Қиш. Тунлар ҳамон узайишда давом этмоқда. Мўмин-мусулмонлар шу кунларга: яна қорларни, музларни кўрадиган кунларга етказганига шукр қилиб, зикрларини ва ибодатларини кўпайтирмоқда.

Динимиз покликни талаб этгани боис кишиларимиз намозга бораётганда ёки бошқа иш билан юрганда кийимига лой сачраган бўлса, уни нима қилиш керак, ўша лой сачраган жойин ювиш керакми ёки кийимнинг ҳамма жойин ювиш зарурми дея ўйланиб қолади. Бу иккисининг қайси бирини қилса ҳам жамоатдан қолиб кетади. Аммо Аллоҳ таолонинг меҳрибонлигини қарангки, бу ишнинг иккаласини ҳам қилиш шарт эмас экан. Чунки унинг асли пок экан. “Мусаннаф”да бир қатор тобеинлардан бундай ривоят қилингани келтирилган: “Улар ёмғирдаги сув ва лойни кечиб, масжидга кирар ва намоз ўқир эдилар”.

Қиш фаслида шаҳарда таҳорату ибодат унчалик қийинчилик туғдирмайди. Чунки масжидларимизнинг таҳоратхоналаридаги қулайликлар таҳорат қилаётган кишига роҳат-фароғат бағишлайди. Ҳамма жой топ-тоза, чароғон, жўмракни бир тарафга қаратиб сал қиялатсангиз, иссиқ сув келади; аксини қилсангиз, совуқ сув; ўртасига қўйсангиз, илиқ сув. Муаттар ҳидли совунларни айтмайсизми. Юз-қўл учун, оёқ артиш учун алоҳида сочиқлар, яна шамоллатиб қуритгичлар ҳам бор. Яна таҳоратни тугатиб чиқаётганингизда масжид ходимлари  мушки анбар ҳам суриб қўйишади.

Намозхонага кирсангиз, юмшоқ гиламлар тўшалган, иссиққина, кўплаб масжидларда иссиқ пол қилинган. Ўша ерда ўтириб намоз бошлангунча токчаларга териб қўйилган китобларни мутолаа қиласиз, ҳатто намоз тугагандан кейин ҳам кетгиси келмайди одамнинг. 

Фақат шу фаслда сафарга чиқиб қолган киши ёки қишлоқ жойда яшайдиган намозхонларнинг ҳозирча бир оз машаққатлари бор. Бироқ  ана шу машаққат учун аслида жуда катта савоблар олар эканмиз. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Оллоҳ у билан хатоларни ўчириб, даражаларни кўтарадиган нарсага кўрсатма берайми?" дедилар. Саҳобалар: "Ҳа, кўрсатма беринг", дейишди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Қийинчилик пайтида таҳоратни мукаммал тарзда адо этиш, масжидга қадамни кўпайтириш ва намоздан кейин намозни кутишдир. Мана шу риботдир (марғуб бўлинган нарса)", дедилар (Имом Муслим ривояти).   

Қозий Иёз: "Қийинчилик пайтида таҳоратни мукаммал тарзда адо этишдаги машаққат дейилганда, қаттиқ совуқ, жасаднинг совуқ қотиши ва шунга ўхшаш нарсалар назарда тутилган", деган.

Буни қарангки, намознинг вақти ичида ҳам вақти бўлар экан. Ёзнинг жазирамасида пешинни бир оз салқинлатиб ўқиганимиздек, қишнинг қаҳратонида пешинни вақти киргани заҳоти ўқиб олсак фойдали бўлар экан. Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилиб деди: "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам совуқ қаттиқ бўлса, намозни эрта ўқирдилар. Агар иссиқ қаттиқ бўлса, намозни совутардилар (яъни аввалги вақтидан кечиктирардилар)". (Имом Бухорий ривоят қилган). 

Имом Термизий ана шу ҳадиснинг маъносини тушунтириб: "Бу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг асҳоблари ва улардан кейинги аҳли илмлар ихтиёр этган нарсадир, зеро, намоздан қасд қилинган нарса хушуъ ва қалбнинг ҳузуридир, қаттиқ совуқ ва қаттиқ иссиқ намозхонни машғул қиладиган нарсалар жумласидандир", деган экан.

“Ҳикмат излаганга ҳикматдир дунё” деганларидек, қиш фаслининг ҳам ҳикматлари жуда кўп ва уларни ўрганилиб борилаверса, совуқни ҳам, узун тунларни ҳам ёқтириб қоларкан одам. Айниқса, қиш фасли рўза тутишга ғоят қулай фасл. Зотан,  Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Қишдаги рўза, салқин (роҳатли) ғаниматдир", дедилар (Имом Аҳмад ривояти).

Бинобарин, қиш кунларида рўза тутиш тушликни бир оз кечикиб қилишдек гап. Энг муҳими, чанқамайсиз, жигарингиз куймайди, қорнингиз очадиган вақтда ўзи ифтор вақти кирган бўлади.

Шундай экан, ана шундай қулай фурсат, ғанимат дамлардан фойдаланиб қолайлик, азизлар!

ЎМИ матбуот хизмати

Мана, жонажон диёримизга қиш фасли ҳам кириб келди. Кунлари қисқа, тунлари узун – қиш. Ушбу фаслда кечаларнинг узайиши бошқа вақтларда қилолмаган солиҳ амалларни бажаришимиз учун қулай фурсатлар: оила аъзоларимиз билан суҳбатлашиш, яқинлар ва қариндош-уруғлар ҳолидан хабар олиш, китоб ўқиш каби имкониятларни беради.

Қишда одамлар кўпроқ намоз ўқишга, рўза тутишга мойил бўлади. Қиш қазо намозларини ўқишга ҳам жуда қулай фасл ҳисобланади. Чунки куннинг иссиғида одам кўп намоз ўқий олмайди: иссиқ танасини ланж қилади ва саждага борганда бошига кўп қон қуйилгандек туйилиб, одам оғирликни ҳис қилади. Аммо қишда ундай эмас.

Ғайратли кишилар қишнинг узун тунлари таҳажжудга ҳам туради. Сокин тун бағрида роҳатланиб таҳорат олади, намоз ўқийди, Қуръон тиловат қилади. Ҳамма уйқуда, фақат Аллоҳ ва обид сўзлашмоқда – обид роз айтмоқда, Аллоҳ таоло тингламоқда.

Банда ширин уйқуни енгиб тургани учун Аллоҳ ундан бир дардни кўтаради; таҳорат олиб танаси енгил тортганда, унга соя солиб келаётган яна бир дардни аритди; намоз ўқиб руҳи енгил тортганда эса ҳаммасини жамлаб уни касалликдан фориғ этди; қалбини эса қурумдан тозалади, кўнгли юмшаб кўзидан оққан ёш қалбидаги қурумларни ювиб кетди. Жисми ва руҳи покланган инсонга файз эшиклари очилди. У Қуръони каримни ўқир экан, муқаддас Китобнинг ҳар бир ҳарфи унга мўъжиза бўлиб кўрина бошлайди. Чунки Аллоҳ таолонинг фаришталари бу банда ҳаққига ўша ҳарфлар миқдорича истиғфор айтди.

Қазо рўзаси бор кишилар ва нафл рўзаси тутишни ният қилганлар ҳам қишда рўза тутишга уринади. Чунки қишда кундузлари қисқа бўлади, бир зумда қоронғу тушади. Аммо бу асосий сабаб эмас. Асосий сабаб шундаки, тунда вақтида уйқуга ётган мўмин тун узунлиги боис саҳар вақтига келиб уйқуга тўйиб туради. Юқорида айтилган ибодатларни қилганидан сўнг унинг кўнгли рўзага ҳам мойил бўлади. Зеро, рўза ўша ибодатларнинг давоми бўлгани қандай яхши. Қолаверса, ҳадиси шарифда
"Қиш мўъминнинг баҳоридир. Кундузлари қисқалиги учун рўза тутади, кечалари узун бўлгани учун туриб намоз ўқийди" (Аҳмад, Абу Яъло, Байҳақий).

Ўзи нима учун қишда шундай бўлади? Куз, ёз, баҳордагидан кўра, қишда одам тақводорроқ, бошқаларга нисбатан ҳам меҳрибонроқ бўлиб қолади? Бунинг сабаби ҳам ҳадиси шарифда жуда чиройли таърифланган экан: "Одам боласининг қалби қишда юмшайди. Шундай. Чунки Аллоҳ толо Одамни тупроқдан яратган. Тупроқ эса қишда юмшайди" (Суютий, ал-Муттақий).

Шундай экан, бу фаслдан – Аллоҳ таолонинг иноятидан фойдаланиб қолишга, янада кўпроқ ибодат қилишга, барчамизга насиб айласин.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Фарзанд – улуғ неъмат, дунё ҳаёти зийнати, шунинг баробарида, Аллоҳ таолонинг омонати. Бу неъматга етган ота-она унинг қадрига етмоғи, шукрлар айтиб, фарзанд олдидаги ота-оналик бурчларини пухта адо этиб, унга яхши  тарбия бериб вояга етказмоғи лозим.

Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қилиб айтдилар: «Кишининг ўз фарзандини чиройли одоб-ахлоқ билан тарбиялаши кўп миқдордаги нафл садақасидан яхшироқдир» (Термизий ривояти).
 Яна бир ҳадисда:

«Ота боласига гўзал одобдан яхшироқ нарсани бера олмайди» (Термизий ривояти) дейилган.    

“Бекордан Худо безор”, дейди доно халқимиз. Ёшларимиз турли мутаассиб гуруҳлар таъсирига тушиб қолмаслиги учун уларнинг бўш вақгини унумли ўтказиш, касб-ҳунар, фойдали меҳнатга ўргатиш, турли тўгараклар фаолиятини жонлантириш, спорт клубларида қулай имкониятлар яратиб бериш муҳимдир.

Айни кунда кўплаб ёшлар бўш вақтларини интернетда, хусусан, турли ижтимоий тармоқларда ўтказмоқда. Ижтимоий тармоқларда кўплар янги-янги дўстлар орттириб, узоқдаги “яқин”лари билан мулоқотда бўлмоқда.

Бунинг нимаси ёмон дерсиз? Тўғри, гўёки бунинг ёмон жойи йўқдек. Аммо интернет тармоқларида тарқатилаётган турли маълумотлар, рекламалар борки, улар алдов ва ғаразли мақсадларга йўналтирилган. Жумладан,  жиноий тўдаларнинг айёрона таклифлари ҳам борки, уларга ёшларимиз осонгина ишониб қолмоқда. Улар тақдим этаётган турли сўровнома ва анкеталарни тўлдираётган ёшларимиз уларнинг кимлигини билмай, сўраб-суриштимасдан таклифларига рози бўлаётгани, ўта ташвишлидир.

Нияти бузуқ гуруҳлар мутасаддилари анкетага киритилган маълумотлар орқали жисмонан соғлом, бақувват, қўлидан иш келадиган, энг муҳими, ўзларига маъқул, берилган топшириқни бажара оладиган, ишонувчан ёшларни осонгина аниқлаб, ўз таъсирига туширишга уринмоқда.

Дунёнинг турли жойларида яширин равишда фаолият олиб бораётган турли оқимлар, секталар, жиноий гуруҳлар мавжудки, улар дунёқараши ҳаминқадар, билим ва тушунчаси тор, маънавияти заиф ёшларни, ҳаттоки, ёши катталарни ҳам ўз домига тортмоқда.

 Бундай ҳолатларнинг олдини олиш учун нималар қилишимиз керак? Авввало, интернет тармоқларида терроризм ғояларини ёйиш, “оммавий маданият” кўринишларини ёшлар онгига сингдириш, уларнинг турмуш тарзига айлантиришга бўлаётган уринишларга асло бефарқ қарамаслигимиз керак. Муҳими, ёшларимизнинг ёт ғоялар таъсирига тушиб қолмаслиги, алдовларга кўр-кўрона эргашмасликлари учун уларнинг билим ва тафаккурини бойитиш, интернет маълумотларидан ўринли фойдалана билиш кўникмасини шакллантиришга алоҳида эътибор қаратишимиз лозим. Ёшларда ёт ғояларга, иллатларга қарши маънавий иммунитет, тушунча шаклланмас экан, ахборот хуружлари хавфидан асло қутула олмаймиз.

Таҳлиллар ёшлар орасидаги ҳуқуқбузарликларнинг аксарини бекорчи ёшлар содир этаётганини кўрсатмоқда. Шу боис уларнинг бўш вақтларини мазмунли ташкил этиш масаласига алоҳида эътибор қаратиш даркор.          

Ахборот хуружлари кучайиб бораётган бугунги ҳушёрликни унутмайлик. Биринчи Президентимизнинг “Ғояга қарши ғоя, фикрга қарши фикр, жаҳолатга қарши маърифат билан курашиш керак”, деган сўзлари бизга дастуриламал бўлсин. Бу борада эътиборсизлик ёки зарур чораларни кўрмаслик ёшларимиз тарбиясининг издан чиқишига, йиллар давомида тузатиб бўлмайдиган оғир оқибатларга олиб келиши мумкинлигини унутмаслигимиз керак.

Ёшларимизнинг бирор фойдали фаолият билан шуғулланиши масаласига доимий эътибор қаратишимиз муҳимдир. Хусусан, бу борада кенг жамоатчилик, яъни оила, маҳалла, таълим муассасаси ҳамкорлигини мустаҳкамлаш ижобий натижалар беради. Ёшларимизнинг оилада, маҳалла, мактаб, лицей ва коллеждаги бўш вақтларини мазмунли ташкил этиш, албатта, юқоридаги каби салбий ҳолатларнинг олдини олади.

Тўғри, юртимизда ёшларга кенг имкониятлар яратиб берилмоқда. Чунки миллатимиз шаънини, миллий ғуруримизни юксалтирувчилар – ёшлардир. Шу боис турли миллат ва элатлар ёшлари каби ўзбек ёшлари ҳам дунё билан мулоқотда бўлиши керак. Бунга ҳеч қандай тўсиқ йўқ. Лекин айрим ёшлар берилган имкониятлардан унумли фойдаланиш ўрнига, интернетдаги кўнгилочар ўйинлар, танишувлар, ёшлар онгини заҳарловчи сайтларга кириб, у ердаги маълумотлар билан танишмоқдалар. Бунинг оқибатида уларнинг дунёқараши бир томонлама бўлиб қолмоқда.      

Улуғ аждодларимиз китобга шу қадар меҳр қўйган эдиларки, ҳатто тунлари шам ёруғида китоб мутолаа қилганлар. Сўз мулкининг султони Навоий ҳазратлари 4 ёшида Фаридиддин Атторнинг «Мантиқут-тайр» асарини ёд деярли ёдлаб олган, буюк муҳаддисимиз Имом Бухорий ҳазратлари эса олти мингдан зиёд ҳадисни ёд билган. Аммо у даврларда бизга яратиб берилаётган имкониятларнинг бир қисми ҳам бўлмаган. Лекин улар ўз мақсадлари сари интилиб, юксак маънавият соҳибига айланишган.
 Беғамлик – лоқайдликнинг онасидир. Ҳар қандай фазилат ҳаддан ошса, иллатга, тавозе – лаганбардорликка, андиша – кўрқоқликка, ибо – мутеликка, уялиш – журъатсизликка айланади. Ер бузилса – деҳқон, бола бузилса – ота-она уялади. Яхши фазилат экиб, парвариш қилинмаса, ёмон сифатлар унади. Фарзанд кўриб, қаровсиз қолдирилса. у фидойи, ватанпарвар бўлмайди, гиёҳванд, жиноятчи ёки риёкор бўлади.

 Агар биз ёшларимиз онги ва руҳиятини заҳарли мафкуралардан қатъият билан ҳимоя қилсак, ҳар қандай ғаразгўй кучлар мамлакат мустақиллиги ва унинг порлоқ келажагига раҳна сола олмайди. Бу жамиятимиз, шу юрт, шу Ватанни муқаддас деб билган ҳар бир фуқаро олдида турган асосий вазифадир.

Одилжон НАРЗУЛЛАЕВ,

Янгийўл шаҳар “Жомеъ” масжиди имом-хатиби