Ҳозирги кунда тил ўргатувчи ўқув марказлари кўпайди. Кўпчилик тил ўрганишга қизиқиб, мазкур ўқув марказларида таълим олишмоқда.
Тил ўрганиш яхши иш. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам Зайд ибн Собит розияллоҳу анҳуга иброний тилни ўрганишни амр қилганларида, у киши қисқа муддат ичида бу тилни ўрганиб олиб, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг таржимонларига айланганлар.
Биз янги бир тилни ўрганишимиз учун ўша тил борасидаги грамматика китобларини ўқиймиз. Ҳарфлар ва сўзларнинг талаффуз қилиниши, бир-бирига қўшиб, гап тузилиши, гапнинг бўлаклари ва ҳоказо жиҳатларини синчковлик билан ўзлаштирамиз. Бу иш учун икки-уч йилни сарфлаймиз. Ўзимиз ўрганаётган тилда бироз гаплаша оладиган бўлганимиздан кейин биров билан ўша тилда гаплашсак, айтадиган сўзларимизни хаёлимизда тузиб олиб, хато қилмасликка уриниб, аста гапирамиз. Ўз она тилимизда гапирганимизда эса, “хаёлда сўз тузиш” деган машаққат бўлмайди, бу нарса ҳатто хаёлимизга ҳам келмайди.
Биз ўрта-махсус ислом билим юртида, кейинчалик Ислом институтида таълим олганимизда инглиз тили, форс тилидан ҳам сабоқ олганмиз. Ўша тилга оид луғатларни ёдлаб, сўзларни қўшишни, феълларни замонга мослашни ўрганганмиз. Аммо ўша тилда гапирмоқчи бўлсак, аввал хаёлимизда гап тузиб, сўзларни ўз ўрнига жойлаштириб, кейин аста гапирардик.
Форс тилини эсга олдик. Мисолни ҳам шу ҳақида келтирсак.
Кўчада юрганимизда, форс-тожик тилида гаплашадиган инсонларнинг ўзаро суҳбатларини эшитиб қоламиз. Бир аёл боласининг бошига урди. Шунда болакай “Ман чи кардам?” (“Мен нима қилдим?”) деб дарҳол жавоб берди.
Бу ҳол инсонни ўйлантиради. Агар менинг ҳам бошимга кимдир уриб, уришининг сабабини форс-тожик ёки бошқа тилда сўрашимни шарт қилиб қўйганида, “Бу одам бошимга урди. Энди ундан “Нега уряпсиз?” ёки “Мен сизга нима қилдим?” деб сўрашим керак. Форс тилида “мен” дегани нима эди, “сизга” деган сўз қандай ифода қилинарди, “нима қилдим?” деб форсчада қандай айтиларди?” деган саволлар миямда айланишни бошлар, хаёлимда луғатларни топиб, гапни тузиб бўлиб, орадан бир муддат ўтгач, ўша инсондан нега ургани сабабини форс тилида сўрар эдим.
Аммо ҳалиги болакай ўйланиб ўтирмади. Хаёлида гап ҳам тузмади. Гапирганда хато ҳам қилмади. Худди ўзим ўзбек тилида гапирганимда қандай тезкорлик билан жавоб берсам, у ҳам тожик тилида шундай тез жавоб берди.
Бу нима эканини биласизми? Бу Аллоҳнинг қудратига далолат қиладиган жараёндир!
Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай деб марҳамат қилган:
الرَّحْمَنُ عَلَّمَ الْقُرْآنَ خَلَقَ الْإِنسَانَ عَلَّمَهُ الْبَيَانَ
“Роҳман. Қуръони ўргатди. Инсонни яратди. Унга баённи ўргатди” (Роҳман сураси, 1-4-оятлар).
Муфассирларимиз “Унга баённи ўргатди” оятидан мурод “Унга ҳалол-ҳаромни, дунё ва охират ишларини, инсон эҳтиёжи тушадиган ҳамма нарсани, нутқни, гапиришни ва ҳоказоларни ўргатди”дир” дейишган.
Ҳа, азизлар, биз ўз она тилимизда қийналмай гапиришимиз, ўз фикримизни эркин ифода эта олишимиз, хоҳиш-истакларимизни баён қилишимиз Аллоҳнинг неъмати, раҳматидир.
Нозимжон Иминжонов
