МАҚОЛА

Ҳанафий-Мотуридий мазҳабида калом илмини ўрганишда мутақоддим Самарқанд уламоларининг манҳажи

Ҳанафий-Мотуридий мазҳаби Сайфул-Ҳақ (Имом Абул-Муъин Насафий) роҳимаҳуллоҳ давридан кейин Бухора мадрасасидан истифода олишлик билан бир қаторда умумий тарзда Самарқанд мадрасаси фикрлари устида қарор топади. Мутаъаххир уламоларнинг наздида бу икки мадраса ўртасида билдирилган фикрлар ва айтилган гаплар ичида Самарқанд мадрасасининг сўзи рожиҳ (устун) ҳисобланган.


1 – “Ал-Жумал мин усулуд-дин” – Имом Абу Салама Самарқандий роҳимаҳуллоҳ. Ушбу китоб бир неча муҳим масалаларни зиёда қилиш билан “Тавҳид” китобининг мухтасарига ўхшайди.


2 – “Тамҳид” – Имом Сайфул-Ҳақ Абул-Муъин Насафий роҳимаҳуллоҳ. Ушбу китоб имомнинг “Табсиратул адилла” асарига хулоса ҳисобланади ва ушбу китобга иккита шарҳ битилган: Имом Сиғноқий роҳимаҳуллоҳнинг “Тасдид” асари (бу китоб ҳақида қуйида тўхталамиз) ва Имом Бағобакий роҳимаҳуллоҳнинг ёзган шарҳлари. Бу шарҳ барча учун жуда фойдалидир.


3 – “Ан-Нур ул-Ломеъ” – Имом Абу Шужо Носирий роҳимаҳуллоҳ. Бу китоб Имом Ғазнавийнинг “Ақидатут Таҳовийя”га ёзган шарҳи, “Мабоҳисул каломийя фи-тақвимил адилла”, “Табсиратул адилла” ва бир қанча асарлардан муҳим таъвилларни жамлаган.


4 – “Табсиратул адилла” – Имом Сайфул-Ҳақ Абул-Муъин Насафий роҳимаҳуллоҳ. Ушбу китоб имомдан олдин ўтган Самарқанд уламоларининг китобларига (бу китобларнинг аскари бизгача етиб келмаган) хулоса ҳисобланади. Шунингдек, Ҳидоят имоми Абу Мансур Мотуридий роҳимаҳуллоҳнинг таҳқиқотларини марказлаштирувчи асар саналади. Буни имомнинг ўзлари баён қилиб айтганлар.


5 – “Шарҳу Таъвилот” – Имом Сайфул-Ҳақ Абул-Муъин Насафий роҳимаҳуллоҳ. Ушбу китобни Имом Алоуддин Самарқандий роҳимаҳуллоҳ жамлаганлар. Бу китоб “Табсиратул адилла” асаридан сўнг мазҳабнинг энг аҳамиятли асари ҳисобланади. Ўз ичига бошқа китобларда учрамайдиган далиллар ва калом илмига доир фойдаларни олган. Шунингдек, “Табсиратул адилла” асарида батафсил тўхталинмаган калом илмига доир масалаларни ёритиб беради.


6 – “Тасдид фий шарҳи Тамҳид” – Имом Ҳусомиддин Сиғноқий роҳимаҳуллоҳ. Ушбу китоб Имом Сайфул-Ҳақ роҳимаҳуллоҳнинг давридан Имом Нуриддин Собуний роҳимаҳуллоҳ, Саййид Носируддин Самарқандий роҳимаҳуллоҳ ва Имом Ҳамидуддин Дорир роҳимаҳуллоҳ каби мутааххир уламоларнинг давригача бўлган таҳқиқ қилинган масалаларни жамлаган.


7 – “Тавҳид” – Ҳидоят имоми Абу Мансур Мотуридий роҳимаҳуллоҳ.


8 – “Таъвилоту аҳли сунна” – Ҳидоят имоми Абу Мансур Мотуридий роҳимаҳуллоҳ.

 

https://t.me/moturidiyahlisunnamaktabi 

1178 марта ўқилди

Мақолалар

Top