muslim.uz.umi

muslim.uz.umi

Среда, 02 Август 2023 00:00

Маҳрни мамнунлик билан беринг!

Қайнона мурожаат билан келди: “Келиним ўғлимга мос эмас, бундай келин оламан деб ўйламагандим. Ажрашиб кетишди. Ўғлим келинга маҳрга берган “комплект”ни олиб қолдим. Ўғлимнинг пулига келган. Шуни бошқасига уйланса,  маҳрга берса бўладими?”.

Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай марҳамат қилади: “Хотинларга маҳрларини мамнунлик билан беринг! Агар сизларга ўзлари ундан бирор нарсани ихтиёрий равишда кечса (берса)лар, сизлар уни бемалол, иштаҳа билан тановул қилаверинг” (Нисо сураси, 4-оят).

Маҳрни Аллоҳ таоло эркакларга вожиб қилган. Уйланиш вақтида келинга куёв томонидан тақдим этиладиган никоҳ бадали “маҳр” дейилади. Маҳр никоҳ олдидан куёвнинг келинга берадиган совғаси бўлиб, ундан икки томон ўртасида меҳр-муҳаббат туғилиши умид қилинади. Бахтли ҳаёт қуришни мақсад қилган келин-куёвлар турмушнинг дастлабки кунлариданоқ бир-бирларига ўзаро муҳаббат қўйишлари, моддий ва маънавий бойликни бир-бирларидан аямасликлари маҳр орқали намоён бўлади. Шунинг учун ҳам Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам маҳр миқдори камтарона, куёвга малол келмайдиган даражада бўлиши, келин ҳам бу борада куёвга енгиллик бериши маъқуллигини таъкидлаганлар.

Ҳадиси шарифда:  “Харажати енгил никоҳ баракалидир”, дейилади (Имом Аҳмад ривояти).

Аммо айрим вилоят ва туманларда куёв томондан келинга маҳр ўрнига “қалин пули” бериш одати ҳозиргача давом этиб келмоқда. Шариатимизда қалин пули бериш тўғрисида бирор кўрсатма ёки тавсия йўқ. Шундай бўлгач, қалин пули эмас, маҳрга кўпроқ диққат ва эътибор қаратсак, мақсадга мувофиқ бўлади.

Ажрашиб кетаётган оилаларда келинга маҳр қилиб берилган нарсаларга ҳам эга чиқадиганлар бор. Ваҳоланки, шариатда маҳр келиннинг ҳақи ҳисобланади. Ҳеч ким, ҳатто эри маҳрни келиннинг рухсатисиз, розилигисиз ишлатишга ҳаққи йўқ.

Баъзи хонадонларда келинга икки хонали уйни ёки биронта кўчмас мулкни маҳрга бердик, дейишади. Аммо орада ажрим бўладиган бўлса, маҳрни олиб қолишади. Бунга сабаб маҳр ҳақида етарли маълумотга эга бўлмаганликдир.

Яна бир ҳолат. Йигитларимиз орасида “Жазоси битта узук бўлса, бошқага уйланавераман”, деган тушунча билан “талоқ” сўзини бемалол ишлатаверадиганлар ҳам йўқ эмас. Никоҳ, маҳр, эрнинг оиладаги масъулияти, аёлнинг вазифалари ҳақида шариат ҳукмини билмаганлари учун ҳам шундай қилишади. Шариат аҳкомларига енгил қараб бўлмайди.

Оила аталмиш қўрғонни мустаҳкам бўлишини ният қилган ҳар бир никоҳланувчи турмуш қуришдан аввал “Маҳр ҳақида”, “Оилада эрнинг вазифаси”, “Оилада аёлнинг вазифаси”, “Аҳли оила нафақаси” мавзусидаги илмлардан бохабар бўлишлари зарур.

  

Мунира АБУБАКИРОВА,

ЎМИ Хотин-қизлар масалалари бўйича бўлим етакчи мутахассиси

 

Қуръони карим ва суннати Набавия хизмат қилиш бўйича “ал-Бурҳон” ассоциацияси ҳамда “Подшоҳ Aбдулазиз фан ва технология шаҳри” маркази ҳамкорликда бир қатор эксперт ва мутахассислар иштирокида “Қуръони карим хизматида сунъий интеллект технологияларига сармоя киритиш” мавзусида семинар ўтказилди.

Мазкур семинарда сунъий интеллект воситасида Қуръони каримни тиловат қилишдаги хатоларни тузатиш лойиҳаси бўйича кўзланган мақсадларга эришиш борасидаги тавсия ва натижалар ўрганиб чиқилди.

Маълумот учун, “ал-Бурҳон” ассоциацияси ҳукуматда нотижорат секторни ривожлантириш миллий маркази назорати остидаги лицензияланган фуқаролик жамияти ҳисобланади.

Ўзбекистон мусулмонлари
Матбуот хизмати

Среда, 02 Август 2023 00:00

Солиҳлар дуоси

Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу қаҳатчилик бўлганида Аббос ибн Абдулмутталиб билан истисқо қилдилар: “Аллоҳим! Албатта, биз Сенга Набийимиз билан дуо қилиб ёмғир сўрардик. Сен бизга ёмғир берар эдинг. Энди биз Сенга Пайғамбаримизнинг амакиси билан ёмғир сўраб, дуо қиламиз. Бизга ёмғир бер”, деди» (Имом Бухорий ривояти).

Ҳижрий 18-санада қаҳатчилик бўлди. Қаҳатчилик тўққиз ой давом этди. Одамлар қийналди, чорва озиб кетди. Ҳазрат Умар розияллоҳу анҳу одамларни тўплаб, Аббос розияллоҳу анҳумо билан ёмғир сўраб дуо қилди. Аббос розияллоҳу анҳумо Аллоҳ таолога илтижо қилиб: “Ё Аллоҳ! Албатта, гуноҳ бўлмаса, бало тушмас. Тавба бўлмаса, бало кўтарилмас. Биз Сенга илтижо қилиб дуо қиламиз, гуноҳларимизни эътироф қиламиз. Сенга тавба қиламиз. Бизга ёмғир ато қил”, деди. Шунда жала қуйди. Ер тўйиб, одамларнинг жонига оро кирди.

Аллоҳ таолога ёлвориб қалбининг туб-тубидан қилинган илтижою дуолар мустажоб бўлади.

Шулардан бири Саййид Аҳмад Тозийга нисбатан “ат-Тозийа” ёки “ат-Тафрижия” деб номланган ва “ас-Сийғатул комила” ёки тез ижобат бўлгани учун “ан-Нория” деб аталган саловат бор. У қуйидагича:

Аллоҳумма солли салотан камилатан ва саллим саламан таамман ъала саййидина Муҳаммадинил лазий танҳаллу биҳил ъуқоду ва танфарижу биҳил куробу ва туқзо биҳил ҳаваижу ва туналу биҳир роғоибу ва ҳуснул ховатими ва йустасқол ғамому би важҳиҳил карийми ва ъала алиҳи ва соҳбиҳи фи кулли ламҳатин ва нафасин би ъадади кулли маълумин лак!”

Маъноси: “Аллоҳим, ҳазрати Муҳаммадга ва у зотнинг оилалари (аҳли)га ва саҳобаларига ҳар нафас ва ҳар лаҳзада Ўзингга маълум бўлган саноқлар миқдорича комил салпвот ва мукаммал салом юборгин. Чунки у зотнинг воситасида (ҳар қандай) тугунлар ечилади, қийинчиликлар кетади, машаққатлар бартараф, ҳожатлар раво бўлади, умид- мақсадларига ва яхши-гўзал ниҳояларга эришилади ҳамда у зотнинг гўзал-карамли юзлари ҳурматидан ёмғирлар сўралади”.

Халқимизда Ёмғир билан ер кўкаради, дуо билан эл” деган мақол бор. Зеро, “Солиҳ инсонларнинг дуоси билан эл-юрт фаровон бўлиши шубҳасиз.

Шу ўринда Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг: “Заифларингиз сабабидангина нусратланурсизлар ва ризқланурсизлар”, деганларини айтиб ўтишимиз керак. Жамиятдаги заифлар, камбағал, бечораларнинг дуолари сабабидан ҳам Аллоҳ таоло бандаларининг ризқини мўл қилади, уларни бало-офатлардан асрайди.

Хулоса шулки, жамиятда солиҳлар кўпайса, заифлар, камбағаллар ёрдамсиз, қаровсиз қолдирилмаса, жамият Аллоҳ таолонинг изни билан тинч, бало, офатлардан омон бўлади.

 

Абдумутал АТАБАЕВ,

Жиззах вилояти “Холид ибн Валид” масжиди имом-хатиби

Среда, 02 Август 2023 00:00

Разолатга етакловчи иллат

Ёмонликдан қайтариш

Ислом дини таълимотида нимаики яхши, деб буюрилган бўлса, у яхши, нимаики ёмон, деб қайтарилган бўлса, ўша нарса ёмондир. Зотан, шариатимизда инсонга зарар етказувчи ҳамма нарса ман этилган. Шулардан бири гиёҳвандлик балосидир.

Аъроф сураси 157-оятда: “...У (пайғамбар) уларни яхшиликка буюради, ёмонликдан қайтаради ва пок нарсаларни ҳалол қилиб, нопок нарсаларни уларга ҳаром қилади ҳамда уларнинг юкларини ва устиларидаги кишан (қийинчилик)ларини олиб ташлайди. Бас, унга имон келтирган, уни улуғлаган, унга ёрдам берган ва у билан бирга нозил қилинган нур (Қуръон)га эргашганлар, айнан ўшалар (охиратда) нажот топувчи кишилардир”.

Гиёҳвандликка ружу қўйишлик, аслида, Аллоҳ ва Унинг Расули амрига бўйинсунмасликдан келиб чиқади. Шу маънода, руҳий тарбия ҳар қачонгидан ҳам муҳимдир. Оила, маҳалла ҳамда таълим масканларида ушбу масалага алоҳида эътибор қаратиш лозим. Зеро, фарзанд тарбияси ниҳол кабидирки, қандай ўсса, шундай бўй кўрсатади.

Инсоннинг ақлини кетказувчи, баданни бўшаштирувчи, сусайтирувчи ҳамма нарса динимизда ҳаром қилинган. Умму Салама розияллоҳу анҳо айтади: “Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳар қандай маст қилувчи, баданни бўшаштирувчи ва сусайтирувчи нарсалар (истеъмол қилиш)дан қайтардилар” (Имом Абу Довуд, Имом Аҳмад ривояти).

Афсуски, бугунги кунда айрим ёшлар “Трамадол”, “Лирика” каби психотроп дори воситалари истеъмолига ружу қўйишмоқда. Бу дори воситалари гиёҳванд моддалари каби маст қилиш, ақлини йўқотиш сингари хусусиятларга эга. Зотан, динимизда ҳар қандай бўшаштирувчи ва маст қилувчи воситалар ҳаром қилинган.

Бундан ташқари, баъзи ўсмирлар чилим чекишни ҳам ўзларига одат қилишмоқда. Чилим инсон саломатлигига зарар келтириши тиббиётда исботланган.

Аллома ибн Ҳожар Маккийнинг “Фатавои кабир” китобида: “Гиёҳвандлик моддаларини истеъмол қилишда бир қанча зарарлар мавжуд: у инсон тафаккурини ўтмаслаштиради, тананинг турли касалликларга чидамлилигини йўқотади, хотирани сусайтиради, бош, юрак, сил, истисқо хасталикларини юзага келтиради, ибодатдан тўсади, шарму ҳаёни кетказади, инсоний муносабатлар ва мурувватга зарар етказади”.

Шунинг билан бирга бу каби зарарли иллатлар инсонни ўта ялқов, камғайрат, оилага бепарво, ҳамиятсиз, жинсий заиф қилиб қўяди.

Гиёҳвандлик офатидан халқимизни ҳамда фарзандларимизни асраб-авайлаш барчамизнинг инсонийлик бурчимиз.

 

Одилжон НАРЗУЛЛАЕВ,

Янгийўл тумани Имом Султон жоме масжиди имом-хатиби

Буюк муҳаддисларимизга таъна қилувчи, ҳадис ва суннатга нисбатан оммада шубҳа уйғотувчи тоифалар ҳамма даврларда ҳам бўлган. Буни айни кунларда Имом Бухорий ва “Ал-Жомеъ ас-саҳиҳ” асарига нисбатан ғаразли фикр-уйдирмалар қилаётган иймони заиф кимсалар мисолида ҳам кўрса бўлади. Бу каби илмдан бехабарларнинг илгари сураётган важларидан бирини ўрганиб чиқишга, ҳақиқат аслида қандай эканлигига ойдинлик киритсак.

Ўша тоифаларнинг аёллар шаъни камситилган ҳадислар борлиги даъвоси санад ёки лафздаги айрим тафовутлар билан такрорланиб келган бир неча ҳадисга асосланади. Масалан, “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Эй аёллар жамоаси! Садақа қилинглар, чунки мен дўзах аҳлининг кўпчилиги сизлар эканингизни кўрдим”, дедилар. Шунда аёллар: “Эй Аллоҳнинг Расули, нимага шундай?” дейишди. У зот алайҳиссалом: “Лаънатни кўп ишлатасизлар, эрларингизга ношукрлик қиласизлар. Ақлли эркакнинг ақлини сизларга қараганда энг тез кетказадиган, ақли ва дини ноқис бўлган бирор кимни билмайман...”, дедилар” (Имом Бухорий ривояти, 298-ҳадис) ҳадиси, “Касал юқиши ҳам, шумланиш ҳам йўқдир. Бахтсизлик фақатгина уч нарсада: от, аёл ва ҳовли-жойда бўлади” (Имом Бухорий ривояти, 5438-ҳадис) ҳадиси ёки “Аёлларга хайрихоҳ бўлинглар. Чунки аёл киши қовурғадан яратилган. Қовурғанинг энг қийшиқ жойи юқори қисмидир. Агар уни тўғрилайман, десанг синдириб қўясан. Агар ўз ҳолига қўйсанг, қийшиқлигича қолади. Шундай экан, аёлларга хайрихоҳ бўлинглар” (Имом Бухорий ривояти, 3153-ҳадис) ҳадиси шулар жумласидандир.

 “Саҳиҳи Бухорий”да аёлларнинг шаънига тааллуқли юзлаб ҳадислар келган. Шулардан бири: “Бир аёл мушук сабабли дўзахда азобланди. У мушукни қамаб қўйган эди. Шу сабабли жаҳаннамга кирди. Қамаб қўйганга яраша таом ҳам, ичимлик ҳам бермади ёки ер юзида ризқини топиб ейишга ҳам қўймади”, ҳадисидир. Ақл соҳиби борки, шу ишни эркак киши қилганда ҳам оқибати айнан шундай бўлишига шубҳа қилмайди. Демак, бу “Саҳиҳи Бухорий”даги ҳадисларда аёллар шаъни камситилган, деб даъво қилишга сабаб бўла олмайди. Шунинг билан бирга бу ҳадисларнинг аксарияти шаръий ҳукмни баён қилиш ёки панд-насиҳат бериш, тўғри йўлга йўналтириш маъносида келган, демак, уларда мақтов ҳам, таъна қилиш ҳам йўқ.

Имом Бухорий бошқа саҳиҳ тўпламлардаги аёллар ҳақида гап кетган ҳадисларнинг айримларини саҳиҳга чиқармаган. Масалан, Ойша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинган мана бу ҳадислар: «У кишининг ҳузурларида намозни кесадиган нарсалар зикр қилинди. “Намозни ит, эшак ва аёл киши кесади”, дедилар. Бас, у киши: “Батаҳқиқ, бизни итларга тенг қилдингизлар», дедилар.

Бошқа бир ривоятда эса: «Батаҳқиқ, бизларни эшаклар ва итларга ўхшатдингиз. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам намоз ўқиётганларида мен у киши билан қибланинг орасида бўлган ҳолатларим бор. Мен сўри устида ёнбошлаб ётар эдим. Агар бирор ҳожатим чиқиб қолса, у кишига юзланишни ёқтирмай, секин сурилиб чиқиб кетар эдим”, дедилар».

Имом Бухорий “Ал-Жомеъ ас-саҳиҳ”да Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам билан замондош бўлган, у зотнинг даъватларидан таъсирланган аёлларни намуна сифатида тилга олган.

Ойша розияллоҳу анҳо ғазотларнинг бирида Пайғамбар алайҳиссалом бирга эди. У синглиси Асмонинг мунчоғини ҳам ўзи билан олиб олганди. Ойша розияллоҳу анҳо ўша мунчоқни йўқотиб қўйди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам, у зотга қўшилиб одамлар ҳам мунчоқни излашга тушишди. Ҳатто баъзилар Абу Бакр розияллоҳу анҳунинг олдига бориб: “Ойша нима иш қилганини кўрмайсизми? Расулуллоҳ ва одамларни сувсиз қолдирди”, дедилар. Шунда у Ойша розияллоҳу анҳонинг олдига бориб, қизини койиди.

Пайғамбар алайҳиссаломнинг бошлари Ойша розияллоҳу анҳонинг тиззалари устида бўлгани учун ўрнидан туриб кета олмади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ўринларидан турдилар. Тонг ёришиб қолган, аммо сув йўқ эди. Шунда таяммум қилиш ҳақидаги оят нозил бўлди. Усайд ибн Ҳузайр Ойша розияллоҳу анҳога: “Аллоҳ Сизни муносиб тақдирласин. Аллоҳга қасамки, сизга сизни хафа қиладиган бирор ташвиш тушса, албатта, Аллоҳ ўша ишни мусулмонлар учун яхшилик қилиб қўяди”, деди.

Бу ҳадисдан аниқ кўриниб турибдики, эркак саҳобалар Ойша розияллоҳу анҳо мунчоқ учун қаттиқ қайғуга тушиб қолганини арзимас иш деб санаган, уни деб қўшинни йўлдан олиб қолиш тўғри эмас, деб билган. Лекин мунчоқ Ойша розияллоҳу анҳонинг мулки эмасди. Шунинг учун бировнинг молини йўқотиб қўйишдан қаттиқ ташвишга тушиб қолган эди. Аллоҳ таоло уни мана шу иши учун икки марта мукофотлади. Биринчиси, у мунчоқни туянинг тезаги тагидан топиб олди. Иккинчиси, сув топа олмаганлар ёки узрли кишилар учун таяммум қилишга рухсат берилишига сабаб бўлди (Имом Бухорий ривояти, 327-ҳадис).

Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Бир аёл: “Эй Расулуллоҳ, Сиз ўтиришингиз учун минбар ясатиб берайми? Чунки менинг дурадгор қулим бор”, деди. У зот: “Агар хоҳласанг, минбар қилиб бер”, дедилар” (Имом Бухорий ривояти, 437-ҳадис).

Абу Саид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Бир аёл Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳузурларига келиб: “Эй Аллоҳнинг Расули, эркаклар ҳадисингизни илиб кетди. Аллоҳ Сизга билдирган нарсалардан бизларга ҳам таълим беришингиз учун ўзингиз бир кунни тайин қилсангиз”, деди. У зот: “Фалон куни фалон жойда тўпланинг”, дедилар. Ўша куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам уларнинг олдига келиб Аллоҳ билдирган нарсалардан уларга таълим бердилар...” (Имом Бухорий ривояти, 6880-ҳадис).

Демак, айрим нопок кимсаларнинг “Саҳиҳи Бухорий”да аёллар шаъни камситилган, деган асоссиз. Аёлларга тегишли юқоридаги ҳадислар атайлаб нотўғри талқин этилмоқда. Зеро, Имом Бухорий ривоят қилган ушбу ҳадислар ҳар хил лафзлар билан бошқа саҳиҳ тўпламларда ҳам келган.

Отабек МУҲАММАДИЕВ,

Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази

директор ўринбосари

Видеолавҳалар

Top