muslim.uz.umi
Марҳумнинг васиятларини адо этиш
Марҳум қолдирган мол дафн харажатларига сарфланиб қарзлари ўталгандан сўнг қолганининг учдан биридан васияти адо этилади. Васият барча молга тааллуқли бўлса ҳам, учдан биридан қолган молнинг ортиғи бажарилмайди.
Исломда васиятнинг миқдори қолган молнинг учдан биридан кўп бўлмаслигининг сабаби ворисларга ҳам меросдан насиба қолдиришдир.
Гуноҳ ишларга васият қилиш ҳаром. Ворислар уни бажаришлари мумкин эмас.
Агар маййит зиммасидаги закот, ушр, назр, каффаротни ўташни бошқа бировга васият қилган бўлса, қолдирган мулкининг учдан бири айтганларининг ҳаммаси адо этилади.
Марҳум улуш муайян миқдорни, масалан, 10 млн, 30 млн, сўмни бир неча кишиларга васият қилган бўлса, қолган мулкининг учдан бири у миқдордан кам бўлса, васияти айтган миқдорлари нисбатида ўталади.
Ворисларга Қуръон ва суннатга
мувофиқ тақсимлаш
Марҳумнинг қарзлари ва васияти адо қилингандан сўнг қолган моли ворисларга тақсимланади. Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “(Ушбу тақсимотлар) Зарар қилмайдиган васиятни ёки қарзни адо этгандан сўнг (қилинади). Булар Аллоҳнинг васиятидир. Ва Аллоҳ билувчи ҳамда ҳалийм Зотдир” (Нисо сураси, 12-оят).
Маййитнинг мулкидан юқорида санаб ўтилган ҳақлар ўтаб бўлингач, қолган мероси Қуръони карим, суннат ва умматнинг ижмосида баён қилинганидек меросхўрларга тақсимланади.
Саиджамол МАСАЙИТОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво марказининг бош мутахассиси
Эртаклардаги ҳақиқатлар
Болалигимизда эртаклардаги ғайритабиий ҳодиса ёки ишлардан ҳайратланганмиз ва уларга ишонганмиз. Ёшимиз улғайгач, уларнинг барини чўпчак, яъни тўқима деб ўйлаганмиз. Аслида ҳам шундайми?
Тадқиқотларга кўра, барча эртаклар ҳам тўқима эмас. Улардаги ҳодисалар ўтмишда бўлиб ўтган воқеаларнинг ўзгартирилган талқинидир. Бу ҳодисалар вақт ўтиши билан оғиздан оғизга ўтиб, эртагу афсоналарга айланган. Уларда учровчи баъзи ғайриоддий сюжетлар, қаҳрамонлар, тилсимлар ва буюмлар асосида дин билан боғлиқ воқеликлар мужассам. Фақат улар бадиий тўқимага айланиб, халқ оғзаки ижодида бўй кўрсатган, холос.
Эътибор қаратилса, эртаклардаги қаҳрамоннинг ғайриоддий қобилияти ёки ишлари, бошдан кечирганлари, бошқаларга ўхшамаслиги билан пайғамбарлар ҳаётига ўхшаб кетади. Уни қийин вазиятда қўллаб турувчи ҳомийлари ёки бирор куч берадиган буюми бўлиши ҳам. Халқ эса мана шундай шахслар орқали ўз қаҳрамонларини тасаввур этиб, улар ҳақида ривояту эртаклар тўқишган. Улар воситасида ўз орзуларини баён қилганлар.
Аллоҳ таоло Сулаймон алайҳиссаломга пайғамбарлик ва подшоҳликни бериб, унинг пайғамбарлигини исботи учун кўплаб мўъжизаларни ато этган. У кишига бутун ҳайвонларнинг тилини ўргатиб, жинларни, шамолларни хизматларида ҳозиру нозир қилиб қўйган.
Бу ҳақда Қуръони каримнинг бир қанча сураларида баён қилинган.
Намл сурасида: «Сулаймон (пайғамбарлик ва подшоҳликда) Довудга ворис бўлди ва айтди: “Эй одамлар! Бизга қушлар тили ва бошқа нарсалар билдирилди. Албатта, бу аниқ фазлнинг ўзидир”. Сулаймон (хизмати) учун жин, инс ва қушлардан иборат лашкарлари тўпланиб, тизилган ҳолларида турдилар» (16–17-оятлар).
Сод сурасида: «Унга шамолни беминнат хизматкор қилиб қўйдик, унинг амри билан у ирода қилган томонга майин эсаверади. Яна барча бинокор ва ғаввос шайтонларни ҳам. Бошқаларини ҳам кишанланган ҳолда тўплаб (бўйсундирдик)» (36–38-оятлар).
Сабаъ сурасида: «...ва Сулаймонга шамолни (бердик). Унинг (шамолнинг) эрталаб кетиши бир ойлик, кечқурун қайтиши бир ойлик йўл эди. Унга мис булоғини оқизиб қўйдик ва жинлардан Раббининг изни ила унинг ҳузурида ишлайдиганлари бор эди...» (12-оят).
Қуръон тафсирларида келишича, Сулаймон алайҳиссаломга жинлар тилла ва ипакдан катта гилам тўқиб берган. Унинг ўртасида тилла тахт устига ўзи, атрофидаги тилла ва кумушдан ясалган курсида одамлар, уларнинг атрофида жинлар ўтирар, осмонда қушлар қаноти билан соя солиб турар, шамол гиламни кўтариб, айтилган жойга элтар экан. Шу билан бирга, шамол эрталабдан тушгача бир ойлик йўлни, тушдан кечқурунгача яна бир ойлик йўлни босиб ўтар, бир кунда икки ойлик йўлни юриб қўяр экан1.
Демак, эртакларда келганидек, ўзи учар гиламлар бўлмаган. Балки шамоллар ўша гиламни учириб, Сулаймон алайҳиссаломни хоҳлаган жойига элтган. Худди шундай жинлар ҳам Сулаймон алайҳиссаломга Аллоҳнинг изни билан хизмат қилдириб қўйилган. Улар, худди эртакларда қайд этилганидек, кўплаб ишларга қодир бўлган.
Бундай ўхшашликни ўзбек халқ эртаги “Эрназар билан Кимёназар” ҳамда “Минг бир кеча” эртакларидаги “Алоуддиннинг сеҳрли чироғи”даги тилсимларда кўриш мумкин. Эрназарнинг тилсими пичоқдаги Кимёназар номли ёрдамчи бўлса, Алоуддиннинг кўмакчиси чироқдаги дев. Иккисининг ҳам сўзи: “Хизматингизга тайёрман”. Исталган жойга кўз очиб юмгунча етказиш, қирқ қулоқли қозонни олиб келиш, бир зумда улкан саройлар тиклаш ва шу каби кенг тарқалган сюжетлар Сулаймоннинг хизматига шай турган жинларни эслатади.
Яна бир ўхшашлик Исо алайҳиссалом билан боғлиқ. Аллоҳ таоло унга осмондан моида (дастурхон) туширади. Бу воқеа Қуръони каримнинг Моида сураси 112–115-оятларида баён этилади: «Ҳаворийлар: “Эй Исо ибн Марям! Раббинг бизга осмондан бир дастурхон нозил қила оладими?” деганларида, (Исо): “Агар мўмин бўлсангиз, Аллоҳдан қўрқингиз!” деганини (ҳам) эсланг! Улар дедилар: “Биз ундан (зиёфатдан) еб, кўнглимиз хотиржам бўлишини ва сенинг ростгўйлигингни билиб, (сўнгра) унга (дастурхонга) гувоҳлик беришни истаймиз”. Исо ибн Марям деди: “Эй Раббимиз – Аллоҳ! Бизга осмондан (бир) дастурхон туширгинки, у аввалу охиримиз учун байрам ҳамда Сендан (бизга) мўъжиза бўлсин. Бизни (ундан) ризқлантир! Сен ризқлантирувчиларнинг яхшисидирсан”. Аллоҳ деди: “Мен уни сизларга туширувчиман. (Лекин) кимки (шундан) кейин (ҳам) куфрга кетса, уни шу қадар азоблайманки, бутун оламда ҳеч кимни ундай азобламаган бўлурман».
Исо алайҳиссаломнинг дуоси қабул бўлди ва мўъжиза содир бўлиб, осмондан егулик тўла дастурхон тушди. Бу ҳодисага гувоҳ бўлган инсонлар орзусидаги тўкин дастурхонга эга бўлишган. Бу воқеа “Ур, тўқмоқ” эртагидаги “очил дастурхон”ни ёдга солиши тайин. Демак, очил дастурхон бадиий тўқима сифатида бугунгача яшаб келмоқда.
Бундай ўхшашликларни эртакларда яна кўплаб учратиш мумкин.
Жамила АСҚАРОВА,
тадқиқотчи
Чақимчи жаннатга кирмайди!
Ҳакимлардан бирини дўсти зиёрат қилди. Унинг олдида айрим биродарлари тўғрисида у-бу деб гапириб қўйди. Ҳаким айтди: “Зиёфатни бекор қилдинг. Бу билан учта жиноят қилдинг, биринчи, биродаримни ёмонладинг; иккинчи, бўш қалбимни машғул этдинг; учинчи, ўзингни чақимчига чиқардинг” деди.
Каъбул Аҳбордан (Аллоҳ ундан рози булсин) ривоят қилинди. «Бани Исроил қабиласига қаҳатчилик келди. Мусо алайҳиссалом қабила аҳли билан уч марта сув сўраб чиқдилар. Уларга сув берилмади. Шундан сунг Мусо алайҳиссалом: “Эй Раббим, бандаларинг сувсизлик ва очликдан Сенга уч марта зорланиб, илтижо қилиб, нажот беришингни сўрадилар. Сен уларнинг илтимосларини, дуоларини ижобат қилмадинг!” дедилар. Аллоҳ таоло унга деди: “Эй Мусо! Мен сенинг ва сен билан бўлган қавмларингнинг дуоларини ижобат қилмайман. Чунки сизларнинг орангизда чақимчи бор. У чақимчиликни узлуксиз давом эттириб келяпти”. Мусо алайҳиссалом сўрадилар: “Ким у? Бизлар уни орамиздан чиқарайлик”. Аллоҳ: “Эй Мусо! Сизларни чақимчиликдан қайтармадими? Ҳаммаларингиз тавба қилинглар!” деди. Ҳаммалари тавба қилишди. Шундан сунг, Аллоҳ уларга сув берди».
Фақиҳлардан бири айтади: “Сизнинг олдингизга бир киши келиб, фалончи сизни бу ундай, бу бундай, деб гапирди”, деб кетиб қолса, сизга олти нарса вожиб бўлади.
Биринчи, уни тўғри дея топманг. Аллоҳ таоло айтади: “Эй мўминлар, агар сизларга бир фосиқ кимса бирон хабар келтирса, сизлар (ҳақиқий аҳволни) билмаган ҳолингизда бирон қавмга мусибат етказиб куйиб, қилган ишларингизда афсус-надомат чекиб қолмасликларингиз учун (у фосиқ кимса олиб келган хабарни) аниклаб - текшириб кўринглар”.
Иккинчи, сиз уни бу ишдан қайтаринг, чунки бундай қилиш вожибдир. Аллоҳ таоло марҳамат қилади:
“Одамлар чиқарилган (маълум бўлган) умматнинг энг яхшиси бўлдингиз, (эй, мусулмонлар!) зеро, сиз амри маъруф, наҳий мункар қиласиз ва Аллоҳга имон келтирасиз” (Оли Имрон сураси, 110-оят)
Учинчи, Аллоҳ йўлида уни ёмон кўринг, чунки осийни ёмон куриш вожибдир.
Туртинчи, биродарларингизга ёмон гумонда бўлманг. Чунки гумон қилиш ҳаромдир. Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “Албатта айрим гумонлар гуноҳдир!” (Ҳужурот сураси, 12-оят).
Бешинчи, жосуслик қилмаслик. Чунки Аллоҳ таоло Каломуллоҳда жосусликдан қайтарди.
Олтинчи, чақимчиликка рози бўлманг ва ўзингиз ҳам уни қилманг. Чақимчи олиб келган ҳабарни бошқага айтманг. Зеро, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Чақимчилар жаннатга кирмайдилар” деганлар (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти).
Аллоҳ таоло барчаларимизни офиятда сақласин, чақимчилик офатидан ўз панохида асрасин.
Ал-Фақиҳ Абу Лайс ас-Самарқандийнинг
«Танбеҳул ғофилийн» китоби асосида
Имом Термизий билим юрти 2-босқич талабаси
Муродулло Чориев тайёрлади.
Ғазодаги касалхонага уюштирилган ҳужум юзасидан баёнот берилди
Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлиги баёноти:
– Ғазо секторидаги “Ал-Аҳли” касалхонасига уюштирилган ҳаво ҳужуми оқибатида кўплаб инсонлар ҳалок бўлгани ҳақидаги хабарни чуқур қайғу билан қабул қилдик.
Бу даҳшатли зўравонлик ҳаракатини кескин қоралаймиз ва буни халқаро гуманитар ҳуқуқнинг қўпол бузилиши деб ҳисоблаймиз.
Вафот этганларнинг оила аъзолари ва яқинларига чуқур ҳамдардлик билдирган ҳолда, можаро томонларини зудлик билан ҳарбий ҳаракатларни тўхтатишга ҳамда ўт очишдан тийилишга чақирамиз.
Мадраса талабалари ўртасида мусобақа ўтказилди
Шу йил 17 октябрь куни Нукусдаги Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Беруний ўрта махсус ислом билим юрти 3-курс талабалари орасида "Мен радикализмга қаршиман" шиори остида мусобақа бўлиб ўтди.
Мусобақа 3 шартдан иборат бўлиб, биринчиси билет асосида маълум бир радикал оқимларнинг тарихи, даъволари ва уларга раддиялар бериш шарти бўлди. Ушбу шартда ҳар бир жамоанинг иштирокчисига жавоб бериш учун етти дақиқа вақт берилди.
Иккинчи шарт мусобақа мавзусига доир қисқа савол-жавоблар бўлиб, бунда ҳар бир жамоанинг иштирокчисига ўнта саволлар ҳакамлар ҳайъати томонидан берилди.
Учинчи шарт иншо ёзиш бўлиб, бунда ҳар бир жамоадан биттадан иштирокчига билет асосида мусобақа мавзусига оид бирор мавзу берилиб, ушбу мавзуда иншо ёзиш топшириғи берилди.
Иштирокчиларга ҳакамлар ҳайъати олдида ўтириб иншо ёзишлари учун икки соат вақт берилди. Мусобақада иштирокчилар йиғиши мумкин бўлган максимал балл 150 балл этиб белгиланди.
Мусобақа якунларига кўра 301 гуруҳ талабалари 142 балл билан биринчи ўринни қўлга киритиб ғолиб бўлди. 303 гуруҳ талабалари 134 балл билан иккинчи ўринни, 302 гуруҳ талабалари эса 110 балл билан учинчи ўринни қўлга киритди.
Билим юрти матбуот хизмати
Видеолавҳалар
