Мусулмон одам аввало аҳли суннат вал жамоат олимлари билдирганидек ишониши лозим. Жаҳаннамнинг абадий азобидан қутулувчилар эътиқоди аҳли суннат бўлган кишилардир.  

“Аҳли суннат” атамаси кўпроқ изофат ҳолида, яъни “Аҳли суннат эътиқоди ёки ақидаси”, “Аҳли суннат мазҳаби”, “Аҳли суннат йўли”, “Аҳли суннат фирқаси”, “Аҳли суннат ва жамоат фирқаси” шаклида ишлатилади.

Энг улуғ олим ва авлиёлардан имоми Раббоний Мужаддиди Алфи Соний Аҳмад Форуқий Сарҳандий (қуддиса сирруҳ) айтдики:

“Ақлли ва балоғатга етган ҳар эркак ва аёлнинг биринчи вазифаси аҳли суннат олимлари ёзган ақоид билимларини, ишониладиган нарсаларни ўрганиш ва буларга мос эътиқод қилишдир. Қиёматда, яъни ўлганидан кейин жаҳаннам азобидан қутулиш, уларнинг билдирганларига ишонишга боғлиқ” [Мактуботи Раббония].

“Мусулмонларнинг биринчи вазифалари эътиқодини тўғрилаб, аҳли суннат вал жамоат олимларининг билдирганларига мос ишонишдир. Иккинчи вазифаси фиқҳ (исломиятнинг амр ва тақиқларига оид) илмларни ўрганиб, ҳар ишини буларга мослаб бажаришдир” [Мавлоно Ҳолид-и Бағдодий, Эътиқоднома/ал-иймон вал-ислом].

Қийматли Усмоний олимларидан Тошкўприкзоданинг айтганидек:

“Аҳли суннатнинг ақоидда иккита тармоғи бор. 1. Мотуридия мазҳаби. Унинг имоми Абу Мансур Мотуридий (раҳимаҳуллоҳ). 2. Ашъория мазҳаби. Бунинг имоми эса Абул-Ҳасан Ашъорийдир (раҳимаҳуллоҳ). Иккаласи ҳам тарғиб қилган иймон асослари бирдай. Ораларида фақат баъзи кичик хусусларга тегишли изоҳ, ифода ва услуб тарзидан келиб чиққан жузъий фарқлар бор”.

“Аллоҳу таоло юборган ҳар бир дин икки қисмдан ташкил топган. Бири қалб билан ишонилиши лозим бўлган илмлар, иккинчиси бадан ёки қалб билан бажариладиган ибодат илмлари. Булардан эътиқод асослари ҳар бир динда бир хил бўлиб диннинг асли ва асосидир. Эътиқод дин дарахтининг танасидир. Амал эса, шу дарахтнинг шохлари ва барглари кабидир. Ҳар бир мусулмоннинг аввало эътиқодини тузатиши, аҳли суннат вал жамоат олимлари билдирганидек ишониши лозим. Жаҳаннамнинг абадий азобидан қутуладиганлар фақат мана шу эътиқодда бўлганлардир” [Имоми Раббоний, Мактуботи Раббония].

“Қалбга келадиган бутун маънавий аҳвол/ҳолларни, кашфларни бизга берсалар, лекин қалбимизни аҳли суннат эътиқоди билан безатмасалар, ўзимни хароб бўлган деб биламан. Бутун фалокатларни устимга тўпласа-ю, лекин қалбимни аҳли суннат эътиқоди билан шарафлантирса, ҳеч қайғурмайман”

Ш.Рашидов тумани "Тўптолобод"

жоме масжиди имом-хатиби

9 июнь куни Уйчи туманида тумандаги масжидлар имом-хатиблари, имом-ноиблари ва мутаваллилари иштирокида йиғилиш ўтказилди.

Унда Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг Наманган вилоятидаги вакили, вилоят бош имом-хатиби Абдулҳай домла Турсунов ҳамда вакиллик мутахассислари иштирок этдилар.

Йиғилишда тумандаги масжидлар ҳолати, намозхонлар учун яратилган шароитлар, масжидларнинг молиявий ҳолатини янада яхшилаш, диний соҳа ходимлари томонидан амалга оширилган маънавий-маърифий ишлар таҳлил қилиниб, келгусида амалга оширилиши лозим бўлган ишлар келишиб олинди.

Фаолияти давомида Республика, вилоят ва туман оммавий ахборот воситалари орқали фаол иштирок этган икки нафар имом-хатиб Наманган вилоят вакиллиги томонидан ташаккурнома билан тақдирланди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Наманган вилоят вакиллиги

Матбуот хизмати

Бугун, 10 июнь куни Муфтий ҳазратлари “Азҳар” масжидида жума намозини адо этгандан сўнг, ушбу мажмуа хонақоҳида жамланган бир неча юзлаб ватандошлар билан дилдан суҳбат қилдилар.

Муфтий ҳазратлари ҳадиси шарифларда илм олишнинг фазилати ва толиби илмларга бериладиган ажр-мукофотлар ҳақида сўзлаб, юртимиздан чиққан Имом Бухорий каби улуғ зотлар маърифат излаб дунёнинг турли ўлкаларида бўлганлари ва охири яна ўз ватанларига келиб, халққа хизматда собитқадам турганларини баён қилдилар.

Инсон қаерда ва қайси мақомда бўлмасин, доимо Ватанга бўлган муҳаббати жўш уриши, туғилган қишлоғи, ота-онаси ва фарзанду аржумандлари кўз олдидан ўтишини билдирдилар.
Муфтий ҳазратлари мамлакатимизда сўнгги йилларда масжид-мадрасалар очилиши, мавжудлари обод қилиниши, ўлкамизнинг ҳар бир ҳудудида Қуръони карим ва тажвид курслари фаолият олиб борилаётгани, мадрасалар фаолияти ҳамда таълим сифати тубдан яхшилаётгани ҳақида сўзлаб, мана шундай ишларда ал-Азҳар каби дорулфунунларни тамомлаган аҳли илмлар камарбаста бўлишлари зарурлигини сўзладилар.

Ўзга юртда яшаш, ишлаш ва ўқиш осон эмаслигини Муфтий ҳазратлари таъкидлаб, ватандошларга ўзлари яшаб турган давлат қонунлари ва тартибларига жиддий амал қилиш лозимлиги, Имом Бухорий авлодига муносиб бўлишга ватандошларни даъват этдилар.
Муфтий ҳазратлари учрашув якунида Ҳақ таолодан, барча ватандошларга сиҳат-саломатлик тилаб, Аллоҳ таоло Ўз паноҳида асрашини сўрадилар.
Шу билан Муфтий ҳазратлари бошчиликларидаги делегациянинг Миср диёри сафари ўз ниҳоясига етди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Мазҳаблар ўз имоми номи билан машхур бўлди. Лекин бу, мазҳабни “ана ўша имомлар кашф қилган эканда, ўзича мустақил тузган эканда” деган маънони ифода қилмайди. Бу имомлар Имом Абу Ҳанифа, имом Шофеъий, Имом Молик, Имом Аҳмад роҳимаҳумуллоҳлар ўзлари соҳоба ва тобеъинлардан мерос қилиб олган илмларини маълум қоидаларга солиб оддий инсонлар ҳам тушуниши учун онсон қилиб беришди. Бу мана шу имомлар номи билан намоён бўлгани учун ҳам уларнинг номини олди ва саҳоба ҳамда тобеинларни мазҳаби уларга нисбат берилди.

Дўктор Мустафо Хон айтадилар: “Бугунги кунимиздаги муаммо бу, мазҳаб имомлари мазҳабни ўзлари тўқиб чиқаришган деган гумон. Ваҳоланки воқеликда Абу Ҳанифа роҳимаҳуллоҳ ўз имоми Ибн Масъуд розияллоҳу анҳуга эргашади.

Имом Молик Ибн Умар ва Ибн Аббос розияллоҳу анҳумоларга эргашади, Имом Шофеъий ҳам ана шу саҳобаларга эргашади. Саҳобаларни Аллоҳ таоло Муҳаммад Мустафо соллоллоҳу алайҳи васаллам етказган омонат ва рисолатни ўз зиммасига олиш ва етказиш учун танлаб олган”[1].

Бирорта инсон инкор қилмасдан уммат жуда узоқ аср мазҳабни маҳкам тутиб келди.

Бирор-бир мазҳабсиз муҳаддис, муфассир ёки усули олимни тарих зар варақларидан топа олмайсан. Байҳақи, Хатиб Бағдодий, Ибн Ҳажар Асқалоний, Ибн Асокир, Ибн Салоҳ, Суюти, Жассос, Байдовий, Заркаший, Ибн Ҳожиб, Ибн Жавзий, Ибнул Ҳумом, Сарахсий, Баздавий, Бағовий, Ғаззолий, Субкий, Широзий, Имом Нававий ва бошқа етук ислом уламоларининг барчаси албатта бирор мазҳабга мансуб ва бир мазҳабни маҳкам ушлаганини кўрасан.

Яфеъий айтадилар: “Ислом тарихига назар ташлаган инсон албатта, тўрт мазҳаб юзага келгандан кейин неча- неча замон ўтсин имомлар-у саркарда ва султонларнинг бир мазгабни тутганига гувоҳ бўлади”[2].

Мазҳабни инкор қилувчи дин имомлари унинг устида бўлиб турган нарсани инкор қилувчидир ва унга ижмо боғланган нарсага хилоф қилувчидир. Чунки, тўрт мазҳабдан бирини ушлаш лозим эканига ижмо қилинган.

Деҳлавий айтадилар:” мазҳабни тутиш керак эканига бутун уммат ижмо қилган, хоссатан бизнинг бу нафслар шаҳватга мойил бўлиб кетган кунларда”.

Юқорида мазҳабни ушлаш нега лозим экани борасида бир қанча сабаблар санаб ўтилди, мазҳаблар энг мукаммал суръатда ташкил топди, энди уни тарк этишга ҳеч қандай асосли сабаб йўқдир.

Аллоҳнинг динида эрмак ва ўйин қилишга йўл қўймаслик учун уламолар мутлоқ ижтиҳод эшикларини ёпганлар. Ҳаттоки, Жалолиддин Суютийдек етук олим ижтиҳодни даъво қилганда унга қаттиқ инкор қилишган ва ижтиҳодини қабул қилишмаган.

Ибн Ҳажар Ҳайтамий ушбу воқеани ҳикоя қилиб берадилар:” Жалол буни иддао қилганда уламолар унга бир овоздан савол йўллашади, ушбу саволнинг икки важҳга кўра жавоби бўлади. Уламолар агар у ростдан ҳам ижтиҳод даражасига етган бўлса манашу важҳлардан рожиҳини ёзиб юборишини айтишади. Шунда Жалолиддин Суюти бу саволни жавобсиз яна уламоларнинг ўзларига қайтариб юбориб, жуда машғул экани ва бу мактубга жавоб ёзолмаслигини айтиб узур сўрайди”.       

Ибн Салоҳ нақл қилиб айтадилар:” Имом Шофеъийнинг асридан кейин мустақил мужтаҳид топилмади дейишади”.

Имом Ғаззолийдек уламолар мазҳабни ушлаган ва ижтиҳод даъвосини қилмаган бўлса, қандай қилиб Имом Ғаззолини гапларини тўғри тушуна олмайдиган одамлар ижтиҳод даъвосини қилиши мумкин?

Имом Заҳабий айтадилар:”Ҳозирги кунимизда фақат шу тўрт мазҳабгина қолди, лекин шуни ҳам лозим бўлганидек тушунадиган одамлар саноқлигина, мужтаҳид бўлишни қўявер”[3].

А.Абдумавлонов Кўкалдош ўрта махсус ислом таълим муассасаси 4 курс талабаси

Миср сафарида бўлиб турган муфтий Нуриддин домла ҳазратлари ушбу диёрнинг таниқли уламолари билан бирга бутун дунёга машҳур “Азҳар” масжидида жума намозини минг-минглаб намозхонлар бирга адо этдилар. Муфтий ҳазратларинини ташриф буюришларини эшитган ватандошлар мазкур қадимий жомега тўп-тўп бўлиб келишди.

Ташриф асносида Муфтий ҳазратлари “Азҳар” жомеси уламолари ҳамроҳлигида қадим тарих ҳақида сўзловчи муҳташам масжид биносини кўздан кечирдилар, унинг ноёб архитектураси, намозхонларга қилинган шароитлар, толиби илмларнинг илм олиши учун яратилган имкониятлар тўғрисида маълумот олдилар. Сўнгра Муфтий ҳазратлари минг-минглаб намозхонлар йиғилган йирик жомеда Азҳари шарифнинг шайхлари, таниқли уламолари билан бирга жума намозини адо этиб, якунда хайрли дуолар қилинди.

Маълумот учун, Мисрда жойлашган дунёдаги энг кўҳна ва салоҳиятли Ислом дорилфунуни, жоме масжиди ва мадрасалардан иборат мажмуа Азҳар номи билан аталади. У фотимийлар саркардаси Жавҳар Сақалий томонидан ҳижрий 358 йили Қоҳира билан бир вақтда қурила бошлаган.

Шаҳар қурилган пайтда фотимий ҳукмдорлар ўзлари учун муҳташам сарой қуриш билан бир пайтда Азҳар масжидига ҳам асос солишган ва Пайғамбар алайҳиссаломнинг қизлари Фотимаи Заҳронинг сифатига хослаб «Азҳар» (порлаб турувчи) деб номлашган эди.

Шундай қилиб, дунёга машҳур Азҳар масжиди 970–972 йиллари қурилган. Минг йиллар мобайнида масжид турли ҳукмдорлар томонидан бир неча марта қайта таъмирланган. Лекин шунга қарамай масжиднинг асл қиёфаси деярли ўзгармай келяпти.

Сафар жараёнлари ва муҳокама этилган мавзулар ижтимоий тармоқларимиз орқали ёритиб борилади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати