muslim.uz

muslim.uz

Четверг, 12 Август 2021 00:00

Ақидада адашмайлик! (видео)

Азизхўжа домла Иноятов

Бизга ота-онадек буюк неъматни ато этган Аллоҳ ҳақ субҳанаҳу ва таолога битмас туганмас ҳамду саноларимиз, ота-онага хизмат қилиш ва уларнинг дуолари сабабли жаннатий бўлиш башоратини берган икки олам сарвари, буюк хулқларни камолига етказган зот Пайғамбаримиз Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламга дуруд ва саловотларимиз бўлсин.

Бизни дунёга келишимизга сабабчи бўлган, авайлаб-асраб турли хавф-хатарлардан омонда сақлаб ўстирган, ниманики хоҳласак биз учун муҳайё қилган, бизларга одоб-ахлоқни ва касб-ҳунарни ўргатган, дин ва дунё илмларини таьлим берган, ҳаётга йўллаган, уйлаб-жойлаган, одамлар қаторига қўшган, умрлари ниҳоясигача ардоқлаб ўтган ота-оналаримизни ҳурматлаш, уларга яхшилик қилиш, меҳрибонлик кўрсатиш ҳар бир фарзанднинг энг шарафли бурчи саналади.

Бу бурч Аллоҳ таоло томонидан барча инсонларга буюрилган гўзал инсоний фазилат, ҳақиқий инсон табиатида хос бўлган бошқа жонзотларга намуна бўладиган амалдир. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: “Роббингиз Унинг Ўзигагина ибодат қилишингизни ҳамда ота-онага яхшилик қилишингизни амр этди. (Эй инсон), агар улардан бири ёки ҳар иккиси ҳузурингда кексалик ёшига етишса, уларга “уф!” дема ва уларни жеркима! Уларга доимо ёқимли сўз айт! Уларга меҳрибонлик билан хорлик қанотини паст тут ва (дуода) айт: “Эй Роббим, мени гўдаклик чоғимда тарбиялаганларидек, Сен ҳам уларга раҳм қил!” (Исро сураси, 23-24-оятлар).

Аллоҳ таоло бандаларига қатъий қилиб фақат ўзигагина ибодат қилмоқликка ва ота-онага яхшилик қилишни буюрди. Уларга яхшилик қилишни ибодат даражасига кўтарди, ҳатто ота-онага яхшилик қилиш баъзи ибодатлардан ҳам афзалроқдир.

Ота-онанинг ҳурматини жойига қўйиб, мудом уларнинг ҳолидан хабар олиб хизматида бўлиш, улар ёқтирмаган нарсалардан йироқ бўлиш, улар вафотидан кейин дўстлари ҳолидан хабар олиб туриш ҳам уларга нисбатан яхшилик қилиш ҳисобланади. Аллоҳ таоло бандаларини ота-онасига ҳатто “Уф” деган сўзни айтмасликка буюради. “Уф” калимаси бирор нарсадан безор бўлганда айтиладиган сўз бўлиб, аслида инсон ўзига етган чанг-ғубор ва шунга ўхшаш ёқимсиз нарсаларни ўзидан даф қилиш учун айтиладиган сўздир. Шунингдек оятда ота-онага бақирмасликка буюрилган бўлиб, улар ҳузурида бошқага бақириш ҳам ота-онага нисбатан ҳурматсизлик ҳисобланади. Жумладан, уларга дунёдаги энг яхши — чиройли сўзларни топиб сўзлашга ҳамда улар хизмати учун ўзни хору-ҳокисор тутишга буюриладики, бу ота-онанинг фарзанди олдида нечоғлик улуғ мартабада эканлигини англатади.Демак, ота-онанинг ҳурматини жойига қўйиш, улар олдида ҳамиша ўзини ҳоксор тутиш,уларга ёқимли гапларни сўзлаш, уларнинг ҳаққига дуолар қилиб туриш фарзанднинг энг муҳим бурч ва вазифаларидандир.

Каъбул Ахбордан ривоят қилинади: «Луқмон ўғлига шундай деди: «Эй ўғлим, ким ота-онасини рози қилса, Раҳмонни рози қилган бўлади. Ким ота-онасини норози қилса, Раҳмонни норози қилган бўлади. Эй болам, албатта, ота-она жаннат эшикларидан биридир. Агар рози бўлсалар, Жаббор сари борасан. Агар аччиқлари чиқса, маҳрум бўласан». Луқмони ҳаким ва унинг ўғлига қилган насиҳатлари Қуръони Каримда ҳам зикр қилинган. Бу ривоятдан Луқмони ҳакимнинг ўғлига қилган насиҳатлари ҳадисларда ҳам баён қилинганини билиб оламиз. «Эй ўғлим, ким ота-онасини рози қилса, Раҳмонни рози қилган бўлади». Халқимизда Ота рози – Худо рози, она рози – Худо рози, деган гаплар мана шу ҳадислардан олиниб, мақолга айлантирилган. Шунинг учун албатта, фарзандлар ота-оналарининг розилиги учун ҳаракат қилишлари, бу масалада ниҳоятда эҳтиёт бўлишлари лозим.«Ким ота-онасини норози қилса, Раҳмонни норози қилган бўлади». Ота-онанинг розилигини топиш учун ҳаракат қилиш билан бир қаторда уларнинг норозилигига учрашдан ҳам сақланиш лозим бўлади. Чунки ота-онанинг норозилиги Аллоҳнинг норозилигига сабаб бўлади.Ушбу икки ишнинг ўзи фарзанднинг жаннатга киришига сабаб бўлиши турган гап. Аммо, шу билан бирга, яна ҳам таъкидлаш учун қуйидаги жумла ҳам келтирилмоқда: «Эй болам, албатта, ота-она жаннат эшикларидан биридир. Агар рози бўлсалар, Жаббор сари борасан. Агар аччиқлари чиқса, маҳрум бўласан».бу ривоятда ота оналар айнан «жаннат эшиги» деб аталмоқда. Бу ибора яна ҳам таъсирчан чиққан.Бас, ҳар бир фарзанд ота-онасининг розилигини топиб, улар орқали жаннатга кириш пайидан бўлсин.

Амрата бинти Абдураҳмондан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Тушимда ўзимни жаннатда кўрибман. Бир қорини эшитдим ва: «Бу ким?» деб сўрадим. «Ҳориса ибн Нуъмон. Яхшилик шунақа бўлади. Яхшилик шунақа бўлади», дейишди. У одамларнинг онасига энг кўп яхшилик қиладигани эди», дедилар».

           Ҳориса ибн Нуъмон розияллоҳу анҳу онасининг розилигини олган, хизматини қилган фарзандлардан экан. Ана шу сабабли у кишининг жаннатга тушиш башорати Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга тушларида кўрсатилган экан. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам тушларида жаннатда юриб, Ҳориса ибн Нуъмон розияллоҳу анҳунинг у ерда қироат қилаётганларини эшитиб, сўраб, у кишининг кимликларини билган эканлар.Бошқа ривоятларда зикр қилинишича, Ҳориса ибн Нуъмон розияллоҳу анҳу онасига ўз қўли билан таом берар экан. Бирор гапларини англамай қолса ҳам, «Нима дедингиз?» деб сўрамас, ташқарига чиққанда, бошқалардан «Онам нима дедилар?» дея сўрар эканлар. Бу ишни қилиш учун сабр билан бирга чексиз ихлос ҳам керак бўлади. Шунингдек, катта одамга доимий равишда қўли билан таом егизиб бориш ҳам мислсиз чидам билан бирга беназир муҳаббат ва эҳтиромни ҳам тақозо қилади. Она гапирганида бирор сўзни англамай қолган фарзанд онасининг ўзига индамай, ташқарига чиқиб, «Ҳозир онам нима дедилар?» деб сўраши онага бўлган эҳтиромнинг олий намунаси, десак муболаға бўлмайди. Албатта, зикр қилинган нозик ишларни қойилмақом қилиб ўринлатган одам улардан бошқаларини гўзал тарзда жойига қўйган бўлади. Шунинг учун ҳам Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Ҳориса ибн Нуъмон розияллоҳу анҳуга жаннат башоратини берганлар. Ҳориса ибн Нуъмон розияллоҳу анҳунинг оналарига кўрсатган хизматлари ҳар бир мўмин-мусулмон фарзандга яхши ўрнак, гўзал намуна бўлиши лозим.

 

Алишер ЖУМАЕВ,

Шаҳрисабз туман бош имом-хатиби.

Тошкент ислом институти ходими Музаффар Жабборов

ЎМИ матбуот хизмати

Бошқа дин вакиллари ярим ойни, христианлар хочига ўхшаш ислом рамзи деб ҳисоблашади, бу нотўғри. Ислом дини Аллоҳдан бошқа ҳеч нарса ва ҳеч кимга сиғинмасликни буюради. Ярим ой – исломнинг жуда шартли рамзидир, хабар бермоқда zarnews.uz.

Ярим ой – рамзнинг келиб чиқиши

Ёнида юлдузи бор ярим ой – исломдан минг йиллар илгари пайдо бўлган рамздир. Шунга ўхшаш белгини Қадимий Юнонистон, Византия ва бошқа бутларга сиғинган қадимий ҳалқлар қўллашган. Шунга ўхшаш рамз христиан динида ҳам мавжуд.

Ярим ойни ислом дини рамзи сифатида шаклланиши ҳақида жуда кўп фаразлар мавжуд. Энг оммалашгани Византия билан боғлиқ. Ушбу фаразга кўра, эрамиздан аввалги IV асрда Македония қўшини Константинополни (ҳозирги Истанбул) босиб олишга ҳаракат қилишади. Ҳужум омадсиз якунланади: ҳужум бўлган кеча осмонда македонияликларни ҳаракатларини очиб берган ёрқин ярим ой чақнаб турарди. Босқинчиларнинг ҳужумини қайтарган византияликлар ойни мамлакат рамзи ҳисоблай бошлашган. 1453 йилга келиб Византия империясини усмонли турклар қўшини босиб олди. Ғалаба қучганлар мағлуб мамлакатнинг урф-одатларини сақлаб қолишди ва уларда оммалашган рамздан кенг фойдалана бошлашди.

Бошқа бир тилга олинадиган фаразга кўра, ярим ой 1299 йилдан бошлаб ислом динини ифодалайдиган рамзга айланди. Ўшанда жудаям кичик Осиё хоқонлигининг Осмон исмли ҳукмдори туш кўради, тушига бутун осмонни ёритиб турган ярим ой киради: ернинг бир чеккасидан нариги чеккасигача. Ҳукмдор кўрган тушини яхшилик аломати деб ҳисоблайди ва ярим ойни ўз ҳоқонлигининг рамзи этиб белгилайди. Ҳукмдорнинг туши ҳақиқатдан ҳам ўнгидан келади – унинг набиралари буюк мусулмон давлати, усмонли турклар салтанатини барпо этишга сазовор бўлишади ва ислом оламида дин етакчисига айланишади.

Мутахассисларнинг фикри

Исломшунос олимлар ислом дини шаклланган вақтда ярим ой унинг рамзи бўлмаганлигини таъкидлашади. Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в) ва саҳобалар умуман ҳеч қанақа белги ва рамзлардан фойдаланишмаган: Қуръони Каримда ҳам Суннат амалларида ҳам диннинг ҳеч қанақа хусусий рамзи кўрсатилмаган.

Ярим ойни ва ёнидаги юлдузни ислом дини рамзи сифатида усмонли турклар, Константинополни босиб олишгандан сўнг оммалаштиришди. Усмонли турклар салтанати узоқ муддат ислом оламида етакчилик қилишди, шу сабабли ярим ой рамзини ҳар қандай суратни бутпарастлик деб ҳисобловчи эрон-шиаларидан ташқари, деярли барча мусулмон давлатлари қабул қилишди.

Кўпчилик уламолар ярим ойни динни эмас, турк маданиятининг бир қисми – деган фикрни билдиришади. Бошқалари эса ярим ой рамзини расмий ислом дини рамзи деб ҳисоблаш тўғри бўлади деган фикрни билдиришади, чунки ой барибир мусулмон олами хронологиясининг асосий ҳисоблаш воситаси ҳисобланади. Беш қиррали юлдуз эса ислом таълимотининг асосий беш устунини ифодалайди.

Бир масалада исломшунослар бир фикрдалар: ярим ойдан фойдаланиш тақиқланмаган, фақатгина агар инсон тақинчоғида ёки кийимда ярим ой расми фақатгина чирой учун қўлланилган бўлса. Рамзнинг ҳимоясига умид қилиш, ислом нуқтаи назарида – катта гуноҳ, инсонни фақатгина Аллоҳ асраши мумкин.

Замонавий дунёда ярим ой мачит минора ва гумбазларини безаб турибди ва кўпгина мусулмон давлатларининг байроғида акс эттирилган. Ярим ой акс эттирилган тақинчоқларни ҳамма мусулмонлар ҳам тақишмайди – араб давлатларида бундай одат йўқ. Ислом рамзи акс этган тақинчоқлар тақадиганларга эса ярим ой диний мансублик белгиси ҳисобланади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Мақолалар

Top