Бу зот Нўъмон ибн Собит (р.а) кўп саҳобаларни сухбатларини топганлар, шу сабабли Тобиъинлардан хисобланади. Жумладан Анас ибн Молик (р.а), Жобир инб Абдуллоҳ (р.а), Восилатубни Асқа (р.а), Абдуллоҳ ибн Зубаир (р.а) сухбатларини топган эканлар. Шу билан маълум бўладики, Имом Аъзам Тобиъинлардан бўлган эканлар ва Жаъфари Содиқ билан сухбат қилган эканлар. Жаъфари Содиқ Пайғамбаримиз с.а.в.ни набираларидан. Жаъфари Содиқ Авлиёларни улуғлари, Тобиъинларнинг энг пешволаридан.
Имоми Аъзам жуда улуғ бўлганларки, у кишини мақтаб кўп китоблар ёзилган. Тазкиротул авлиё муаллифи айтадилар: хамма халқ Имоми Аъзамни мақтаган бизни мақтовимиз қаерга хам борар эди деганлар.
Имоми Аъзам р.а ни бир кишида хақлари бор экан. Кунларнинг бирида имоми аъзамдан карздор одамни махалласида бир одам вафот этибди. Имоми Аъзам жаназага бордилар ва кўрдиларким, кун иссиқ, соя жой йўқ эди. Фақатгина Имоми Аъзамдан қарздор кишини уйининг сояси бор эди. Одамлар Имоми Аъзамга келинг, сояга ўтиб турайлик дейишса, йўқ деб унамаган эканлар. Нимага унамайсиз деб сўрашганида, бу девор бу уйни эгаси мендан қарздор. Агар буни соясида турсам рибо қилган бўламан, судхўрлик қилган бўламан деган эканлар. Пайғамбаримизнинг хадислари бор унда, “Хар бир қарзики манфаат келтирса у рибо хисобланади” деганлар.
Имоми Аъзам хар кечаси 300 ракат намоз ўқир эканлар. Баъза ривоятларда 200 ракат. Форидуддин Аттор айтадилар бу ривоятни бу киши хам Авлиё уламолардан бўлганлар.
Бир куни кечаси бир хотин бир хотинга ишора-имо қилиб, мана бу киши кечаси 500 ракат намоз ўқир экан деб гапирганида, ўша гапни эшитиб қолиб, Имоми Аъзам хар кечаси 500 ракат намоз ўқийдиган бўлган эканлар. Яна бир кечаси бир йигит бир йигитга мана бу киши 1000 ракат намоз ўқийди деган экан. Уша кеча 1000 ракат намоз ўқиган эканлар. Чунки, ўша айтган одамларнинг гумони нотўғрига чиқиб қолмасин, уларни ёлғончи қилиб қўймайин деб, риоя қилиб, ёлғончи бўлишига сабабчи бўлиб қолмайин деб 1000 ракат намоз ўқиган эканлар.
Бир куни шогиртлари Имоми Аъзамни олдиларига келиб айтдиларки, Устоз, одамлар сиз хаққингизда шундай гапларни гапиряпди, Абу Ханифа кечаси ухламайди дейишяпди. Шунда Имоми Аъзам иншааллоҳ ният қилдим, бугундан бошлаб ухламайман деган эканлар. Ҳа нима учун одамларни гапига кириб шундай қиласизми десалар, Аллоҳ таоло Қуръони Каримда айтади. Инсонларни ичида шундай одамлар борки, ўзлари қилмаган нарса билан мақтанишни яхши кўрадилар, ўзлари қилмайдилар, лекин ўша нарсани яхши кўради, ўша нарса билан мақтансалар хурсанд бўладилар, мен ўшалардан бўлиб қолмайин деб, демак одамлар шу иш билан мени мақташяптими мен ўша ишни қилишлигим керак. Ўшандан кейин 30 йил умрларини охиригача кечаси ухламаган эканлар. Хуфтонда қилган таҳоратлари билан бомдодни ўқиган эканлар. 30 йил Имоми Аъзам шунақа даражада кўп намоз ўқир эканларки, ибодат қилар эканларки, тиззалари туяни тиззасига ўхшаб кетган экан, тиззаларини доим ерга қўйиб, чўккалаб ўтирганларидан.
Кўп намоз ўқиганларини нишоналаридан экан.
Бир куни бир бой одамга тавозу қилиб бой одамни хурматлаб, дини учун ёши кексалиги ёки бошқа нарса учунмас, фақат бойлиги учун бой одамни хурматлаб, қўйган эканлар. Мана шуни каффоратига минг марта хатми қуръон қилган эканлар. Бир масалани билмай қолсалар, чиқаролмай қолсалар 40 марта хатми қуръон қилар эканлар, кейин ўша масалани кўрар эканлар. 40 марта хатми қуръон қилганлигини шарофатидан уша масала очилиб кетар экан.
Шундай мазҳабга лойиқ қилганига Аллоҳ таолога хамдлар айтишимиз керак.
Тазкиротул Авлиё китобидан
“Ал Бадр” жомеъ масжиди имом ноиби
Зиёев Шухрат
