Аллоҳ таоло одам боласини азизу-мукаррам қилиб яаратган ва унга Ўзи яратган кўплаб махлуқотларни беминнат хизмат қилдириб қўйган. Бунга Қуръони каримнинг кўплаб ояти карималари далолат қилади.
Жумладан Исро сурасида: «Дарҳақиқат, Биз Одам болаларини азиз-мукаррам қилдик ва уларни барру-баҳрда — қуруқлик ва денгизда (от-улов ва кемаларга) чиқариб қўйдик ҳамда уларга ҳалол-пок нарсалардан ризқу рўз бердик ва уларни Ўзимиз яратган жуда кўп жонзотлардан афзал-устун қилиб қўйдик»,[1] деган.
Жосия сурасида: «У Ўз томонидан (яъни Ўз хоҳиш-иродаси билан) сизларга осмонлардаги ва Ердаги барча нарсаларни бўйинсундирди. Албатта бунда тафаккур қиладигаи қавм учун оят ибратлар бордир»,[2] деб марҳамат қилган бўлса, Тийн сурасида энг гўзал суратда яратганини баён қилаган: «Дарҳақиқат Биз инсонни энг гўзал шаклу шамойилда яратдик».[3]
Шу ва шу каби кўплаб оятлар ҳар қандай ақлли инсонда эътироф юзасидан “Нима учун?” деган саволни пайдо қилиши табиий.
Бундай ҳурмат-эҳтиром кўрсатилиши ва кўплаб махлуқотлардан афзал қилиниши бежизга эмас ёки инсон ўз-ўзидан шунга ҳақли бўлиб қолганидан ҳам эмас, балки булар ўзига хос масъулият ва вазифаларни инсон зиммасига юкланганини тақозо қилади.
Демак, инсон беҳудага эмас, балки маълум бир вазифаларни бажарши учун яратилган экан.
Аллоҳ таоло Зарият сурасининг 56-оятида: «Мен жин ва инсонни фақат Ўзимга ибодат қилишлари учунгина яратдим», деб марҳамат қилган. Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу “Мени танишлари учун яратдим” деган, деб тафсир қилганлар. Демак, инсонга ақл-заковат ва керакли барча имкониятлар берилиб, бунинг шукронасига Аллоҳга ибодат қилиши, маъсият (Аллоҳ қайтарган ишларни) қилмаслиги ва Аллоҳни таниб, Унга итоат қилиш вазифаси юкланган экан.
Инсон дунёга келишидан кўзланган мақсадларнинг яна бири имтиҳон қилинишидир. Аллоҳ одам фарзандини Ўзига итоат қилишга бюрган. Бунинг эвазига охиратда абадий жаннатга киритишини ва кўз кўрмаган ҳамда қулоқ эшитмаган неъматлар билан мукофотлашини ваъда қилган. Ким Аллоҳга ва Унинг ваъдаларига ишонмаса, нафсу-ҳавоси ва шайтоннинг айтганларига қулоқ солиб, иймонсизликда умрини ўтказса, уни абадий жаҳаннамда жазолашини айтган.
Бақара сурасида: «Ва албатта сизларни хавфу хатар, очлик, молу жон ва мева - чеваларни камайтириш каби нарсалар билан имтиҳон қиламиз. Бирор мусибат келганда: «Албатта биз Оллоҳнинг ( бандаларимиз) ва албатта биз у зотга қайтгувчилармиз», дейдиган собирларга хушхабар беринг (эй Муҳаммад)»,[4]деб марҳамат қилган.
Мулк сурасининг 2-оятида: «(Эй инсонлар, У) сизларнинг қайсиларингиз чиройлироқ-яхшироқ амал қилгувчи эканлигингизни имтиҳон қилиш учун ўлим ва ҳаётни яратган зотдир. У қудратли ва мағфиратлидир», деган.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Жаҳаннам шаҳавотлар (нафсга ёқадиган лаззатлар) билан ўралган, жаннат эса макориҳ (яъни, кўринишда машаққатлар) билан ўралгандир», деганлар.[5] Аллоҳнинг розилиги ва охиратда жаннатга олиб борадиган ишлар ҳақ ва рост эканини далиллар аниқ кўрсатишига қарамай нафсга қийин ва машаққатли кўриниши бор нарса экани, Аллоҳнинг ғазабига ва оқибатда жаҳаннамга олиб борадиган ишлар нима экани маълум бўлишига қарамай нафсга чиройли кўриниши ҳадисда баён қилинмоқда.
Юқорида айтиб ўтилганидек, бизга берилган имкониятлар, ҳурмат-иззат кўрсатилиши, барча нарсаларни хизматкор қилиб бўйинсундирилгани ва энг гўзал хилқатда яратилишимиз шунчаки табиат қонуни эмас, балки оламлар Роббиси бўлган Аллоҳнинг иродасидир. Аллоҳ бирор ишни беҳикмат қилмайди. Дунёни имтиҳон диёри қилиб, бизларни Ўзига ибодат ва итоат қилишимиз учун яратганини унутмаслигимиз айни саодатимиздир, азизлар!
Ҳошимов Нуриддин,
“Ҳидоя” ўрта махсус ислом билим юрти ўқитувчиси
[1] Исро сураси, 70-ояти маънолари таржимаси
[2] Жосия сураси, 13-ояти маънолари таржимаси
[3] Тийн сураси, 4-ояти маънолари таржимаси
[4] Бақара сураси, 155-156-оят маънолари таржимаси
[5] Имом Бухорий ривояти
