Саҳоба ўзи ким? Саҳоба Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) билан кўришиб, у зоти бобаракотга имон келтириб, мўмин ҳолда вафот этган кишидир. Саҳобалар пайғамбарлардан кейинги энг афзал инсонлар ҳисобланади. Шундай эътиқодда бўлиш ҳар биримизнинг вазифамиздир.

Саҳобаларнинг саъй-ҳаракатлари билан Ислом дини кенг ёйилди. Улар бу йўлда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг ҳаётлик чоғларида ҳам, вафот этганларидан кейин ҳам жону молларини аямадилар. Дин аҳкомларини таълим бериб, уларни софлигича етказишда жасорат кўрсатишди. Агар улар бўлишмаганда эди, диннинг асли бизга етиб келмаган бўлар эди. Шунда, аҳволимиз қандай кечарди? Бошимизга қандай кулфатлар тушарди? Алҳамдулиллоҳ, Аллоҳ бизларни бундай ҳолатлардан асради. Бизга у зотлар туфайли дин аҳкомлари соф ҳолда етиб келишини таъминлади. Унинг натижаси ўлароқ, тўғри йўлни топиб, ўзлигимизни, кимнинг уммати эканлигимизни англадик. Шу боис, саҳобаларни яхши кўришимиз, улар ҳақида доимо яхши сўзлар гапиришимиз лозим.

У зотларнинг фазилатлари ва даражалари шундай улуғлигидан Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) уларни сўкиш, ҳақорат қилиш, уларга азият беришдан қаттиқ қайтардилар. Шунингдек, бирор саҳобани яхши ёки ёмон кўриш у зоти бобаракотнинг ўзларини яхши ёки ёмон кўриш билан баробар эканини таъкидлаб бундай дедилар: «Саҳобаларим борасида Аллоҳдан қўрқинглар. Мендан кейин уларни (сўкиш ва ҳақорат қилиш учун) нишон қилиб олманглар. Ким уларни яхши кўрса, мени яхши кўргани учун яхши кўрибди. Ким уларни ёмон кўрса, мени ёмон кўргани учун ёмон кўрибди. Ким уларга озор берса, батаҳқиқ, менга озор берибди. Ким менга азият  етказса, батаҳқиқ, Аллоҳга азият етказибди. Ким Аллоҳга озор берса, ҳеч қанча вақт ўтмай, албатта, Аллоҳ уни жазолайди», дедилар (Имом Термизий ривояти).

Аллоҳ асрасин, саҳобаларни ёмон отлиқ қилган ёки ҳақорат этган киши диндан чиқади. Зотан, шундай эътиқоддаги кимса ўзини уларга тенг деб билган, уларга нисбатан дилида кек сақлаган ҳисобланади. Шунингдек, Аллоҳ таоло Китобида уларни мақтаб, суйиб келтирган мартабалари, фазилатларини инкор қилган бўлади. Зеро, Аллоҳ субҳонаҳу ва таоло уларни динни етказишда, унга воситачилик қилишга муносиб кўрди. Шу боис, уларга таъна қилиш, динга таъна қилиш, уларни менсимаслик динни менсимаслик билан баробардир.

Саҳиҳ ҳадисда бундай келади: «Ансорларни яхши кўриш – имон аломати, уларни ёмон кўриш – мунофиқлик белгиси» (Имом Бухорий, Муслим ва Насоий ривояти). Зеро, ансорлар дин йўлида молу жонларини фидо қилдилар.

Бу Али (розияллоҳу анҳу)га ҳам тегишли. Зеро, у зот бундай деганлар: «Уруғни ёриб чиқарган, жонни яратган Зотга қасамки, менга уммий Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) мени фақатгина имонли киши яхши кўришини ва фақатгина мунофиқ кимса ёмон кўришини билдирганлар».

Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) гарчи бу гапни Али (розияллоҳу анҳу) ҳақида айтган бўлсалар-да, у барча саҳобаларга тааллуқлидир. Зеро, Абу Бакр, Умар ва Усмон (розияллоҳу анҳум) бу мартабага Алидан кўра лойиқроқ ва ҳақлироқдирлар. Чунки Абу Бакр Сиддиқ (розияллоҳу анҳу) пайғамбарлардан кейинги энг афзал инсондирлар. У зотдан кейин Умар, сўнг Усмон, сўнгра Али башариятнинг энг афзали ҳисобланади. Бунга барча уламолар ижмо қилишган. Бундан фақатгина мунофиқ, бидъатчи ва қалбида маразлик бор кимсагина шубҳаланади.

Умар ва Али (розияллоҳу анҳумо) бундай дейишган: “Ким бирор кишини Абу Бакрдан афзал деб билса, у туҳматчидир, унга дарра урилади”.

Айюб Сахтиёний бундай деганлар: «Ким Абу Бакр (розияллоҳу анҳу)ни яхши кўрса, ҳақиқатда у диннинг устунини барпо қилибди. Ким Умар (розияллоҳу анҳу)ни яхши кўрса, ҳақиқатда у йўлни равшан қилиб олибди. Ким Усмон (розияллоҳу анҳу)ни яхши кўрса, ҳақиқатда у Аллоҳнинг нури билан нурланибди. Ким Али (розияллоҳу анҳу)ни яхши кўрса, ҳақиқатда у мустаҳкам ҳалқани тутибди. Ким Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг асҳоблари ҳақида яхши сўзларни гапирса, ҳақиқатда у мунофиқликдан халос бўлибди».

Саҳобаларни ҳақорат қилган киши лаънатга учрайди. Зотан, Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай огоҳлантирганлар: «Аллоҳ таборака ва таоло мени танлаб олди ва мен учун саҳобаларимни сайлаб, улардан менга вазирлар, ёрдамчилар ва қариндошлар қилди. Бас, ким уларни ҳақорат қилса, унга Аллоҳнинг, фаришталарнинг ва барча инсонларнинг лаънати бўлсин. Қиёмат куни унинг на фарз, на нафл ибодатлари қабул қилинади» (Имом Ҳоким ривояти).

Абдуллоҳ ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу) айтадилар: «Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Агар саҳобаларим зикр қилинса, жим бўлинглар. Агар юлдузлар зикр қилинса, жим бўлинглар. Агар тақдир зикр қилинса, жим бўлинглар», деганлар» (Имом Табароний ривояти).

Тақдирнинг сири ҳақида фикр юритишдан тийилиш ҳам имон аломати, ҳам Аллоҳнинг амрига таслим бўлишдир. Юлдузлар Аллоҳнинг иродасидан ташқари ҳам таъсир кўрсатади, деб эътиқод қилган киши мушрикка айланади. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг саҳобаларини сўккан, камчиликларини қидириб, ўрганиб, уларни айбдор деб билган кимса мунофиқдир. Зеро, ҳақиқий мусулмон Аллоҳни, Расулини, у зот келтирган нарсаларга ишониб, буйруқларини бажарган, қайтариқларидан қайтган яқинларию саҳобалари, аҳли аёлларию фарзандлари ва ходимларини яхши кўриш ҳамда уларни яхши кўрган кишиларни дўст тутиши, ёмон кўрганларни ёмон кўриши вожиб бўлади. Зеро, Аллоҳ йўлида яхши кўриш ва Аллоҳ йўлида ёмон кўришдир, имондандир.

Уламолар Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)ни кўриб имон келтирган ва мўмин ҳолида вафот этган жинлар ҳам саҳоба ҳисобланишини айтганлар.

Аллоҳ саҳобалардан рози бўлсин! Уларга берган фазлу мартабага бизларни ҳам насиб эриштирсин. Омин!

Толибжон ҚОДИРОВ

тайёрлади.

Маълумки, ваъдага вафо қилиш мўмин-мусулмоннинг юксак сифатидир. Зеро, буюк хулқ соҳиби Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бошқа юксак фазилатлар қатори аҳдига вафо қиладиган, сўзи устидан чиқадиган комил инсон бўлганлар. Азал-азалдан ваъдага вафо қилмаслик халқимиз орасида қораланиб келган ва келмоқда. Ҳатто, ваъдабоз, субутсиз ва ёлғончини яхши инсон деб билишмаган. Айниқса, Ислом ахлоқи асосида тарбия топган ота-боболаримиз бундай разил ишлардан нафратланишган. Қуруқ ваъдабозлик бевосита ёлғончиликка етаклайди. Бу эса, Исломда улкан гуноҳлар сирасига киради. Чунки мўминда ёлғон ва хиёнат бўлмайди. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Мунофиқнинг учта аломати бор. Сўзласа, ёлғон гапиради, ваъда берса, хилоф қилади ва омонат қўйилса, хиёнат қилади”, деганлар (Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари).

Аҳдга вафо қилиш имоннинг асосий белгиларидан бўлиб, бу тўғрисида Қуръони каримда қайта-қайта такрорланган. Аллоҳ таоло Мўъминун сурасида имонли кишиларни таърифлаб бундай марҳамат қилади:

وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ

 “Улар (мўминлар) (одамларнинг берган) омонатларига ва (ўзаро боғлаган) аҳд-паймонларига риоя этувчидирлар” (8-оят).

Бақара сурасида эса:

وَأَوْفُوا بِعَهْدِي أُوفِ بِعَهْدِكُمْ

“Аҳдимга вафо қилингиз, токи Мен ҳам сизларнинг аҳдингизга вафо қилай”, дейилган (40-оят).

Исломий одоб-ахлоққа кўра, ваъдага вафо қилиш, хиёнат қилмаслик якка шахслар ҳамда жамоалар ўртасида ўзаро ишонч ришталарининг мустаҳкамланиши ва ҳамкорлик барқаролигининг асосидир. У орадан йўқолса, кишилар бир-бирига ишонмай қўйишади. Оқибатда улар ўртасидаги ишонч, меҳр-оқибат ва инсонийликка путур етиб, ёлғончилик ҳамда алдов кучайиб, мустаҳкам жамият инқирозга юз тутади.

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) вафодорларнинг пешвоси эдилар. Бу борада биз умматларига ўрнак бўлганлар. У зот пайғамбарликларидан олдин ҳам ваъдаларига доимо вафо қилганлар.

Мўмин-мусулмонман, деган киши берган аҳдига вафо қилиб, уни мукаммал адо этса, ўшанда аҳдига вафо қилган бўлади. Вафодорлик мўминга хос бўлиб, унга амал қилиш орқали бу инсоний фазилат сақланади. Инсонларнинг бирдамлиги, ўзаро алоқалари мустаҳкамланади. Афсуски, кейинги пайтларда ана шундай ваъдабозлик, сўзда турмаслик ва субутсизлик тобора кучайиб бормоқда. Қоп-қоп ваъдалар берилиб, уларга вафо қилиш ҳақида эътиборсизлик кучаяпти. Ақлли, туппа-тузук киши билан “фалон жойда, фалон саотда учрашамиз”, деб шартлашасиз-у, керак бўлса, белгиланган жойда камида бир-икки соат кутасиз, ундан эса дарак йўқ. Яна бу етмагандай кечикиб келиб, узр ҳам сўрамай, худди, шундай бўлиши керакдай, мақсадга ўтиб кетаверишади. Қани аҳдга вафо? Бевафо бўлиб қолмаяпмизми?

Қизининг қўлини сўраб келган кишига ваъда бериб, фотиҳа бергандан кейин ҳам ваъдасига вафо қилмасдан, ундан кўра бойроққа ёки бошқа мақсадни кўзлаб, ўзгага беришлари-чи? Ахир, бу зулм эмасми? Биров ҳақига хиёнат қилиб, унинг обрўсини тўкиш эмасми? Икки оила ўртасида душманлик оловини ёқиш эмасми?

Ишингни фалон куни битказиб бераман, хавотир олма деб, ўша заҳоти унутади. Сиз бўлса, кутаверасиз, кутаверасиз ва яна кутаверасиз... Буни вафосизликдан бошқа нима деб аташ мумкин?

Бошқаси фарзандига “фалон ишни қилсанг, у бу нарса олиб бераман”, деб ваъда беради-ю, вафо қилмайди. Бундай тарбия оқибатида яна бир бевафо инсон пайдо бўлиб қолмайяптими?

Бизларга ўзи нима бўляпти? Нега вафодорлик, сўзи устидан чиқиш каби юксак фазилатлар тобора камаяпти? Нега ҳеч ким ваъдасига вафо қилмаганидан ёки кечикканидан хижолатда эмас? Ахир, халқимизда “Ваъдага вафо қилиш – марднинг иши”, деган гап бор-ку! Нега “Йигит сўзидан қайтмайди”, деган мақолни ҳеч ким эслагиси келмайди. Баъзилар ўзларича, ушбу мақолни “Йигит айтади ҳам, қайтади ҳам”, деб бузиб талқин қилишади.

Инсон ана шу саволларга жавоб тополмай қийналади. Тўғри, бандачилик, баъзи сабабларга кўра гоҳида ваъданг устидан чиқолмай қоласан киши. Лекин шунга қарамасдан, ваъда берилган кишини олдинроқ хабардор қилиб, узр айтилса, бўлади-ку, ахир! Ҳадиси шарифда, аҳдига вафо қилмаслик мунофиқнинг аломати эканлиги айтилган.

Абдуллоҳ ибн Амр ибн Ос (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Кимда тўрт хислат бўлса, у ҳақиқий мунофиқдир. Демак, кимда мана шу тўртта хислатлардан бирортаси топилса, уни то тарк қилмагунича, унда нифоқлик бордир. Агар омонат берилса, хиёнат қилади. Гапирса, ёлғон сўзлайди. Аҳдлашилса, шартнома тузилса, устидан чиқмайди. Хусуматлашилса, бузуқлик қилади”, деганлар (Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари).

Биз мусулмонлар бундай вафосизликдан эҳтиёт бўлишимиз зарур. Чунки у разил сифатлардан бўлиб, инсоннинг мунофиқ бўлиши ва инсонийлик даражасидан тушиб қолишига олиб келади. Ваъдага вафо қилмасликнинг гуноҳи оғирдир. Бундай кимсаларга Аллоҳ таоло хитоб қилиб бундай деган:

الَّذِينَ عَاهَدْتَ مِنْهُمْ ثُمَّ يَنْقُضُونَ عَهْدَهُمْ فِي كُلِّ مَرَّةٍ وَهُمْ لَا يَتَّقُونَ

“Уларнинг ичида Сиз билан аҳдлашгандан сўнг, тақвосизлик қилиб, ҳар гал аҳдларини бузаверадиганлари бордир” (Анфол сураси, 56-оят).

Абу Ҳурайра )розияллоҳу анҳу( ривоят қиладилар: “Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай дедилар: “Аллоҳ азза ва жалла: “Мен қиёмат куни ушбу уч тоифа одамнинг душманидирман: Менинг номим бирла онт ичиб ваъда бергач, ваъдасига вафо қилмаганнинг, озод одамни (қул қилиб) сотиб, пулини еганнинг ва бир одамни ёллаб ишлатиб, сўнг ҳақини бермаганнинг”, – дейди”.

Дарҳақиқат, мўмин киши ёлғон ва хиёнатдан бошқа барча хулққа тобе бўлиши мумкинлиги ҳадисларга келган. Имом Молик Сафвон ибн Салимдан қуйидаги ҳадисни ривоят қилади:

“Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан сўралди:

Мўмин киши қўрқоқ бўлиши мумкинми?

Ҳа.

Мўмин киши бахил бўлиши мумкинми?

Ҳа.

Мўмин киши ёлғончи бўлиши мумкинми?

Йўқ.

Юқоридаги ҳадиси шарифлардан қўрқоқлик, бахиллик мўмин бўлишга монелик қилмаслиги, аммо ёлғончилик, вафосизлик тўсиқ экани маълум бўлади.  Ҳадиси шариф ва урфда учрайдиган “Ваъда – қарздир!” деган сўзлардаги “ваъда”дан мурод, хайрли ва яхши ишларда ваъдага вафо қилишдир.

Таъкидлаш зарурки, мўмин киши фақат яхшиликлар учун ваъдалашади. Аммо билмасдан, бузуқ ва шариатда ман қилинган бирор ишни қилишга ваъда бериб, унинг нотўғрилигини билгач, шу ваъдада турмаслик мунофиқлик эмас, балки чин мусулмонлик аломатидир. Ислом ҳукмига кўра, ёмон ниятларни амалга оширмаслик ва бузуқ ваъдаларга вафо қилмаслик зарурдир.

Ҳақиқатан, инсоннинг соф табиий фитрати жиҳатидан олиб қарасак, мўминда ахлоқнинг барча турлари, жумладан, ҳар хил ёмон хулқларга ҳам эга бўлиши мумкин. Аммо унинг табиатида ёлғон билан хиёнат бўлиши мумкин эмас. Бу икки ахлоқ ҳар бир инсон учун катта нуқсондир. Бу мўмин кишига асло ярашмайди. Чунки имон кирган қалбга ёлғон ва хиёнат сиғмайди. Бири келса, бошқаси чиқиб кетиши аниқ. Шунинг учун, мўмин тўғрилик ва вафодорликни севади, бошқаларни ҳам шунга чақиради. Шак-шубҳасиз, мўмин киши Жаноби Ҳақ ҳузурида ҳам тўғрилиги ва аминлиги боис юксак даражаларга эришади.

Ҳадиси шарифда, “Мусулмон биродаринг билан тортишма, уни масхара қилма, унга ваъда бериб, кейин ваъдага хилоф иш қилма”, деб мўмин-мусулмон киши амал қилиши лозим бўлган нарсалар уқтирилган. Биз ана шу каби инсоний фазилатларга зид амаллардан йироқ бўлишимиз даркор.

Аллоҳ таоло барчамизни имонда, Исломда собитқадам қилсин. Омин!

Толибжон ҚОДИРОВ тайёрлади.

Дунёда юз бераётган фитналар ҳақида фикр юритган киши чуқур ўйга толади. Дин душмани бўлган “учинчи томон”нинг қўғирчоғига айланган манқурт кимсалар барчанинг нафратини қўзғамоқда.

Муборак Рамазон ойида ҳам Ироқнинг Бағдод шаҳридаги масжид ёнида террорчи-худкуш қўпорувчилик қилди. Оқибатда 12 киши ҳалок бўлди. Бир кун ўтиб Туркиянинг Истанбул шаҳридаги аэропорт ҳудудига бостириб кирган 3 нафар жангари ўт очиши натижасида 41 киши ҳаётига зомин бўлди. Ироқ пойтахтида 3 июлга ўтар кечаси содир этилган терактда ҳалок бўлганлар сони 200 кишидан ошди. Энг ачинарлиси Рамазон ҳайити арафасида мусулмонлар учун табаррук жой – Масжиду Набавий олдидаги худкушлик ҳаммасидан ҳам ўтиб тушди. 

Ушбу мудҳиш воқеалар ёвуз душман ишидир. Афсуски, ақлсиз кимсалар “учинчи томон”нинг алдовларига учиб, мана шундай шафқатсизликларга қўл урмоқда.

Бундай “учинчи томон” балосидан қандай сақланиш мумкин? Қуйида манфаатдор кучлар макр-ҳийлалари оқибатлари, фитналаридан огоҳ бўлиш борасида сўз юритамиз.

“Учинчи томон”нинг ёвузликлари

Кескин қарама-қаршилик, зимдан тўс-тўполонлар уюштириш тобора кучайиб бораётган бир вазиятда халқимизни оқни қорадан ажратишга қодир инсонлар этиб тарбиялаш, доим ҳушёр ва сезгир бўлишга чақириш ғоятда муҳимдир.

Маълумки, тим қоронғи тунда маёқ қайси томонни кўрсатса, одамлар шу ёққа қарайди. Улар қаёққа қараб юришлари маёқ тутган кимсага боғлиқдир. “Учинчи томон” найранглар билан жамиятдан ўзининг ёқловчиларини ажратиб олгач, бу тўда онгига ҳам “эгалик” қилади. Ушбу тўда аъзоларини “эркинлик”, “инсон ҳақ-ҳуқуқлари”га доир кўзбўямачиликлари билан қайрайди.

Афсуски, содда одамлар “маёқ” кўрсатаётган томонгагина талпинади. Уни бошқараётган қўлни эса кўрмайди. Соғлом фикр эгалари эса маёқ тутган шахснинг кимлигига эътибор беради.

Ҳозир халқни тўғри йўлдан оздириш ва қўққисдан ғалаёнлар уюштириш ортида “учинчи томон”нинг қора мақсадлари ётгани ҳеч кимга сир эмас. Бутун ер юзида тинчликка таҳдид солаётган ИШИДнинг қилмишлари бунга яққол мисол. Ушбу террорчи тўдалар “учинчи томон”нинг буюртмасини бажариб, тўс-тўполонлар қилиб, худкушликлар билан муборак Ислом динини ёмонотлиқ қилаётганидан барча хабардор бўлиши зарур.

Дунёга разм солсак, айрим мамлакатларда фитналар сабаб ибодат қилиш у ёқда турсин, оддий кун кечиришнинг ўзи муаммо бўлиб қолмоқда. Ҳатто ибодат пайтида ҳам бузғунчилар томонидан одамлар портлатиб юборилмоқда. Мусулмон одам икки дунёда бундай қабиҳликларга қўл урмайди. Демак, учинчи бир манфаатдор томон, кўзга кўринмас тўда борки, манқуртга айланган гумроҳ кимсаларни бошқариб турибди.

Ислом оламида эътироф этилган уламоларни масжидларда, намозхонлар кўз олдида қатл этилиши, мусулмонлар ардоқлаб келган мақбараларни вайрон қилиниши ўта оғир жиноятдир. Айниқса, ислом оламининг таниқли уламоси Муҳаммад Саид Рамазон Бутий талабаларга дарс ўтаётганда террорчилар томонидан портлатиб юборилгани айни шафқатсизликдир.

Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) низолар ҳақида бундай деганлар: “Албатта, шайтон Араб ярим оролида ўзига намозхонлар ибодат қилишидан умидини узди. Аммо уларни бир-бирларига қарши гиж-гижлашдан тўхтагани йўқ” (Имом Муслим).

Шайтон доим мусулмонлар орасига нифоқ солишга уринади. Агар инсонлар эътиқодларида мустаҳкам турсалар, шайтон улар орасига низо сололмайди.

Ер юзининг турли минтақалари, хусусан, Сурия ва Ироқ ҳудудида бўлаётган қарама-қаршиликлар ҳам кўринмас қўл макр­ҳийласининг оқибатидир.

Бундай фитналарнинг ортига теран кўз билан боқиш керак. Жангарилар ва уларнинг “халифа”сини ўйнатаётган учинчи қўл парда ортида ҳаракат қилмоқда. Икки томонни низо ва курашлар гирдобига ташлаб, бундан усталик билан ўз ғаразли мақсади йўлида фойдаланаётган учинчи қўл ҳақида бир неча йил олдин Президентимиз: “Бундай нозик дамларда учинчи қўлнинг маккорона, пинҳоний ҳаракатини унутмайлик! Уларнинг тегирмонига сув қуймайлик”, дея огоҳлантирган эдилар.

Фитна ҳақида ҳадисларда келган хабарлар

Имом Аҳмад ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) фитналар авж олган пайтда мусулмонлар бир-бирининг қонини тўкиши, ҳатто, инсон қўшнисини, яқинининг ўғлини, қариндошини ўлдириши ҳақида айтганлар. Шунда одамлар: “Ё Расулуллоҳ, ўша вақтда ақлимиз ўзимизда бўладими?” дейишади. У зот (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Йўқ. У замон кишилари кўпчилигининг ақллари суғуриб олиниб, жоҳил кимсалар халифалик қилади”, дедилар (Ибн Можа).

Бундай фитналар гирдобида қотил нима учун бир инсонни ўлдираётганини англамайди, ҳақ ва ботил, савоб ва гуноҳ орасини ажрата олмай қолади. Ҳозир Ироқ ва Сурия ҳудудларида ўлаётган ҳам, ўлдираётган ҳам инсонлар. Бундай қабиҳликни ҳадисда айтилганидек, фақат ва фақат жоҳил кимсаларгина қилади.

Жангарилар ҳеч тап тортмай, оқибатини ўйламай, Аллоҳ ҳузурида қандай жавоб беришини хаёлига ҳам келтирмай, ўз биродари, аёллар ва норасида гўдакларнинг жонига қасд қилмоқда.

Пайғамбар (алайҳиссалом) уруш-жанжал авж оладиган даврлар хабарини берганлар. Жумладан, Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади, Муҳаммад (алайҳиссалом): “Замон тезлашади, амал камаяди, хасислик авж олади, фитналар зоҳир бўлади ва “ҳарж” кўпаяди”, дедилар. Шунда саҳобалар: “Ё Расулуллоҳ, “ҳарж” нима?” дейишди. У зот: “Уруш, уруш”, дедилар (Имом Бухорий, Имом Муслим).

“Қомус” номли изоҳли луғат китобида “ҳарж” сўзи: “ҳаражан насу” – одамлар фитна, парокандалик ва урушга аралашдилар, деган маънони билдиради, деб шарҳ берилган.

Муовия ибн Қурранинг отасидан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Қачон Шом аҳли бузилса, сизларга яхшилик йўқ!” деганлар (Имом Термизий). Яъни, террорчилар “Бизнинг томонга келинг!”, деб ҳар қанча жар солаётган, сафларига қўшилмаётганларни кофирга чиқараётган бўлмасин, уларга қўшилишда асло хайр йўқ!

Аксинча, савоб амалларда собитқадам бўлиб, ибодат, илм билан машғул бўлган афзал. Зеро, Маъқил ибн Ясор (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ (соллалоҳу алайҳи ва саллам): “Ҳарж (куни)даги ибодат мен томон қилинган ҳижрат (зиёрат) кабидир”, деганлар.

Имом Нававий ушбу ҳадиснинг шарҳида бундай дейди: “Ҳарждан мурод фитна ва парокандаликдир. Бундай кунда кам сонли одамлар ибодат билан машғул бўлиб, бошқалар фитнага аралашиб қолади. Шунинг учун мустаҳкам имон-эътиқод орқали фитна-фасоддан сақланиш фазилатдир”.

Имом Таҳовий: Одамлар Раббисига ибодат қилишдан, яхши ишлардан чалғимай, савоб амалларни, ибодатларни кўпайтириб бораверса, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)ни зиёрат қилгандек улкан савобга эришишларини айтади.

Демак, тинчлик-осойишталик ҳукм суриб турган диёрда ҳалол касб қилиб, тоат-ибодат билан банд бўлиш дин душманларининг ботил шиорларига алданиб қолмаслик омили эканини Расул (алайҳиссалом) алоҳида таъкидлаб васият қилмоқдалар. Фитна ва низолардан нари бўлишни истаган инсон ўзини ислоҳ қилиши, ибодатда бардавом бўлиши ва илм билан шуғулланиши лозим.

Маълумки, фисқу фасод ишларни қилиш охир-оқибат фитнага қўшилиш билан якун топади. Шу боис макр-ҳийлалар домига тушиб қолишдан сақланиш ва огоҳ бўлиш керак.

Имом-хатибларга тавсиялар

Ҳақиқатан ҳам Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг ҳадисларида фитналардан огоҳ бўлишда бизга ёрдам берувчи кўп ҳикматлар бор. Пайғамбар (алайҳиссалом)нинг саҳобаларига айтган сўзлари барча умматларга ҳам тегишлидир. У зот жуда кўп бор: “Огоҳ бўлинг! Албатта келажакда кўп фитналар бўлади”, деб фитналардан сақланиш йўлларини тушунтирганлар ва унинг муолажасини аниқ кўрсатиб берганлар.

Шу нуқтаи назардан қараганда, мазкур ҳадисларнинг мазмун-моҳиятини англаб, “учинчи томон”нинг найрангларидан халқимизни огоҳ этишда имом-хатибларга қуйидаги вазифалар тавсия этилади:

Биринчидан, бутун дунёда, айниқса, Яқин Шарқ мамлакатларида муборак динимиз номини ниқоб қилиб содир этилаётган бузғунчиликлардан кимлар манфаатдор экани, уларнинг ортида қандай кучлар турганини теран мушоҳада этиб, бутун аҳоли, хусусан, ёшларни тинчликнинг қадрига етиш, бу неъматни асраш учун доимо огоҳ ва зийрак бўлишга чақиришни имом-хатиблар асло тўхтатмасликлари керак.

Шу ўринда яқиндагина Тошкент шаҳрида ўтказилган Шанхай Ҳамкорлик Ташкилотининг саммитида тинчлик, хавфсизлик ва барқарорликни таъминлашга алоҳида эътибор қаратилгани ва бу борада кенг кўламли амалий ишлар қилинаётганини таъкидлаш лозимдир.

Иккинчидан, ер юзининг турли минтақаларида содир этилаётган фожиали воқеаларнинг қандай аянчли оқибатларга олиб келишини чуқур ҳис қилган ҳолда, имом-хатиблар нотинч ўлкаларда яшаш ва бир бурда нон топиш нечоғли қийин кечаётганини ҳаётий мисоллар билан тушунтиришлари лозим.

Учинчидан, ақидапараст оқимлар ғояси халқимиз асрлар давомида эътиқод қилиб келаётган мотуридия ақидаси ва ҳанафий мазҳабига мутлақо ёт эканини аниқ мисол ва ишончли далиллар асосида ёритиш имом-хатиблар зиммасидадир. Айрим ташвишли ҳолатлар, баъзи ёшларнинг чет эл меҳнат сафаридан келгач, ўз эътиқодини янглиш деб ҳисоблаб, адашган гуруҳларнинг алдовларига учиб, “бу ибодатни бундай қилиш керак, у амални ундай қилиш керак”, деб “ўргатиш”гача бориши имом-хатибларни хавотирга солиши керак.

Тўртинчидан, айрим қўшни мамлакатларда кечаётган вазиятни таҳлил қилган киши радикал кучларнинг фаоллашганини хулоса қилади. Ушбу давлатларнинг чекка ҳудудларида ИШИД таъсиридаги гуруҳлар изғиб юргани кузатилган. Ёшларни авраб, жиҳодга чақирувчи жамоаларнинг янги уруш ўчоқларини юзага келтираётгани вазиятнинг янада кескин тус олишига сабаб бўлмоқда.

Бундай пайтда юртимиздаги осойишта муҳит ўз-ўзидан қўлга киритилмаганини тушунтириш ва муҳтарам Юртбошимизнинг: “Бошимиздан кечирган мана шундай мураккаб тарих сабоқларини одамларга, аввало ёшларимизга етказиш, уларнинг кўзини ҳақиқатга очиб бериш барчамизнинг нафақат вазифамиз, балки муқаддас бурчимиздир” деган сўзларига қатъий амал қилган ҳолда имом-хатиблар ғоявий таҳдидларга қарши курашчанликни муттасил олиб боришлари даркор.

Бешинчидан, дунёнинг айрим минтақаларида фитналар авж олиб, қирғинбарот урушлар бўлаётган бир паллада Набий (алайҳиссалом)нинг муборак ҳадисларига оғишмай амал қилган ҳолда осуда юртда Яратганга чин ихлос ила тоат­ибодат қилиб, дуою илтижолар билан яшашга ҳеч нарса тенг келмаслигини имом-хатиблар халқимиз онгги ва шуурига чуқур сингдиришлари керак.

Айдарбек ТУЛЕПОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

раиси ўринбосари

11