Мир Араб ўрта махсус ислом билим юрти мударриси

Тожиддинов Абдусамад

Президент Шавкат Мирзиёев Туркий кенгашнинг видеоанжуман шаклида ўтказилган норасмий саммитида қатнашиб, жумладан, зиёрат туризмига оид дастур қабул қилишни таклиф қилди.

“Бу борада мамлакатларимиз ҳудудида жойлашган муқаддас қадамжойлар бўйлаб “Табаррук зиёрат” лойиҳасини амалга оширишни таклиф этамиз. Бунинг учун Кенгаш доирасида Зиёрат туризмини ривожлантириш дастурини қабул қилиш мақсадга мувофиқдир”, – деди Юртбошимиз.

Давлатимиз раҳбари анжуман улуғ шоир ва мутафаккир Хожа Аҳмад Яссавий яшаб ўтган қадимий ва навқирон Туркистон шаҳри билан боғлангани бежиз эмаслигини таъкидлаб, жумладан бундай деди: “Ушбу шаҳри азим “Турк дунёсининг руҳоният пойтахтларидан бири” сифатида эълон қилинишида чуқур рамзий маъно бор. Маълумки, Мир Алишер Навоий ҳазрат Яссавийга “Туркистон мулкининг шайхул машойихи” деб юксак баҳо берганлар. Аҳмад Яссавийнинг ўлмас мероси буюк аждодларимиз – Жалолиддин Румий ва Юнус Эмро, Юсуф Хос Ҳожиб, Низомий Ганжавий, Махтумқули Фироғий ва Бобораҳим Машраб каби шоирлар қаторида туркий халқларнинг умумий маънавий бойлиги сифатида ардоқлаб келинади.
Аҳмад Яссавий ўз даврида бутун мусулмон оламида “Ислом динининг қуввати” деб шуҳрат қозонган Бухорои шарифда Юсуф Ҳамадоний, Абдухолиқ Ғиждувоний каби машҳур уламолардан таҳсил олгани ота-боболаримизнинг доимо сафдош ва ҳамфикр бўлиб келганини кўрсатади. Ўзининг диний-ахлоқий қарашлари билан минтақамизда улкан обрў-эътибор қозонган ҳазрат Яссавийга буюк Амир Темур чин дилдан ихлос қўйгани, унинг хотирасига атаб муҳташам мақбара бунёд этганини барчамиз яхши биламиз.
Шунингдек, Соҳибқирон бобомиз ушбу мажмуанинг моддий таъминоти учун вақф ташкил қилгани ва бу жамғарма асрлар давомида фаолият кўрсатгани эл-юртларимизнинг тарихий бирлигидан далолат беради. Бугунги кунда Аҳмад Яссавий зиёратгоҳини барча қардош халқларимиз табаррук қадамжой сифатида чексиз қадрлайди. Кўпмиллатли Туркистон шаҳри сўнгги йилларда тобора гўзал ва обод бўлиб бораётгани, улкан бунёдкорлик майдонига айланаётганига барчамиз ҳозир видеолавҳалар орқали гувоҳ бўлдик”.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Юксак қадриятларимиз, муқаддас динимиз одоб ва тарбияни савоб, тарбиясизликни гуноҳ деб ҳисоблайди. Шунинг учун тарбия қадриятларимиз ва динимизнинг асосий мағзини ташкил этади. Жамият аъзолари дабдабали ҳавасларга берилмаслиги учун одоб ва тарбия сув ва ҳаводек зарур десак, муболаға бўлмайди. Зеро, дабдаба кўп ҳолларда Ҳақ ва ҳақиқатдан узоқлаштиради.

Биламизки, муқаддас китобимизда Тангри таоло оятлар ни нозил қилиб, ҳақиқатларни баён этган, ҳой-ҳаваслардан одамзотни қутқариш йўлларини кўрсатиб берган. Илоҳий кўрсатмалар инсонларни зулматдан ҳақиқатга, аниқроғи тўғри йўл каби олий мақсадларга етказади.

Агар инсонлар Аллоҳ қайтарган амалларни давом эттириб, оила ва жамиятда ҳойҳавасга эргашса ботил ва нотўғри йўлларга олиб кетишлари тарихий воқеаларда ўз аксини топган. Ҳадисларда бу борада юқоридаги мақсадларга эришиш нуқтаи назаридан жамиятга шундай мурожаат этилади: "Фарзандларингизга гўзал хулқ-атвор ўргатингиз, уларни ўз ҳолларига ташлаб, ҳой-ҳавасларга берилиб кетишларига йўл қўймангиз".

Маънавий озуқа инсон ақлини ва руҳиятини юксалтиришда қанчалик лозим бўлса, моддий озуқанинг меъёр ва чегараси, унинг билимини ўрганиш катта эътиборга молик вазифалардан. Бундан келиб чиқиб, жамият ва оилада қадриятларимиз, динимиз буюрган эзгу амалларга чорлаш ва жамиятда қайтарилган гуноҳ ишларга қўл урмасликни такрор-такрор етказиб туришлик ҳар бир жамият, оила аъзоси зиммасидаги юксак бурчдир. Зотан, қайтариқлардан ҳисобланган исроф иллати оилада пайдо бўлади, бунинг олдини олиш даставвал оилада қоим бўлиши керак. Демак, оиланинг раҳбарлари - ота-она бу масъулиятли вазифани онгли равишда бажаришликлари талаб этилади.

Шунингдек, ҳалол ризқ топиш учун ҳалол ишлаш, ҳаётда насибани пок ҳолатда истеъмол қилиш учун бор имкониятни ишга солиш лозим. Иқтисод билан оз нарса кўпаяди, исрофгар эса кўпни ҳам озайтиради. Буларнинг илмига эга бўлиш ҳар бир замоннинг талабидир. Чунки, илм доим ҳокимдир, мол-дунё унга тобеъдир. Демак, молдунёни илм билан сарф қилиш инсонга шараф келтиради. Оилада иқтисодий муаммолар биргаликда ечилади. Унда асосий маслаҳатчи бўлиб, буюк зот бўлган аёллар ўрин олаДИ.

Шунга кўра ҳар бир аёл ўз мавқеи доирасидаги илмларни эгаллашга ҳаракат қилиши зарур бўлади ва бунга ҳеч кимнинг қаршилик қилишга ҳаққи йўқ. Аксинча, қиз бўлса отаси, сингил бўлса акаси, умр йўлдоши бўлса турмуш ўртоғи зарур бўлган фойдали илмларни эгаллаши учун имконият яратиб беришлари лозим бўлади.

 Аёлнинг ўз зиммасидаги вазифаларини холис адо этиши оиланинг фаровонлиги, ундаги муҳитнинг барқарор бўлишини таъминлайди. Шу билан бир- би га жамиятни таназзулга олиб борувчи нь салбий иллатларнинг олдини олиб, рав- та нақига ўз ҳиссасини қўшади. Бунинг учун эса аёллар оқила, диёнатли ва илмли бўлишлари талаб қилинади.

Шунинг учун ҳам Ислом дини аёллар нинг илм олишига нафақат рухсат бе ради, уни фарз деб, эътироф этади.

Хусусан, оиладаги ривожланиш, исрофсиз ҳаёт кечириш аёллардан кўп у нарсани талаб этади. Зеро, оила раҳбари эркак ҳам аёлидан ҳар бир ишда маслаҳат олади. Бу маслаҳатларни доно, тадбиркор аёл иқтисодни ўйлаган ҳолатда тежамкорликни олдинги  ўринга қўйиб маслаҳат беради. Тарихдан маълумки, пайғамбарлар, ҳоқонлар, ҳукамолар оилалари - умр йўлдошлари зукколикда, доноликда ибрат билан тилга олинади. Бу фикримизнинг исботи ўлароқ динимиз тарихида юксак заковата эга бўлган Пайғамбар аёллари тадбиркор аёл - Оиша розияллоҳу анҳонинг барча сифатлари ҳам камолотнинг юксак фазилатларидан деб эътироф этилади. У кишининг буюк ҳаётини диққат билан ўрганган олимлар бошқаларда бўлмаган қирқдан зиёд комиллик сифатлари бор эканини таъкидлашади. Ана шунинг учун ҳам бу ҳақда намуна сифатида бир икки оғиз сўз айтмоқни жоиз деб билдик.

Оиша розияллоҳу анҳонинг жамиятда тутган олий мақом ўринлари ичида тарбиячилик ўрни ҳам улуғ эди. У кишининг гаплари барчага баробар таъсир қилар эди. Ўзлари ҳам кишиларга таълим-тарбия беришда фаол эдилар. Тарбия хоҳ касб-камолот бўлсин, хоҳ оилавий масалаларда бўлсин, хоҳ ижтимоий-сиёсий вазиятда бўлсин, хох диний билимда бўлсин жамиятнинг салоҳияти учун ўз ҳиссаларини қўша олдилар Аёлларга берилган олий мартаба ва ҳаётдаги ўринларини юксакка кўтардилар.

Ана шу олий ҳимматлардан бири шундан иборат эдики, оиласи учун меҳнат қилаётган аёлларни кўрсалар завқланиб, улар ҳақига кўп яхши сўзларни баён этар эдилар. Жумладан Бир куни бир аёлнинг қўлида урчуқнинг изини кўриб қолиб: "Сенга Аллоҳ тайёрлаб қўйган нарсаларнинг башобатини бераман", - деб шундай дедипар:

"Эй аёллар жамоаси! Аллоҳ сизмар учун тайёрлаб қўйган нарсаларнинг баъзисини кўрганингизда эрта-ю кеч тиним билмас эдингиз.

Қай бир аёл ўзи, эри ва болалари учун урчуқ йигирса, албатта, Аллоҳ азза ва жалла унга жаннатдан мағриб ва машриқдан кенгроқ уй беради. Унга ҳар бир тўқиган кийими учун юзлаб қасрлар мукофот қилиб берилади.

Эй аёллар жамоаси! Эрларингизга итоат қилингиз, болаларингизга ҳаракат қилганингиз учун сизларга Аллоҳ таолонинг хузуридаги нарсаларнинг башоратини қабул қилинг.

Сизлар у дунёда анбиёларнинг аёллари билан бирга жаннатга биринчи борганлардан бўласиз. - Аллоҳ таоло сизларнинг катта гуноҳларингиздан ташқари барча гуноҳларингизни мағфират қилади“.

Юқоридаги насиҳат-ўгитлардан келиб чиқиб, қурилган муқаддас оиланинг доимо фаровонлигини ўйлаш ва бунинг тадбирини топишга ёрдамлашиш, маблағни исрофдан сақлаш азалдан аёл зоти зиммасида бўлишини оила тарихида кузатиб келинади.

Агар оиланинг моддий жамғармаси яхши бўлса, уни бир хил ҳолда ушлаб туришга эришиш кибру ҳавога берилмасдан, исроф қилмасдан сарфлашга боғлиқ бўлади. Тежамкорлик  - уй бекаларида бўлса, бу қандай яхши. Аксинча, эркак меҳнати эвазига келган маблағни оилага оқилона сарф қилмасдан исроф ҳолатига олиб келиш бу жуда ачинарли ҳолдир.

Абдулҳай ТУРСУНОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Наманган вилояти вакили

Ўзбекистон Саудия Арабистонига заъфарон савдосини йўлга қўяди. Ўзбекистоннинг Саудия Арабистонидаги элчиси Улуғбек Мақсудов “Sunbula technologies Est.” компанияси раиси Убайдулла Сиддиқий билан учрашиб Ўзбекистоннинг  “BMB Trade Group” компанияси томонидан етиштирилган заъфарон намуналарини тақдим этди. Бу маҳсулот Саудия Арабистони озиқ-овқат ва дори-дармон воситалари агентлиги (SFDA) томонидан текширилади ва тегишли сифат сертификати олинади. Бу ҳамкорлик ҳақида Убайдулла Сиддиқий шундай фикр билдирган:

“Умид қиламизки, заъфарон - бу Ўзбекистон билан ҳамкорлигимизнинг бошланиши бўлади. Келажакда кенг турдаги маҳсулотлар импорт қилиш ниятидамиз. Саудия вакиллари ҳозир заъфаронни Марокаш, Испания, Ҳиндистон, Афғонистон ва Покистон каби давлатлардан олиб келмоқда. Шу маънода Ўзбекистонда етиштирилиши бошланган заъфаронга қизиқишимиз катта. Умид қиламизки, ўзбек заъфарони сифат жиҳатидан рақобатбардош ва Саудия бозорида ўз ўрнига эга бўлади” - деб таъкидлаган компания раиси.

Шунингдек, Убайдулла Сиддиқий Ўзбекистондан табиий асал ва тоғ ўсимлик гиёҳларидан тайёрланган маҳсулотларни ҳам импорт қилиш имкониятини ўрганмоқчилигини айтган. Унинг сўзларига кўра, Саудия Арабистонида шифобахш экологик тоза маҳсулотларга талаб юқори.

Бу учрашувда Марказий ва Жанубий Осиёни боғловчи транспорт коридори яратиш бўйича олиб борилаётган саъй-ҳаракатлар ҳақида ҳам маълумот берилган. Бу каби қулай транспорт йўлагининг имкон қадар тез муддатларда қурилиши минтақа давлатларининг савдо-иқтисодий алоқаларига ижобий таъсир кўрсатади. Шу ўринда суҳбатдош мазкур янги транспорт йўлаги барпо этилиши Ўзбекистон ва Саудия Арабистони ўртасидаги савдо айланмасини ҳам сезиларли ошишига олиб келади, деб умид билдирди.

Бу учрашув натижасида Ўзбекистон ва Саудия Арабистони ўртасида савдо – сотиқ алоқалари янада ривожланиши икки давлат халқлари учун бирдек фойдалидир.

azon.uz

Бугунги кунда дунёнинг айрим етакчи давлатлари “тинчлик учун” шиори остида амалга ошираётган зўравонлик, қўпорувчилик ва босқинчиликка асосланган баъзи ҳатти-ҳаракатлари тинчликка олиб бормаслиги аниқ бўлиб бормоқда. Аксинча, тинчликка уруш ва низоларга барҳам бериш орқали эришилади. Давлатлар ва халқлар ўртасидаги ўзаро муносабатларнинг умумэътироф этилган умуминсоний қоидалар асосида ташкил этилиши тинчлик ва барқарорликни мустаҳкамлашнинг энг тўғри ва самарали йўли ҳисобланади.

Аммо турли зиддиятларни келтириб чиқариш ва шу йўл билан ўз мақсадларига эришишни кўзлайдиган кучлар борлигини ҳам ёддан чиқармаслик лозим. Шундай кучлар бор экан, низоли вазиятларни сунъий равишда вужудга келтиришга қаратилган ҳаракатлар ҳам тўхтамайди. Бу ҳар бир ақли расо кишидан доимо огоҳлик ва хушёрликни, содир бўлаётган ҳодисаларга зийрак кўз билан қарашни талаб этади.

Тинчликка раҳна солиш, жамият равнақи ва халқ фаровонлигига зиён етказиш, тоифаларга бўлиниб ўзаро низолашишнинг қораланиши ҳам исломнинг тинчлик ҳақидаги таълимотининг асосини ташкил этади. Хусусан, Қуръони карим “Ҳужурот” сурасининг 9-оятидаги ўзаро низоларни ярашиш, келишиш йўли билан ҳал этиш, жамиятдаги тинчликка таҳдид қилишда, тажовузкорлик ва зўравонликда давом этадиганларга нисбатан қатъий ва тезкор чоралар кўриш зарурлиги қайд қилинганини таъкидлаш муҳимдир.

Қуръони каримдаги “Эзгулик ва тақво (йўли)да ҳамкорлик қилингиз, гуноҳ ва адоват (йўли)да ҳамкорлик қилмангиз!” (Моида,2), деган оят ҳам юқоридаги мулоҳазанинг ўринли эканини кўрсатади.

Халқ орасида фитна қўзғатиш, тўҳмат ва иғво тарқатиш йўлидаги уринишлар тинчлик ва хотиржамликни издан чиқарувчи ҳодисалардан ҳисобланади. Шунинг учун ҳам бундай ҳаракатлар исломнинг моҳиятига мутлақо зид экани Қуръони карим “Бақара” сурасининг 191-оятидаги “Фитна қотилликдан ҳам ашаддийроқдир”, деган кўрсатма ҳамда “Нур” сурасининг 11-21-оятларида миш-миш тарқатганлар учун бу дунё ва охиратда тайинланган жазолар ҳақида хабар берилиб, унга ишонганлар ҳам қаттиқ маломат қилингани ҳақидаги қайдлар юқоридаги фикрларнинг тўғри эканини тасдиқлайди.

Тинчликни сақлаш учун ҳар бир киши масъул, уни сақлаб қолиш ва мустаҳкамлаш учун ҳар ким ўз ҳиссасини қўшиши лозим. Хусусан, ҳалол меҳнат билан сифатли ва мўл ҳосил етиштирган деҳқон, одамлар ёки юкларни қоидаларга амал қилган ҳолда бешикаст, эсон-омон ўз манзилига етказиш оддий ҳайдовчининг барқарорлик ва осуда ҳаётни мустаҳкамлашга қўшган муносиб ҳиссаси экани исбот талаб қилмайдиган ҳақиқатдир. Жумладан, Қуръони каримда: “Агар мўмин бўлсангиз (билиб қўйингизки), Аллоҳнинг (ҳалол касбдан) қолдиргани сизлар учун яхшидир. Мен эса, сизларга (бойликларингизга) қўриқчи эмасман”(Ҳуд, 86), дея қайд этилган.

Бу оят билан ҳалол меҳнат, пешона тери билан орттирилган бойликнинг баракали бўлиши ҳақида баён этилмоқда. Шу билан бирга, хоҳ моддий, хоҳ маънавий бойлик бўлсин унинг қўриқчиси – ҳалол касб, ҳалол меҳнат экани таъкидланмоқда. Демак, ўз касби ва бурчига виждонан ёндашув тинчлик ва барқарорликни таъминлашнинг зарурий шарти ҳисобланади.

Қўшнилар ўртасида ўзаро ҳурмат, самимият ва дўстлик осойишта ҳаёт, юрт тинчлигини таъминлашнинг асосидир. Зеро, қўшнилар ўртасидаги ўзаро меҳр-оқибат маҳалладаги аҳилликка, ўз навбатида, бу юрт тинчлигига замин яратади. Шунинг учун ҳам, исломда қўшничилик муносабатларига ҳам алоҳида эътибор қаратилган. Бу ҳақда Қуръони карим “Нисо” сурасининг 36-оятида шундай дейилади: “Шунингдек, қариндошлар, етимлар, мискинлар, қариндош қўшни-ю, бегона қўшни, ёнингиздаги ҳамроҳингиз, йўловчи (мусофир)га ва қўл остингиздаги (қарам)ларга ҳам (яхшилик қилинг)! Албатта, Аллоҳ кибрли ва мақтанчоқ кишиларни севмайди”.

Ҳадисларда ҳам “Қўшниси унинг ёмонликларидан омонда бўлмаган киши жаннатга кирмайди”, деб таъкидланади. Демак, инсон қўшнилари билан тинч-тотув ва ўзаро меҳр оқибат билан ҳаёт кечириши, унинг икки дунё саодатига эришишига сабаб бўлади.

Юқоридаги каби даъватлар айрим ҳудудларда нотинчлик, беқарорлик, хунрезлик ва худкушликлар ҳукм сураётган ҳозирги даврда мамлакатимиздаги тинчлик-осойишталикни таъминлаш ўз-ўзидан бўлмаётганини англашга, ўзаро янада иноқ ва аҳил бўлиб яшашга ундайди.

Огоҳ ва ҳушёр бўлиб яшаш тинчликни таъминлаш, турли хил кўнгилсизлик ва хавфу хатарларни олдини олишнинг зарурий шарти ҳисобланади. Зеро, ғофиллик ва бепарволик турли нохушликликларга замин яратади. Шунинг учун ҳам Аллоҳ таоло тафаккур қилмайдиган, ўзининг ким эканини англаб етмайдиган, бугуннинг ҳузур-ҳаловати билан яшаб, эртаси ҳақида қайғурмайдиган, бепарво ва беғам кимсаларни “Аъроф” сурасининг 179-оятида: “… Уларда қалблар бор, (лекин) улар билан “англамайдилар”. Уларда кўзлар бор, (лекин) улар билан “кўрмайдилар”. Уларда қулоқлар бор, (лекин) улар билан билан “эшитмайдилар”. Ана ўшалар ҳайвонлар кабидирлар. Балки улар (янада) адашганроқдирлар. Айнан ўшалар ғофиллардир”, деб таърифлайди.

Ислом оламининг эътиборли уламолари томонидан мўътабар манбалар асосида берилаётган раддияларни тан олмаётган турли йўналиш ва фирқаларнинг аъзолари ҳам юқоридаги оятда келтирилган кимсаларга қиёслаш мумкин.

Тинчликни улуғ неъмат деб эълон қилган динимизда бу йўлда нафақат амал билан, балки сўз билан ҳам зарар келтиришдан қайтарилган.

Ривоят қилишларича, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам “Мусулмон киши шуки унинг тилидан ва қўлидан мусулмонлар озор чекмайдилар!”, деб марҳамат қилганлар. Бу бежиз эмас, албатта. Зеро, сўз, яъни тилдан етадиган зарардан аввал зикр этилиши, қўл билан бошқаларнинг фақат бу дунёси – саломатлиги, оиласи, мулкига зарар етказиш мумкинлигига, тил билан инсонларни турли бузғунчи ғояларга тарғиб қилиш, кишиларни тўғри йўлдан чалғитиш орқали икки дунёсини барбод этиш мумкин экани таъкидланмоқда. Шу нуқтаи назардан қараганда, бугунги кунда айрим фирқа ва тоифаларнинг мусулмонман, деб турган халқнинг ичида парокандалик, оиласида зиддиятларни келтириб чиқаришга қаратилган урунишлар исломнинг асл моҳиятига бутунлай зиддир.

Демак, бундай ҳаракатларга қарши курашиш, жаҳолатга қарши маърифатни қўйиш ҳам тинчликни мустаҳкамлашга қўшилган муносиб ҳисса ҳисобланади.

Юқоридагиларнинг замирида шуни англаш лозим бўладики, Ислом дини нафақат фирқаларга бўлиниш ва жамиятдаги ҳамжиҳатлик ва барқарорлик, тинчлик ва хотиржамликни издан чиқариб, ўзаро тушунмовчилик, адоват ва низоларни келтириб чиқаришга, балки унга замин яратилишига ҳам қарши экани аён бўлади.

Маъруфхон Алоходжаев,
“Абдулқодир қори” жоме
масжиди имом хатиби