muslimuz
Ҳаж сафарига борганлар қурбонлик қиладими?
Cавол: Ҳурматли Фатво ҳайъати уламолари! Маълумки, бизни юртдан ҳаж ибодатига борган зиёратчилар таматтуъ ҳажини қиладилар ва таматтуъ қилганлари учун жонлиқ сўядилар. Мана шу жонлиқни сўйган ҳожилар қурбонлик кунларида алоҳида қурбонлик ҳам қилишлари керакми ёки шу сўйган бир жонлиқлари кифоями?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аввало шуни билиб олиш керакки, ҳожиларнинг қурбон ҳайити кунлари Минода сўйдирадиган қурбонликлари “Ҳайит қурбонлиги” эмас, балки икки улуғ ибодат – умра ва ҳаж ибодатларини жамлаганликлари учун вожиб бўлган “Шукрона қони” қурбонлигидир. Шунинг учун у ҳайит қурбонлигидан саналмайди.
Энди саволга бевосита жавоб берадиган бўлсак, ҳаж қилувчи эркак ёки аёл қурбонлик сўйиладиган кунларнинг охиригача муқим бўладиган бўлса ҳамда бой бўлса (яъни, унинг ҳожати аслиясидан ташқари закот нисоби миқдорича ёки ундан ортиқ маблағи бўлса) унга таматтуъ жонлиғидан ташқари қурбонлик ҳам сўйиши вожиб бўлади. Аммо мазкур муқимлик ва бойлик шартларидан ҳар иккиси ёки бири ҳаж қилувчида топилмаса унга қурбонлик сўйиш вожиб бўлмайди. Бу ҳақида “Ғунятун-носик” китобида бундай дейилган:
“Ҳаж қилувчи мусофир бўлса, унга қурбонлик вожиб бўлмайди. Аммо, муқим бўлса, худди Макка аҳлига вожиб бўлгани каби ҳаж қилувчига ҳам қурбонлик сўйиш вожиб бўлади. Мазкур ҳукм “Баҳрур-роиқ”, “Раддул-мухтор” ва “Хония” китобларида зикр қилинган” (“Ғунятун-Носик” китоби 276-бет).
Демак, Ҳаж арконлари бошланиб, Минога боришларидан олдин Макка шаҳрида ўн беш кун ва ундан ортиқ турадиган ҳожилар бой бўлсалар ва қурбонлик кунларининг охирги вақтида ҳам муқим бўлсалар, уларга таматтуъ жонлиғидан ташқари алоҳида қурбонлик қилишлари вожиб бўлади.
Шунингдек, қурбонликнинг охирги куни – Зулҳижжа ойининг ўн иккинчи куни қуёш ботишидан олдин Маккага қайтиб, у ерда ўн беш кундан кўп туриши аниқ бўлган бой ҳожиларга ҳам таматтуъ жонлиғидан ташқари алоҳида қурбонлик қилишлари вожиб бўлади. Чунки қурбонлик вожиб бўлиши учун қурбонлик сўйиладиган вақтнинг охири эътиборга олинган.
Шундай экан, қайси ҳожига қурбонлик вожиб бўладиган бўлса, хоҳласа қурбонлигини Саудия Арабистонида сўйдирсин, ҳоҳласа ватанларидаги вакилларига айтиб қурбонлик сўйдиришлари мумкин. Чунки ҳаммамизга маълум бўлган қурбонликни исталган жойда сўйиш жоиз бўлиб, ҳарамда сўйилиши шарт қилинмаган. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази
Тарозингиз қай ҳолатда?
Бир одам айтади: “Мен оғир вазнли эди. Шифокорим менга озишни буюрди. Бир куни торозига чиқиб қараб, қўрқиб кетдим, вазним доим шундай турармикин, ҳеч озмасмикинман ёки аксинча янаям семириб кетармикинман деб ваҳимага тушдим. Бир ойдан кейин яна ўзимни тарозига тортиб кўрдим, қарасам бир килограммга озибман. Кўриб кўзларим қувнаб кетди. Хурсандлигимдан “Аллоҳу акбар, Алҳамдулиллаҳ” деб юбордим. Кейин ўйга ботдим, иш бунданда каттароқ бўлиб, шу тарози қиёматдаги амалларим тарозиси бўлганда нима қилардим? Амалларим тортилишини қандай ҳадик ва ҳаяжон билан кўриб турардим? Яхши амалларим вазни оғирроқ бўлармиди ёки ёмон амалларим вазними? Бу жуда дақиқ тарозидирки, энг майда зарралар ҳам унда тортилади: “Биз қиёмат куни учун адолат тарозиларини қўюрмиз. Бирор жонга ҳеч қандай зулм қилинмас. Агар (амал) ачитқи донаси оғирлигича бўлса ҳам, келтирурмиз. Ҳисобчиликда Ўзимиз кифоя қилурмиз” (Анбиё сураси, 47-оят).
Бу тарозининг натижаси қоғозга ёзиб менга кўрсатилмайди, китобларда учиб юради, китобимни ё ўнг тарафимдан оламан ёки чап тарафимдан оламан: “Бас, кимнинг китоби ўнг тарафдан берилса, у, мана, менинг китобимни ўқиб кўринглар... Албатта, мен ҳисоб-китобимга йўлиқишимга ишонардим, дейдир. Бас, у розилик ҳаётидадир. Олий жаннатдадир. Унинг мевалари яқиндир. Ўтган кунларда қилган нарсаларингиз туфайли енглар ва ичинглар, ош бўлсин. Ва аммо кимнинг китоби чап тарафдан берилса, у, вой шўрим, кошки менга китобим берилмаса эди. Ва ҳисоб-китоб қандоқлигини билмасам эди. Қани (бу дунёдаги ўлим) охиргиси бўлса эди” (Ҳаққо сураси, 19-27-оятлар).
Ҳаётдаку вазнингиз ортиб кетганини билсангиз, тезда саъй-ҳаракат қилиб, ширинликлар, ёғли овқатлар ейишни тўхтатиб, спорт билан шуғулланиб озишга ҳаракат қилишингиз ва бунинг уддасидан чиқишингиз мумкин. Лекин охиратда-чи?! Амалларингиз тарозиси ёмон натижа кўрсатаётганини кўрсангиз: “Афсуски, (охират) ҳаётимга ҳам бирор нарса тақдим қилсам бўлар экан” (Фажр сураси, 24-оят) дейишдан уёғига ўта олмайсиз.
Шу гуноҳларга қўл урмаганимда эди, гуноҳларни истиғфор айтиб ўчириб юрганимда эди, тилимни, қулоғимни, кўзимни Аллоҳ ҳаром қилган ҳамма нарсадан тийганимда эди, деб қоласиз! Лекин бу ўкинчлар фойда берадими?!
Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг “Метин қоялар” китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.
“Ҳажга бормасдан пулини эҳсон қиламан” дейиш тўғрими?
Ҳикматуллоҳ домла Тоштемиров,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази бош мутахассиси.
Ибодатнинг илиги
“(Биз ҳалок қилган қишлоқлардан) бирор қишлоқ (аҳли) иймон келтирганда эди, иймони унга фойда берган (ва ҳалок бўлмаган) бўлур эди. Илло, Юнус қавми (шундай қилди). Иймон келтиришгач, улардан дунё ҳаётидаги хорлик азобини кетказдик ва уларни (маълум) вақтгача (ҳаёт лаззатидан) баҳраманд қилдик” (Юнус сураси, 98-оят).
Юнус алайҳиссалом пайғамбар этиб юборилган Найнаво қавмининг бошига келган офат дуо туфайли қайтарилди.
Имроннинг аёли Ҳанна қизини дунёга келтиргач, бундай дуо қилди: “Мен унга Марям деб исм қўйдим. Мен бу қизга ва унинг зурриётига даргоҳингдан қувилган шайтоннинг (ёмонлигидан) паноҳ беришингни Сендан илтижо қилиб сўрайман” (Оли Имрон сураси, 36-оят). Мазкур дуонинг ижобатини Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг қуйидаги ҳадисларидан билиб оламиз: “Дунёга келган ҳар бир гўдакка шайтон тегинади, шу сабабдан улар йиғлаб туғилади. Марям ҳамда ўғли бундан мустасно”, деганлар (Имом Бухорий ривояти).
Иброҳим алайҳиссаломнинг: “Парвардигоро, уларнинг орасига ўзларидан бўлган, уларга оятларингни тиловат қилиб берадиган, Китоб ва ҳикматни (Қуръон ва ҳадисни) ўргатадиган ва уларни поклайдиган бир пайғамбарни юбор...” (Бақара сураси, 129-оят) дуолари орадан 20 асрдан ортиқ вақт ўтгач, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам сиймоларида ижобат бўлди.
Набий алайҳиссаломнинг дуолари ижобат бўлгани ҳақидаги хабарлар мутавотирдир. .
Ҳузайфа розияллоҳу анҳу: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бир одамнинг ҳаққига дуо қилсалар, дуолари унинг фарзанди ва фарзандининг фарзандига ҳам етиб борар эди”, деган (Имом Табароний ривояти).
“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Исломни Умар розияллоҳу анҳу ёки Абу Жаҳл билан азиз этилишини сўраб дуо қилганлар. Ҳазрат Умар розияллоҳу анҳу ҳидоятга келиши билан Ислом азиз бўлди”. Ибн Масъуд розияллоҳу анҳу айтади: “Умар мусулмон бўлганидан сўнг азиз бўлдик” (Имом Бухорий ривояти).
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
قُلِ ادْعُواْ اللَّهَ أَوِ ادْعُواْ الرَّحْمَنَ أَيًّا مَّا تَدْعُواْ فَلَهُ الأَسْمَاء الْحُسْنَى وَلاَ تَجْهَرْ بِصَلاتِكَ وَلاَ تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَيْنَ ذَلِكَ سَبِيلاً
«Сиз: “Аллоҳга дуо қилинглар, Раҳмонга дуо қилинглар, қайсисига дуо қилсангиз ҳам, барибир. Гўзал исмлар Уникидир”, деб айтинг. Намозингизни жуда баланд овоз ила ўқиманг, уни жуда махфий ҳам ўқиманг, бунинг орасида бир йўл тутинг» (Исро сураси, 110-оят).
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Али розияллоҳу анҳунинг ҳаққига “Раббим уни иссиқдан ҳам, совуқдан ҳам асра”, деб дуо қилганлар. Шу боис Али розияллоҳу анҳу қишда ёзнинг, ёзда қишнинг либосини кийиб юрар эдилар. У кишига на иссиқ, на совуқ таъсир қиларди» (Имом Ибн Можа ривояти).
Пайғамбаримиз алайҳиссалом Абдураҳмон ибн Авф розияллоҳу анҳунинг топганига барака беришини сўраб дуо қилганлар. У зотнинг топганига шу даражада барака ёғилдики, “Тошни кўтарсам ҳам, тагидан тилла чиқишига ишониб қолгандим”, дейди Абдураҳмон ибн Авф розияллоҳу анҳу.
Бу каби дуолар ижобатини солиҳ инсонлар ҳаётида ҳам учратамиз.
Имом Байҳақий ривоят қилади: «Бир куни Аҳмад ибн Ҳанбалнинг зиёратига бир йигит келиб: “Эй Аҳмад ибн Ҳанбал, онамнинг ҳаққига шифо сўраб Аллоҳга дуо қилинг. У йигирма йилдан бери юролмайди”, деди. Йигитнинг гапларини эшитиб, Аҳмад ибн Ҳанбалнинг қаттиқ жаҳли чиқди. Йигитга: “У бизнинг дуо қилишимизга эмас, у бизнинг ҳаққимизга дуо қилишига кўпроқ муҳтожмиз”, деди. Сўнг Аллоҳ таолога юзланиб, йигитнинг онаси ҳаққига шифо сўраб дуо қилди. Йигит уйига онасининг олдига қайтди ва уйга кириш учун эшикни тақиллатди. Йигирма йилдан бери юролмайдиган онаси ўз оёқлари билан юриб чиқиб: “Эй ўғлим, Аллоҳ менга шифо берди”, дея уни кутиб олди» (Ибн Касир, “ал-Бидая ва ан-Ниҳая”).
Ибодатнинг илиги бўлган дуони кўп қилайлик. Чунки Расулуллоҳ алайҳиссалом: “Аллоҳга дуодан кўра мукаррамроқ нарса йўқ”, деганлар (Имом Термизий ривояти).
Мавжуда НУРИДДИНОВА
тайёрлади.
Қалбларни қандай қилиб эгаллаш мумкин?
Табассум қилинг, зеро, табассум қалбларни эгаллашда энг тез қўл келадиган воситадир ва шу билан бирга ибодат ва садақа ҳамдир.
Биринчи бўлиб салом беринг. Бу ҳам қалбнинг тубига етиб борадиган яхши хислат ва айни вақтда савоб иш саналади. Одамларнинг энг яхшиси биринчи салом бериб қолишга ошиқадиганидир. Абу Амр Надбийдан ривоят қилинади: “Мен Ибн Умар розияллоҳу анҳумо билан бирга бозорга чиқдим, у киши катта-ю кичик йўлларидан чиққан ҳаммага салом берардилар”.
Очиқ чеҳрали бўлинг, суҳбатдошингизга қалбий ҳароратни ҳис қилдиринг. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деган эканлар: “Ҳеч қайси яхшиликни паст санама, биродарингга очиқ чеҳра билан юзланишни ҳам!”.
Одамлар билан ўзаро ҳадя улашинг, зеро, ҳадя қалбларни мойил қилади. Лекин имконингиз қадар ҳаракат қилинг. Қилиш керак экан деб бор-будингизни ҳадяга тикиб юборманг.
Сукут сақлашга одатланинг, фақат гапингиз фойдали бўладиган ўринлардагина гапиринг. Суҳбатларда овозингизни баланд кўтарманг, кўп гапирманг. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Гўзал хулқни, узоқ сукут қилишни ўзингга лозим тут. Жоним қўлида бўлган Зотга қасамки, халойиқ бу иккиси билан чиройли бўлганчалик бошқа бирор хулқ билан чиройли бўлмайди”.
Одамларнинг гапига эътибор билан қулоқ солинг, гапни бўлманг. Ким шунга одатланса одамлар уни яхши кўриши шубҳасиз. Чунки яхши тингловчи ҳаммага ҳам ёқади.
Доимо ўзингизга қараб, сарамжон-саришта бўлиб юринг. Ташқи кўринишингиз, либосингиз, ҳидингизга албатта эътибор беринг. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Аллоҳ гўзалдир, гўзалликни яхши кўради”. Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу бундай деган эканлар: “Мен кийими тоза, хушбўй ҳидли, тақводор йигитларни яхши кўраман”.
Аҳмад ибн Ҳанбалнинг ўғли Абдуллоҳ отаси ҳақида бундай деган экан: “Мен отамдан кийими тозароқ, ўзига, мўйлабига, сочига, бадани тукларига эътиборлироқ одамни кўрмадим”.
Яхшилик қилинг, одамларнинг ҳожатини чиқаринг. Бунинг қалбларга таъсири жуда катта! Бир одам айтган экан: “Одамларга яхшилик қил, уларнинг қалбини асир этасан”.
Нафақат одамларнинг муҳаббатини, Аллоҳ таолонинг муҳаббатини ҳам қозонасиз. Зотан, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам марҳамат қилиб айтадилар: “Одамларнинг Аллоҳга энг маҳбуби – одамларга энг фойдаси тегадиганидир”.
Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг “Метин қоялар” китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.
Мақолалар
