muslim.uz

muslim.uz

Муфти ас-сақолайн Имом Нажмиддин Абу Ҳафс Насафий  ҳазратлари ислом оламида беназир зотлардан биридир. Тафсир, ҳадис, фиқҳ, усул ул-фиқҳ, луғат, адаб ва бошқа илмларда моҳир бўлиб, ушбу фанларга доир ўзидан қимматли асарлар қолдирган.

“Тилбатут талаба” асари шулардан бири бўлиб, ислом оламида илк фиқҳга оид энциклопедик китобдир. Китобнинг рўза бобида, Имом Насафий рамазон ва унинг луғавий ва истилоҳий маъноларини таърифлаб, ундаги маъноларнинг ҳикматини қуйидагича келтиради:

“رمضان” — ирмоз (إرماض) сўзининг ўзагидан ясалган бўлиб, унинг бир неча маънолари бор. Шулардан бири:

— “куйдириш” маъноси. Яъни, Рамазон рўзаси банданинг гуноҳларини куйдиради, уни ўчиради.

— “ўткирлаш”, “чархлаш” маъноси. Яъни, Рамазон қалбларни бу ойда ибодат ва яхшиликларни кўпайтиришга чархлайди, уни ўткирлайди.

— “кутиш”, “интизор бўлиш” маъноси. Яъни, бу ойда мўминлар Аллоҳ таолонинг савоб ва мукофотини интизор бўлиб кутади.

— “чарчатиш”, “ҳолдан тойдириш” маъноси. Арабларда “رمضت الظبي” ибораси мавжуд бўлиб, бу сўз кийикни овлаган овчига нисбатан ишлатилади. Унинг кўриниши қуйидагича:

— одатда кийик чаққон жонивор бўлиб, овчининг тўрига тушиши қийин. Уни овлаш учун, овчи унинг изидан тушади ва қизиб турган тошлоқ ерга уни ҳайдаб боради (араб диёрларида иссиқ қаттиқ бўлганидан, қум ва тошлоқ устида овқат тайёрлаш мумкин). Унинг устида кийикнинг туёқлари нозик бўлгани учун куяди, қавариб кетади ва тўхтаб қолади. Натижада, овчи уни осонгина қўлга киритади.

Рамазони шарифнинг бундай номланишидаги ҳикмат шуки, мўмин киши Аллоҳ таоло томонидан бу ойда рўза тутиш ва кечаларини қоим қилишга буюрилади. Кундузи рўзадор бўлиб, оч қолади, чанқайди, чарчайди. Кечаларини бедор ўтказиб ҳолдан тойади, кучи кетади. Натижада, шаҳват-у лаззатларига берилишидан тўхтайди ва ўзини Аллоҳ субҳанаҳу ва таолога батамом топширади. Яъни, Рамазон ойи бамисоли қизиб турган тошлоқ бўлиб, унинг устида мўмин киши ўзининг Аллоҳ таолонинг бандаси ва қули эканлиги тан олади ва У зотга ўзини топширади”.

Бундан кўриниб турибдики, Рамазони шариф савобу мукофотларга тўла ва ғанимат билишга ҳақли ойдир. Зеро, бу ойда Қуръони карим нозил бўлган, унда минг ойдан афзал Қадр кечаси бор. Энг асосийси, ҳадиси қудсийда Аллоҳ таоло бу ойни Ўзининг ойи эканлиги ва унда қилинган ибодатнинг савобини Ўзи беришини таъкидлаган.

Аллоҳ таолодан бу ойнинг шарофатидан тўла манфаат олган ҳолда, Ўзининг ва Расули (саллаллоҳу алайҳи васаллам)нинг розилигини топиб, онадан туғилган кундагидай гуноҳлардан покланиб чиқишимизни насиб айласин! 

 

Халилуллоҳ ЮСУФ

Муқаддас динимиз буюрган ҳар бир фарз амал замирида улкан ҳикмат мужассам. Айрим фарзлар фақат эгасига фойда келтирса (намоз, рўза, ҳаж), баъзилари ҳам эгасига, ҳам жамиятга манфаатли бўлади. Бунга мисол қилиб закотни келтириш мумкин.

Юзаки ёндашганда, закот, ахир, чиқим бўлса, яъни нисобга етган молнинг, бойликнинг қирқдан бири ҳақдорларга берилса, ундан қандай фойда бўлиши мумкин, деган савол туғилиши табиий. Лекин чуқурроқ таҳлил қилинса, закот туфайли Аллоҳ таоло закот берувчининг молига, бойлигига барака киритиб, турли офатлардан асрайди.
Бугунги шароитда, яъни бутун дунё аҳолиси, шу жумладан, мамлакатимизда ҳам коронавирусга қарши кенг курашилаётган пайтда закот беришнинг, хайр-у эҳсон қилишнинг аҳамияти қандайлигини кўриб турибмиз. Беш бармоқ тенг эмас. Кимдир бой бўлса, кимдир – эҳтиёжманд. Ана шундай вазиятда ижтимоий адолатни қарор топтириши муҳим. Бунинг учун динимиз амри бўлган закотни ҳақдорларга етказиб бериш зарур.
Ислом динининг беш арконидан бири бўлган закот ҳижратнинг иккинчи йили, Рамазон рўзасидан олдин фарз қилинган. Қуръони Каримда «закот» сўзи ўттиздан ортиқ жойда зикр қилинган бўлса, шулардан йигирма еттитасида намоз билан ёнма-ён келган.
Мисол учун, Қуръони Каримда: «Намозни баркамол ўқингиз, закот берингиз ва рукуъ қилувчилар (намозхонлар) билан бирга рукуъ қилингиз (намоз ўқингиз)» (Бақара сураси, 43-оят); «Ҳолбуки, улар фақат ягона Аллоҳга, Унинг учун динни (ширкдан) холис қилган, тўғри йўлдан оғмаган ҳолларида ибодат қилишга ва намозни баркамол адо этишга ҳамда закот беришга буюрилган эдилар. Мана шу тўғри (ҳаққоний) йўлдир» (Баййина сураси, 5-оят).
Аллоҳ таоло Каломи мажидида намоз билан закотни ёнма-ён зикр қилиши бежиз эмас. Чунки намоз – Аллоҳ таолонинг ҳақи бўлса, закот банданинг ҳақидир. Шу боис, бу иккисига риоя қилиш орқали Аллоҳнинг буйруғига итоат этган бўламиз. Намоз – баданий ибодат, закот эса – молиявий ибодат.
Уч нарса уч нарса билан мукаммал бўлади. Биринчиси, намоз ўқиб, имкони бўла туриб, закот бермаса, гуноҳкор бўлади. Бежиз Аллоҳ таоло: «Намозни баркамол ўқингиз, закот берингиз» (Бақара сураси, 34-оят) демади.
Иккинчиси, ояти каримада: «Эй имон келтирганлар! Аллоҳга ва Пайғамбарга ва ўзларингиздан (бўлмиш) бошлиқларга итоат этингиз» (Нисо сураси, 59-оят), деб марҳамат қилинган. Демак, Аллоҳга итоат этиб, Пайғамбарга итоат этмасак, бошлиқларга, раҳбарларга бўйсунмасак (яхшилик йўлида), Аллоҳ таоло тоат-ибодатларимизни қабул қилмайди.
Учинчиси, Аллоҳ таоло марҳамат қилади: «Сен Менга ва ота-онангга шукр қилгин!» (Луқмон сураси, 14-оят). Демак, ким Аллоҳга шукр қилиб, ота-онасига раҳмат айтмаса, уларнинг қадрига етмаса, Аллоҳ таоло унинг шукрини қабул қилмайди.
Абдуллоҳ ибн Масъуд разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам айтадилар: «Молларингизни закот билан ҳимояланглар! Беморларингизни садақа билан даволанглар! Дуо билан балолардан йироқ бўлинглар!» (Имом Табароний ривоя­тлари).
Ушбу ҳадиси шарифни бугунги кун нуқтаи назаридан таҳлил қилсак. Хабаримиз бор, Президентимиз ташаббуслари билан умумхалқ ҳаракатига айланган «Саховат ва кўмак» тадбирлари айни пайтда кенг қулоч ёймоқда. Бундан кам таъминланган, боқувчисини йўқотган оилалар, эҳтиёжманд фуқаролар жуда хурсанд бўлишяпти.
Ҳар бир эзгу ишга ҳар доим шай бўлган Ўзбекистон мусулмонлари идораси ва Идоранинг вилоятлардаги вакилликлари томонидан қурбонликлар сўйилиб, ўзгалар қарамоғига муҳтож кишиларга тарқатилди. Шунингдек, «Саховат ва кўмак» умумхалқ ҳаракати доирасида кўплаб хайр­­ли ишлар амалга оширилаётир.
Машойихларнинг айтишларича, тўрт нарса тўрт нарсага боғлиқ экан: 1) ким молидан закот бермаса, Аллоҳ таоло унинг молини офатлардан сақламайди; 2) ким ушр бермаса, Аллоҳ таоло унинг касбига барака ато этмайди; 3) ким садақа бермаса, Аллоҳ таоло унга офият бермайди; 4) ким дуо қилмаса, Аллоҳ таоло уни ижобат қилмайди.
Шу ўринда ҳақли савол туғилади: закот кимларга фарз?
Ўзбекистон мусулмонлари идораси ҳар йилги закот нисобини 20 мисқол тилла нисобига кўра ҳисоблаб, эълон қилади. 20 мисқол тилло ҳозирги кунда 85 грамм тиллага тенг экан. Демак, тилланинг нисоби 85 грамм бўлиб, шунча тилласи бор одамга закот фарз бўлади. Ёки 85 грамм тилланинг қийматига тенг маблағи, маҳсулоти бор одамга унинг закоти фарз бўлади. Кумушнинг ҳам нисоби бўлиб, илгари 200 дирҳам бўлган. Ҳозир ҳисоб бўйича 200 дирҳам кумуш 595 граммга тенг.
Бу йилги, яъни 2020 йил учун закот нисоби 21 250 000 сўм деб белгиланди. Ушбу қийматнинг қирқдан бири, яъни закот учун чиқариладиган қисми 531 250 сўмга тенг. Шунга кўра, зарурий эҳтиёжидан ташқари бир йил давомида 21 250 000 сўмдан ортиқ маблағга эга бўлган мусулмон киши жами маблағининг қирқдан бирини ҳақдорларга бериши фарздир.
Закот берадиган кишиларни билиб олдик. Энди закот олишга ҳақдорлар ҳақида ҳам тўхталсак.
Қуръони каримда: «Албатта, садақаларни фақат фақирлар, мискинлар, унда (садақа ишида) ишловчилар, диллари ошно қилинувчи (кофир)лар, (пул тўлаб озод этилувчи) қуллар, қарздорларга ва Аллоҳ йўлидагилар ҳамда йўловчиларга (мусофирга бериш) Аллоҳ (томони)дан фарз (этилди). Аллоҳ илмли ва ҳикматли Зотдир» (Тавба сураси, 60-оят) дейилади.
Ушбу ояти каримада закот бериладиган саккиз тоифа баён қилинган:

  1. фақирлар – нисобга етмайдиган нарсаси бор киши;
  2. мискин – ҳеч нарсаси йўқ киши;
  3. садақа йиғувчи – атрофлардан закотларни йиғиб, кучини, вақтини шунга сарф қиладиган кишилар. Шу хизматларига яраша йиғилган закотдан маълум миқдорда уларга бериш мумкин;
  4. қалбларини Исломга мойил қилиш – баъзи қабила бошлиқларига закотдан улуш бериш. Пайғамбар алайҳиссалом вақтларида Ул Зот худди шундай қилганлар;
  5. бўйинларини қулликдан озод қилиш. Мукотаб қулнинг озод бўлиши учун берилади. Мукотаб: хўжайини билан маълум миқдордаги маблағни тўлаш эвазига озод бўладиган қул;
  6. қарздор киши. Гарданида катта қарзи бор, тўлашга маблағи йўқ киши;
  7. Аллоҳ йўлидаги мўмин. Бунга Аллоҳ учун, унинг йўлида юрганлар киради;
  8. йўловчи мусофирларга. Ўзга юртда юрган мусофир киради. Агар ўз юртида кўпгина маблағи бўлса ҳам.
    Мана шу юқоридаги саккиз тоифа ҳақдорлардан бирига ёки бир нечтасига хоҳлаганча закот берса бўлади.
    Закотнинг фойдалари жуда кўп. Бу дунёда молни бало-офатлардан асрашини, бойликка барака киритишини юқорида айтиб ўтдик. Охиратдаги ажри эса ихлосимизга қараб ортиб бораверади.
    Аллоҳ таоло Фирдавс жаннатига меросхўр бўладиган мўминларнинг сифатларини Мўъминун сурасида баён қилиб, жумладан, «Улар закотни адо қилгувчилардир», деб марҳамат қилади.
    Ҳадиси шарифда: «Сиз (эй мўминлар) Аллоҳдан Фирдавс жаннатини сўранг, чунки у – жаннатларнинг энг аълосидир», дейилган.
    Илоҳо ўзларимизни ҳам, фарзанд-зурриётларимизни ҳам Меҳрибон Парвардигоримиз буюрган, жаноб Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам тавсия этган, ўтмишда ўтганларимизни руҳлари шод бўладиган, халқимиз хурсанд бўладиган, ота-оналаримиз рози бўладиган йўллардан юришимизни насиб этсин! Барча ибодатларимизни Ўз даргоҳида қабул қилсин!

 

Иброҳимжон ИНОМОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари

Манба: Ишонч  газетаси I https://ishonch.uz

Четверг, 14 Май 2020 00:00

Ростгўйлик

Динимизда ростгўйлик юксак инсоний фазилатлардан ҳисобланади. Ростгўйлик, аҳдга вафо ва омонатдорлик жамият ҳаётида муҳим ўрин тутади. Ростгўйлик йўқ жойда ўзаро ишонч ва садоқат йўқолади. Агар бундай хислатлар ҳаётимиздан йўқолиб бораверса, ўзаро ишончсизлик кучайиб, инсонлар орасига адоват уруғини ташлайди. Натижада жамиятда турли ҳил муаммолар юзага келади. Жамият тараққиёт йўлидан илгарилаб бориши учун уни ташкил этувчи фуқаролар ўзаро ишонч билан, бир-бирини қўллаб-қувватлаб яшаши лозим. Бу хислатлар ҳаётнинг бир маромда давом этишини таъминлайди десак, асло муболаға бўлмайди.

Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло инсониятга юборган пайғамбарларнинг хулқларида кўзга ташланиб турадиган улуғ ҳислатлардан бири ростгўйлик ва садоқат эди. Аксинча, ёлғончилик, ишончсизлик ва хиёнат каби иллатлар пайғамбарларга ёт бўлган.

Аллоҳ таоло: “Эй мўминлар, Аллоҳдан қўрқингиз ва иймонларида ростгўй бўлган зотлар билан бирга бўлингиз”, деб марҳамат қилади. Демак, мўмин-мусулмонлар, аввало Аллоҳ таолодан қўрқишга, сўнгра иймонида ростгўй инсонлар билан бирга бўлишга буюрилмоқда.

Ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ростгўйлик яхшиликка олиб боради. Яхшилик эса жаннатга олиб боради. Киши рост сўзлаб юради. Ҳаттоки, Аллоҳ ҳузурида сиддиқ (ростгўй) деб ёзилади. Ёлғончилик ёмонликка олиб боради. Ёмонлик эса дўзахга олиб боради. Киши ёлғон сўзлаб юради. Ҳаттоки, Аллоҳ ҳузурида каззоб (ёлғончи) деб ёзилади”, дедилар (Муттафақун алайҳи).

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бу ҳадиси шарифларида ростгўйлик ва ёлғончиликнинг ўртасини ажратиб бериб, ҳар бирининг олиб борадиган манзилини ҳам таъкидлаб келтирмоқдалар. Ҳар бир мўмин-мусулмон Роббисининг ҳузурида сиддиқ (ростгўй) деб ёзилмоқлиги учун ёлғончиликдек динимизда катта гуноҳ бўлган ишлардан ўзини сақламоқлиги лозим экан.

Ростгўйлик ва садоқат жамият учун ҳам жуда зарур. Қайси жамиятда аҳдга вафо, садоқат ва ростгўйлик кенг ёйилса, ана шу жамият ислоҳ топиб, фуқаролар ўртасида ўзаро ишонч ортади, меҳр-оқибат кучаяди, олди-берди ва савдо-сотиқ ишларида хиёнат ва алдамчилик барҳам топади.

Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло барчаларимизни гуноҳ ишлардан ўзи сақлаб, дунё ва охиратимизга манфаатли бўладиган амалларга йўлласин амин.

М.Муҳаммаджонов,
Учкўприк тумани “Кушки туркон” масжиди имом-ноиби
Манбалар асосида тайёрланди

Ҳар бир инсон ўз ҳолига, ҳаётига, қисматига, тақдирига рози бўлишни, шукр қилишни ўрганиши керак. Чунки, бу ҳаётни унга Аллоҳ субҳонаҳу ва таоло раво кўрди ва шундай бўлишини ирода қилди. Шунинг ўзи – катта марҳамат ва неъмат! Шукр қилсак, Аллоҳ бундан ҳам зиёда қилади. Аммо ношукрлик қиладиган бўлсак, бошқа ҳаётларга ҳавас қиладиган бўлсак, ўзимиздаги боридан ҳам маҳрум бўлиб қолишимиз мумкин. Аллоҳ таоло инсонни мукаррам қилиб яратиб, унга сон-саноқсиз неъматлар ва туганмас яхшиликларни ато қилди. Бу неъмат ва яхшиликлари билан инсонни бошқа яратилганлардан афзал қилди. Агар бандалар шукр қилсалар, уларга неъматларини зиёда қилишини ваъда қилди ва итоат қилсалар бу неъматлар давомийлиги ва боқийлигининг кафолатини берди. Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилди: “Эй, иймон келтирганлар! Аллоҳгагина ибодат қилувчи бўлсангиз, сизларга Биз ризқ қилиб берган покиза нарсалардан еб, Унга шукр қилингиз!” (Бақара сураси, 172-оят).

Шукрнинг фазилатларидан яна бири шуки, инсон шукр қилса, ризқи яна зиёдалашади. Бу ҳақда ҳазрати Али розияллоҳу анҳу шундай деганлар: “Неъмат шукрга, шукр эса зиёдаликка боғлангандир. Модомики, банда шукр қилишда давом этар экан, Аллоҳ таоло ҳам зиёда қилишда бардавом бўлади” (Имом Байҳақий ривояти).

Шукр қилувчи кишида меҳр-мурувват, инсоф-диёнат, қаноат, сабр каби ахлоқлар мавжуд бўлади. Бу ахлоқлар эса инсонни дунё ва охират саодатига бошлайди. Ҳозирги кунда ер юзининг баъзи жойларида бўлиб турган турли хил офат ва балолар ҳақида эшитиб, кўриб турибмиз. Ҳар куни ҳар хил воқеалари содир бўлаётган жойда инсонлар уй қурармиди, тўй қилармиди ёки халқининг кўнглига хурсандчилик сиғармиди?! Шундай юртлар борки, узоқ йиллардан бери ҳали ҳануз у юртларда тинчлик йўқ. Туғилган фарзанд уруш ўчоғида туғилиб, катта бўлмоқда, уйланмай туриб вафот этаётганлар қанча?! Аллоҳ таоло барчамизни борига шукр қилувчи ва ҳар қандай ҳолатда сабр қилувчи бандаларидан айласин, бошига бир машаққат ё мусибат тушганида Ўзига ёлворувчи ва Ўзидан ёрдам кутувчи тақволи бандалари сафидан жой берсин, Ўзи ваъда қилганидай шукримиз эвазига улкан ажр-мукофотларини ато этсин!

Рашиджон НУРАЛИЕВ,
Фурқат тумани “Чилигижийда” масжиди имом-хатиби

Четверг, 14 Май 2020 00:00

Рўза фалсафаси

Аллоҳ таолога ҳамд ва санолар, Расулимиз Муҳаммадга салавот ва саломлар бўлсин. Аммо баъд.

Дарҳақиқат, Рамазон энг улкан хайрият мавсумидир. Унда нафс сайқалланади, қалб ўз Холиқига яқинлашади. Унда жаннат эшиклари очилади. Эргашиб нажот топадиганимиз Қуръони карим Рамазонда нозил бўлди. Рўза учун бериладиган мукофотни эса Ундан ўзга ҳеч ким билмайди. Бу ибодатни Раббиси талаб қилгандек бажариб, ваъда қилинган мукофотга эришиш учун инсон тутаётган рўзасининг моҳияти ва фалсафасини англаши зарур. Келинг, унинг баъзи ҳақиқатларини қисқача ўрганишга ҳаракат қиламиз.

Инсониятни зулматлардан нур сари етаклаган, унга янги ҳаёт баҳш этган, ўзига эргашганларни бир уммат сифатида шакллантирган, адолат мезони, дунё ва охират машъали, қалблар таскини, нафслар мураббийси, зоҳир-у ботиннинг шифоси, руҳ-у баданнинг табиби, тиловати зикр ва Ҳақ таоло билан сўзлашиш воситаси бўлган боқий китоб Қуръони каримни нозил қилиш учун Аллоҳ таоло айнан Рамазони шарифни танлаган.

Ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: “Рамазон ойининг илк туни бўлганда жаннат эшиклари очилади, ой мобайнида унинг бирор эшиги ёпилмайди. Дўзах эшиклари ёпилади, бутун ой давомида унинг бирор эшиги очилмайди. Жиноятчи жинлар боғланади. Осмондан бир нидо қилувчи: “Истиғфор айтувчи борми, мағфират қилинса! Тавба қилувчи борми, Аллоҳ тавбасини қабул қилса! Дуо қилувчи борми, ижобат қилинса! Сўрагувчи борми, сўрагани берилса!” деб нидо қилади. Рамазон ойининг ҳар бир тунида ифторлик пайтида Унинг Дўзахдан озод қиладиган олтмиш мингта қули бордир. Фитр (охирги куни) бўлганда Аллоҳ бутун ойда ўттиз марта олтмиш минг олтмиш мингдан озод қилган миқдоричалик қулларни озод қилади”[1].

Рамазон ойи гўзал ой. Унда Аллоҳ бандаларига Ўз раҳматини намойиш қилади. Жаннат ҳаридорлари осмонлар-у ерни яратаёттганда ҳисобни билишимиз учун ойларни ўн иккита қилган Зотга ибодат қилиш ила ўз хазиналарини бойитишади. Олдин кўрган зарарлари ўрнини қоплайдилар. Бу муқаддас кунларда Парвардигорнинг мағфирати бошқа вақтлардагига қараганда янада мавж уради, ижобат эшикларининг икки тавақаси ҳам кенг очилади.

Убода розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: “Сизларга барака ойи бўлмиш Рамазон келди. Унда Аллоҳ сизларни (раҳмати ила) қамраб олиб, раҳмат нозил қилади, хатоларни ўчиради, дуоларни ижобат қилади. Аллоҳ сизлар у ойда (ибодат қилишда) мусобақа қилишингизга назар солади. Сизлар билан Ўз фаришталарига мақтанади. Бас, Аллоҳга ўзингиздан яхшиликни кўрсатинг. Таъкидки, (ҳақиқий) бадбахт унда Аллоҳнинг раҳматидан маҳрум бўлган (кимса)дир”[2].

Шайх Мустафо Сибоъий рўзанинг мақсадлари ҳақида сўз юритиб, жумладан, шундай дейди: “Бу муборак ойда баъзи одамлар тонггача суҳбатлашиб чиқишга одатланиб қолишди, ифторлик дастурхонларини тайёрлашда муболаға қилишади, у ойни ҳашамат ва фаровонлик билан тўлдирадилар. Бу кўринишлар баъзи тақводор инсоларни ҳурсанд ҳам қилади. Бу ишларни мусулмонларнинг қалбларида ислом мустаҳкам ўрнашганига далил сифатида ҳам келтиришади. Рўзанинг ҳақиқати кундузи оч юриш, тақвонинг ҳақиқати масжидлар намозхонлар билан тўлиши деб билишади. Рўза, булар билан биргаликда, умматнинг иродасини мустаҳкамлаш учун йўлдир. Рўзадор мубоҳ лаззатга қарши курашиш орқали ҳаром лаззатлардан тийилишга қодир бўлади. У ихтиёрий равишда таом ва ичимликдан ўзини маън қилиш орқали мажбурий ҳолатда сабр қилишга ўрганади.

Қадрли ёш рўзадор дўстларим, сизлар очлик азоби, ташналик шиддатини елкангизга олдингиз. Ота-онангиз билан рўза тутиш орқали ўзингизнинг эркаклигингизни эълон қилиб, иродангизни мустаҳкамлаб олдингиз. Эй рўзадор авлод, сизларга барвақт эркаклик ва метин ирода муборак бўлсин! Аллоҳга қасамки, сизлар эртанинг эркакларисиз. Бошқа диёрлар кураш майдонидан олдин ўз нафси олдида мағлуб бўлганлар қўлида зарар кўрган пайтда, ватанингиз сизнинг қўлингизда устун бўлади.

Эй рўзадорлар, сизлар нафснинг жанг майдонларидан биридасиз. Унда моддият ва руҳ ўртасида жанг авжига чиқади. Мағлуб бўлишдан ҳазир бўлинг! Тунда қоринни тўлдириш учун кундузи оч юришдан эҳтиёт бўлинг!”[3]

Рамазон ойидаги иймоний туҳфалар бизга саноқли кунларда берилувчи жуда ноёб фурсатдир. Ақлли инсон бундай мавсумларини ғанимат билади. Ахир, Аллоҳ таоло: Уларга Аллоҳнинг кунларини эслат! Албатта, бунда ҳар бир ўта сабрли ва ўта шукрли киши учун оят-ибратлар бордир[4], дея марҳамат қилган. Солиҳлардан бирига вафот яқинлашганида қаттиқ йиғлаган экан. Ундан сабаби сўралганида “Мен фақатгина рўзадорлар Аллоҳ учун рўза тутганларида уларнинг орасида бўлмаганим, намозхонлар Аллоҳ учун намоз ўқиганларида улар билан тура олмаганим, зокирлар зикр қилганда улар билан зикр қила олмай қолганим учун йиғлаяпман”, деган[5].

Шу ўринда рўзанинг мақсад ва моҳиятига муносиб бўлмаган бир ишга эътибор қаратишимиз лозим. Рўза инсон жисмида фаолликни, зеҳнида мусаффоликни пайдо қилади. Натижада инсонга солиҳ амални бажариш учун имкон бўлади. Шунга қарамай биз рўзанинг аксар соатларини уйқуда ўтказамиз. Ҳатто одамлар орасида “Рўзадорнинг уйқуси ҳам ибодатдир” деган ҳадис ҳам тарқаган. Ҳолбуки, ҳофиз Ироқий “Иҳё ҳадислари тахрижи”да бу ҳадиснинг санадида каззоб ровийлар борлигини таъкидлаган. Биз бошқа ойларданда кўпроқ Рамазон ойида дангасалик қиламиз. Натижада, Рамазонимиз амалимиз энг кам ойга айланиб қолмоқда. Рамазонда кўп таом еймиз. Кўп таом ошқозон ва ичакларга қоннинг кўп боришига сабаб бўлади. Бу эса қоннинг ақлий қувват маркази бўлмиш ақлга кам келишига олиб боради ва амалларда сустлик келиб чиқади. Умар розияллоҳу анҳу: “Тўйиб ейишдан сақланинг! У намоз учун дангасалик, жисмни бузувчи, касалликни олиб келувчидир”, деганлар[6].

Мўмин банда Рамазонни фақатгина очлик ва ташналик ила ўтказишга рози бўлмайди. Уни оддий бир мавсумдек, таъбир жоиз бўлса, таътил мавсумидек уни уйқу билан ўтказиб юбормайди. Аксинча, унда Раббисига муножот ила юзланади, гуноҳларига тавба қилиб, кечиришини сўрайди, эҳтиёжларини талаб қилади, зикр ва Қуръон қироати ила лаззатланади. Роббисиннинг буйруқ ва таъқиқларига амал қилиб, ўзининг қуллиги, Холиқига муҳтожлиги, унинг раҳматидан ва фазлидан умидворлигини изҳор қилади.

Рўзадор бошқаларга таом, ичимлик, жинсий эҳтиёжларда ўзгага тобеъ бўлишдан озоддир. У рўзада инсонга хос ҳақиқий ҳурлик ҳиссини туяди. Ахир Рамазонни мана шундай қабул қилиш ва ундаги ҳурлик орқали, унинг одоблари ила зийнатланиш билан бу ойда мусулмонлар катта муваффақиятга эришди. Бадр кунидаги саҳобаларнинг ҳолига бир қаранг! Ислом тарихининг ана шу шонли куни Рамазони шарифнинг 17 санаси эди. Унда мусулмонлар кам сон ва етарлича бўлмаган қурол-аслаҳа билан жангга киришди ва Аллоҳ уларга нусрат берди. Ўшанда мусулмонлар иффат, олийлик, қурбон ва фидолик, қийинчиликларга бардош бериш, Аллоҳга бўйин эгиб, Уни барча нарсадан олий қўйиш, ботилнинг қувватини паст билиш каби рўзанинг хулқлари билан хулқланмаганларида бундай мўжизавий ғалаба бўлармиди?[7]

Шунингдек, рўза исломий ҳамжиҳатлик учун амалий намунадир. Одамлар унда бир пайтда очлик ва чанқоқни ҳис қилишади, бир пайтда тўқ бўлиб, сувга қонишади. Бирон оғиз бошқасидан, бирон қорин бошқа қориндан фарқ қилмайди. Дунёда рўзадан бошқа одамлар маҳрумликда ва унинг кетидан таомланишда бир бўладиган яна қандай амалий муштараклик бор? [8]

Рамазоннинг қувончли дамларидан бири унинг кечаларида жамланишимиз. Оила бир вақтда бир таом устида, кўпинча Рамазондагина уюшади. Эй рўзадорлар, сизлар бу оқшомларда қалбларни сурур ва бахтга тўлдирадиган саодатни ҳис қиласиз. Бунда фақатгина Аллоҳ таолога шукр қилиб, неъматлари давомий бўлишини сўрашимиз, устимизга ёғилаётган беҳисоб неъматларга шукр қилишимиз даркор. Бу неъматларга шукр қилиш тилнинг ўзи билан амалга оширилмайди. Балки ҳаёт синовлари сабаб бу неъматлардан баҳраманд бўла олмаётганларни ҳам насибадор қилиш билан унинг шукрини том маънода ўтаган бўламиз.

Ҳаётда бойларданда ҳимматли, фаросатли ва илмли қанча фақирлар бўлиб, жамиятнинг уларга нисбатан шафқатсизлиги, давлати борларнинг бепарволиги туфайли қийинчилик тепкиси остида қолганлар. Уларга бошқа пайтларда қандай меҳр кўрсатиш зарур бўлса, Рамазонда бу иш унданда кўпроқ аҳамият касб этади.

Агар ҳар бир қудрати бор рўзадор бир муҳтожни кўнглини олса, бир бой оила ночор оилага ёрдам берса, орамизда ҳеч қандай фақир ва муҳтож қолмайди. Рўза баракоти ва савоблари узилмайдиган хайрият ойига айланади[9].

Ҳозирги карантин даври ҳам ибодатларни кўпроқ қилиб олиш учун қулай имконият. Чунки бу узлатнинг бир кўриниши бўлиб, ундан унумли фойдаланиш, Раббимизга муқарраб бўлишга итнтилишимиз даркор. Эҳтимол карантиннинг ҳикматларидан бири ҳикмат ҳам шудир. Уламолардан бири: “Агар Аллоҳ сени ўз махлуқотларидан ажратиб қўйган бўлса, билки, у Ўзи билан сенга унс (дўст) бўлишни ирода қилаяпти”, деган эди[10]. Демак, Аллоҳ биз Унга яқин бўлишимизни ирода қилар экан, биз ҳам бунга муносиб жавоб қайтарайлик. Тунлари намозларни тўкис адо этайлик. Аллоҳ таоло тунда ибодат қиладиган обидларни мақтаб: “Улар тунларни Роббиларига сажда қилиб, қиёмда ўтказадилар, дейди.

Уйда аҳли оиламиз билан таровеҳ намозларини ўқийлик. Кўпчилик инсонлар уйда бўлган пайти бу намозлардан ғафлатда қолишмоқда. Ахир, Аллоҳ таолога ўзимиз оила бағрида дуолар қилишимиз, фарзандларни намоз-ниёзга ўргатиш учун бунданда қулай фурсат борми?! Оилада эр киши бир ишга қатъий туриб бардавом бўлса, аҳлини намозга буюрса улар шунга одатланишади. Зеро Аллоҳ таоло қиёматгача тиловати ибодат бўлган Каломи шарифида Исмоил алайҳис саломни мақтаб: (Эй Муҳаммад,) Китобда Исмоил (қиссасини) ёд этинг! Дарҳақиқат, у ваъдасида содиқ турувчи ва элчи - пайғамбар эди. У ўз аҳлини намоз ва закотга буюрар эди. У Парвадигори наздида рози бўлинган киши эди”[11], деган. Фарзандлар ҳам ота оналарига эргашишади, намозга муҳаббат қўйишади. Доно халқимиз бежизга “Қуш уясида кўрганини қилади”, демаган. Ана шундай кунларда яқинларимизга, оила аъзоларимиз ичидаги ёши кичикларга ўрнак бўлишимиз айни фурсатдир.

Тунлари оилавий жамоа бўлиб Аллоҳ таолодан юртимизнинг тинчлигини сўраб дуо қилайлик. Аллоҳ халқимизга бундай кетма-кет мусибатлардан омонлик берсин, Ўзи муҳофаза қилсин. Ватан ва халқ бошида раҳбар бўлиб турган юртбошимизга хайрли ишларида сабр, манотан ва қувват берсин!

Ҳадис илми мактаби 1-босқич талабаси

Узоқов Абдулбосит Абдувоҳид ўғли

 

 

 

[1] Байҳақий ривояти. Ҳофиз Мунзирий ҳасан ҳадис деган.

[2] Табароний ривояти. Ровийлари ишончли кишилар.

[3] Мустафо Сибоъий. Аҳкомус сиём ва фалсафатуҳу. 64. Мактабатул исломий нашри. Байрут. 1977й.

[4] Иброҳим сураси, 5 оят.

[5] Абдулҳамид Ҳамиса. Софақат ва фуросур рамазония. 30.

[6] Ат-тадаавий биссиям. Муҳаммад Иброҳим Салим. Қоҳира:  Мактабату Ибн Сино, 18 бет.

[7] Мустафо Сибоъий. Аҳкомус сиём ва фалсафатуҳу. 34-64. Мактабатул исломий нашри. Байрут. 1977 й.

[8] Юқоридаги манбаа.

[9] Юқоридаги манбаа.

[10] Ибн Абу Дунё. Ал-Узлату вал инфирод. 100. Дорул Ватан нашри. Риёз. 1997 й.

[11] Марям сураси, 54-55-оятлар.

Янгиликлар

Top