Имоми Аъзам Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ ан-Нўъмон ибн Собит ибн Зутий ал-Кўфий (80-150/699-767) таниқли фақиҳ бўлиб, отасининг номи баъзи манбаларда Собит эмас, ан-Нўъмон, бобосининг номи эса ал-Марзбон экани қайд этилган. Абу Ҳанифа ҳазратларининг бобоси асли Кобулдан бўлиб, Термиз, Насо, Анбор ва Бобил шаҳарларида ҳам бир муддат яшаган, кейинчалик Кўфада ўрнашиб қолган эди. У зотнинг туғилган йили ҳақида кўпроқ 80/699 айтилса-да, 61/680 ва 70/689 саналари ҳам кўрсатилади. Зоҳид ал-Кавсарий 70 ҳижрий санада туғилганини тўғри деса, Абу Заҳра уни рад қилиб, 80 ҳижрий тўғри деб ҳисоблайди. Барча манбаларда Умавий халифа Абдулмалик ибн Марвон (685-705) даврида дунёга келгани зикр этилган.
Имом Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳнинг саҳобалар даврида туғилганига шубҳа йўқ. Кўпгина муҳаддис ва муаррихлар унинг бир неча саҳобалар билан учрашганини қайд қилганлар. У зот учрашган саҳобалар борасида ҳар хил фикрлар бўлса-да, лекин машҳур саҳобий Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу билан учрашгани ҳақида барча манбалар маълумот беради. Шундай бўлса-да, баъзилар У зотни тобиъий эмас, балки табъа тобиъий эканини айтганлар. Бу Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ ҳазратларининг туғилган санасининг аниқ белгиланмагани билан боғлиқ. Шамсиддин аз-Заҳабий табъа тобиъий дейдиганларнинг гапини рад қилиб, тобиъий бўлганини исботлашга ҳаракат қилган.
Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ устозларининг сонини 4 минг нафарга етади дейилса-да, бироқ, асосий илмни Ҳаммод ибн Абу Сулаймон ал-Кўфий олдида олганлар. Устозларининг олдига 22 ёшида бориб, 18 йил давомида шогирдликка тушган. Устози вафотидан сўнг 40 ёшларида устози ўрнига фатво бера бошлаган. Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ илм талабида Басра, Бағдод, Маккага бир неча марта сафар қилган. Унинг устозлари орасида саҳобалар, тобиъинлар ва табъа тобиъинлар бор эди.
130/747 йилларда Ироқ волийси фақиҳлардан айримларини давлат ишларига жалб қилади. Улар орасида Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ ҳам бор эди. Қози бўлишга кўнмаган Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ бир неча йиллар Маккага бориб яшаган. Аббосий халифа Абу Жаъфар Мансур даврида унга яна қозилик вазифаси топширилмоқчи бўлади. Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ қабул қилмайди, натижада у киши ҳибс қилинади ва дарра урилади. Шундай қилиб, 150/767 ражаб (шаввол ёки шаъбон) ойида Бағдод зиндонида вафот этади.
Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳнинг даврида китоб ёзиш, рисолалар битиш ҳали кенг тус олмаганди, шунинг учун у зот умрини шогирдларга таълим бериш ва фиқҳ ўргатишга сарфлаган. У зотнинг ақида – каломга бағишланган матн рисоласи “ал-Фиқҳ ал-акбар” (Катта фиқҳ), баъзи шогирдларига қилган васият (насиҳат)лари, Усмон ал-Баттий (VIII аср)га ёзган мактуби сақланиб қолган. Яна бир қанча ақидага оид китоблар Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳга нисбат қилинади. У зотнинг дарслари давомида ривоят қилган ҳадислари асосида бир неча муснадлар тузилган. Фиқҳ борасида биронта асар ёзмаган бўлса-да, лекин фиқҳ илмини шакллантирган, уни боб ва мавзуларга ажратган илк фақиҳ сифатида тарихда қолган. У зот фиқҳни оғзаки нақл қилишдан ёзма шаклга ўтиш борасида фаол ташкилотчи бўлган фақиҳлардан бўлган.
