Тўртинчи кун рўзасини ёруғ юз билан қиёмига етказдик, деб хурсанд бўлиб ифтор қилиб олдик, Аллоҳ таоло ибодатимизни қабул айлаган бўлсин. Икки пиёла чой ичиб танамиз роҳатлангач, таҳоратимизни янгилаб мушку анбарлардан суриб масжидга ошиқамиз. Бугун бешинчи таровеҳни ўқиймиз – Хатм ул-Қуръонни беш порага етказамиз, иншааллоҳ.

Аллоҳнинг раҳматидан умидвор бандаларнинг бир қисми пойтахтимизнинг “Оқ-тунука” масжидида таровеҳга ҳозир бўлдилар. Бинобарин, Имом Термизий Абу Умома розияллоҳу анҳудан ривоят қилишича, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам мана бундай деганлар:

“Ўзингизга кечалари қойим бўлишни лозим тутинг. Зеро, у сиздан олдинги солиҳ зотларнинг одатидир. У Парвардигорингизга сизни яқинлаштирадиган, ёмонликлар учун каффорат бўладиган, гуноҳлардан қайтарадиган амалдир”.

Ўзбекистонда турли динларга мансуб қадриятларни асраб-авайлашга, фуқароларга ўз эътиқодини амалга ошириш учун зарур шароитларни яратиб беришга, динлар ва миллатлараро ҳамжиҳатликни янада мустаҳкамлашга, улар ўртасида қадимий муштарак анъаналарни ривожлантиришга алоҳида эътибор қаратиб келинмоқда.

2017 йил 30 май куни ушбу долзарб масалага бағишлаб, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита, Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси ва Ўзбекистон мусулмонлари идораси ҳамкорлигида Ўзбекистон Миллий матбуот марказида “Миллий ва диний бағрикенглик – тинчлик ва барқарорлик гарови” мавзуида матбуот анжумани бўлиб ўтди. Унда республикамизнинг шарқшунос ва  диншунос олимлари, таниқли уламолар, мамлакатимизда фаолият кўрсатаётган миллий маданий марказлар ва турли конфессиялар вакиллари, давлат ва жамоат ташкилотлари мутассаддилари иштирок этдилар.

Матбуот анжуманида Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлар бўйича қўмита раиси Ортиқбек Юсупов “Диний бағрикенглик – миллий хослигимиздир”; Тошкент ислом университети ректори, профессор Равшан Абдуллаев “Етук кадрларни етиштиришда Тошкент ислом университети олдида турган масалалар”; Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари, Шайх Абдулазиз Мансур “Диний ходимларнинг тинчлик ва осойишталикни барқарорлаштириш йўлидаги вазифалари” мавзуида нутқ сўзладилар.

Шайх Абдулазиз Мансур ҳазратлари ўз нутқида Мумтаҳана сурасининг 8-оятида Аллоҳ таоло: “Дин тўғрисида сизлар билан урушмаган ва сизларни ўз юртингиздан ҳайдаб чиқармаган кимсаларга нисбатан яхшилик қилишингиз ва уларга адолатли бўлишингиздан Аллоҳ сизларни қайтармас. Албатта, Аллоҳ адолатли кишиларни севар”, деб марҳамат қилганини айтиб, машҳур муфассир олимларимиз  Абуллайс Самарқандий ва Абу Муин Насафийлар ўз тафсирларида ушбу оятни бошқа динга эътиқод қилувчилар билан яхши муносабатда бўлиш кераклигига далил қилган, дедилар.

Рус православ черковининг Тошкент ва Ўзбекистон епархияси маърифий ишлар бўлими раҳбари С.Стаценко, Имом Бухорий халқаро маркази директори Ш.Зиёдов, Рим-католик черкови епископи Е.Мацулевич сўзга чиқдилар.

Шундан сўнг савол-жавоблар бошланди.

Анжуманда мамлакатимизда миллатлараро ва динлараро муносабатларда юритилаётган оқилона сиёсат асосида ҳар бир шахснинг  виждон ва эътиқод эркинлиги, диний қарашларидан қатъи назар тенг ҳуқуқлилиги таъминланаётгани айтиб ўтилди. Ана шунинг маҳсули ўлароқ республикамизда 16 диний конфессияга мансуб 2239 диний ташкилот фаолият олиб бормоқда.

Тадбирда диний экстремизм ва муросасизликка қарши мафкуравий курашнинг муҳим омили сифатида ёшларда бағрикенглик маданиятини шакллантириш экани қайд этилди ҳамда бағрикенглик маданиятини камол топтириш йўллари, имкониятлари ва бу борадаги устивор вазифалар ёритиб берилди. Тинчликсиз тараққиёт ва демократия бўлмагани каби, бағрикенгликсиз тинчлик ҳам бўлмайди, деб таъкидланди.

Сўзга чиққанлар бугунги кунда Ўзбекистонда барқарор тараққиётни таъминлаш, фуқаро ҳуқуқ ва эркинликларини рўёбга чиқариш, бағрикенглик қадриятлари устуворлигига асосланган демократик жамият қуриш борасида олиб борилаётган ишлар жаҳон ҳамжамиятига намуна экани ҳақида якдил фикр билдирдилар. 

Анжуман доирасида диний нашрлар кўргазмаси ҳам ташкил этилди. 

Дамин ЖУМАҚУЛ

2017 йилнинг 28 май куни Имом Бухорий халқаро марказида Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳри имом-хатиблари иштирокида янги босқич ўқувларининг бошланишига бағишланган суҳбат тадбири бўлиб ўтди.

Унда Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари И.Иномов, Марказ директори Ш.Зиёдов ва Ўзбекистон мусулмонлари идораси масжидлар бўлими мудири А.Қаюмов қатнашиб, навбатдаги ўқув машғулотларининг бошланиши муносабати билан суҳбат ўтказишди. Дастлаб, барча тингловчилар Муборак Рамазон ойи билан қутланиб, Ўзбекистон Республикасининг биринчи Президенти И.Каримов ташаббуси билан ташкил этилган Имом Бухорий халқаро маркази, унинг мақсад ва вазифалари ҳақида тушунчалар берилди. Марказдаги шарт-шароитлар ҳамда тингловчилар томонидан риоя этилиши лозим бўлган тартиб-қоидалар тушунтирилди.

Шунингдек, Юртбошимиз Ш.Мирзиёев томонидан 2017 йилга “Халқ билан мулоқот ва инсон манфаатлари йили” деб ном берилиши ва бу йил доирасида ишлаб чиқилган дастурга асосан диёримизнинг барча вилоятларида олиб борилаётган улкан бунёдкорлик ишлари бўйича ҳам атрофлича маълумотлар берилди. Бугунги кунда юртимизда барча соҳаларда шиддат билан олиб борилаётган бунёдкорлик ва тараққиёт ишларида имом-хатиблар ҳам фаол қатнашиб, динимиз ва давлатимиз ривожига муносиб ҳисса қўшишлари таъкидлаб ўтилди.

Яқинда Муҳтарам Президентимизнинг Тошкент шаҳридаги “Сузук ота” масжиди ва зиёратгоҳида уламолар, нуронийлар ва кенг жамоатчилик билан бўлиб ўтган суҳбатда, бугунги кунда имом-хатиблар ҳар томонлама халқимизга намуна бўлиши, жамиятда тинчлик, диний бағрикенглик ва ўзаро ҳамжиҳатликни таъминлашда муҳим ўрин тутиши ҳақида тўхталгани фахр билан тилга олинди.

Ҳозирда Ўзбекистон мусулмонлари идораси ташаббуси билан Республикамизнинг 1000 га яқин масжидларида Муборак Рамазон ойи муносабати билан хатми Қуръонлар ўтказилаётгани, маҳаллий қориларимизнинг хорижий давлатларга Рамазон ойи тадбирларига жалб этилгани ҳам қувонарли ҳол экани алоҳида зикр этилди.

29 май куни тасдиқланган ўқув жадвалига мувофиқ биринчи машғулотда Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари Иброҳим домла Иномов “Имом-хатибларнинг маънавий-маърифий соҳадаги долзарб вазифалари” мавзуида маъруза қилди.

Марказда тингловчиларнинг самарали таҳсил олишлари, ётоқхонада мазмунли ҳордиқ чиқаришлари учун барча шароитлар мавжуд. Марказ ошхонасида тингловчилар учун ифторлик ва саҳарлик дастурхонлари ташкил этилмоқда.

Тингловчилар дастлабки машғулотларни кўтаринки кайфиятда бошлаб юборишди. 

ЎМИ Масжидлар бўлими

 بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

Муҳтарам жамоат! Алҳамдулиллаҳ Рамазон ойининг фазилати ва улуғ ажру савобларидан умид қилган ҳолда рўза тутмоқдамиз.

Зеро, саҳардан то шомгача ейиш ичиш ва жинсий алоқадан сақланиш рўзанинг фарзлари ҳисобланди. Ушбу фарзлардан бирортаси бажарилмаса рўза бузилади. Рўзанинг қай тарзда бузилишига қараб рўзадорга қазо ёки каффорат вожиб бўлади.

Қазо дегани бузилган рўзанинг бир куни ўрнига Рамазон ойидан бошқа кунда бир кун тутиб беришга айтилади. Каффорат эса, рўзани бузиб қўйганлиги эвазига жарима тариқасида бир қул озод қилиш ёки икки ой кетма-кет рўза тутиш ёхуд олтмиш кишига таом бериш демакдир. Рамазон рўзаси каффоратининг миқдори ҳақида Пайғамбаримиз (с.а.в.) шундай деганлар:

قال رسول الله صلي الله عليه وسلم: "من افطر فى رمضان فعليه ما على المظاهر"

رواه الدارقطنى

яъни: “Ким Рамазон ойида рўзасини қасддан очса унга зиҳор қилган кишига лозим бўлган каффорат вожиб бўлади”. (Дорақутний ривояти).    

Абу Ҳурайра (р.з.)дан ривоят қилинган ҳадисда шундай дейилади: Бир киши Расулуллоҳ (с.а.в.)нинг олдиларига келиб: Эй Расулаллоҳ, мен ҳалок бўлдим, деди. У зот: “Сени нима ҳалок қилди?” дедилар. У: Мен Рамазонда рўзадор ҳолимда аёлим билан яқинлик қилиб қўйдим, деди. Расулуллоҳ (с.а.в) дедилар: “Озод қилиш учун битта қул топа оласанми?”. У: Йўқ, деди. “Икки ой кетма-кет рўза тута оласанми”, дедилар. У: Йўқ, деди. “Унда олтмишда мискинга берадиган таоминг борми?”, деб сўрадилар. У яна: Йўқ,  деб жавоб берди. Расулуллоҳ (с.а.в.) унга: “Ўтириб тур”, дедилар. Шу пайт Расулуллоҳга бир идишда 30 соъ хурмо келтиришди. Расулуллоҳ хурмони у кишига бериб: “Мана буни садақа қил”, дедилар. У киши: Ўзимдан фақирроқ кишиларгами, бу ерда мендан кўра фақирроқ оиланинг ўзи йўқ, деди. Шунда Расулуллоҳ кулиб: “Ундай бўлса бориб оилангга едир”, дедилар.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси 2017 йил учун фидянинг (мискиннинг бир кунлик таоми) миқдорини ҳисоблаб уни 12.000 сўмлигини маълум қилди. Мазкур воқеадан каффоратнинг тартибини англаб олишимиз мумкин бўлади.

Муҳтарам азизлар! Энди Рўзанинг қазо ва каффоратига оид фиқҳий китобларимизда баён қилинган масалаларнинг баъзиларини зикр қиламиз:

- ким қуйидагиларни ўз хоҳиши билан амалга оширса, унинг рўзаси бузилади ва унга рўзанинг қазосини тутиб, каффорат ўташ вожиб бўлади;

-  озуқа ёки дармон бўлувчи бирон нарсани қасддан ейиш ёки ичиш;

- жинсий алоқа қилиш. Яъни, бундай ҳолатда маний тўкилиши ёки тўкилмаслигининг фарқи йўқ. Гарчи аёл эркак тарафидан мажбурланса, унга ҳам каффорат вожиб бўлади;

- каффорат фақат Рамазон рўзасини узрсиз очганлар учун тайин қилинган. Бошқа турдаги рўзаларни очиб юборганлар фақат рўзанинг қазосини тутадилар, каффорат уларга вожиб бўлмайди. Каффорат Рамазон ойи рўзасининг ҳурматидан шариатга жорий қилинган. Сабаби бу улуғ ойда тутиладиган рўзанинг қадри ва ўрни катта.

Қуйидаги ҳолатларда рўза очилиб, фақат қазосини тутиш вожиб бўлади:

• озуқа саналмайдиган ва одам одатда уни емайдиган нарсаларни тановул қилиш. Масалан, хом гуруч, хамир, кўп миқдорда туз ейиш, пишмаган мева ейиш, тишлар орасида қолган нўхатдан катта нарсани ейиш, пахта, қоғоз, тери, тош, танга каби нарсаларни тановул қилиш;
• овқат ёки дори-дармонни шаръий узр – беморлик, сафар ёки мажбурлаш, хато, эътиборсизлик ҳамда шубҳа сабабидан тановул қилиш;
• ўз ихтиёри билан ичига тутун ютса;
• бир одамнинг мажбурлаши ёки алдов йўли билан рўзани очириб юборса;
• саҳарлик вақти ҳали чиққани йўқ, деган гумон билан еб-ичишда давом этса ва бориб қараганда саҳарлик вақти чиққан бўлса, шунингдек, ифтор вақти бўлди, деб ўйлаб, оғзини очганидан кейин ҳали ифтор вақти бўлмагани маълум бўлса;
• қасддан оғзи тўла қусса ҳам қазо тутади. Агар рўзадорлиги эсидан чиқиб, оғзи тўлмасдан таом эмас балғам қусса, рўза очилмайди;
• таҳоратда оғиз чаяётганида эҳтиётсизлик билан сув ютиб юборса;
• бир киши кечаси саҳарликдан олдин ният қилолмай, кундузи ният қилган бўлса, кейин рўзам тўғри бўлармикан, деган шубҳа билан таом еса, ёки ичимлик ичса қазосини тутиб беради.

Муҳтарам биродарлар! Биз юқорида санаб ўтганларимиз рўзанинг бузилишига сабаб бўладиган омиллар эди. Энди, гарчи рўза бузулмасада унинг савобини камайтиришига ёки бутунлай қабул бўлмаслигига сабаб бўладиган амалларни зикр қиламиз. Шояд, бундай амаллардан ўзимизни сақлаш билан рўзанинг мукаммал бўлишига эришсак.    

Пайғамбаримиз алайҳис салом ўз ҳадиси шарифларида рўзадорларни огоҳлантириб шундай марҳамат қилганлар:

" رُبَّ صائم حظُّه من صومه الجوع والعطش. و رُبَّ قائم حظُّه من قيامه السهر "

رواه الطبرانى

яъни: “Шундай рўзадор борки у тутган рўзасидан очлик ва ташналикдан бошқа насиба олмайди. Шундай намоз (Таровеҳ) ўқувчи борки у кечаси туриб ўқиган намозидан уйқусизликдан бошқа насиба олмайди”.

Ушбу ҳадисда рўзанинг тартиб қоидаларига риоя қилмасдан фақат оч ва ташна юргандан, ихлоссиз бўлган бедорликдан ҳеч қандай фойда йўқлиги маълум қилинмоқда. Ушбу маънода Аллоҳ таоло ҳадиси Қудсийда шундай марҳамат қилган:

" يقول الله عز و جل : مَنْ لم يصم جوارحه عن محارمى فلا حاجة أن يدع طعامه وشرابه من أجلى "

رواه ابو نعيم

яъни: “Кимки рўза тутсаю аъзолари ҳаром қилган нарсаларимдан тийилмаса Мен учун ейиш ва ичишни тарк қилишига ҳеч ҳожат йўқ”.

Шундай экан умид билан рўза тутаётган ҳар бир инсон рамазон ойи давомида тили, қўли, кўзи ва бошқа аъзолари билан бирор хатога йўл қўйиб рўзасига зарар етказиб қўйишдан эҳтиёт бўлиб юриши лозим бўлади

Тилини ғийбат, иғво, бўҳтон каби иллатлардан тийиб, имкон борича Аллоҳни кўпроқ зикр қилиш ва Қуръон тиловати билан шуғулланиш ёки сукут сақлаш лозимлигини уламоларимиз рўзанинг одобларидан деганлар.

Тилдан содир бўладиган хато туфайли рўзага етадиган зарар ҳақида Расулуллоҳ (сав) қуйидагича марҳамат қилганлар:

" الصيام جُنَّةٌ ما لم يخرقها. قيل : بِمَ يخرقها ؟ قال : بكذب أو غيبة "

رواه النسائى و ابن خزيمة و الطبرانى

яъни: “Рўза (ёмонликлардан тўсувчи) пардадир, модомики у йиртилмаса. Нима билан йиртилади?” – дейилди. “Ёлғон ва ғийбат билан” – дедилар.

Ушбу маънодаги иккинчи бир ҳадисда:

" الصيام جُنَّةٌ. فإذا كان صوم يوم أحدكم فلا يرفث ولا يَصخب فإن سابَّه أحد أو قاتله فليقل إنى صائم إنى صائم "

رواه النسائى و إبن ماجه

яъни: “Рўза (ёмонликлардан тўсувчи) пардадир. Сизлардан қайси бирингиз рўзадор бўлса, фаҳш сўзларни сўзламасин, жанжаллашмасин, агар бирор киши уни сўкса ёки урса, мен рўзадорман, мен рўзадорман десин”.

Рўзанинг одобларидан яна бири рўзадор камтар бўлиши яъни тутган рўзаси билан мағрурланмаслиги лозим. Чунки банда қилган ибодати Аллоҳ даргоҳида қабул бўлдими йўқми билмайди. Салаф уламолар Аллоҳ буюрган барча ибодатларни ўз вақтида мукаммал адо этишликга ҳаракат қилар эдилар. Амални адо этиб бўлгандан кейин хавф ва ражода турар эдилар. Яъни қилган амалим қабул бўлдими ёки йўқми деб қўрқинч ва умид билан турар эканлар. Шу боис биз рўзадорларга ифтор пайти хавф ва ражода туриш салафлардан қолган суннат ҳисобланади.

Муҳтарам жамоат! Муборак Рамазон ойида қилинган хайрли амалларга савоблар янада кўпайтириб берилади. Шундан умидвор бўлиб мўмин мусулмон халқимиз рўзадорларга ифторлик дастурхони ёзишга харакат қилишади. Албатта, рўзадорга ифторлик қилиб беришнинг савоби улуғлиги ҳақида Пайғамбаримиз с.а.в.дан ҳадислар ворид бўлган. Бироқ, хайру эҳсон дегани фақат дастурхон ёзиш дегани эмас. Балки, моддий жиҳатдан қийналган хонадонлар, етим-есир, бева бечораларга хайру саҳоват қилиш айни кунларда энг улуғ савобли амал саналади.

Алҳамдулиллоҳ, ҳозир тўқчилик даври, ҳамманинг ҳам рўзғорида егулиги бор. Шундай экан, дастурхонни турли туман нозу неъматлар билан тўлдириб, устига устак қорни тўқ одамларни чақириб ифторлик қилиш исроф ҳисобланади. Аллоҳ таоло исрофдан қайтариб:

وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ

яъни: “Еб-ичингиз, (лекин) исроф қилмангиз! Зеро, У исроф қилувчиларни севмагай”, деган (Аъроф, 31). Еб-ичишдаги исроф – қорин тўқ бўла туриб, устига яна таом ейиш, деган тафсир ҳам бор. Пайғамбаримиз с.а.в. ҳам ҳадисларида марҳамат қилдилар:

"ما ملأ آدمي وعاءً شراً من بطنه، بحسب ابن آدم أكلات يقمن صلبه، فإن كان لا محالة، فثلث لطعامه وثلث لشرابه وثلث لنفسه"

رواه أحمد والترمذي

яъни: “Одам боласи тўлдирган идишларнинг ичида энг ёмони унинг қорнидир. Одам боласига қаддини тутиб туриши учун озгина луқма таом кифоя қилади. Агар ҳеч иложи бўлмаса қорнининг учдан бирини таомга, иккинчи қисмини ичимликка ва учинчи қисмини нафасга ажратсин” (Аҳмад ва Термизий ривояти).

Имом Ас-Сарахсий “Мабсут”ларида айтадилар: “Дастурхонга ейдигандан ортиқча турли неъматларни қўйиш ҳам исрофдир. Батаҳқиқ, баён қилиб ўтганимиздек, эҳтиёждан ортиқ миқдори бошқаларнинг ҳаққи бўлади”.

Биз ифторлик дастурхони атрофида ўтирганимизда бир нарса устида мулоҳаза қилмоғимиз лозим, ҳозир дунёда қанчадан қанча одамлар очлик азобини тортмоқдалар, миллионлаб гўдаклар очликдан нобуд бўлмоқда. Бир луқма таом ёки бир бурда нонга зор бўлганлар қанча. Аллоҳга шукрким, бизнинг юртимизда ҳеч ким очликдан ўлмайди. Лекин, исрофдан тийилмасак, бунинг оқибати яхши бўлмайди.

Шундай экан, савоб талабида бўлган кишилар хайру саховатлари қанча бўлса ҳақдор кишиларни топиб уларнинг ҳожатларини чиқариш йўлларига сарфлашлари мақсадга мувофиқ, айни савоб ишдир. Қолаверса, меҳрибонлик уйлари ва боқувчисини йўқотганларга хайрия, мактаб, синфхона, кўчаларнинг таъмири, ногирон болаларга совға салом каби ишларга хисса қўшишлик бу ойда ажру савоби улуғ амаллардан саналади.

Яна бир эътиборингизни қаратишимиз лозим бўлган ҳолат, айрим намозхонларимиз таровиҳ намозларига ҳали балоғатга етмаган болаларни етаклаб келишмоқда. Намозни аслида моҳиятини тушунмаган болаларни бундай олиб юриш дуруст эмас. Пайғамбаримиз (с.а.в) ҳам ёш болаларни масжидга олиб келишлик дуруст эмаслигини эслатганлар.

Аллоҳ таоло барчаларимизни Ўзи рози бўладиган амалларга муваффақ айлаб,  Рамазон ойининг шарофатидан баҳраманд бўлишимизни насиб этсин. Омин!

Священный месяц Рамадан со своими присущими только ему прелестями вошел в нашу прекрасную страну. С первой ночи этого благословенного месяца более 1000 мечетей в нашей независимой Республике начали читать молитвы Священного Корана (Хатм) и Таравех.
В начале намаза в большой мечети, расположенной в комплексе «Хазрати Имам» в столице нашего государства, председатель Управления мусульман Узбекистана, муфтий Усманхан Алимов поздравила мусульман нашей страны с месяцем Рамадан и рассказал о достоинствах этого месяца и о великих человеческих ценностях исламской религии во время священного месяца. В своём выступлении муфтий призвал всех делать добро и помогать друг другу и просил Аллаха благословение для нашей страны в этом чудесном месяце.
После этого прихожане, собравшиеся в мечети «Хазрати Имам», насладились прослушиванием Корана опытных хафизов с прекрасным голосом.

Управление мусульман Узбекистана.

Отдел международных отношений