muslim.uz.umi

muslim.uz.umi

Понедельник, 28 Август 2023 00:00

Халифалик: Эгри ва тўғри талқин

Понедельник, 28 Август 2023 00:00

Akademiya professori “Do‘stlik” ordeni bilan taqdirlandi

Bugun “O‘zbekiston Respublikasi mustaqilligining o‘ttiz ikki yilligi munosabati bilan fan, ta’lim, sog‘liqni saqlash, adabiyot, madaniyat, san’at sohalari va ommaviy axborot vositalari xodimlaridan bir guruhini mukofotlash to‘g‘risida” O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni e’lon qilindi.

(https://president.uz/oz/lists/view/6619)Vatanimiz mustaqilligini mustahkamlash, Yangi O‘zbekistonni barpo etish yo‘lida amalga oshirilayotgan islohotlarga qo‘shgan munosib hissasi, ilmiy-amaliy faoliyati bilan xalqimiz ma’naviyatini yuksaltirish, yoshlarimizni ona yurtga muhabbat va sadoqat, umuminsoniy qadriyatlarga hurmat ruhida tarbiyalash yo‘lidagi ulkan xizmatlari uchun bir guruh faol yurtdoshlarimiz faxriy unvonlar bilan mukofotlandi.

Quvonarlisi, O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi “Islom tarixi va manbashunosligi” kafedrasi professori, taniqli sharqshunos olim Saidakbar Agzamxo‘jayev ham “Do‘stlik” ordeni bilan taqdirlandi. 

Пятница, 25 Август 2023 00:00

Тафаккур қилиб кўрмайсизми?

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

Ер шари қуруқлик қисмининг умумий майдони борган сари қисқариб бораётганини биласизми? Музликларнинг муттасил равишда эриб бораётгани натижасида пастқам соҳилларни тобора сув қоплаб боради. 

(Суратда Австралия ва Янги Зеландиянинг мозийдаги ва ҳозирги харитаси ўртасидаги тафовутни кўришингиз мумкин). 

Бу географик ўзгариш сўнги асрларга келибгина аниқланган. Бироқ ўн тўрт аср олдин нозил бўлган Қуръони Каримга бир назар солинг!

Аллоҳ таоло бу ҳақда шундай марҳамат қилади:

«Биз ерни ҳар тарафлама қисқартириб бораётганимизга қарамайдиларми»?! (Раъд сураси, 41-оят).

Ояти каримадаги الأرض (ер) сўзи араб тилида ер шарига ҳам, унинг қуруқлик қисмига нисбатан ҳам ишлатилади. «Ҳар тарафлама» дейилганда эса ернинг ўзини ҳам, ҳаво қатламини ҳам, қуруқлик қисмини ҳам тушунишимиз мумкин. Олимлар тарафидан яқин келажакда сув остида қолиши мумкин бўлган жойларнинг хариталари ҳам аллақачон тузиб бўлинган.

Инсонларга эслатма тарзида Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

«Иймон келтирганларга Аллоҳнинг зикри учун қалблари юмшайдиган вақт келмадимикин»?! (Ҳадид сураси, 16-оят).

Бизларни яратган Улуғ зот Аллоҳ таоло ер ҳақида Қуръони каримда шундай марҳамат қилади:

«Биз ерни ўзига тортувчи қилиб қўймадикми»?! (Мурсалаат сураси, 25-оят).

«Ўзига тортувчи» деб таржима қилинган сўз Қуръони каримда «кифаатан» كفاتا лафзи билан келган. Мазкур сўзнинг араб тилидаги асосий маъноси «ўзига тортувчи» деганидир. Шунингдек, бу сўзнинг араб тилида «айланувчи», «тез ҳаракатланувчи» деган маънолари ҳам бор. Қизиғи шундаки, «айланувчи» деганимиз ушбу сўздан араб тили изоҳли луғатларига кўра ўз ўқи атрофида айланадиган нарсаларни ҳам, бошқа нарса атрофида айланадиган нарсаларни ҳам тушуниш мумкин. Қушнинг тез учишига ҳам «кафата» كفت феъли ишлатилади. (Араб тили луғатига оид энциклопедия манбаларга қаралсин).

Маълумот учун: Ер тортишиш кучи таъсирида жисм ҳавода яхлитлаганда 9,8 м/с тезланиш билан ҳаракат қилади. Ернинг ўз ўқи атрофида айланиш тезлиги экваторда ўртача секундига 500 метрни, қуёш атрофида айланиш тезлиги секундига тақрибан 30 километрни ва қуёш билан Сомон йўли галактикамизнинг марказига нисбатан эса секундига тахминан 200 километрдан ортиқни ташкил қилади.

Манбалар асосида Хуршид Маъруф тайёрлади

 

Совет ҳукуматига қарши қуролли қўзғолон ёки аксилинқилобий мақсадларда ҳаракатларни амалга оширганликда айбланган Ўзбекистон ССР ва Қозоғистон ССР фуқаролари бўлган 240 нафар шахсга оид жиноят иши Олий суд томонидан кўриб чиқилди…- Kun.uz

Давоми...  https://oliymahad.uz/40470

 t.me/oliymahad – диний-маърифий канал!

Имом Абу Мансур Мотуридий ислом илмлари ривожига улкан ҳисса қўшган шайхулислом, улуғ уламолардан бири ҳисобланади. У Қуръон ва суннат ақидасини қарор топтириш, ақлга мурожаат қилган ҳолда бу икки манбадан далил олиш йўлида ўз мактабига асос солган. У саҳобаи киромлар тутган “сироти мустақим” – тўғри йўлдан четга чиққан, адашган ақида соҳиблари билан баҳслашишда улкан матонат кўрсатган. Натижада, “Аҳли сунна вал жамоа имоми”, “Ҳидоят байроғи” сингари ўзининг илмий даражасига далолат қилувчи кўплаб унвонларга сазовар бўлган.

Имом Мотуридий тафсир, Қуръон илмлари, ақида, фиқҳ ва усул ал-фиқҳ йўналишларида кўплаб асарлар битган. Афсуски, унинг асарларидан жуда кам қисми бизгача етиб келган. У ўзининг “Китоб ат-Тавҳид” асарида ақлга мурожаат қилган ҳолда Аҳли сунна вал жамоа ақидасини баён қилиб, мушаббиҳа, хавориж, мўтазила, илҳодия, санавия ва бошқа адашган фирқаларнинг фикрларига қарши раддия берган. Унинг “Таъвилот ал-Қуръон” китоби эса муҳташам асардир. У аслида тафсир китоби ҳисобланса-да, лекин Қуръон ислом илмларининг барчасини қамраб олади. Шунга кўра, мазкур китобда Имом Мотуридий барча илмлардаги маҳорати юзага чиққан. Асарда Имом Мотуридийнинг Қуръон тили бўлган ва Қуръонни усиз англаб бўлмайдиган араб тилидан чуқур хабардорлиги кўзга ташланиб, унинг наҳв, сарф ва луғат илмларидаги маҳорати намоён бўлган. Шу билан бирга, асарда Имом Мотуридийнинг ҳанафий мазҳаби етук намояндалари томонидан тасдиқланган фиқҳ ва усул илмларидаги маҳорати акс этган. У асарида ўзининг фиқҳий қарашларини баён қилган ҳамда Қуръон ва ҳадисдан далиллар келтириб, ҳанафий мазҳабининг тўғрилигини далиллашга уринган. Шунингдек, Имом Мотуридий тафсирида кўплаб ҳадислар, саҳоба, тобеин ва таба тобеин қавллари ҳам учрайди. Асарда Имом Мотуридийнинг қарашлари, ижтиҳодлари, юксак истинботлари ва аввалги муфассирларнинг фикрлари барчаси бирлашиб, у муҳташам тафсир китобига айланган. Имом Мотуридий ушбу китобида усулда Аҳли сунна, фуруъда ҳанафий мазҳабини ҳимоя қилган. “Таъвилот ал-Қуръон” ислом илмларини ўрганишда толиби илм ҳам, олим ҳам эҳтиёж сезадиган муҳим манбадир.

 Ушбу тафсир китоби ислом илмларида қимматли манба экани ҳамда бугунги фитналар ва экстремистик жамоалар кўпайган даврда Аҳли сунна мазҳабини ҳимоя қилишдаги ўрнидан келиб чиққан ҳолда Ал-Азҳар университети жорий ўқув йили – 2023 йил сентябрдан бошлаб Имом Мотуридийнинг “Таъвилот ал-Қуръон” асарини дарслик сифатида ўқитишга қарор қилди. Яъни энди Ал-Азҳар университетининг “Усул ад-дин” факультети талабалари мазкур тафсирнинг маълум қисми ёки баъзи сураларини ўқишади. Таъкидлаш лозимки, Миср Араб Республикасида жами 8 та “Усул ад-дин” факультети мавжуд бўлиб, улардаги талабалар сони 10 мингга етади. Хусусан, пойтахт Қоҳира шаҳрида, Мансура, Искандария, Зағозиқ ва бошқа шаҳарларда факультет филиаллари фаолият кўрсатади.

“Усул ад-дин” факультетида бир қанча кафедралар, жумладан, тафсир ва Қуръон илмлари, ҳадис ва ҳадис илмлари, ақида ва фалсафа кафедралари мавжуд. Бу қарор эса тафсир кафедраси томонидан қабул қилинган қарор бўлиб, у тафсир кафедраси талабалари учун амал қилади.

Ақида кафедрасига тўхталадиган бўлсак, бу кафедрада мотуридийлик ақидасини ўрганиш ҳали ҳам давом этмоқда, бу борадаги фаолиятлар тўхтаб қолмаган. Чунки Имом Мотуридий Имом Ашъарий билан биргаликда Аҳли сунна вал жамоанинг икки қаноти ҳисобланади. Ал-Азҳар университети Аҳли сунна вал жамоа мазҳабига эргашувчи энг йирик исломий университет бўлгани учун, ақида кафедраларида Имом Мотуридий ва мотуридийлик бўйича қилинаётган кўплаб илмий иш ва тадқиқотларга қўшимча равишда мотуридийлик мазҳабини кенг кўламда ўрганиш табиий ҳол саналади.

Ушбу қарорнинг янгилик жиҳати Имом Мотуридий тафсирига бўлган эътиборнинг янада кучайганидир. Бу, авваллари Имом Мотуридий ва мотуридийлик таълимотига эътибор қаратилмасди, деган маънони билдирмайди. Ушбу сатрларни қоралаётган камина 2007 йилда докторлик даражасини олиш учун “Имом Абу Мансур Мотуридий ва унинг “Таъвилот” тафсиридаги услуби” деган мавзуда иш бошлаган эдим. Илмий ишим 2015 йилда муҳокамага қўйилди. Демоқчиманки, Ал-Азҳар олимлари Имом Мотуридий ва мотуридийлик таълимоти билан узоқ вақтдан бери таниш ҳисобланадилар. Қабул қилинган янги қарор эса, Имом Мотуридийнинг Қуръон тафсирига оид изланишларига қаратилган эътибор яна ҳам кучайганини кўрсатади.

Ал-Азҳар университети “Усул ад-дин” факультетлари тафсир кафедралари мудирларига юборилган қарор матнида қуйидаги жумлалар акс этган: “Тафсир ва Қуръон илмлари кафедрасининг Туросий китоблар қўмитаси вакиллик қоидаларига мувофиқ сизнинг кафедрангизни “таҳлилий тафсир – тўртинчи бўлим” предмети бўйича таълиқ тайёрлашга номзод қилиб кўрсатди. Бу сизнинг кафедрангиз аъзоларига ушбу предметга таълиқ ёзиш ва уни бир ой ичида тайёрлашни белгилаш ва юклаш орқали амалга оширилади. Мактубга Имом Мотуридийнинг белгиланган китоби (Таъвилот ал-Қуръон), китобнинг муфрадоти ва таълиқ қоидалари илова қилинган”.

Мактуб матнидан яққол кўриниб турибдики, талабалар дарс қилиб ўқийдиган китобни тайёрловчи устозлар танланган китоб, яъни Имом Мотуридийнинг “Таъвилот ал-Қуръон”идан четга чиқмасликлари лозим. Бунга ўхшаш масалаларда профессор-ўқитувчилар томонидан китобга талабаларнинг ҳолатига мос тарзда таълиқ ёзиш одат ҳисобланади. Талаба Имом Мотуридийнинг тафсири матнини устознинг талқини асосида ўрганади ва унинг остида талабаларга Мотуридий ибораларини тушунишни осонлаштириш мақсадида ўқув предметини тайёрлаган устознинг изоҳлари келтирилган бўлади. Шунинг учун, изоҳларда танланган китоб чегарасидан четга чиқмаслик ҳақида алоҳида кўрсатма берилган.

Хулоса ўлароқ айтиш мумкинки, қабул қилинган қарор энг қадимий ислом таълим даргоҳи бўлмиш Ал-Азҳар университети тарафидан мотуридийлик таълимотига бўлган бўлган қизиқишнинг улкан нишонаси ҳамда ислом илмларида мотуридийлик мактаби мавқеининг эътирофи саналади.

Аҳмад Саъд Даманҳурий

Видеолавҳалар

Top