлар уч турли бўлади. Уларнинг биринчи тоифаси гўёки таомга ўхшайди, ундан ҳеч ажрала олмайсан. Иккинчи тоифаси дорига ўхшайдики унга гоҳида ишинг тушади. Учинчи тоифаси эса, дардга ўхшайдики, уларга имкон қадар ишим тушмасин дейсан”.

Форс-тожик шоири Носир Ҳисравнинг бу борада машхур байти бор:

Чинакам дўст айтган ўгит-масал,

Сирти заҳар эрур, томири асал.

Дарҳақиқат, бу борада доно халқимиз “Дўст ачитиб гапиради, душман яширади”, деб бежиз айтмаган. Чунончи дўстимиз аччиқ бўлсада ҳақиқатни

айтади, камчиликларимизни ўзимизга айтадики ундан ҳалос бўлишимизни истайди. Дўстларнинг гапларига аҳамият бериш, улар қилган насиҳатларига қулоқ тутмоқ инсонга фойдадан ҳоли бўлмас.

“Аллоҳ таоло инсонларни дўстлашишга, бирдамликка чорлаган, Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳам кўп ҳадисларида бунга ишора қилганлар, уламолар ҳаётларида буларни татбиқ этган”, деб дуч келган киши билан дўстлашиб кетаверамизми?! Йўқ, албатта. Чунки динимиздаги бу борадаги кўрсатмалар яхши дўстлар орттиришга қаратилган. Яхши дўст бўлмаган, сизга чин дўстликни изҳор қилсаю, амалан бошқача аниқроғи аксинча бўлса у кимса мунофиқ бўлади.

Жалолиддин Румий ҳазратлари бу борада бундай деганлар: “Кимлар билан юрганингизга, кимлар билан дўст бўлганингизга эътибор беринг. Зотан, булбул гулга олиб боради, қарға эса ахлатга!”.

Технология ривожланиб бормоқда, интернет кўп тарафлама қулайликлар тақдим этмоқда дейилган вақтлар ҳам ортда қолди. Чунки буларнинг аксари эскириб бўлди. Интернетни кириб келганига, турмушимизнинг бир қисмига айланиб қолганига ҳам анча бўлди. Аммо шунча вақт ўтди ҳамки, ундан оқилона, фойдали бўлган ўринларда ишлатишга келганда ҳануз оқсамоқдамиз. Узоғимизни яқин, оғиримизни енгил қилиб берган интернетдан унумли ишларгагина фойдаланиш масаласи ҳамон долзарб ва оғриқли ҳолат бўлиб қолмоқда. Кимлардир суҳбат, ёзишмалар манбаи бўлган тармоқлардан ўзининг ғаразли мақсади йўлида фойдаланса, бошқаси бузғунчилар сафини кенгайтириш йўлида қўлламоқда. Яна бошқаси эса, миллатчилик, ирқчилик ва беҳаёлик сингари ахлоқсизликлар билан  интернетни булғамоқда.

Интернет орқали дўстлашиш одати пайдо бўлгани, оммалашиб кетгани етмаганидек энди муқаддас ва нозик масалалардан бири бўлмиш турмуш қуриш ҳолатлари ҳам тобора кўпайиб бормоқда. Бу ҳолат кўп ҳолларда ачинарли тусларга олиб келмоқда. Муқаддас оиланинг барбод бўлиши, бегуноҳ гўдакларнинг етим қолиши, бир нечта оилаларнинг ўзаро низолашишига сабаб бўлмоқда.

 Интернетда сизга дўстликни таклиф қилган киши ким, қаерда яшайди, қайси миллат, динга мансуб, эътиқоди қанақа ва ҳоказоларни ўзингизга бирор марта бериб кўрдингиз-ми? Мана шу дўстликнинг оқибати қандай интиҳо топишига-чи? Дўстлик таклиф килган кишининг мақсади қандайлиги борасида интернет сизга аниқ маълумот тақдим эта олади-ми?

 Соғлом эътиқод масаласи ҳар нарсадан устун турадиган масала ҳисобланади. Сизнинг соғлом эътиқодингизга ўша “дўстингиз” путур етказишидан қўрқмайсиз-ми? Қанчадан-қанча кимсалар бундай “дўстликнинг оқибати” ўлароқ ўз Ватанига хоинлик қилиб, муқаддас динига бўхтонларни, уйдурмаларни тўқишгача бораётганлиги борасида айнан интернетда ўқимадингизми ёхуд зиёлилардан эшитмадингизми?

Огоҳ бўлинг! Ҳар қандай дўстликнинг замирида муайян мақсад ётади. Кимдир чин маънода дўстлашса, бошқаси ўз мақсадини амалга ошириш йўлида дўстлашади. Шундай экан, дуч келган кишилар билан дўстлашиб, шахсий маълумотларни унга тадим этиб, унинг кўрсатмаларига амал қилавериш, йўриғига юриш чинакам нодонлик ва  илмсизликдан ўзга нарса эмас.

Ижтимоий тармоқларнинг жамиятга ва унинг бирлигига таҳдид экани борасида жамиятшунос олим Шерри Теркл бундай дейди: “Ижтимоий тармоқлардаги суҳбатлар инсонийликни барбод қилаётган аҳмоқликнинг янги кўринишидир”.

 Абутолиб ИСАҚОВ  

Фарғона вилояти Олтиариқ тумани “Оқ масжид» жоме масжиди имом-хатиби

Бировнинг ҳаққи борасидаги илмларни билиш ҳамиша муҳим бўлган. Айни пайтларда халқимиз саводхонлиги ортиб, маънавият-маърифат жиҳатидан юксалиши оқибатида ҳалол-ҳаромни, бировнинг ҳаққини ўзлаштиришнинг салбий оқибатларини билгани сайин бу борада аниқроқ билимларга эга бўлишга интилмоқда.

Бир илмли кишининг ҳузурига ҳамқишлоқлар биргаликда бориб сўрашди: “Биз деҳқонлардан узумни яшикларда оламиз. Бироқ уларнинг барчасининг вазни бирдек эмас. Аммо бир хилда умумий вазн белгилаб олганмиз. Аниқроқ айтадиган бўлсак, битта яшикдаги узумнинг вазни 8,5 кг чиқса, ундан соф узум учун 7,5 кг ҳисобланади ва мана шунга асосан деҳқонга ҳақ берилади. Яшикларнинг баъзилари 1кг чиқмайди, таҳминан 850-900 грамм чиқади. Бунга шариат қандай қарайди?”.

Донишманд: “Дўстим, сиз 100-150 грамм ҳақида гапиряпсиз. Қиёматда заррасига қадар сўраласиз. Шундай экан жуда хушёр бўлинг”, деб жавоб берди.

  Аллоҳ таоло Қуръони каримда: «Ким зарра оғирлигида ёмонлик қилса ҳам кўради» (Залзала сураси, 8-оят), деб марҳамат қилган. Яъни, кимики зарра миқдорда яхшилик ёхуд унинг аксини қилса, албатта унинг оқибатини кўради.

Пайғамбаримиз Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Албатта қиёмат кунида нақирдан ҳам, қитмирдан ҳам сўраласизлар”, деганлар. Яъни, қиёмат кунида ҳурмонинг данаги устидаги юпқа пардасимон пўстоғидек ёки данаги учидаги кичкина нуқтачадек амал қилинадиган бўлса ҳам сўралади.

Бозорга боргандим. Сотувчи картошка тортаётган экан. Тарозу айтилган вазнга келгандан кейин сотувчининг қўлида бир-икки дона картошка қолганди олувчи амаки: “Ташласанг-чи, деҳқонмисан?” деб киноя қилдилар ва ўша картошкаларни ҳам халтасига солиб, фақат ўзи айтган килограмм учун пул тўладилар, холос. Вазиятни кўриб туриб амакига рости ачиниб кетдим. У киши бировни ҳаққига омманинг кўз ўнгида ҳиёнат қилаётганди. Сотувчи уни ноиложликдан қўшиб қўяётганини юзидан пайқаб олиш қийин эмасди. Минг афсуски, бу каби ҳолатлар бозорларимизда кўп учрамоқда. Биров тарозидан уриб қолса, бирови алдаб сотади.

Абутолиб ИСАҚОВ,

Фарғона вилояти Олтиариқ тумани “Оқ масжид” жоме масжиди имом-хатиби

Муҳтарам халқаро конференция қатнашчилари! 

Ҳурматли меҳмонлар! 

Сизларни табаррук Ўзбекистон заминида қутлаш ва ўзимнинг чуқур ҳурмат-эҳтиромим ва эзгу тилакларимни изҳор этишдан ғоят хурсандман. 

Бугунги анжуман Озарбайжон Республикаси Президенти, муҳтарам Илҳом Гейдарович Алиевнинг 2017 йилни Озарбайжонда Ислом бирдамлиги йили, деб эълон қилиш тўғрисидаги ташаббусига ҳамоҳанг экани билан эътиборга сазовордир.

Шу муносабат билан биз Ўзбекистонда дўст Озарбайжон Президентининг ташаббусини юксак баҳолашимизни таъкидлашни истардим. 

Маълумки, бизнинг Ватанимиз минг йиллар давомида турли цивилизациялар мулоқотга киришган ва бир-бирини тўлдирган Буюк ипак йўлининг муҳим чорраҳасида жойлашган. Бу заминда турли маданият ва дин вакиллари тинч-тотув ва ҳамжиҳатликда яшаган. Мусулмон дунёси тараққиётида улкан роль ўйнаган халқимиз менталитетининг асосини том маънодаги бағрикенглик, олижаноблик ва эзгулик каби фазилатлар ташкил этади. 

Мовароуннаҳрнинг гўзал ва бетакрор шаҳарлари, аввало, Самарқанд, Бухоро, Тошкент, Хива кўп асрлар давомида ислом илм-фани, маданияти ва бутун мусулмон цивилизациясининг марказлари сифатида шуҳрат қозонган. Бу саховатли заминдан Имом Бухорий, Имом Термизий, Имом Мотуридий, Абу Мўъин Насафий, Бурҳониддин Марғиноний, Баҳоуддин Нақшбанд каби кўплаб буюк аллома ва азиз-авлиёлар етишиб чиқди. 

Инсоният тарихидаги ноёб ҳодиса бўлган мусулмон Ренессанси ана шу буюк аждодларимизнинг диний бағрикенглик ва инсонпарварлик борасидаги эзгу ғоялари билан йўғрилган эди. Бу ғоялар бизнинг давримизда, Ўзбекистон мустақиллиги йилларида алоҳида, янада теран маъно-мазмун касб этиб бормоқда. 

Мамлакатимизда бағрикенглик маданиятини юксалтириш, миллатлар ва конфессиялараро ўзаро бир-бирини тушуниш ва ҳамжиҳатликни мустаҳкамлаш, ёш авлодни шу асосда тарбиялаш давлат сиёсатининг устувор йўналишларидан бири сифатида белгиланди ва бундай ёндашув ижобий натижа бермоқда. 

Бугунги кунда юртимизда 130 дан зиёд миллат ва элат, 16 та конфессия вакиллари тинч-тотув, дўст-иноқ бўлиб яшамоқда. Уларнинг тўлақонли маънавий ҳаёт кечириши, ўз анъана ва урф-одатларини ривожлантириши, миллий ва диний байрамларини нишонлаши учун барча шароитлар яратилган. 

Маълумки, Ўзбекистон аҳолисининг 94 фоизи асосан сунний мазҳабга мансуб мусулмонлардир. Уларнинг орасида шиа мазҳабига мансуб юртдошларимиз ҳам бор, лекин бу икки мазҳаб вакиллари ўртасида ҳеч қачон низо ва зиддиятлар юзага келмагани эътиборга моликдир. Бизнинг кўп миллатли ва кўп конфессияли жамиятимизда ҳамкорлик, ўзаро ҳурмат ва бирдамлик муҳитини мустаҳкамлаш бугунги кунда Ўзбекистонни янада ривожлантириш бўйича амалга оширилаётган Ҳаракатлар стратегиясининг асосий йўналишларидан бири ҳисобланади. 

Ўйлайманки, бу масала айнан бугунги кунда, дунёнинг турли минтақаларида кескинлик ва радикализм кучайиб, диний экстремизм ва терроризм тобора авж олиб бораётган ҳозирги вақтда айниқса муҳим ва долзарб аҳамиятга эга. 

Шу маънода, Ўзбекистон БМТ Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида "Маърифат ва диний бағрикенглик" деб номланган махсус резолюцияни қабул қилиш ташаббуси билан чиққани чуқур мантиқий асосга эгадир. Зеро, муқаддас динимиз бағрикенгликка, эзгу амаллар ва бахту саодатга олиб борадиган йўл айнан маърифат эканини алоҳида уқтиради. 

Ислом динининг тинч-осойишта ҳаётга, бошқа халқларга ҳурмат, меҳр-оқибат кўрсатиб яшашга даъват этадиган асл инсонпарварлик моҳиятини ҳар томонлама ўрганиш ва тарғиб этишга Ўзбекистонда катта аҳамият берилмоқда. Мамлакатимизда Тошкент ислом университети, Тошкент ислом институти, Бухоро шаҳрида Мир Араб ислом институти, 9 та мадраса фаолият кўрсатмоқда, пойтахтимизда Ислом цивилизацияси маркази, Самарқандда эса Имом Бухорий номидаги халқаро илмий-тадқиқот маркази ташкил этилмоқда. 

Ҳурматли анжуман иштирокчилари! 

Бугунги кунда бутун дунё, айниқса, ислом ҳамжамияти даврнинг таҳликали таҳдидлари билан юзма-юз турибди. Ислом динини сиёсийлаштириш ва мусулмон ёшларни радикаллаштириш борасидаги уринишлар бундай хатарларни ўта жиддий таҳлил қилиш, баҳолаш ва уларга муносиб жавоб беришни тақозо этмоқда. 

Дунёдаги айрим доиралар исломга қарши кайфиятни кучайтирган ҳолда, ислом динини терроризм мафкураси билан боғлашга уринаётганини минг афсус билан қайд этишга тўғри келади. Бу омил ислом оламини янада жипслашишга чорламоқда. Ислом ҳамжиҳатлиги жаҳондаги кескинликни юмшатишда муҳим роль ўйнаши мумкин. 

Биз муқаддас динимизни азалий қадриятларимизнинг мужассам манбаи сифатида беҳад қадрлаймиз. Биз буюк динимизни зўравонлик ва қон тўкиш билан бир қаторга қўядиганларни қатъий қоралаймиз ва улар билан ҳеч қачон муроса қила олмаймиз. Ислом дини бизни эзгулик ва тинчликка, ҳаётда асл инсоний фазилатларни қарор топтиришга даъват этади. 

Шу муносабат билан, фақат барча мусулмон мамлакатлари билан биргаликда энг муҳим вазифани, яъни, улуғ аждодларимиз диний-маънавий меросининг ажралмас қисми бўлган мусулмон ахлоқ-одоб қоидаларини, жумладан, мўътадиллик, муроса қилиш, тинчлик-хотиржамлик ва бир-бирини ўзаро тушуниб яшашга интилиш каби олижаноб фазилатларни асраб-авайлаш ва бугунги реал вазиятни ҳисобга олган ҳолда бутун жаҳон ҳамжамиятига етказишдек ғоят муҳим вазифани ҳал қилишимиз мумкин, деб таъкидлаш ўринлидир. 

Қадрли дўстлар! 

"Ислом ҳамжиҳатлиги: Ўзбекистон ва Озарбайжон мисолида" халқаро конференцияси ислом динининг асл қадриятларини асраб-авайлаш, мусулмон давлатлари ўртасида дўстлик ва ҳамкорлик ришталарини мустаҳкамлаш, уларнинг равнақ топиши ва фаровонликка эришишдек эзгу мақсад йўлида хизмат қилишига ишонаман. 

Анжуман иштирокчиларига мустаҳкам соғлик, тинчлик ва омонлик ҳамда конференция ишининг самарали бўлишини тилайман. 

Шавкат МИРЗИЁЕВ,
Ўзбекистон Республикаси Президенти

Бугун пойтахтдаги Симпозиумлар саройида “Ислом ҳамжиҳатлиги: Ўзбекистон ва Озарбайжон мисолида” мавзуида илмий-амалий конференция бўлиб ўтди.

Унда Ўзбекистон, Озарбайжон, Россия, Украина, Туркия, Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон, Туркманистон, Ирландия, Германия ва бошқа давлатлар ҳамда диний конфессияларнинг олиму уламолари иштирок этди.

Анжуманда Ўзбекистон Республикаси Бош Вазири Абдулла Орипов ҳам қатнашди.

Анжуманни Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита раиси, Ортиқбек Юсупов ва Кавказ мусулмонлари идораси раиси, МДҲ динлараро кенгаш ҳамраиси, Кавказ халқлари Олий диний кенгаши раиси, Шайхулислом Оллоҳшукур Пошшозода очиқ деб эълон қилишганидан сўнг Ўзбекистон Республикасининг давлат маслаҳатчиси Хайриддин Султонов Президент Шавкат Мирзиёевнинг анжуман иштирокчиларига йўллаган табрик сўзларини ўқиб эшиттирди. Сўнгра Озарбайжон Республикасининг Диний ташкилотлар билан ишлаш қўмитаси раиси Мубориз Қурбонўғли анжуман иштирокчиларига Озарбайжон Президенти йўллаган табрикни етказди.

Анжуман ишига Дин ишлари бўйича қўмита раиси Ортиқбек Юсупов раҳбарлик қилди.

Биринчи сўз Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимовга берилди. Муфтий ҳазратлари “Тинчликни қадрлаш – олий фазилат” мавзуидаги нутқини меҳмонларни юртимизга келгани билан қутлаш билан бошладилар. Сўнгра ўзбек ва озар халқи қадим-қадимдан дўстона алоқада бўлиб келгани, айниқса, икки халқ зиёлилари, ижодкору олимлари ўртасида устоз-шогирдлик анъаналари кўп асрлик тарихга эга эканига эътибор қаратдилар ҳамда тинчликнинг бебаҳо неъмат эканини ояти карималар, ҳадиси шарифлар билан таърифладилар. Маърузаси ниҳоясида меҳмонларни ташрифи билан яна бир бор қутлаб, уларни Тошкент, Самарқанд, Бухородаги қадамжоларга зиёратга таклиф қилдилар.

Туркия Республикаси Диний бошқармаси раиси Доктор Али Эрбаш “Бағрикенгликни мустаҳкамлашнинг ижтимой омиллари”;

Озарбайжон Республикасининг Диний ташкилотлар билан ишлаш қўмитаси раиси Мубориз Қурбонўғли “Ислом ҳамжиҳатлиги: Озарбайжон жавоби”;

Ислом Ҳамкорлик Ташкилоти қошидаги Ислом тарихи, маданияти ва санъати ташкилотининг Истамбулдаги (IRCICA) маркази бош директори, доктор Халит Эрен “IRCICAнинг ислом тарихи, маданияти ва санъатига доир фаолияти”;

Озарбайжон миллий академияси президенти, академик Акиф Ализода “Диний бағрикенглик – халқлар ўртасидаги тинчлик кафолати”;

Миллий Мажлис депутати, Парламентдаги озарбайжон-ўзбек дўстлиги гуруҳи раҳбари Элдор Иброҳимов “Динлараро бағрикенглик – жамиятдаги тинчлик ва барқарорлик гарови”;

Миллий Мажлис депутати, Парламент қўмитаси раиси Сиёвуш Наврўзов “Озарбайжондаги диний бағрикенгликнинг тарихий-фалсафий асослари”;

Карачаева-Черкес Республикаси мусулмонлари диний бошқармаси раҳбари, Шимолий Кавказ мусулмонларининг мувофиқлаштирувчи маркази раиси, муфтий Исмоил Бердиев “Такфирчилик” ва ундан ислом ҳамжиҳатлигига қарши сиёсий куч сифатида фойдаланилаётгани”;

Кавказ мусулмонлари идораси раиси, МДҲ динлараро кенгаш ҳамраиси, Кавказ халқлари Олий диний кенгаши раиси, Шайхулислом Оллоҳшукур Пошшозода “Тинчликни сақлашда диннинг ўрни” каби долзарб мавзуларда нутқлар сўзладилар.

Маърузалар тинланганидан кейин ярим соат муҳокамага вақт ажратилди ва анжуманнинг биринчи қисми ниҳоясига етди.

Анжуман иштирокчиларини Тошкент шаҳар ҳокимияти “Наврўз” ресторанида тўкин дастурхон безаб меҳмон қилди. Анжуман қатнашчилари тушликдан сўнг тоза ҳавода эркин суҳбат қилиб, эсдалик учун суратга тушдилар.

Анжуманнинг иккинчи қисмига Аҳаджон Ҳасанов ва Салмон Мусаев бошчилик қилдилар.

Унда академик Неъматулло Иброҳимов “Ўзбек ва рус тилларида Ислом энциклопедиясини тузиш бўйича таклиф ва мулоҳазалар”;

Германия Республикасининг Франкфурт шаҳридаги Европа-турк мусулмон уюшмаси президенти Мусо Сардор Чалабий “Бугунги исломий дунёқарашда диний бағрикенглик муаммолари”;

Тошкент ислом университети ректори Равшан Абдуллаев “Ўзбекистондаги диний таълимнинг бугунги ҳолати”;

Россия мусулмонлари диний ташкилоти раиси, Москва шаҳри муфтийси  Альбир Крганов “Дин ва ижтимоий ҳамкорлик”;

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари, Шайх Абдулазиз Мансур “Тинч-тотув яшашнинг мусулмонча модели, ўзаро ҳурмат-эҳтиром ва маданий алоқалар”;

Шимолий Осетия-Алания Республикаси муфтийси Ҳожимурод Гацалов “Ислом ҳажиҳатлигининг янги, хатарли даврдаги роли”;

Тошкент ва Ўзбекистон митрополити Викентий “Православ черковининг дўстона муносабатлар ва ёшларнинг тарбиясига доир фаолияти”;

Кавказ мусулмонлари бошқармаси раисининг биринчи ўринбосари, муфтий Салмон Мусаев “Диний ва ижтимоий ҳамкорлик”;

Ўзбекистондаги Ислом тараққиёти маркази раҳбари Шоазим Мунавваров “Ислом ҳамжиҳатлиги: Ўзбекистон тажрибаси”;

Озарбайжон Республикаси Диний ташкилотлар билан ишлаш қўмитаси раиси ўринбосари Гундуз Исмоилов “Озарбайжонда давлат ва дин муносабати”;

Украина мусулмонлари диний бошқармаси раиси, муфтий Аҳмад Тамим “Ислом ҳамжиҳатлигини мустаҳкамлашда халқаро илмий ҳамкорликнинг роли”;

Рим-католик черкови епископи Ежи Мацулевич “Ўзбекистондаги Рим-католик черковининг тўлақонли фаолият юритиши учун яратилган шароитлар”;

Рус православ черковининг Боку ва Озарбайжон Епархи Архиепископ Александр “Диний бағрикенглик ва янгича дунёқараш муаммолари: ўтмиш ва бугун”;

Ўзбекистон Библия жамияти бош котиби Холматжон Аширов “Ўзбекистон Республикасида диний бағрикенгликнинг таъминланиши”;

Халқаро ислом миссияси президенти, муфтий Шафиқ Пшихачев “Ёш авлод тарбияси муаммоси ва маърифат тарқатиш борасида ҳамкорликда фаолият юритишнинг аҳамияти”;

Ўзбекистон Дин ишлари бўйича қўмита раисининг ўринбосари Ўткир Ҳасанбоев “Ёшлар ўртасида диний экстремизм мафкураси тарқалишига қарши”;

Озарбайжон тоғли халқи яҳудийлари жамоаси раҳбари Милих Евдаев “Толерантликни шакллантиришда интегратив функциянинг роли” мавзуида маъруза қилди.

Анжуман иштирокчиларининг таассуротлари:

Қирғизистон Республикаси муфтийси Максатбек Токтомешов:

– Бу анжуманга келганларнинг аксари бир-биримизни танидик. Чунки илгари муфтиятимиз битта эди. Бизнинг ота-боболаримиз шу маконда – Тошкентда, Бухорода таълим олган. Биз ўз мамлакатимизда янги диний таълим муассасалари очишни режалаштиряпмиз. Аммо ҳозирги вақтда ана шу заминдаги ўқув даргоҳларидан фойдаланмоғимиз керак. Негаки, бу ерда азалий диний тажриба, катта илмий база бор. Ҳозир анжуманда ўтириб туриб ана шуларни ўйладим. Муфтиятимиз ажралиб кетганидан сўнг маслаҳатлашиб туришлар ҳам камайиб кетди. Анжуман ана шу илиқ муносабатларимизни қайта тиклаш сари қўйилган дадил қадам бўлди.

Кавказ мусулмонлари бошқармаси раисининг биринчи ўринбосари, муфтий Салмон Мусаев:

– Бундай анжуманларни кўп ўтказиш керак. Чунки мусулмон давлатлари вакиллари бирлашмоғи зарур. Бундай анжуманлар динимиз душманларига қарши курашишда ёшларни жипслаштиради. Инсон зотининг гуноҳлари кўп, улардан покланиш учун шариат ва тариқат зарур. Озарбайжон ҳам Ўзбекистонга ўхшаб авлиёлар бўстони. Давлат биз диний соҳа вакилларига ҳамма шароитни яратиб бериб турибди. Бундан оқилона фойдаланмоғимиз зарур. Шуни ёдда тутайликки, биз бўлмасак ҳам ислом гўзал бўлади. У бизга эмас, биз унга муҳтожмиз.

Тошкент ва Ўзбекистон митрополити Викентий:

– Озарбайжонда йилнинг “Ислом маданияти йили” деб аталиши, менимча, ҳамма динларга алоқадор. Ўзбексион ҳам шундай толерант давлат. Бу юртда динлар орасида бирор марта келишмовчилик юз бермади. Биз ана шу тинчликни сақламоғимиз, уни бошқаларга ҳам ўрнак қилиб кўрсатмоғимиз даркор. Бунинг учун айни мана шу каби анжуманлар асқатади – Бугун Ўзбекистонда, эртага Озарбайжонда, ундан Россияда... Ўзбекистон ва Россия президентлари ҳамкорликда ишлашимиз керак, бизни боғлаб турадиган муштарак бир тушунча бор. У – юксак ахлоқдир. Ахлоқли инсонларни етиштиришда исломнинг катта ўрни бор. Зотан, Ислом – бирлаштирувчидир.

Россия мусулмонлари диний ташкилоти раиси, Москва шаҳри муфтийси  Альбир ҳазрат Крганов:

– Хотирам панд бермаса, сўнгги йигирма йил ичида бундай катта анжуман бўлмаган эди. Бу анжуманни ташкиллаштирганларга раҳматлар айтаман. Анжуманнинг динимизнинг софлигини сақлашдаги аҳамияти катта. Одамлар динни тўғри тушунса, унга оғишмай амал қилса, низолар бўлмайди. Ҳамма кўнгилсизликлар динда, эътиқодда тойиб кетишдан бошланади. Бир эсга олинг, араб давлатларида нима бўлди. Олдинига катта-кичик низолар қилди. кейин жанжал катталашди, охир-оқибат, давлатини ҳам, давлатбошисини ҳам бой бериб қўйди...

Бу ерда тажриба алмашинади, фикрлашилади, истиқболли режалар тузилади... янада муҳими, иймонлашилади, бир-бирига яқин турган дўстлар бир-бирининг юрагининг зарбини эшитади.

Шимолий Осетия-Алания Республикаси муфтийси Ҳожимурод Гацалов:

– Анжуман ташкилотчиларига фақат миннатдорчилик билдириш керак. Илгари мусулмонларга қарши бошқалар урушар эди. Энди эса мусулмонлар, миллатдошлар, қариндошлар ўзаро урушмоқда. Бу динимиз кўрсатмаларига мутлақо зид ҳаракат эмасми! Ҳозирги вақтда мусулмонлар қаттиқ синов остида қолган. на шу синовдан фақат бирдамлик, ҳамжиҳатлик, аҳил-иноқлик билан ўтиб оламиз. Анжуман ана шу ишларга муҳим ҳисса бўлиб қўшилди.

Дамин ЖУМАҚУЛ