muslim.uz
Абу Жандал
Абу Жандал ибн Суҳайл ибн Амр ибн Абдушшамс ибн Абдувад ибн Наср ибн Ҳасл ибн Омир ибн Луай ибн Ғолиб ибн Фиҳр Омирий Қурайшийдир. Исми Ос.
Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг энг буюк саҳобаларидан бири бўлган. Исломга кирганда отаси уни уйга қамаб, қўлларига кишан солиб қўйди. Ҳудайбия сулҳи кунида кишанларини ечиб қочиб кетди. Ўша пайтда отаси Росулуллоҳнинг ёнларида сулҳ ёзиш учун ҳозир эди.
Улуғ саҳобий Абу Жандал розияллоҳу анҳунинг ҳижрат қилишлари ҳақидаги қисса улар учун ҳам улар билан бирга хайриҳоҳ бўлганлар учун ҳам жуда оғир қиссадир. Бу ҳижрат Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга ҳам жуда оғир машаққат юклади. Чунки Абу Жандал ибн Суҳайл ибн Амр розияллоҳу анҳу Ҳудайбия сулҳи имзоланган пайтда Росулуллоҳнинг ёнларига келди. Отаси Суҳайл ибн Амр Қурайшнинг катталаридан бўлиб, уни қўл оёқларини занжирбанд қилиб қўйган эди. Отаси баджаҳл, қаттиқ-қаттиқ гапирадиган, нутқи фасоҳатли киши эди. Сулҳнинг шартларидан бири, кимки Маккадан мўмин бўлиб ҳижрат қилиб келса, уни ортига қайтариб юбориш эди. Кимки Маккага Росулуллоҳнинг ҳузурларида кетса, улар уни ортига қайтармасликлари эди. Бу иш саҳобаларга жуда оғир келди, айниқса Абу Жандални кишанлардан қийналиб Набий алайҳиссаломдан уни Қурайшдан ҳимоясига олишини сўраб келганини кўрганларида оғриқлари янада ортди. Шу заҳоти Суҳайл ибн Амр ўзи ва Набий алайҳиссаломнинг ўрталаридаги сулҳни тузди ва айтдики: "Бу орамиздаги биринчи келишувдир". Ва Абу Жандал қайтарилишини талаб қилди. Набий алайҳиссалом бу келишувдан Абу Жандал истисно бўлишини сўрадилар. Лекин Суҳайл бундан бош тортди ва Абу Жандални ўзи билан олиб кетди.
Бу ҳақида Ибн Сириндан келган ривоятда: Набий алайҳиссалом Абу Жандалга: "Эй Абу Жандал сабрли бўл, савоб оласан. Аллоҳ таоло сенга ва сен каби заифларга осончилик беради. Биз қавминг билан аҳдлашдик, аҳдимизга вафо қиламиз, аҳдимизни бузолмаймиз", дедилар.
Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу Абу Жандални четга олдилар ва: "Сабр қил Эй Абу Жандал, улар мушриклардир. Албатта, уларнинг қони итнинг қони билан баробардир", дедилар ва Абу Жандалга қилични сопини яқинлаштирдилар.
Кейинчалик Умар розияллоҳу анҳу: "Мен уни қилични олиб, отасини уради деб ўйлаган эдим, лекин отасининг ҳурматини сақлади", деганлар.
Барча сийрат китобларида ривоят қилинадики, Аллоҳ таоло Абу Жандални азиятларини аритди, уни мушриклар қўлидан қутулишга муваффақ қилди ва уни денгиз соҳилида Абу Басир исмли киши билан учраштирди. Иккалалари 70 га яқин одам йиғдилар ва Қурайшнинг карвонларига катта ҳавф туғдира бошладилар. Уларни ёнидан ўтганки карвонни тунаб, ичидагиларни ўлдиришди. Улар гуруҳларига Маккадан одамларни қабул қилишди. Уларни келганини эшитган кўплаб араб қабилалари уларга қўшилишди, ҳаттоки гуруҳидагилар сони 300 га етди. Ва аҳдига вафо қилишни гап сотаётган Қурайшнинг ўзи Абу Жандалларни Мадинага чақириб олишларини илтимос қилишди. Абу Басир кўксида Набий алайҳиссаломнинг мактублари билан вафот этди. Абу Жандал эса Мадинага қайтди. Амвос кунида вафот этгунча ўша ерда Аллоҳнинг йўлида жиҳодда бўлди.
“Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси мудири Ф.Хомидов
Порсо Бухорийнинг йўқолган кутубхонаси қайта тикланмоқда
Қозоқ, ўзбек, араб, форс, турк ва бошқа туркий тилларда сўзловчи филолог, шарқшунос ва исломшунос олим Акрам Ҳабибуллаев 90-йилларда Яман ва Ливияда араб тили таржимони бўлиб ишлаган, сўнг Буюк Британиядаги Оксфорд исломшунослик марказида тадқиқотчи бўлиб ишлаган, деб хабар беради "Караван" газетаси. Кейин АҚШ университетларида илмий иш олиб борди, 2000 йилда ўша ерга олим оиласи билан кўчиб борди.
– Мен ҳозирги Туркистон вилоятининг Қарноқ қишлоғида туғилганман. Бобом диндор зиёли инсон ва Қуръонни ёддан биладиган ҳофиз эдилар. Унга Совет даврида таълим бериш тақиқланди. Лекин у менга ва бошқаларга муқаддас битиклар, араб ёзуви ҳақидаги билимларни яширинча ўқитди. Совет мактабига борганимда Қуръонни бироз ўқиб, араб ёзувини тушунишим мумкин эди", - дейди Акрам Ҳабибуллаев.
Синфдошлар араб тилида сўзлашган болакайга "мулла" деб таъна қилдилар ва бир муддат Акрам тил ўрганишдан воз кечди.
Аммо мавзуга бўлган муҳаббат ўз самарасини бериб, 1978 йилда суҳбатдошимиз Тошкент Давлат университетининг Шарқшунослик факультетига ўқишга кирди ва 1994 йилда араб шеърияти тарихи бўйича диссертациясини ҳимоя қилди.
– Бошқа соҳаларга ҳам қизиқдим. Менинг лойиҳаларимдан бири XV аср бошларида Сурияни босиб олиш пайтида Амир Темур билан учрашган араб тарихчиси, файласуфи Ибн Халдуннинг таржимаи ҳолини ўрганишдир. Қозоғистон ва Ўзбекистонда чоп этилган бу буюк шахсларнинг суҳбатларини ўзбек ва рус тилларига таржима қилдим", - дейди Акрам Ҳабибуллаев.
Ҳозирда қозоғистон ва ўзбекистонлик ҳамкасблар, Аширбек Мўминов ва Шовосил Зиёдовлар билан биргаликда олим тасаввуф шайхи, коллекционер ва китобсевар Ҳожа Муҳаммад Порсонинг йўқолган кутубхонасини тиклаш билан банд. XII аср охиридан XIX аср ўрталаригача мавжуд бўлган бу талон-тарож қилинган кутубхонада фан, адабиёт, маданият ва ислом динининг барча тармоқларига оид китоблар сақланган. Зарралардан олимлар ўша давр қўлёзмаларини тикламоқдалар, китобларнинг айримлари Тошкент, Бухоро, Олма-ота, Москва, Санкт-Петербург, Франция ва Покистонда топилган.
2007 йилдан бошлаб олим Индиана штатининг Блумингтон кичик шаҳарчасида яшайди ва маҳаллий университетда профессор-библиограф бўлиб ишлайди. Дарвоқе, бу Қўшма Штатлардаги Марказий Осиёни ўрганиш бўйича бутун бир департамент ташкил этилиб, тегишли педагог кадрлар, шунингдек, қозоқ, ўзбек, қирғиз, туркман ва минтақанинг бошқа тилларидаги тарихий, сиёсий ва бошқа мавзулардаги адабиётларни тақдим этган саноқли университетлардан биридир.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Наврўзи олам шукуҳи
Гўзал юртимиз истиқлол шарофати ўлароқ халқаро майдонда тенг ҳуқуқли мустақил давлат сифатида муносиб ўринни эгаллаб жаҳонга юз тутди. У ўз овозига, давлат тизими ҳамда Конституциясига, миллий пули, миллий армияси, миллий ва диний байрамларига эга бўлди. Айтиш мумкинки, ер юзида умр кечираётган ҳар бир миллатнинг ўзига хос шундай миллий ва диний қадрият ва анъаналари мавжудки, у миллатнинг тарихини, улуғлигини, буюклигини намоён этиб туради.
Улуғ халқимизнинг тарихи ва маданиятининг узвий қисми бўлган миллий, тарихий халқ байрами Наврўзи олам ҳам қадимий бўлиши билан бир қаторда, йилнинг баҳорида биз билан бирга янгиланиб, қадр топиб бораётган улуғ ва навқирон айёмидир.
Наврўз байрамини тарихий, миллий байрам эканлиги ҳақида илмий маълумотларга таяниб айтадиган бўлсак, улуғ муаррих Абдулқосим Фирдавсий ўзининг “Шоҳнома” асарида Наврўз байрами ҳақида алоҳида фикрлар беради. Шу каби Абу Райхон Беруний “Қадимги халқлардан қолган ёдгорликлар” асарида Наврўз байрами ҳақидаги маълумотларни келтиради. Умар Ҳайёмнинг “Наврўзнома” асарида ҳам тарихий маълумотлар баён қилинган. Бундан ташқари Маҳмуд Қошғарийнинг “Девону луғатит-турк” асарида Наврўзга бағишланган халқ қўшиқлардан намуналар келтирилган. Машҳур тарихчи Ўрта Осиёлик олим Абу Бакр Наршаҳий ўзининг “Бухоро тарихи” асарида Наврўз кунидаги воқеаларни бир неча минг йиллик тарихга эга эканлигини айтиб ўтган. Дарҳақиқат, Наврўзи олам миллатнинг тарихини, унинг илмий ёндашиш тарзини, фан ва маданиятини, дунёқарашини, фалсафий, ижтимоий ва сиёсий жиҳатларини ўзида мужассам этувчи анъанавий айём десакмуболаға қилмаган бўламиз.
Мушоҳада қилсангиз, Наврўзи олам мазмуни янги кун, янги фасл, янги йил ёки халқ тилида йилаввали деган маъонларни ифода этади. Аслида Наврўзни қайси ном билан аталмасин, у миллатнинг улуғ куни, янгиланиш, покланиш, яшариш, юксалиш байрами деб қараш мақсадга мувофиқдир. У байрам бўлиши билан бир қаторда йил вақтини белгилаб, кун билан туннинг тенг келганлигини ҳам таъриф этади. Тарихда йил тақвими, яъни фасллар алмашинуви, қутблар орқали билиш кишилар ҳаёт тарзида салмоқли ўрин олган. Таъкидлаш жоизки, аждодларимиз ой, юлдуз, қуёш каби осмон жисмларидаги ўзгаришларни кузатиб, улар тўғрисида муайян билим ва салоҳиятни ўзлаштирганлар. Сабаби, улар кундалик ижтимоий-сиёсий, хўжалик ва ҳаётий юмушларининг режаларини ана шу хисоб-китоб билан белгилаб борганлар.
Ҳозирда Наврўзи олам билан боғлиқ миллий тадбирларга назар солсангиз амин бўласизки, бу аждодлар руҳониятига бўлган эҳтиром бўлиб, уларнинг қилиб ўтган воқеаларини тарихий анъна сифатида қабул қилишдир. Айнан шунинг учун ҳам Наврўз кунлари қабристонларнинг зиёрат қилиниши, аждодларни дуоларда эсланиши уларнинг руҳига бўлган ҳурматимизнинг ифодасидир. Наврўз нафақат табиатни ўзгариши, янгиланиши, балки, у инсон қалби ҳамда руҳияти ва онг-шуъур тарзини тараққий этиши ва янгилашидир. Табиийки, атроф-муҳит ва табиатнинг янгиланиши инсон қалбига нур бахш этади. Ана шу нур эвазига инсонга келажакка бўлган умид ва истаги ҳамроҳ бўлади. Айнан шу боис Наврўз айёми тарихда ҳам ҳозирда ҳам тинчлик-осойишталик, тотувлик, дўстлик ҳамда ўз юртига бўлган муҳаббат туйғусини бахшида этади.
Наврўз айёми тинчлик-осойишталик, тотувлик, дўстлик ҳамда ўз юртига бўлган муҳаббат туйғусини халқимизга бахшида этган бўлсада, афсуслар бўлсинки, шўролар даврида бу байрам буткул қувғин қилинди. Улуғ миллат ҳаёти ва хотирасидан ўчириб ташлаш мақсадида унинг байрам сифатида нишонлашликни ман этилди.
Шукрлар бўлсинки, ҳозирда Ўзбекистон юртида, унинг озод ва обод заминида Наврўз куни умумхалқ байрамларидан бири сифатида нишонланмоқда. Наврўз куни дам олиш куни деб эълон қилинган. Ҳар йили шу куни байрам сайиллари ташкил қилинади. Байрам куни эрта тонгдан карнай-сурнайлар чалинади. Сайилгоҳларнинг баъзиларида курашчилар, бахшилар, чавандозлар, қўшиқчи-ҳофизлар байрам сайлига ташриф буюрганларга ўз маҳоратларини намойиш этишади. Жойларда Наврўзга бағишлаб тадбирлар ўтказилади, сумалак, ҳалим ва бошқа миллий тансиқ таомлар тайёрланади. Хайриялар ташкил этилиб, эҳтиёжи чекланганлар ҳолидан хабар олинади. “Меҳрибонлик”, “Саховат” ва “Мурувват” уйлари, ёлғиз кексалар, уруш ва меҳнат фахрийлари ҳузурига ташриф буюриб,совға-саломлар билан қутлаб, қалбларига сурур бахш этилади.
Хулоса қилиб айтиш жоизки, баҳор байрами Наврўзи олам ҳақидаги байрамона томошалар, ҳалқ сайллари, тадбирлар халқимизнинг қадим тарихи ва руҳияти билан узвий боғлиқ эканлигига гувоҳ бўласиз.
Бир сўз билан айтганда, юртимиз йилдан йилга обод, халқимиз фаровонлиги кун сайин ортиб бормоқда. Миллий ва диний қадриятларимиз чирой очмоқда. Ўлкамиздаги миллий байрамимиз Наврўзи олам шукуҳи эса бизлар учун тинчлик ва осойишталик рамзи, халқимизнинг бирлиги, Ватанга бўлган садоқати, она заминимизга қут-барака воситаси бўлса ажаб эмас.
Маъруфхон Алоходжаев,
Наманган шаҳри “Абдулқодир қори” жоме
масжиди имом-хатиби
Фиқҳ фани: Таҳоратни бузувчилар (аудио)
Мир Араб ўрта махсус ислом билим юрти мударриси
Тожиддинов Абдусамад
Кофир деманг!
Динимиз таълимотига кўра, банда Аллоҳнинг ягоналигига, Фаришталарига, муқаддас китобларига, барча Пайғамбарлар Унинг элчиси эканига, Охират кунига, тақдирнинг яхши ва ёмони ҳам Аллоҳдан эканига, ўлгандан кейин Қиёмат куни қайта тирилишига имон келтирса ва қатъийлик билан фарзни инкор этмаса ҳамда ҳаромни ҳалол демаса ҳақиқий имонли мўмин ҳисобланади.
Ҳанафий мазҳабига кўра, имон – Аллоҳнинг ҳузуридан Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга келган барча нарсаларнинг ҳақлигига тил билан иқрор бўлиб, қалб билан тасдиқлашдир. “Тил билан иқрор қилиш” – “Лаа илааҳа иллаллоҳу Муҳаммадур росулуллоҳ”, яъни Аллоҳдан ўзга ибодатга сазовор зот йўқ ва Муҳаммад алайҳиссалом Аллоҳнинг элчисидир”, деган сўзларни талаффуз қилишдир. “Қалб билан тасдиқлаш” эса юқоридагиларнинг барчасига қалбда заррача ҳам гумон ва шубҳа қолдирмасдан ишонишдир.
Инсоннинг имонини ҳисоб-китоб қилиш улкан масъулият бўлиб, кишининг мусулмон ёки кофирлигини муҳокама қилиш ҳуқуқи ҳар кимга ҳам берилмаган. Чунки имоннинг макони инсоннинг қалбида, қалбнинг муҳокамаси эса бандаларга берилмаган, балки фақатгина Аллоҳнинг ҳукмидадир.
Маълумки, имоннинг зидди “куфр” бўлиб, у “беркитмоқ”, “кофир бўлмоқ”, “динсиз бўлмоқ” каби маъноларни англатади. Қалбида умуман имони бўлмаган шахсга эса «кофир» дейилади.
Бу сўзни ишлатишнинг юки ўта оғир ва оқибати жуда хатарли эканини Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзларининг хадисларида алоҳида таъкидлаганлар. Имом Бухорий Ибн Умар ва Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳумолардан ривоят қилган ҳадисда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Агар бир киши ўз биродарига: “Эй кофир” деса, иккаласидан бири ўшандай (яъни кофир) бўлади”, дедилар.
Бундан келиб чиқадики, қалбида заррача имони бор кишини куфрда айблайдиган инсоннинг ўзи диндан чиқиб, кофир бўлиш хатари вужудга келади.
Имом Аъзам Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ: “Агар қалб зулмга мойил бўлса, золимларни яхши кўради. Қайси тоифани яхши кўрса, улар жумласидан бўлади. Агар қалб Ҳаққа ва унга эргашганларга мойил бўлса, уларга дўст бўлади. Бунинг сабаби шуки, амал ва сўзларнинг юзага чиқиши қалбга боғлиқдир. Шунинг учун ҳам, тил билан имон келтириб, қалб билан имон келтирмаган банда Аллоҳнинг наздида мўмин эмас ва аксинча, қалб билан имон келтириб, тил билан имон келтирмаган банда Унинг наздида мўминдир”, деб таълим берганлар.
Ҳижрий 970 йилда вафот этган Ҳанафий мазҳабининг машҳур уламоларидан бўлмиш Ибн Нажийм раҳматуллоҳи алайҳ: “Агар бу масалада кофир дейиш учун тўқсон тўққизта далил бўлса-ю, кофир демаслик учун биргина далил бўлса, тўқсон тўққизни қўйиб, ўша бир далилни олиш керак”, деганлар.
Бу билан бизга кўп бўлиб кўринган тўқсон тўққиз, Яратганнинг ҳузурида ҳеч нарсага арзимас бўлиши, биз учун кам бўлиб кўринган арзимас бир нарса эса Аллоҳ учун барча нарсадан аҳамиятли бўлиши мумкинлигини англатади.
Шу билан бирга, биргина далил инсоннинг имони бор эканини тасдиқлайдиган бўлса, уни мусулмонлар сафида олиб қолиш, қолган мусулмонлар зиммасидаги шарт ва лозим бўлган вазифа эканини ҳам англатади.
Аммо бугунги кунда динда ҳаддан ошиб ғулувга кетган тоифа ва оқимлар бу масалада “мўмин дейиш учун тўқсон тўққизта далил бўлса-ю, кофир дейишлик учун биргина далил топилса, тўқсон тўққизни қўйиб, ўша бир далилни олиш керак”, дейишгача бориб етдилар. Бу эса барча исломий мазҳаблар ва уламоларнинг тутган йўлига мутлақо тескаридир.
Ислом тарихи экстремистик оқимлар куфр масаласида Исломнинг моҳиятига зид даъволар билан чиққанидан гувоҳлик беради. Хусусан, “хавориж ёки хорижийлар” номи билан тилга олинадиган тоифанинг “гуноҳ иш қилган мўминни кофир, фаҳш ишни қилган мусулмонни эса диндан чиққан”, деган иддаоси қирғин-барот урушларнинг келиб чиқишига ва кўплаб мусулмонларнинг қони тўкилишига сабаб бўлган эди.
Бу эса Аҳли сунна вал жамоа ақидавий мазҳабига мутлақо зид эътиқоддир.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг куфр борасидаги ҳадисларига эътибор қаратсак, уларда жумладан бундай дейилади: “Мусулмон билан куфрнинг ўртасида, намозни тарк қилиш бордир” (Муслим ривояти), “Ким Аллоҳдан ўзга ила қасам ичса, батаҳқиқ кофир бўлибди” (Имом Ҳоким ривояти).
Шу каби ҳадисларда келган масалалар ҳақида Аҳли сунна вал жамоа ақидавий мазҳабининг якуний хулосаси шуки, хадисларда зикр этилгани каби ишларга йўл қўйган мўмин қилаётган ишида қатъийлик билан фарзни инкор этмаса ва ҳаромни ҳалол санамаса, шариат таъқиқлаган муҳокамага киришмаса кофир бўлмайди, балки ўта оғир гуноҳкор бўлади.
Абу Довуд Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Уч нарса имоннинг аслидандир: “Лаа илааҳа иллаллоҳ” деган кимсага тегмаслик. Гуноҳи туфайли уни кофирга чиқармаймиз. Амали туфайли уни Исломдан чиқармаймиз”, дедилар.
Шу ерда Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф роҳимаҳуллоҳ ҳазратларининг мазкур ҳадисга берган шарҳиларини келтириш ўринли бўлади: “Калимаи шаҳодатни айтиб, ўзининг мусулмонлигини билдириб турган кишига тегмаслик, унинг жонига, молига зарар етказмаслик зарур. Зоҳирида мусулмон бўлиб кўриниб, Исломнинг зоҳирий амалларини қилаётганлар билан мусулмонча муомала қилинаверади. Кишиларнинг ички сирлари ва ҳисоб-китоблари Аллоҳнинг Ўзига ҳавола! “Лаа илааҳа иллаллоҳу”ни айтиб, зоҳирида мусулмон бўлиб кўринган одамни қилган гуноҳ иши туфайли кофирга чиқармаймиз. У кофир эмас, осий мўмин бўлади. Калимаи тавҳидни айтиб, Исломни зоҳиридан кўрсатиб турган одамни амали туфайли Ислом дини, Ислом миллатидан чиқармаймиз. Бундай одамларга амалига яраша тайин қилинган шаръий жазо берилади. Эътиқоди бузилмаса, Исломдан чиққан ҳисобланмайди. Умумий қоида - шу!”
Бугунги кунда йўл қўйилаётган катта хатолардан бири, куфр ҳақидаги умумий фатвони якка шахсларга татбиқ қилинаётганидир. Масалан, уламолар “фалон тоифага мансуб кишилар кофир бўлади”, деган фатвони чиқарганлар. Бу эса мазкур тоифага мансуб кишиларнинг ҳар бири кофир, дегани ҳам эмас. Куфр фатвосини якка шахсларга нисбатан беришдан аввал, у ҳақида сўраб суриштириб, аниқлик киритиб, шахсан баҳс олиб бориб, унинг куфрда эканини исботлагач, бўйнига қўйиш лозим бўлади.
Ақийда илми уламолари: “Баъзи бир гап куфр бўлиши мумкин. Ўша гапни айтган кофир бўлади, деган ҳукм ҳам чиқиши мумкин. Аммо мазкур гапни айтган муайян шахсни, ҳужжат ва далил билан тасдиқланмагунча, кофир деб ҳукм чиқарилмайди”, деб ҳукм берганлар.
Қуръони каримнинг “Нисо” сурасининг 10-оятида Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “Албатта, етимларнинг молини зулм ила еганлар, қоринларига оловни еган бўлурлар. Ва, шубҳасиз, дўзахга кирурлар”. Ушбу ояти каримадаги қўрқитиш, шунга ўхшаш бошқа оятларда ҳам борлиги ҳақдир. Аммо мана шу оятга биноан, аниқ бир шахсга келганда, бу одам, албатта, дўзахга тушади, деган қатъий ҳукмни айтиб бўлмайди.
Аҳли қибла бўлган бир кишининг бу каби ҳолатларда дўзахга киришига даб-дурустдан гувоҳлик бериш мутлақо билим ва савиясизликдир. Чунки у мазкур оят маъноси ва ҳукмини билмаслиги мумкин. Билгач эса гуноҳидан тавба қилиши, шу гуноҳни ювадиган савоб ишларни амалга ошириши, Қиёмат кунида Шафоатчининг шафоатидан баҳраманд бўлиши ёки бошқа имкониятлардан фойдаланиб жаннатга кириш эҳтимоли мавжуд. Буларни мутлақо эътибордан қолдириш мумкин эмас!
Бир одамнинг куфр гапни айтгани сабаб қозининг ҳузурига келтирилса, қози гувоҳларнинг даъволаридаги масала – куфр гапни айтгани ҳақида сўрайди. Агар айтганидан тонса, қўйиб юборилади. Чунки гапдан тонишнинг ўзи тавба ҳисобланади.
Агар айбдор мен бу гапнинг куфр эканини билмасдим, деса унга тушунтирилади. Бундан кейин ҳушёр бўлишни уқтирилиб, бу ҳолатда қўйиб юборилади.
Аммо ўша одам, мен бу гапни билиб айтдим, динимдан қайтдим, деса, уни тавба қилишга чақирилади ҳамда тавба қилгунига қадар қамаб қўйилади.
Хулоса шундан иборатки, куфр гапни очиқ айтган ва тан олиб турган одамга Исломнинг муомаласи шу бўлгач, имони бор эканини тасдиқлаётган ва Исломга имкон қадар амал қилаётганларни турли баҳона ва асоссиз сабаблар туфайли кофирга чиқариш ва уларга турли кўринишдаги зулмни раво кўриш бизнинги ақийдамизга мутлақо тўғри келмайди.
Шундай экан, мусулмоннинг имонини муҳокама қилишга ўта хушёр бўлишимиз лозим.
Манбалар асосида
Акмалхон Аҳмедов тайёрлади