muslimuz
Беҳудага кўп гапириш одати – 18 қисм
Бекорчи ва беҳуда сўзларни гапириш ҳам нафс касаллигидир. Кўп гапиришга: нотиқлиги билан одамларнинг эътиборини жалб қилиш ёки сўзлашилаётган масалада билимга эга бўлмаслик сабаб бўлади.
Муолажа услуби
Ушбу ёмон одатдан халос бўлишнинг йўли – ҳар бир айтилган сўз учун Қиёмат куни Аллоҳ олдида жавоб беришни унутмаслик лозим. Бу ҳақда Аллоҳ таоло айтади: “Ҳолбуки, сизларнинг устингизда (барча сўзингиз ва ишингизни) ёдлаб турувчи (фаришталар) бор. (Улар номаи аъмолга) ёзувчи улуғ зотлардир. (Улар) сиз қилаётган ишларни билурлар” (Инфитор сураси, 10-12-оятлар).
“Зотан, ўнг ва чап (томон)да ўтирган икки (ёзиб турувчи фаришта) қабул қилиб (ёзиб) турурлар. У бирор сўзни талаффуз қилса, албатта, унинг олдида ҳозиру нозир бўлган бир кузатувчи (сўзни ёзиб олувчи фаришта) бордир” (Қоф сураси, 17-18-оятлар).
Қолаверса, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан тилни тийиш ҳамда беҳуда гап-сўзлардан узоқ бўлиш ҳақида кўплаб ҳадислар ривоят қилинган.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Ким Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирган бўлса, яхши гап айтсин ёки жим турсин” (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).
Имом Термизий Абдуллоҳ ибн Амрдан қилган ривоятида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Жим турган, нажот топибди”, деганлар.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан “Ҳар бир сўз инсон зарарига, фақатгина амри-маъруф ва наҳйи-мункар ҳамда Аллоҳнинг зикри бундан мустасно” деган маънодаги ҳадис ҳам ривоят қилинган.
Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Уларнинг кўп шивирлашиб гаплашишларида яхшилик йўқдир. Магар садақа беришга, эзгуликка ёки одамлар ўртасини ислоҳ қилишга буюрган бўлсалар, бу яхшидир. Кимда-ким Аллоҳ ризоси учун шу ишларни қилса, унга улкан мукофот беражакмиз” (Нисо сураси, 114-оят).
Келинг, бу бобни Бишр ал-Хофий раҳимаҳуллоҳнинг ҳикматли сўзлари билан якунлайлик: “Сўзлашни ёқтириб турган вақтингда жим бўл, сукут сақла! Аммо гапиришни истамай, жим бўлишни хоҳлаб турганингда эса, сўзла (нафсингга зид иш қил)”.
Абу Абдураҳмон ас-Суламийнинг
“Нафс иллатлари ва уларнинг муолажаси” китобидан
Даврон НУРМУҲАММАД таржимаси.
Ғафлатда қолманг! Бароат кечаси: ризқлар тақсимланади, қисматлар белгиланади, гуноҳлар мағфират этилади
Эслатма! Бу йилги бароат кечаси 6-мартдан 7-мартга
ўтар кечасига тўғри келади, иншаАЛЛОҲ.
Бароат сўзни қандай маънони англатади?
“Бароат” сўзи араб тилида “озод бўлиш”, “нажот топиш” деган маъноларни англатади. Бу кечанинг бундай номланишига сабаб, унда Аллоҳ таолонинг раҳмати ва фазли ила беҳисоб инсонлар дўзахдан нажот топадилар.
Бароат кечаси қандай кеча?
Онамиз Оиша розияллоҳу анҳо айтадилар: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам мендан: “Эй Оиша бу кеча қандай кеча эканини биласизми?” деб сўрадилар. Мен: “Аллоҳ ва Унинг Расули билувчироқ”, дедим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бу шаъбоннинг ўн бешинчи кечасидир. Аллоҳ азза ва жалла бу кеча бандаларига раҳмат назари билан қарайди ва мағфират сўровчиларни мағфират этади, раҳм сўровчиларга раҳм қилади, дилларида мусулмонларга нисбатан гина, адоват сақловчи кишиларни қандай бўлса, шундай ҳолатда қўйиб қўяди”, дедилар (Имом Байҳақий ривояти).
Бу кечада нималар содир бўлади?
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бу кечада (шаъбоннинг ўн бешинчи кечасида) нималар бўлишини биласизми?” дедилар.
Оиша розияллоҳу анҳо: “Ё Аллоҳнинг Расули, бу кечада нималар бўлади?” дедилар.
У зот алайҳиссалом: “У кечада Одам болаларининг бу йилда туғиладиганлари ва бу йилда вафот этадиганлари ёзилади ва у кечада уларнинг амаллари кўтарилиб, ризқлари нозил бўлади”, дедилар (Имом Байҳақий ривояти).
Бу кеча гуноҳлар мағфират қилинади
Ҳазрат Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Аллоҳ таоло шаъбоннинг ўн бешинчи кечаси дунё осмонига (Ўзининг шаънига мувофиқ) тушади ва Аллоҳга ширк келтирган ва қалбида гина, кудурат бор кишидан бошқа барчани мағфират қилади” (Имом Байҳақий ривояти).
Бу кеча дуолар қабул бўлади
Усмон ибн Абул Осс розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Қачон шаъбоннинг ўн бешинчи кечаси бўлса, бас, (Аллоҳ таоло тарафидан) бир нидо қилувчи нидо қилади: “Бирорта мағфират сўровчи борми, Мен уни мағфират қиламан! Бирор нарса сўровчи борми, Мен унга бераман”, дейди. Шу вақтда ким сўраса, унга берилади. Зинокор ҳотин ва мушрикдан бошқа”.
***
Бу кеча одамлар дўзахдан озод қилинади
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: Жаброил алайҳиссалом менинг олдимга келиб: “Бу шаъбоннинг ўн бешинчи кечасидир. Аллоҳ таоло бу кечада кўп одамларни дўзахдан озод қилади. Уларнинг адади Калб қабиласи қўйларининг жунларидан ҳам зиёда бўлади. Фақат бу кечада Аллоҳ таолога ширк келтирган, гиначи ва қариндошлик алоқаларини узувчи, изорини (манманлик билан) тўпиғидан пастга тушириб юрувчи, ота-онасига оқ бўлувчи ва хамр ичувчи кишиларга раҳмат назари билан қарамайди”, дедилар (Имом Байҳақий ривояти).
Бу кеча қандай амалларни бажариш лозим?
- Хуфтон ва бомдод намозини жамоат билан адо этинг;
- Истиғфор айтишни кўпайтиринг;
- Ўзингиз ва барча уммат учун хайрли дуолар қилинг;
- Тоқатингиз етганича зикрлар, нафл ибодатлар, Қуръон тиловати қилинг;
- Имкон топсангиз Шаъбоннинг ўн бешинчи куни рўза тутинг.
Али розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Қачон Шаъбоннинг ўн бешинчи кечаси бўлса, унинг кечасини бедор ўтказинглар, кундузининг рўзасини тутинглар. Чунки ўшанда Аллоҳ қуёш ботиш пайтида дунё осмонига тушади ва тонг отгунича: “Қани, истиғфор айтувчи борми, уни мағфират қиламан. Қани, ризқ сўровчи борми, унга ризқ бераман. Қани, балога учраган борми, унга офият бераман. Қани фалон, фалон” (дейди) дедилар (Имом Ибн Можа ривояти).
Бу кечани бедор ўтказганга жаннат вожиб бўлади
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким бешта кечани бедор ўтказса, жаннат унга вожиб бўлади – тарвия, арафа, қурбонлик, фитр ва шаъбоннинг ўн бешинчи кечаларидир”, дедилар.
Аллоҳ таоло барча мўмин-мусулмонларни бу муборак ойнинг фазилатларидан тўлиқ баҳраманд этсин. Рамазон ойига соғ-саломат етказсин.
Даврон НУРМУҲАММАД
Ўзини бошқалардан устун қўйиш – 17 қисм
Ўз билими билан фахрланиш, ўзини бошқалардан устун қўйиш ва ҳамма нарсада биринчилардан бўлишга интилиш ҳам руҳий касалликдир.
Муолажа услуби
Ушбу касалликни Аллоҳ таолонинг раҳмати ва фазлини тафаккур қилиш орқали даволаш керак. Чунки илм ва юксак мартаба Аллоҳ таолонинг бандаларига берадиган неъматларидир.
Яна шуни унутмаслик керакки, банда Аллоҳ таолога тўлиқ шукр қила олмайди, доимо бирор камчиликка йўл қўяди.
Инсон хулқини камтарлик билан безаши, ҳамиша одамларга тавозели, хушмуомала ва раҳм-шафқатли бўлиши лозим. Инсонларни ҳақорат қилишдан тийилиши, балки уларнинг яхши фазилат ва хайрли ишлари учун ташаккур айтиши, камчиликларига кўз юмиб, уларга тўғри насиҳатлар қилиши керак.
Каъб ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким илмни уламолар билан можаро қилиш, эсипастларга ғолиб келиш ёки у билан одамларни ўзига қаратиш учун ўрганса, Аллоҳ уни дўзахга киритади”, дедилар (Имом Термизий, Имом Ибн Можа ривояти).
Уламолардан бири айтади: “Банданинг илми кўпайган сари унинг Роббидан бўлган қўрқуви ҳам ортиб боради. Чунки Аллоҳ таоло: “Албатта, Аллоҳдан бандалари ичидан фақат олимларигина қўрқарлар” (Фотир сураси, 28-оят) деб марҳамат қилган”.
Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу: “Илм – гапнинг кўплигида эмас, балки Аллоҳдан қўрқишнинг кўплигидадир”, деганлар.
Ҳасан Басрий раҳимаҳуллоҳ: “Олим Аллоҳдан ғойибона қўрққан одамдир. Аллоҳ буюрган нарсага қизиққан, Аллоҳ қайтарган нарсадан қочган одамдир”, дея туриб: «Аллоҳдан бандалари ичидан фақат олимларигина қўрқарлар» оятини тиловат қилдилар.
Бир киши Шаъбий раҳимаҳуллоҳдан “Ҳақиқий олим ким?" деб сўради. Бунга: “Олим – Аллоҳдан қўрққан киши”, деб жавоб берди.
Абу Абдурраҳмон ас-Суламий бошқа бир асарида бундай ёзади: “Дунё ҳаётига икки нарса хосдир: бошқалар олдида мақтаниш ва мансабга эга бўлишга харислик. Бу икки иллат кимда бўлса, ўткинчи дунёга эгалик қилади”.
Абу Усмон раҳимаҳуллоҳ мақтаниш ва мансабга ҳавас қилиш касаллигини таърифлар экан бундай дейди: “Аллоҳдан қўрқсангиз Унга яқинлашасиз. Агар мағрур ва мақтанчоқ бўлсангиз, Аллоҳ билан муносабатларингиз бузилади. Билиб қўйингки! Агар сиз одамларни камситиб, ўзингизни бошқалардан устун деб билсангиз нафсингиз бедаво касалликка учраши мумкин”.
Абу Абдураҳмон ас-Суламийнинг
“Нафс иллатлари ва уларнинг муолажаси” китобидан
Даврон НУРМУҲАММАД таржимаси
Дангасалик
Нафс касалликларидан яна бири дангасаликдир. Бу касаллик тўқлик ва қаноатга эришиш натижаси юзага келади ва қачон нафс ўзидан қаноатланса, у эгасига қарши курашда кучли бўлади ва тезда унинг қалбини эгаллаб олади.
Муолажа услуби
Ушбу касаллик учун энг яхши даво – нафсни оч қолдириш. Оч одамнинг нафси заифлашиб, нафси истаб турган нарсага шаҳвати йўқолади. Заиф нафснинг курашга кучи етмайди, натижада, қалб уни ўз назоратига олади. Қалб нафсни эгаллаб олса итоат этишга мажбур қилади ва дангасалик ҳамда бепарволикни кетказади.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Одам боласи тўлдирадиган идишларнинг энг ёмони қориндир. Одам боласига қаддини тургизадиган емаклар етади. Агар жуда лозим бўлса, таоми учун учдан бир, шароби учун учдан бир ва ҳавоси учун учдан бир”, деганлар (Имом Аҳмад, Имом Термизий ривояти).
Абу Абдураҳмон ас-Суламийнинг
“Нафс иллатлари ва уларнинг муолажаси” китобидан
Даврон НУРМУҲАММАД таржимаси
Одамлар ғафлатда қоладиган ой фазилатлари
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Алҳамдулиллаҳ вассолату вассаламу аъла Расулиллаҳ ва аъла аалиҳи ва соҳбиҳи ажмаъийн
Ражаб ойи ниҳоясига етиб, Шаъбон ойи ҳам кириб келди. Бу ой кирганда араблар сув қидириб, турли йўллар ва дараларга тушиб, тарқалиб кетганлари учун шаъбон деб номланган.
Бу ой Рамазон ойига тайёргарлик кўриш ойи саналади. Шаъбон ойи Қуръон кўп тиловат қилинадиган ва кўп рўза тутиладиган ойдир. Зеро, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу ойда кўп рўза тутардилар.
Бу ҳақда Оиша онамиз розияллоҳу анҳо айтадилар: "Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бирон ойда шаъбондагидан кўп рўза тутмас эдилар. Зотан, у зот шаъбоннинг ҳаммасида рўза тутар эдилар" (Имом Бухорий ривояти).
Афсуски, аксарият инсонлар бу ойнинг фазилатларидан ғафлатда қоладилар. Бу ойда амаллар Аллоҳ таолога кўтарилади. Усома розияллоҳу анҳу бундай дейдилар: Мен Расулуллоҳдан: "Ё Аллоҳнинг Расули, ойлардан ҳеч бирида Шаъбонда рўза тутганингиздек рўза тутганингизни кўрмадим", деб сўрадим. Шунда у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Бу бир ойки, одамлар ундан ғофил қолурлар. У Ражаб билан Рамазоннинг орасида. Бу бир ойки, унда амаллар Роббул аъламийнга кўтарилади. Менинг амалим кўтарилаётганда рўзадор бўлишни яхши кўраман", дедилар (Имом Насоий ривояти).
Уламолар: "Шаъбон ойида бир йиллик амаллар Аллоҳга кўтарилади", деганлар.
Ўтган солиҳлар бу ойда янада кўпроқ Қуръон тиловат қилишарди. Ҳатто айримлар шаъбон ойи кирганда бошқа ишларини ташлаб, фақат Қуръони карим тиловати билан банд бўлардилар. Тобеинлардан Салама ибн Куҳайл раҳматуллоҳи алайҳ: "Шаъбон ойи – қорилар ойидир", деб айтарди.
Шунингдек, ўтган солиҳлар бу ойда мискинларга ғамхўрлик қилишга ошиқардилар. Бева-бечора, фақир ва камбағаллар Рамазон ойини кўтаринки кайфият ва хурсандчилик билан кутиб олишсин деб закотларини берардилар.
Ибн Ҳажар Асқалоний раҳимаҳуллоҳ айтадилар: "Мусулмонлар шаъбон ойи кириб келиши билан закотларни адо этишга ва Қуръони каримнинг тиловатини кўпайтиришга жуда қаттиқ эътибор берардилар".
Бир сўз билан айтганда, шаъбон ойи нафсни рамазон ойини муносиб кутиб олишга тайёрлаш ойидир. Шаъбон ойингиз муборак бўлсин!
Даврон НУРМУҲАММАД
Мақолалар
