Бобур халқимизнинг ҳар жиҳатдан етук, ғоят истеъдодли бир фарзанди эди.

«Бобур феъли – сажиясига кўра Сезарга қараганда севишга арзигуликдир», – деб ёзади унинг таржимонларидан Эдуард Холден.

У ўта нотинч, сарсон-саргардонликда кечган умрини зўр салоҳияти туфайли жозибали қила олди. Унинг ҳаёти фақат қаҳрамонликлар ила эмас, ижодкорлик, бунёдкорлик билан ҳам тўла эди. У 20 ёшида янги бир ёзув – «Хатти Бобурий»ни кашф қилди. Ажойиб шеърлар ёзди, девон тарғиб қилди. «Бобурнома»дай улкан тарихий-бадиий асарни яратди. Мусиқа билан шуғулланди. «Чоргоҳ» мақомига «савт»лар яратди. 
Бобур ўзбек ва тожик тилларида эркин ижод этди. Бобур шеърларининг маълум қисми ҳасби хол хусусиятига эга бўлиб, шоир ҳаётининг муайян бир лавҳаси билан боғланади. Ҳар бир шеърнинг ёзилиш тарихи бор.

Бобур лирик асарларининг мавзу кўлами кенг ва хилма-хилдир. У воқеаликни, хусусан, ижтимоий фикрни, ижтимоий ҳаётни кенгроқ қамраб олишга ҳаракат қилади ва бу соҳада кўпгина ютуқларни қўлга киритади. Кишиларнинг маънавий қиёфаси, дин, тасаввуф, ҳокимият ва маърифат масалалари, ёр ва унга бўлган муҳаббат, ватан ҳақидаги ўйлар, унга интилиш, замондан норозилик, ҳаётни севиш Бобур лирикасининг мавзулари ҳисобланади. Мураккаб ва зиддиятли ҳаёт ва кураш йўлини босиб ўтган Бобурнинг ўзи бу лириканинг марказий қаҳрамонидир.

Бобурнинг кўпгина шеърларининг мазмунини Ватан иштиёқи, ғурбат ҳасратлари, соғинч кайфияти ташкил этади. Бу бевосита шоирнинг мураккаб ҳаёти ва кураш йўли, шодиёна аламли саргузаштлари билан боғлиқ. Бобур темурийлар салтанатини сақлаб қолиш, Мовароуннаҳрда йирик ва мустаҳкам давлат қуришга интилди. Бироқ бу орзулари амалга ошмади. У ватанини ташлаб кетди. Ундан олисда кўплаб машаққатларни бошидан кечириб яшади. Буларнинг ҳаммаси шоир қалбидан қоғозга кўчди, шеърга айланди:

Кўнгли тилаган муродга етса киши,
Ё барча муродларни тарк этса киши.
Бу икки муяссар ўлмаса оламда,
Бошни олиб бир сориға кетса киши,– дейди шоир.

Шоир шеърларининг бир қисми анъанавийдир. Лекин деярли ҳаммаси бениҳоя самимий туйғулар билан йўғрилган. Бобур шеърларининг кўпчилиги Ватан ҳақидадир. Улар Ватандан жудолик азоби, у билан бирга бўла олмаслик изтиробларини ифодалайди. Шоир буларнинг ҳаммасини тақдирдан деб билади. Ўзини бахтсиз, толеъсиз деб ҳисоблайди. Толеъсизлик билан чиқиша олмайди. Алам билан Кобулни, Ҳиндистонни забт этади, бироқ бундан кўнгли таскин топмайди. Ҳеч бир юрт унинг учун ўз Ватанидек бўлмайди. Аксинча, «Ҳинд сори» боришни «хатолиғ», «юз қаролиғ» ҳисоблайди. Шоир ёзади:

 Толеъ йўқи жонимға балолиғ бўлди,
 Не ишниким айладим, хатолиғ бўлди.
 Ўз ерни қўйиб, Ҳинд сори юзландим,
 Ёраб, нетайин, не юз қаролиғ бўлди.

Халқимизда шундай ажойиб бир нақл бор: «Яхшилик қил, сувга сол, сув билмаса, балиқ билар, балиқ билмаса, холиқ билар»! Ҳар қандай ҳолда ҳам яхшилик қилмоқ керак. Бу Бобур ҳаётининг ҳам, ижодининг ҳам бош шиорларидан эди. 
 Борига элга яхшилиқ қилғилки, мундин яхши йўқ,   Ким дегайлар дахр аро қолди фалондин яхшилиғ, – деб ёзади у. Шоир фикрича, яхшилик ҳам, ёмонлик ҳам албатта қайтади. Қайтмасдан иложи йўқ. Унинг рубоийларидан бирида шундай мисраларни ўқиймиз:

 Ҳар кимки, вафо қилса, вафо топқусидир,
 Ҳар кимки, жафо қилса, жафо топқусидир. 
 Яхши киши кўрмагай ямонлиғ ҳаргиз,
 Ҳар кимки ямон бўлса, жазо топқусидир.

Хулоса шуки, Бобур шеъриятининг мавзуси хилма-хилдир. Унда ҳаётга қайноқ меҳр акс этган жўшқин ғазаллар ҳам, афсус-надомат тўла шеърлар ҳам ўрин олган. Шоир гоҳ дунёнинг аччиқ-чучугини татиб кўрган киши сифатида фалсафий мушоҳада юритади, одамларни ҳар қандай ҳолда яхшилик қилишга чорлайди.

Амриддин Икромов, 

Тошкент давлат транспорт университети 

академик лицейи, ёшлар билан ишлаш бўйича директор ўринбосари