Ғанимат тунлардан фойдаланиб қолайлик деган эзгу ниятли ва самимий ихлосли юртдошларимиз кечалар туриб ибодатлар қилаётир. Ана шундай имонли ва ғайратли кишиларимиз таҳажжуд намозини ўқияпти-ю, аммо унинг фарзми, суннатми, нафлми эканини била олмаяптилар. Қуйида ушбу масалага аниқлиқ киритмоққа ҳаракат қилинди.

Аллоҳ таоло Музаммил сурасининг 2-оятида “Тунда бедор бўлиб намозга туринг! Фақат озгина (ухлашга вақт қолсин!)”, дея Пайғамбар алайҳиссаломга кечанинг катта қисмини ибодатда ўтказишни амр этган. 3-, 4- оятларда ибодат вақтининг миқдори кечанинг ярми ёки ярмидан озроғини тайин этган. 20-оятда эса Пайғамбар алайҳиссалом ва у зотнинг саҳобаларининг кечанинг учдан иккисидан озроғида, баъзида ярмида ва гоҳида учдан бирида туриб намоз ўқишларини билишини хабар қилган.

Кўплаб тафсирларда тунда туриб намоз ўқишнинг ҳазрати Пайғамбар алайҳиссаломга фарз бўлгани, беш вақт намозни адо қилганидан сўнг бу вазифанинг бажаргани айтилган.

"Таҳажжуд" деб аталган бу “тунги намоз”нинг  масъулияти Пайғамбар алайҳиссаломга махсус бўлиб умматнинг ҳам кечалари бу намозни нафл ўлароқ адо этиши суннат сифатида қабул этилгандир” (Ибн Ашур. Мавзуга оид оят тафсири)

Таҳажжуднинг умматга нафл бўлганини тасдиқловчи кўплаб олимлар билан бирга Расули акром соллаллоҳу алайҳи васалламга фарз бўлган деб ҳисоблаш баробарида нафл бўлган деб айтувчи олимлар ҳам бор.

Ҳазрати Ойша онамиз ва Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда таҳажжуд намози Музаммал сурасининг илк оятларида фарз қилингани, бироқ Пайғамбар алайҳиссаломга эргашиб кечалари оёқлари шишгунча намоз қила бошлаган мусулмонларга бу намоз оғирлик қила бошлагач, ушбу суранинг бир йилга яқин вақтдан кейин нозил бўлган сўнгги оятида бу ҳукм енгиллаштирилгани ва таҳажжуднинг нафл ибодат экани маълум қилингани  айтилган (Имом Муслим,  Имом Абу Довуд ривояти)

Ҳанафийларнинг катта қисми, Имом Шофиъий ва шофиъий олимларнинг кўпчилиги ҳамда ҳанбалийлар ушбу ривоятга асосланиб таҳажжуд дастлабки кезларда Пайғамбар алайҳиссаломга фарз бўлган, кейинчалик эса нафл бўлган деб иттифоқ қилишган.

Ушбу фикрни ҳимоя қилувчиларнинг баъзилари таҳажжуд беш вақт намоз фарз бўлганга қадар Пайғамбар алайҳиссаломга ва умматларига фарз бўлган. Беш вақт намоз фарз бўлгандан сўнг нафл ибодатга айланган дейдилар.

Беш вақт намознинг фарз бўлгани ва Музаммал сурасининг илк оятларини янада енгиллаштирган Исро сурасининг 79-оятида таҳажжуд учун қўлланилган нафила калимаси ҳам унинг “фарз бўлмаган намоз” эканини англатади.

Бироқ бу фикр эгалари мўминларнинг нафл ибодатлари Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг нафл ибодатларидан фарқли эканини айтадилар. Чунки мусулмонлар учун нафилалар гуноҳларга кафорат ёки фарз намозларидаги камчиликларни тўлдириш учун қилинади. Аллоҳ таоло мағфират этганининг хабари берилган (Feth, 48/2) Пайғамбар алайҳиссаломнинг нафллари намозларининг хатоларини ва камчиликларини тўлдириш учун эмас, фарзлардан ташқари ўқилган намозлар савобни орттирмоқ ва янада юксалтирмоқ учун  қилинган.

Тобеин олимлардан Мужоҳид ибн Жобир ва Қафада ушбу ёндашувни ёқлаб, жамики гуноҳлари мағфират этилгани хабари келган оятларга қарамасдан Пайғамбар алайҳиссаломнинг тавба ва истиғфорда бўлганини айтиб, бу намоз у зотга фарз бўлган деган фикрни илгари сурган Табарийни танқид қилган (Жамъ ул-баён,  XV, 143)

Ушбу фикрга қарши гап айтувчи баъзи ҳанафий фақиҳлари, моликийларнинг кўпчилиги, шофиъий мазҳабига мансуб айрим фақиҳлар эса таҳажжуд Расули акромга фарзлигича қолган дейдилар.  

Табарий ҳам Ибн Аббосга нисбат берилган ана шу фикрга қўшилган (Жомеъул баён, XV, 142-143; Ибн Аббоснинг фикри ҳақида қаралсин: Аҳмад ибн Ҳусайн ал-Байҳақий, VII, 39)

Ана шу фикрни қўллаб-қувватловчилар Исро сурасининг қуйидаги оятини далил қиладилар: “Тунда (ярим кечада) уйғониб ўзингиз учун таҳажжудни (нафл намозини) ўқинг! Шоядки, Раббингиз Сизни (Қиёмат кунида) мақтовли (шафоат қиладиган) мақомда тирилтирса (79-оят).

Ушбу оятнинг нафила калимаси бу намознинг мусулмонларга фарз қилинган намозларга илова эканини, ҳазрати Пайғамбаримизга эса фарз қилинганига ишорат этмоқда, дейди улар.

Уларнинг яна бир далили – ҳазрати Ойшадан ривоят этилган “Сизга нафл бўлган уч нарса менга фарздир: витр, мисвок ва тунги намоз” ҳадисида Расулуллоҳнинг шахсан ўзлари айтган “фарз” калимасидир (қаралсин: Табароний, III, 315; Байҳақий, VII, 39)

Бу фикр соҳибларига кўра, таҳажжуднинг фарз қилиниши Пайғамбар алайҳиссаломга хос бўлган ҳукмлардандир (хосиасун-Набий).

Таҳажжуднинг Расули акром алайҳиссаломга фарз ёки нафл этилгани ҳақида Ибнул-Ҳумом бундай хулосага келган:

Бу намознинг ҳазрати Пайғамбар алайҳиссаломга фарз қилиниши умматига мандуб (суннати муаккада), унинг учун нафила саналиши умматига суннат (мустаҳаб) бўлгани тушунчасини ифода этади (Фатҳул-қодир, I, 391).

Бошқа тарафдан, Ҳасан Басрий ва Ибн Сийрин каби тобеин олимларга кўра,  умматлик жиҳатидан ҳам таҳажжуд намози фарздир ва озгина бўлса-да ўқилмоғи даркор; фақат бу гуруҳ олимлари орасида витр намози ўқилиши билан бу амр бажарилади дегувчилар ҳам бор (Ибн Жузий, IV, 300)

ЎМИ матбуот хизмати

Имом Абу Довуд раҳимаҳуллоҳ бир куни сафарга бориш мақсадида кемага миндилар. Кемадалик пайтларида қирғоқ тарафдан бир кишининг акса уриб, “Алҳамдулиллаҳ” деганини эшитдилар. Шунда у киши дарҳол бир қайиқни бир дирҳамга ижарага олдилар-да, кемадан қайиққа тушиб, ўша одам тарафга сузиб бордилар. Бориб, “Ярҳамукаллоҳ” дедилар ва ортга қайтдилар. Кемадагилар у кишидан нега бундай қилганларини сўрашганда, у зот “Эҳтимол, ўша акса урган дуоси ижобат бўладиган кишидир” деб жавоб бердилар. Кемадагилар уйқуга ётишганда, “Эй кема аҳли, албатта, Абу Довуд бир дирҳам эвазига Аллоҳдан жаннатни сотиб олди” деган гапни эшитдилар.

 Имом Абу Довуд “Олти саҳиҳ ҳадис тўплами” (Сиҳоҳи ситта)дан бири бўлмиш “Сунан”нинг соҳибидирлар.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сизлардан бирингиз аксирса, “Алҳамдулиллаҳ” (Аллоҳга ҳамд бўлсин), деб айтсин. Унинг биродари эса, унга “Ярҳамукаллоҳ” (Аллоҳ сенга раҳм қилсин), десин. Биродари унга “Ярҳамукаллоҳ”, деб айтса, у “Яҳдийкумуллоҳу ва юслиҳу балакум” (Аллоҳ сизларни ҳидоят қилсин ва ишларингизни ислоҳ қилсин), деб айтсин”, дедилар”. Бухорий ривоят қилган.

Шу ва шунга ўхшаш маънодаги ҳадисларга мувофиқ акса урган киши “Алҳамдулиллаҳ” (Аллоҳга ҳамд бўлсин!) дейиши суннатдир. Уни эшитган киши эса “Ярҳамукаллоҳ” (Аллоҳ сизга раҳм қилсин!) дейиши керак. Акса урга бунга жавобан “Яҳдийкумуллоҳу ва юслиҳу балакум” (Аллоҳ сизларни ҳидоят қилсин ва ишларингизни ислоҳ қилсин) деб айтиши шарт.

Имом Абу Довуд раҳимаҳуллоҳ шариатнинг бу кўрсатмасига амал қилиш ва ўша акса урган кишининг “Яҳдийкумуллоҳу ва юслиҳу балакум” деган дуоси ижобат бўлишидан умидвор бўлиб, қайиқда сузиб борган эдилар.  

         Ушбу қиссани ҳофиз Ибн Ҳажар раҳимаҳуллоҳ “Саҳиҳул Бухорий”га ёзган “Фатҳул Борий” номли шарҳларида келтириб, “Ибн Абдулбарр бу қиссани жаййид санад билан ривоят қилган” деганлар.

Азизлар, ҳар қандай солиҳ амални паст санамай қилаверайлик! Чунки қайси солиҳ амалимиз бизнинг жаннатга киришимизга сабаб бўлишини билмаймиз.

Эй Аллоҳ, бизни қиёмат куни Набийлар, сиддиқлар, шаҳидлар ва солиҳлар билан бирга қилгин! Улар қандай ҳам яхши рафиқдирлар!

Нозимжон Иминжонов таржимаси

Қозоғистонда масжид қурилиши бўйича янги стандарт ишлаб чиқилди. Маълум бўлишича, бундан кейин масжиднинг сиғими ўша ҳудудда истиқомат қилаётган аҳоли сонига қараб ҳал қилинади ва қурилишга рухсат берилади.

Жумладан, ишлаб чиқилган стандартга кўра, бундан кейин қуриладиган масжидларнинг сиғими қуйидагича тақсимланади: қишлоқлар – 70-500 нафар, туман маркази – 500-1500 нафар, шаҳар ва вилоят марказлари – 1000-5000 нафар намозхон.

Қолаверса, масжидларда намозхонларнинг автомобили учун автотураргоҳ қуриш мажбурияти ҳам белгиланди. Азон интернет нашрининг IslamToday сайтига таяниб хабар беришича, ҳар бир масжидда автомашиналар учун тураргоҳлар ташкил этилади.

Эслатиб ўтамиз, Қозоғистонда бугунги кунда 2626 масжид фаолият кўрсатади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Бирлашган Араб Амирликларининг Дубай шаҳрида "Муҳаммад ибн Обаид" Қуръон маркази энг замонавий ва илғор технологияларни қўллаган ҳолда масофавий таълимга йўналтирилган халқаро Қуръон таълими марказини ишга туширмоқчи.

БААда нашр этиладиган “Ал-Баён” газетасининг ёзишича, ташкил этилганига эндигина бир йил бўлган ушбу марказ Қуръони карим таълими борасида катта ишларни бошлаб юборган. Ҳозирда марказ томонидан Қуръони каримни ёд олиш, тиловатини ўрганиш ва Қуръоний билимлар ўзлаштирилишини янада кенгроқ ҳамда самарали йўлга қўйишга жиддий киришилган.

Яқин келажакда ишга туширилиши режалаштирилаётган интернет орқали масофавий “Қуръон таълими халқаро маркази” лойиҳаси шулар жумласидандир.

Марказ раҳбари Надо Муҳаммад ибн Обаид ал-Фаласийнинг изоҳ беришича, марказ фаолияти асосан ҳофизи Қуръонларни қўллаб-қувватлашга қаратилган. Унинг айтишича, марказ ўзининг биринчи йилдаги фаолиятида асосан қизлардан иборат бўлган 290 нафар Қуръон ўрганувчиларини таҳсил олишга жалб қилган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

2019 йилнинг 1-3 ноябрь кунлари Туркиянинг Истанбул шаҳрида жойлашган Ибн Халдун университетида “Саҳиҳ ал-Бухорий”: анъанавий ва замонавий ёндашувлар” номли халқаро симпозиум бўлиб ўтади.

Мазкур илмий анжуман “Саҳиҳ ал-Бухорий” асарида бобларнинг номланиши, муаллақлар, такрорий ҳадислар, ҳадис олишдаги шартлар, бир матнни бошқасидан ажратиш методологияси, қўлёзмалардаги фарқлар, матн билан боғлиқ изланишлар, шунингдек асарга қаратилган танқидларни тадқиқ этишни мақсад қилган.

Симпозиумда “Саҳиҳ ал-Бухорий”нинг тарихи ва ундаги методология, асардаги ҳадислар, “Саҳиҳ ал-Бухорий”га ёзилган шарҳлар, “Саҳиҳ ал-Бухорий” ва Ислом тамаддуни, “Саҳиҳ ал-Бухорий”га билдирилган танқидлар мавзулари кўриб чиқилади.

Азон интернет нашрининг маълум қилишича, симпозиумда маъруза қилиш учун аввал ўрганиб чиқилмаган мавзуларга устунлик берилади. Симпозиумда қатнашиш учун 2019 йилнинг 10 мартига қадар маълумотнома (резюмеларни) топшириш талаб қилинади.

“Саҳиҳ ал-Бухорий” халқаро симпозиумини ўтказиш муддатлари:
Тезисларни (маърузалар) қабул қилишнинг сўнгги муддати: 2019 йил 10 апрель

Ҳужжатларни топшириш муддати: 2019 йил 30 июль

Қабул қилинган маърузаларни эълон қилиш санаси: 2019 йил 5 сентябрь

Халқаро Симпозиумни ўтказиш санаси: 2019 йил 1-3 ноябрь

Симпозиум ҳақида тўлиқ маълумот қуйидаги сайтда инглиз, турк ва араб тилларида мавжуд: www.meeting.ihu.edu.tr

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати