Кейинги йилларда улуғ алломалар номлари билан боғлиқ зиёратгоҳлар, мақбаралар, масжид ва мадрасаларни асл ҳолига қайтариб, уларни қайта тиклаш, обод қилиш, миллий қадриятларимизни асраш, аждодларимиз хотирасини улуғлаш, уларга ҳурмат-эҳтиром кўрсатишга кенг кўламда эътибор қаратилмоқда.

Улуғ қадамжолардан бири Қўшработ туманининг Шова қишлоғидаги домла Камолиддин Охунд номидаги жомеъ масжиддир. Бу муҳтарам зот ҳақида сўз юритадиган бўлсак, у киши 1868 йилда ана шу қишлоқда дунёга келган. Домла Камолиддин Охунд ёшлигидан зеҳнининг жуда ўткирлиги, зукколиги, қобилиятлилиги билан кўпчиликнинг назарига тушади. Бундан хурсанд бўлган акалари Жонтемир ва Халил у кишини Шова қишлоғининг юқорисида жойлашган Пангат қишлоғидаги масжидга ўқишга берадилар. Бу масжиднинг ўша пайтдаги имом-хатиблари Бухоро мадрасасасини битирган Мулло Усмон ҳамда Авлиёхўжа эшон ғоят иқтидорли бу йигитни ўз ҳомийликларига олиб, Бухорои шарифдаги олий мадрасага ўқишга юборадилар. 1904 йилда мадрасани битириб чиқади. Ўткир қобилияти ва иқтидори туфайли унинг номи элга, ҳатто араб мамлакатларига ҳам таралади. Шу билан бирга домла Камолиддин Охунднинг авлиёлик сифатлари ёрқин намоён бўлиб, Нақшбандия тариқати бўйича ўттиз икки авлиё сифатида мусулмон оламида тилга олинади. Эски мустабид тузим даврида қаттиқ таъқиб қилинишига қарамасдан уйига зиёратга келувчиларнинг кети узилмасди. Домла ислом маърифатини, дину диёнатни ҳар қандай хуружу тўфонлардан сақлаб қолишга ва кейинги авлодларга етказишга ўзининг салмоқли ҳиссасини қўшган. Шунингдек, халқ орасида қисқача Домла Камол номи билан машҳур бўлган бу зот ўзининг илми, камтарона ҳаёт тарзи, топганини халққа тарқатиш одати билан шуҳрат топган. Домла Камолиддин Нақшбандия-Аълия тариқати муршиди ҳам бўлган.

Мамлакатимиз мустақилликка эришгач, хусусан муқаддас динимиз қайта тиклангандан кейин юртимиздаги кўплаб улуғ аждодларимиз қатори Домла Камолиддин Охунднинг ҳам динмиз, эл-юрт олдидаги хизматлари ўз рўёбини топди, унинг буюклиги янада ёрқинроқ намоён бўла бошлади. Шова қишлоғидаги уй-жойлари асл ҳолига келтирилди, масжиди, боғ-роғлари замонавий тарзда қайта қурилди, ободонлаштирилди. 2002 йилда бу жой уй-музейига айлантирилди. Унинг очилиш тадбирида ўша вақтда Самарқанд вилоятининг бош имом-хатиби бўлиб ишлаб турган, ҳозир кунда Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий ҳазратлари Усмонхон Алимов ҳам иштирок этган.

Шунингдек, Усмонхон Алимов ҳазратлари ва Самарқанд зиёлиларидан бири гуруҳининг ташаббуси билан 1998 йил Самарқанд шаҳрида янги масжид Адлия бошқармаси рўйхатидан ўтказилиб, унга “Домла Камолиддин” дея ном берилган эди.

Орадан бир неча йиллар ўтиб, Қўшработ туманидаги “Домла Камолиддин Охунд” масжиди ва у зотнинг мақбараси яна ҳам ободонлаштирилди. 2020 йил февраль ойида вилоят раҳбарлари ҳамда диний идора ва Самарқанд вилоят вакиллиги ташаббуси билан ушбу хайрли ишга киришилган эди. Ўтган давр мобайнида янги масжид биноси қад ростлади. Домла Камолиддин Охунднинг мақбараси ободонлаштрилди.

Олиб борилган ишлар билан яқиндан танишиш мақсадида Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари Қўшработ тумани, Шова қишлоғида бўлдилар. Ҳазрат, алломанинг мақбараларида олиб борилган қурилиш, обдонлаштириш ишлари, янги бино қилинган масжид ва таҳоратхонани кўздан кечирдилар. Шу ерда маҳаллий аҳоли, намозхонлар билан суҳбатлашиб, юртимизда олиб борилаётган ижтимоий, маърифий ислоҳотлар, динимиз равнақи йўлида амалга оширилаётган ишлар, улуғ алломаларимизнинг илмий меросларини ўрганиш бўйича йўлга қўйилган чора тадбирлар ҳақида сўз юритдилар. Шундан сўнг ватанимиз тинчлиги, халқимиз фаровонлиги, ўтган аждодларимизнинг ҳақларига дуолар қилинди.

Албатта, Масжидлар Аллоҳ таолонинг ер юзидаги уйларидир. Улар ер юзидаги энг покиза ва тоза маконлардир. Масжидлар динни ўрганиш, Қуръонни ёдлаш, Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг сийратларини таълим олиш учун илм ва зикр мажлислари ташкил этиладиган бўстонлардир. У ерда одамлар бир-бирларидан тарбия, ахлоқ, одоб ўрганадилар. Масжидларни обод қилиш тоат-ибодатлар билан ҳамда ўша масжидларни яхшилаб қуриб, таъмир этиб, пок сақлаб, муҳофаза қилиш билан бўлади.

Зеро, Аллоҳ таоло Қуръонда “(У) бир уйлардаки, Аллоҳ уларнинг кўтарилишига ва уларда Ўз исми зикр қилинишига изн бергандир. Уларда Унга эртаю кеч тасбиҳ айтурлар” деб айтган (Нур сураси, 36-оят).

Динимиз бизларни масжидлар қуришга ва уларни обод этишга чақирган. Бу ишни жаннатга олиб борадиган ва Аллоҳнинг ризосига эриштирадиган йўл деб эълон қилган.

Усмонрозияллоҳуанҳуданривоятқилинган ҳадиси шарифда эса:

“Расулуллоҳсоллаллоҳуалайҳивасалламнинг:“Ким Аллоҳнинг розилигини тилаб бир масжид қурса, Аллоҳ жаннатда унга ўшанинг мислини қуриб беради”, деганларини эшитганман”, дейилади.

Муфтий ҳазратларига сафарлари давомида Самарқанд вилоят бош имом-хатиби Зайниддин Эшонқулов, Вилоят ҳокими ўринбосари Д.Мамадкулов ва бошқа мутасаддилар ҳамроҳлик қилди.

Вилоят ҳокимлиги ахборот хизмати маълум қилишича, “Bukhara City” замонавий ишбилармонлик ва турар жойлар марказида қад ростлаши кутилаётган иншоот — қадимий Шарқона усулда гумбазсимон қилиб қурилган, яъни, юртимизда мавжуд тарихий обидаларимиз кўринишидаги уч-тўрт қаватли музейдир.

Ундан шунингдек, 6 та экспозициядан иборат Бухоро тарихи, табиати ҳамда тасвирий санъатини ўзида акс эттирган 125 мингга яқин экспонат ўрин олиши кўзда тутилган. Лойиҳага биноан, музей биносидан анжуманлар зали, фонд захира хоналари, фитобар, офислар ҳамда кутиш зали ташкил этилади.

(Давоми, 1-қисм, 2-қисм, 3-қисм) 

Шавкат Мирзиёев президентлик лавозимида иш бошлаганларидан кейин мўмин-мусулмонларнинг иймон эътиқодларига каттагина эътибор ва эркинлик берилди. Юртбошимизнинг Самарқанд вилоятига қилган ташрифлари чоғи “Маданият ва маърифат” телеканали орқали диний-маъриф йўналишда бир қатор кўрсатувлар тайёрлаш ҳақида топшириқ берган эканлар. Шу йиғилишда қатнашган муфтий ҳазрат эртаси куни мени чақириб: “Президентимиз шунақа топшириқ бердилар, ижросини таъминлашимиз керак”, – дедилар. Зудлик билан кўрсатувлар лойиҳасини тайёрлашни буюрдилар. Ўша пайтда идора котибияти бошлиғи Улуғбек Султонов эди. Мубашшир Аҳмад домла эса матбуот бўлимида ишларди. Лойиҳа уларга маъқул келди. Тўртта кўрсатув лойиҳаси тайёр бўлди: "Олтин силсила",  "Қуръони каримни ўрганамиз", "Битиклар мутолааси" ва "Сўраган эдингиз". 

Лойиҳа ҳужжатлари билан ҳазратнинг ҳузурига кирдик. Лойиҳаларни тушунтириб, асосий иш телевидение раҳбариятидан розилик олиш ва декорация масаласида кўмак сўраш лозимлигини айтдик. Ҳазрат хурсанд бўлиб, шу каби хайрли ишлар учун барча имкониятларини ишга солишларини билдирди. Улуғбекка ТВ раҳбариятига хат тайёрлаш топшириғини бердилар. Унда кўрсатувларни тасвирга олиш учун махсус павильонлар қуриш ва бошқа барча ташкилий ишлар сарф-харажати диний идора томонидан қопланиши кўрсатиб ўтилиши лозимлигини таъкидладилар. Иш бошқарувчи Рустамга эса ҳозирдан декорация ишларини бошлаш кераклигини уқдирдилар. Мубашшир домлага ҳар бир кўрсатувнинг иштирокчилари ва бошловчилигига номзодлар рўйхатини тузиш ва тасдиқ учун тақдим қилиш вазифасини юкладилар. Мубашшир домла ҳазратнинг ҳузуридан чиққанларидан сўнг, хурсанд  бўлиб: “Ҳазрат нақадар холис одам-а?” – деб мамнун бўлган эди. 

Диний идора томонидан барча ишлар бажарилди. Компания раҳбарияти бу ишга розилик берди. Тўрттала кўрсатув бир муддат эфир юзини кўрди. У юртимиз аҳолисига қанчалик маърифат тарқатгани, билим бисотларини бойитгани айни ҳақиқат.   

***

Президентимизнинг ташаббуси билан диний идора мамлакат миқёсида, Қуръони каримни ўқиш мусобақасини ташкиллаштирди. Туман босқичи ғолиби вилоят босқичига, вилоят босқичи ғолиблари республика финал босқичида ўз маҳоратларини синовдан ўтказишлари режалаштирилди. Ташкилий қўмита, ҳакамлар ҳайъати ташкил этилди. Барча мусобақа бўладиган жойлар аниқланиб, дизайн асосида декорациялар қурилди. Қориларнинг овозларини сифатли ёзиш учун барча қулайликлар муҳайё қилинди. Баъзи жойларда мухлислар учун мусобақани бевосита онлайн тарзида кузатиш имконияти яратилди.

Хуллас, мусобақа кўтаринки ва  чиройли ўтиши учун барча заруриятлар қилиниб, бошлаш санаси ҳам белгиланди. Шу асно каминада бир фикр – мусобақани телевидение орқали намойиш қилиш ғояси туғилди. Зотан, шу йўл билан биз бир талай мақсадга эришамиз. Биринчидан, Қуръон тиловатидан миллионлаб мухлислар баҳраманд бўладилар. Иккинчидан, телевидениенинг рейтинги ошади. Учинчидан, конституциямизда виждон эркинлиги ҳақидаги эркинликларимиз амалда эканини намойиш этамиз.

Шу каби таклифларимни муфтий ҳазратга айтганимда, хурсанд бўлиб, қилиниши керак бўлган ишлар кимларга боғлиқлигини ва қайси телеканалда узатсак, яхши бўлишини сўрадилар. "Маданият ва маърифат" телеканалининг руҳияти мусобақага тушиши ва бу соҳани тушунган малакали кадрлар борлигини айтдим. Эртаси куни тегишли жойлардан рухсат бўлганини ва ишни ҳозирдан бошлайверишим мумкинлигини айтиб, дуо бердилар. Телевидение раҳбарияти "Маданият ва маърифат" телеканалида ҳар куни йигирма беш дақиқалик эфир ажратди ва уни тўлдириш, сифати бўйича жавобгарликни бўйнимга қўйди. Шарафли, савобли айни пайтда масъулиятли иш эди бу. Шунинг учун шахсий монтаж столимни ҳам ТВга кўчирдим, ҳарна-да! Иброҳим деган намозхон, Қуръони каримнинг тиловат қилинишини хуш кўрадиган укамиз билан қориларимиз томонидан ўқилган тиловатларни эфирга беришни бошладик.

Ҳар куни 6–7 соатлик материал олардик. Уни эшитиб, эфирга лойиқларни яна бир бор кўриб, ҳакамлар тузатган жойларини тўғрилаб, Қуръони каримга қараб, тўғрилигига ишонч бўлгандан сўнг эфирга берардик. Тушунарсиз ҳолларда машҳурроқ қорилардан сўрардик. Чунки бу жараённи аҳли илмлар, кўплаб  ҳофизи Қуръонлар кузатиб бораётгани бор гап эди. Қолаверса, Қуръони каримга муҳаббат ҳаммасидан устун эди. Тиловатлар ажойиб тарзда эфирга узатилди. Жараён мусобақанинг республика босқичи якунлангунча давом этди. Олти ой телеэкранда узлуксиз тиловат  берилди. Табриклар, ташаккурлар бўлди.
Бир куни эфирга масъуллардан бири – Муқаддас синглимиз каминага миннатдорчилик билдирган бўлиб, Қуръон тиловатини жуда кўп мухлислар томоша қилаётганини, телеканал мутасаддилари ва ходимларига роса савоб ёғилаётганини тўлқинланиб-тўлқинланиб гапирди. Шунда мен: “Муқаддас, буни биз тайёрлаб эфирга бераяпмиз, холос. Аммо бир нарсани англангки, кимдир шу иш устида ҳимоя бўлиб турмаса, бу нарса умуман эфирга кетмаслиги аниқ. Қаршиликлар бўлиши табиий, аввало, Президентимиз ташаббуси, қолаверса, муфтий ҳазратларининг қатъиятлиги туфайли шу мартабага эришиб турибмиз, дедим. Кейин дуога қўл очиб, бутун Ўзбекистон халқига, мўмин-мусулмон қавмига раҳнамо бўлиб турган инсонлар ҳақига дуои хайрлар қилдик. 

Аллоҳ уларнинг хизматларидан рози бўлсин!

***

Қуръони карим оятларини тўлиқ ёд олган кишиларни элда қори, ҳофизи Қуръон, деб эъзозлашади. Муборак ҳадисларда эса мана шу вазифани тўла адо этган фарзанднинг ота-онасига ажр-мукофот борлиги, бир қорини дунёга келтирган ота-она бошига зиёси қуёшникидан ҳам чароғон тож кийдирилиши марҳамат қилинган.  

Юқорида номини зикр этганим Иброҳим: “Дилмурод ака, қориларнинг ота-оналари Аллоҳнинг наздида юксак мартаба тутар эканлар-а, ахир жаннатда тож кийишдек мукофотнинг баҳоси бўлмаса керак, – деб қолди. У бу гапни чин юракдан, ҳавас билан сўзлади. Чунки Иброҳим намозга, рўзага ҳарис йигит. Тақвоси такаббурликдан йироқ, ибодати намойишкорлик ғаразидан холи, ўзи камсуқум, виждонли инсон эканидан раҳбарлар ҳам унинг бу ишига монелик қилмасди. Иброҳимдаги масъулият, аҳлоқ-одоб мўминлик одати бўлганидан телевидение ишларини ҳам маромига етказиб бажарарди. Унинг юриши, туриши бошқалар учун ибрат эди.

 – Иброҳим, – дедим унинг саволига жавобан, – мен ҳам диний таълим олганман. Азҳардек нуфузли университетда ўқиганман. Қуръони каримни ёдлашга кўп ҳаракат қилдим, бироқ уддалай олмадим. Фарзандларимдан ҳофизи Қуръон чиқишини Аллоҳдан дуолар қилиб сўрайман, сўраяпман. Умидим албатта бор. Бу изтироб ва умидлар мен ва мен каби минглаб аҳли илмларнинг, мўмин-мусулмонларнинг қалбидаги энг буюк орзу аслида. Орзулар рўёбини фарзандларинг камолида кўриш – бундан ортиқ бахт бўлмаса керак! 

Мана шу сўзларимнинг тасдиғи сифатида бундан ўн–ўн беш йиллар аввал содир бўлган бир воқеа ёдимга тушди. Рамазон ойи таровиҳ намозида Қуръони каримнинг хатми бўладиган кун. Ҳазрати Имом масжидида намозхонлар тумонат. Хатмни тўлиқ тасвирга олиш учун тасвирчи Файзуллохон билан ишни бошладик. Хатм тугагандан кейин дуолар бошланди. Масжид имоми,  устоз Каримуллоҳ домла қорилар ва уларнинг ота-оналари ҳақига дуолар қилди. Намозхонлар жойи келган вақтида баралла “омин” деб туришарди. Файзуллохон мени олдига чақириб, камера объективидан сафнинг биринчи қаторига эътибор билан қарашимни сўради. Қарадим. Муфтий ҳазратнинг кўзларида ёш кўрдим, йиғидан елкалари силкиниб-силкиниб кетаётганини илғаш қийин кечмади. Ҳазратни тўлқинлантирган нарса нима эканини дарров англадим. Кўзларидан сизиб чиқаётган ёш ниманинг ҳосиласи эканини ҳис этдим. Бу – орзулар рўёби эди. Ахир, бугунги  хатми Қуръонни у кишининг ҳофизи Қуръон фарзанди – Аҳмадхон адо этди-да!

Бир ҳадис мазмунида Аллоҳ ризоси учун йиғлаган кўз жаҳаннам оловида ёнмайди, деб Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг хитоби бор эди.

Биз барча қорилар ва ота-оналарига бу мартабалар муборак бўлсин, дея бизларга ҳам насиб бўлишини Аллоҳдан сўраб қоламиз.

(давоми бор)

Дилмурод Қўшоқов

Эфиопия ҳукумати Дажла вилоятидаги кўҳна Ал-Нежаши масжидини тиклашга ваъда берди, хабар бермоқда Anadolu агентлиги. Қадимий масжид ҳисобланган Ал-Нежаши ҳудудида VII асрда Эфиопияга келган Муҳаммад Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобаларининг қабрлари бор. Улар мушриклардан қутулиш учун Саудия Арабистонидан қочиб кетишган.
Islam.ru маълумотларига кўра, Ал-Нежаши энг ҳурматли жойлардан бири ҳисобланади. Бино Тиграйдаги можаро, ўтган йилнинг ноябрида халқ Озодлик фронти (TPLF) федерал кучларга қарши исён кўтарган пайтида шикастланган. Эфиопия ҳукумати масжидга етказилган зарарнинг даражасини баҳолаш учун у ерга техник жамоа йўлга тушганини маълум қилди.
Эфиопия маданий меросни ўрганиш ва сақлаш бўйича идораси директорининг ўринбосари сўзларига кўра, тез орада қайта тиклаш ишлари бошланади. Ҳарбийларнинг ушбу ҳаракатларини куфрлик деб атаган Ал-Нежаши имомларининг норозилигига қарамай, TPLF масжид ҳудудида хандақ қазилгани маълум бўлди.
"Красная Весна" ахборот агентлигининг хабар беришича, жанговар ҳаракатлар пайтида масжид яқинида жойлашган христианларнинг Эмануэль черкови ҳам зарар кўрган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати