ЎМИ матбуот хизмати

Фаластиннинг Ғаззо секторида фаолият юритаётган Туркиянинг “Гази Дастак” уюшмаси 20 мингдан ортиқ Каломуллоҳни масжидлар ва Қуръони каримни ўргатиш марказларига тарқатиш учун Ғаззодаги Дин ишлари ва вақфлар вазирлигига ҳадя қилди. Бу ҳақда Эрондаги “ИҚНА” сайти “Анадолу” матбуот хизмати маълумотига таяниб хабар берди.

Ушбу Қуръони карим китобининг 20 минг нусхаси Ғаззога, 30 минг нусхаси эса Ғарбий соҳилга, жумладан, Қуддуси шариф шаҳрига тақдим этилади. Қуръоннинг ушбу нусхалари “Масжидул Ақсо Қуръони” деб номланади ва буюк китобнинг орқа муқовасида “Қурон – менинг совғам” номи билан нашриёт шиори босилган.

Маълумот учун, гуманитар масалаларга ихтисослашган “Гази Дастак” уюшмаси 2017 йилдан бери Ғаззо секторида ўз фаолиятини амалга ошириб келмоқда.

ЎМИ Халқаро алоқалар бўлими

Тўрақўрғон тумани "Абдулваҳҳоб қори" жоме масжиди имом-хатиби

Муҳаммад Аюб Фахриддинов

Тошкент воҳаси ўз тарихида тақдирнинг кўп синовларини, шаҳар ва қишлоқларни вайронага айлантирган мўғиллар босқини каби оғир даврларни бошдан кечирган.

Тарихий манбалардан маълум бўлишича, фақат Aмир Темур даврига келиб, воҳада қайтадан ривожланиш бошланган. Кўплаб шаҳар- қишлоқлар янгидан қад ростлаб, обод бўлган.

Маълумотларга кўра, Тошкент шаҳридан 16 чақирим ғарбда, Самарқандга ўтадиган қадимий карвон йўлида, Чирчиқ дарёсининг ўнг соҳилида, Зангиота қишлоғининг марказида қад ростлаган Зангиота мажмуаси Aмир Темур томонидан қурилган.

Маълумки, Занги ота ҳазратлари Марказий Осиё минтақасида ІХ–ХІІ асрларда юз берган биринчи илмий-маданий юксалиш, яъни илк Шарқ Уйғониш даврининг намояндаси, ўз замонида ҳикмат ва маънавият, дин ва тасаввуф ривожига катта ҳисса қўшган мутасаввиф ва авлиё боболаримиздандир.

Неча юз йиллардан буён Занги ота шахсига бўлган қизиқиш сусаймаган, аксинча, ортиб бормоқда. Ривоятларга кўра, Ойхожа ибн Тожхожанинг ёшлик йиллари ІХ–ХІІ асрларда Марказий Осиёдаги энг йирик шаҳарлардан бири – Бинкетда (ҳозирги Тошкентда) кечган. Ҳозирги Зангиота қишлоғига айнан шу зот асос солган. У киши 1 258 йилгача, яъни вафотига қадар қарийб қирқ йил давомида Анбар она билан бирга шу қишлоқда яшаган. Жуда кўплаб одамларга – оддий деҳқонлардан тортиб турли даражадаги ҳукмдорларга ҳам диний-маънавий устозлик қилган. Вафотидан сўнг у зотнинг мозори наинки маҳаллий, балки олис минтақалардан келадиган кишилар учун ҳам зиёратгоҳга айланган.

Шу тариқа Зангиота мозори устида зиёратгоҳ кўринишидаги дастлабки камтарона ёдгорлик пайдо бўлган ва кейинчалик нафақат зиёратгоҳ, балки у жойлашган қишлоқ ҳам Зангиота номи билан аталган.

Профессор Акмал Саидов томонидан тақдим этилган маълумотларга кўра, Занги ота мақбарасининг бунёд этилиши билан боғлиқ ибратли ривоятлар ҳам, тарихий воқеалар ҳам бирдек чуқур рамзий маънога эга.

Ривоят қилишларича, Амир Темур Ясси қўрғонида Аҳмад Яссавий ҳазратларига мақбара қуриш ҳаракатини бошлаганида нима учундир иш ҳадеганда юришавермаган. Бу ҳолнинг сабабини билолмай, ҳайрон бўлиб юрганида бир кеча тушига нуроний бир зот кириб, Яссавийга мақбара қуришдан олдин Зангиотанинг қабрини обод қилиши кераклигини айтади.

Шунда Амир Темур Зангиота руҳини шод этиш учун мақбара тиклашга киришади. Бу муҳташам ёдгорлик мажмуининг қурилиши 1420 йили Мирзо Улуғбек томонидан тугаллаган. Мажмуа мустабид тузум даврида омборхона, кейинчалик музей вазифасини ўтаган.

Профессорнинг сўзларига кўра, Зангиота зиёратгоҳи Марказий Осиё минтақаси халқлари учун табаррук маскан ҳисобланади. Бу тарихий-меъморий мажмуага ҳар куни беш минг нафар атрофида зиёратчи ва сайёҳ келаётгани буни яққол тасдиқлайди. Зиёратчилар турли мамлакатлардан экани ҳам диққатга моликдир. Зангиота мақбараси дастлаб икки хонали содда иморат – зиёратхона ва гўрхонадан иборат бўлиб, пештоқ ва безаклари бўлмаган. Хоналарнинг девори равоқли чорси асосдан бурчаклардаги равоқли бағал гумбаз билан боғланган. Ҳосил бўлган саккиз қиррали асос устига ўрнатилган гумбазларнинг катталиги ҳар хил.

Хоналарга дарча ва тобдонлар орқали ёруғлик тушган. Гўрхонадаги оқ мармардан ишланган қабртош, айниқса, диққатни тортади. Тошга ғоятда моҳирлик билан нафис ўйма нақш ва арабий хатлар битилган. Қабр шакли ва нақшлардаги услуб унинг қадимийлигидан далолат беради.Ён томондаги юза қисмида араб тилида қуйидаги мазмундаги шеър ўйилган: «Биз соғлик ва саёҳатдан завқланамиз. Аммо вақти келиб бир-биримиздан айриламиз. Чунки вақт севиклиларни айирувчидир».

Мармар битиктошнинг бир ён қиррасига куфий ва сулс хатида Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг: «Қабр амаллар сандиғидир», деган ҳадислари битилган.

Вақтлар ўтиб мақбара олдига пештоқ ва иккита кўндаланг хона қурилиб, безак берилган. Пештоқ ва хоналар ташқи девори, зиёратхона ва мақбара пойгумбази сайқалланган ғиштчалар, ўймакор ранг-баранг кошинлар билан безатилган.

Анбар она мақбараси Зангиота мажмуаси таркибида бўлиб, Зангиота мақбарасининг жануби-ғарбида жойлашган. У пештоқ, зиёратхона ва гўрхонадан иборат. Зиёратхона ва гўрхонанинг усти қўшқават гумбазли, қуббали тошдан, кичик доира шаклида ясалган. Мақбарага оқ мармардан қабртош қўйилган. Унинг теварак-сиртига арабий хатлар ва нафис нақшлар ўйилган. Мақбара дастлаб икки хонали бўлган, кейинчалик унинг олдига пештоқ қурилиб, кошинлар билан безатилган. Пештоқ таянчи унча баланд эмас. Бу услуб Тошкент мақбараларига хос. Зангиота мақбараси қатори ушбу ёдгорлик ҳам Амир Темур замонаси меъморчилик анъанасининг ёрқин намунаси ҳисобланади.

Вазирлар Маҳкамасининг 2013 йил 20 октябрдаги қарори асосида Тошкент вилоятидаги Зангиота мажмуаси ва унга туташ ҳудудларда кенг кўламли қурилиш ва ободонлаштириш ишлари олиб борилди.

Бугунги кунда мажмуа ҳудудида 1 000 ўринли янги масжид биноси, Ўзбекистон мусулмонлари идораси вилоят вакиллигининг биноси, 40 ўринли таҳоратхона, 2 та ҳожатхона, эски ҳовуз ўрнига 2 та фаввора, 2 та миллий услубда лойиҳалаштирилган шийпон, тегишли коммуникация тармоқлари, ер ости ўтиш йўли, автотўхташ жойи, 50 ўринли 3 қаватли меҳмонхона, 70 ўринли чойхона, икки қаватли минимаркет ва бошқа ўндан ортиқ миллий ҳунармандчилик савдо дўконлари, новвойхона, замон талабига жавоб берадиган 50 ўринли деҳқон бозори, ошхона барпо этилган.

Барча таъмирлаш, тиклаш ва ободонлаштириш ишлари бюджет ва ҳомийлар маблағлари ҳисобидан амалга оширилди. Мажмуа тарихий ёдгорлк сифатида давлат муҳофазасига олинди. Қадимги мадраса биноси тўла таъмирдан чиқарилди. Ҳовлидаги эски минора олиб ташланиб, янги масжид олдида янги, баландлиги 31 метр бўлган минора қурилди. Зангиота ва Анбарбиби мақбаралари ҳам буткул қайта таъмирланди. Мажмуадаги 5 та гумбаз қайта тикланди.

Бугун Зангиота мажмуаси зиёратчилар билан гавжум. Ушбу мажмуа мамлакатимизнинг туризм салоҳиятига катта ҳисса қўшаётган муҳим қадамжо ҳисобланади.

Неча асрлик тарихга гувоҳ бу маскан ўз файзу таровати билан зиёратгоҳга узоқ-яқиндан келган юртдошларимиз ва хорижлик меҳмонларга катта таассуротларни ҳадя этмоқда.

Муҳайё Тошқораева,  ЎзА

Эртакмонанд Хива шаҳри қанчадан-қанча хорижлик меҳмонларни ўзига мафтун этгани бор гап. Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси матбуот хизмати маълумотларига кўра, Хоразм Маъмун академияси томонидан "Хива тарихидан лавҳалар" китоб-альбоми ўзбек ва рус тилларида нашр этилди.

Ушбу китоб-альбомда Хива шаҳрининг вужудга келиши, ижтимоий ҳаёти, аҳолининг этник таркиби, деҳқончилик, ҳунармандчилик, хиваликлар маданияти ва санъатига оид қимматли маълумотлар қўлёзма асарлар, архив маълумотлари, элчи ва сайёҳларнинг эсдалик ва хотиралари, нодир манбалар маълумотлари асосида ёритилган.

ЎзА хабарига кўра, китоб-альбом маҳаллий ва хорижий сайёҳлар, олий ўқув юртларининг талабалари, гид-бошловчилар ҳамда юртимиз тарихи билан қизиқувчи кенг ўқувчилар оммасига мўлжалланган.

Мазкур китоб-альбомнинг афзаллиги шундаки, Хива шаҳрининг вужудга келиши, ижтимоий ҳаёти ва аҳолининг этник таркиби, бошқа турли маълумотлар янги ва ноёб манба ҳамда адабиётлар асосида ёритилган.

Шунингдек, китобда мавзуга доир кўплаб суратларнинг мавжудлиги ҳар қандай китобхонни ўзига жалб эта олади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати