5-ФАТВО
Тўлиқ бир йил мажнун (жин теккан, руҳий касалликка учраган) бўлса, закот вожиб эмас. Йилнинг боши ва охирида мажнунлиги кетган бўлса, закот вожиб бўлади. Аммо бир йил беҳуш ётган бойга закот вожиб.
«Оламгирия», «Жавҳара», «ал-Кофий», «Қозихон».
6-ФАТВО
Гаровга қўйган бойлиги, модомики гаровга олган киши қўлида экан, ундан закот бериш вожиб эмас.
«Оламгирия», «ал-Баҳрур-роиқ».
7-ФАТВО
Яшаб турган уйи, кийиб юрган кийимлари, уй жиҳозлари, миниб турилган улов, истеъмол қилинаётган озиқ-овқат, пардоз буюмлари (агар олтин, кумушдан ясалмаган бўлса), гавҳар, маржон, ёқут, зумрад (агар сотиш учун сақланмаётган бўлса), олимнинг фойдаланиб турган китоблари, касб-ҳунар асбоблари каби нарсалардан закот берилмайди. Бўёқчининг идишдаги бўёқлари, тери ошловчининг идишдаги ёғларидан закот берилади. Кирчининг совунларидан закот чиқарилмайди.
«Оламгирия», «Жавҳара», «Кифоя».
8-ФАТВО
Фиқҳ илми билан шуғулланадиган олимнинг уйидаги китоблари жуда катта маблағга тенг бўлса ҳам, модомики улардан фойдаланиб туришга муҳтож экан, закот бериши вожиб эмас. Лекин зарур бўлмайдиган манбаларининг қиймати нисобга етса, улардан закот бериши вожибдир.
«Оламгирия», «Мабсут».
9-ФАТВО
Одамлардан қарздор киши агар бойлигидан қарзига берганда, нисобдан камайиб қоладиган бўлса, унга закот вожиб эмас. Масалан, бировдан бир нисоб миқдорида қарз олган, лекин қўлида беш нисоб миқдорида бойлиги бор. У тўрт нисоб ҳисобидан закот беради. Аммо назр, каффорат, фитр садақаси, ҳаж пули каби Аллоҳнинг ҳақлари ҳам зиммасидаги қарзи ҳисобланади. Лекин бу қарзлар закотга тўсқинлик қилмайди. Яъни, мазкур жойларга сарф қилса, нисобдан камайиб қолиш эҳтимоли бўлса ҳам, закот бераверади.
«Оламгирия», «Муҳит».
10-ФАТВО
Бўйнига олмай юрган қарздорга қарши ҳужжати йўқ одам бир неча йилдан кейин ҳужжатга эга бўлиб қолса ва қарзни ундириб олса, ўтган йиллар учун закот вожиб эмас.
«Оламгирия», «Табйин».
11-ФАТВО
Қарздор узоқ жойга қочиб кетса, қаралади: агар қарз берган одам уни топиб келишга қодирлигига қарамасдан, ҳаракат қилмаса, закот соқит бўлмайди. Топиб келишга имконияти бўлмаса, ундаги пулдан закот бермайди.
«Оламгирия», «Муҳит».
12-ФАТВО
Закотга йил ҳижрий сана ҳисоби билан ўлчанади (354 кун). Йилнинг боши ва охирида закот нисоби мавжуд бўлиб, ўртасида нисобдан камайиб туриши закотни соқит қилмайди.
«Оламгирия», «Ҳидоя».
13-ФАТВО
Йил давомида тижорат молларининг жинслари ўзгартириб турилиши закот бериладиган йилнинг ҳам ўзгариб, янгиланиб туришига сабаб бўлмайди. Аммо чорва моллари йил давомида алмаштириб турилса, йил ҳисоби охиргисидан бошлаб эътиборга олинади.
«Оламгирия», «Муҳит».
14-ФАТВО
Нисоб эгасининг бойлиги йил давомида қайси йўл билан бўлса-да, ортиб борса, ҳаммаси умумий бойлигига қўшилиб, закот ажратилаверади. Масалан, тижоратдан келган фойда, мерос, ҳадя йўли билан тушган маблағлар каби. Аммо бошқа жинсдан бўлган қўй, эчки, туя каби моллар қўшилмайди. Йил тўлиши билан тушган маблағ ва фойдалар янги йил ҳисобидаги нисобга қўшиб, ҳисоблаб борилади. Яъни, бир йил тўлмагунча улардан закот берилиши вожиб эмас. Лекин тўлмаган йил ва кейинги бир неча йил ҳисобидан бир нисоб эгаси бўлган одам олдиндан закотларини бериб қўйиши мумкин.
«Оламгирия», «Жавҳара», «Мухтасар», «Қозихон».
15-ФАТВО
Бойлиги шариат белгилаб қўйган маълум миқдорга, яъни нисобга етган мусулмон киши ҳижрий-қамарий бир йил ўтиши билан аслий ҳожатларидан ортиқча бойлигининг қирқдан бир қисмини, яъни 2,5 фоизини шаръан белгиланган жойларга бериши фарзи айндир. Нисоб 84 гр олтин қийматига баробар маблағдир. Закотни узрсиз кечиктириб бериш гуноҳ саналади. Закотни ажратаётган ёки бераётган пайтда ният қилиш шарт. Демак, шу ажратган ёки бераётган нарсам садақа ёки эҳсон эмас, закотдир, деб ният қилинади. Аммо йилнинг охирига келиб, шу бир йил мобайнида берган садақаларимни закот деб ният қилдим, деса, бу нияти ўтмайди. Бутун бойлигини садақа қилиб юборса, ният шарт эмас. Закотга ҳам ўтаверади.
«Оламгирия», «Мухтасар».
16-ФАТВО
Фақир кишига берган қарзидан кечиб юборса, ўша қарзда турган бойлигидан берадиган закотидан қутулади. Агар бир қисмидан кечса, ўша қисмидан берадиган закоти соқит бўлади. Бой кишидаги қарзини унга ҳадя қилиб юборса, унинг закоти соқит бўлмайди.
«Оламгирия», «Табйин».
17-ФАТВО
Бой киши фақир ҳузурига бориб фалон одамга берган қарзимни ўзингга олгин, деб закотни ният қилса, жоиздир.
«Оламгирия», «ал-Баҳрур-роиқ».
18-ФАТВО
Мискинга пул бериб, тилида ҳиба (ҳадя) ёки қарз деб айтиб, дилида закот деб ният қилса, закотга ўтади.
«Оламгирия», «ал-Баҳрур-роиқ», «Қуня».
19-ФАТВО
Тўлиқ бир йил мажнун (жин теккан, руҳий касалликка учраган) бўлса, закот вожиб эмас. Йилнинг боши ва охирида мажнунлиги кетган бўлса, закот вожиб бўлади. Аммо бир йил беҳуш ётган бойга закот вожиб.
«Оламгирия», «Жавҳара», «ал-Кофий», «Қозихон».
20-ФАТВО
Гаровга қўйган бойлиги, модомики гаровга олган киши қўлида экан, ундан закот бериш вожиб эмас.
«Оламгирия», «ал-Баҳрур-роиқ».
21-ФАТВО
Яшаб турган уйи, кийиб юрган кийимлари, уй жиҳозлари, миниб турилган улов, истеъмол қилинаётган озиқ-овқат, пардоз буюмлари (агар олтин, кумушдан ясалмаган бўлса), гавҳар, маржон, ёқут, зумрад (агар сотиш учун сақланмаётган бўлса), олимнинг фойдаланиб турган китоблари, касб-ҳунар асбоблари каби нарсалардан закот берилмайди. Бўёқчининг идишдаги бўёқлари, тери ошловчининг идишдаги ёғларидан закот берилади. Кирчининг совунларидан закот чиқарилмайди.
«Оламгирия», «Жавҳара», «Кифоя».
22-ФАТВО
Фиқҳ илми билан шуғулланадиган олимнинг уйидаги китоблари жуда катта маблағга тенг бўлса ҳам, модомики улардан фойдаланиб туришга муҳтож экан, закот бериши вожиб эмас. Лекин зарур бўлмайдиган манбаларининг қиймати нисобга етса, улардан закот бериши вожибдир.
«Оламгирия», «Мабсут».
23-ФАТВО
Одамлардан қарздор киши агар бойлигидан қарзига берганда, нисобдан камайиб қоладиган бўлса, унга закот вожиб эмас. Масалан, бировдан бир нисоб миқдорида қарз олган, лекин қўлида беш нисоб миқдорида бойлиги бор. У тўрт нисоб ҳисобидан закот беради. Аммо назр, каффорат, фитр садақаси, ҳаж пули каби Аллоҳнинг ҳақлари ҳам зиммасидаги қарзи ҳисобланади. Лекин бу қарзлар закотга тўсқинлик қилмайди. Яъни, мазкур жойларга сарф қилса, нисобдан камайиб қолиш эҳтимоли бўлса ҳам, закот бераверади.
«Оламгирия», «Муҳит».
24-ФАТВО
Бўйнига олмай юрган қарздорга қарши ҳужжати йўқ одам бир неча йилдан кейин ҳужжатга эга бўлиб қолса ва қарзни ундириб олса, ўтган йиллар учун закот вожиб эмас.
«Оламгирия», «Табйин».
25-ФАТВО
Қарздор узоқ жойга қочиб кетса, қаралади: агар қарз берган одам уни топиб келишга қодирлигига қарамасдан, ҳаракат қилмаса, закот соқит бўлмайди. Топиб келишга имконияти бўлмаса, ундаги пулдан закот бермайди.
«Оламгирия», «Муҳит».
26-ФАТВО
Закотга йил ҳижрий сана ҳисоби билан ўлчанади (354 кун). Йилнинг боши ва охирида закот нисоби мавжуд бўлиб, ўртасида нисобдан камайиб туриши закотни соқит қилмайди.
«Оламгирия», «Ҳидоя».
27-ФАТВО
Йил давомида тижорат молларининг жинслари ўзгартириб турилиши закот бериладиган йилнинг ҳам ўзгариб, янгиланиб туришига сабаб бўлмайди. Аммо чорва моллари йил давомида алмаштириб турилса, йил ҳисоби охиргисидан бошлаб эътиборга олинади.
«Оламгирия», «Муҳит».
28-ФАТВО
Нисоб эгасининг бойлиги йил давомида қайси йўл билан бўлса-да, ортиб борса, ҳаммаси умумий бойлигига қўшилиб, закот ажратилаверади. Масалан, тижоратдан келган фойда, мерос, ҳадя йўли билан тушган маблағлар каби. Аммо бошқа жинсдан бўлган қўй, эчки, туя каби моллар қўшилмайди. Йил тўлиши билан тушган маблағ ва фойдалар янги йил ҳисобидаги нисобга қўшиб, ҳисоблаб борилади. Яъни, бир йил тўлмагунча улардан закот берилиши вожиб эмас. Лекин тўлмаган йил ва кейинги бир неча йил ҳисобидан бир нисоб эгаси бўлган одам олдиндан закотларини бериб қўйиши мумкин.
«Оламгирия», «Жавҳара», «Мухтасар», «Қозихон».
29-ФАТВО
Йил давомидаги фойда ва қўшимча даромадлар нисобга етган бойлигига қўшилади. Нисобга етмаган бойлигига қўшиб, ҳисобланмайди. Агар нисобга етмаган молига янги даромадни қўшганида нисобга етадиган бўлса, қўшиб шу кундан бошлаб йил ўтишини кутади.
«Оламгирия», «Бадое».
30-ФАТВО
Нисобга етган чорва молларига йил тўлиши билан закотини бериб бўлгач, молларни сотиб юборса, ярим йил тўлган мавжуд пулни нисобга қўшиб ҳисоблайдими ёки йўқми, деган масалада Абу Ҳанифа (р.ҳ.) наздида, қўшиб ҳисобламайди, балки унга янгидан йил ҳисобини бошлайди. Аммо Абу Юсуф билан Имом Муҳаммад (р.ҳ.) наздида, молларнинг пулини ҳам мавжуд нисобга қўшиб, икки нисобга закот беради. Бу ихтилоф чорва моллари алоҳида нисобга етган тақдирда эътиборга олинади. Борди-ю, нисобга етмаган бўлса, ҳаммаларининг наздида ҳам, нисобга қўшиб ҳисобланаверади.
«Оламгирия», «Жавҳара».
31-ФАТВО
Ерининг хирожини (закотини) тўлаб бўлгач, сотиб юборса, пулини аслий нисобга қўшиб ҳисоблаб, закот ажратади.
«Оламгирия», «Бадое».
32-ФАТВО
Пул маблағи нисобга етгач, закотини бериб, қолган пулга чорва моллари сотиб олса, мулкидаги бошқа чорва молларига қўшиб ҳисобланмайди. Зеро, улар закоти берилган моллардир. Бу Абу Ҳанифанинг (р.ҳ.) сўзидир.
«Оламгирия».
33-ФАТВО
Тижорат нияти билан боқаётган қўйларининг қиймати нисобга етар эди. Лекин улар йил тўлмай ўлиб қолди. Териларини шилиб, ошлаб, қийматини ҳисобласа, нисобга етяпти. Йил тўлиши билан ундан закот беради.
«Оламгирия», «Қозихон».
34-ФАТВО
Тижорат нияти билан сақланаётган мева шарбати бир йил ўтмасдан майга, сўнгра сиркага айлангач, қиймати нисобга етса ҳам, йил охирида ундан закот берилмайди.
«Оламгирия», «Қозихон».
35-ФАТВО
Икки нисоб эгаси пулини яхши ҳисоблаб кўрмай, икки ярим нисоб ҳисобидан закот бериб бўлганидан кейин билиб қолса, икки нисобдан ортиғини кейинги йил ҳисобига ўтказиб қўяверади.
«Оламгирия», «Муҳит».
36-ФАТВО
Турли нав чорва моллари нисобга етган одам уларнинг бир-икки навидан закот берганидан кейин шу закоти берилган моллар ўлиб қолса, берган закоти қолган молларининг закотига ўтмайди.
«Оламгирия», «Муҳит»
37-ФАТВО
Йил тўлмай олдиндан берилган закотни қабул қилган фақир йил охирига етмай бойга айланса ё ўлиб қолса, ёки диндан қайтиб муртад бўлса, берилган закот ўз кучини йўқотмайди.
«Оламгирия», «ас- Сирожул-ваҳҳож».
38-ФАТВО
Закот фарз бўлган одам уни адо этмай туриб вафот топса, закот соқит бўлади.
«Оламгирия», «Муҳит».
39-ФАТВО
Чорва молларининг эркагу урғочисидан нисобга етгач, закот берилади. Лекин шарти ярим йилдан ортиқ далада, ўтлоқда боқилган бўлиши ва мақсади сутидан фойдаланиш, наслини кўпайтириш, семиртириш, баҳосини ошириш бўлиши белгиланган. Ҳайвонларни боқишдан мақсади уларда юк ташиш, миниш бўлса, закот вожиб бўлмайди.
«Оламгирия», «Муҳит».
40-ФАТВО
Чорва молларини сотиб фойдаланиш, яъни тижорат нияти билан боқаётган бўлса, уларнинг неча бош эканига қараб эмас, қийматини пулга ҳисоблаб, закот чиқаради.
«Оламгирия», «Бадое».
41-ФАТВО
Чорва молларини тижорат нияти билан сотиб олиб, кейинроқ сотиш ниятидан қайтиб, боқишни ният қилса, йил ҳисобини шу кейинги ният қилган кунидан эътиборан бошлайди. Яъни нисобга етган бўлса, уларнинг қийматига эмас, неча бош эканига қараб закот ажратади.
«Оламгирия», «Муҳит».
42-ФАТВО
Чорва молларининг турига ва ададига қараб закот белгиланади. Масалан, 25 тага етганча ҳар бир бешта туядан битта қўй, 25 та туяга битта бир ёшдан иккинчи ёшга қадам қўйган тайлоқ (бўталоқ), 36 та туяга икки ёшдан ўтиб, учинчи ёшга қадам қўйган тайлоқ берилади ва ҳоказо. Қўй ва эчкининг 40 тасига бир ёшли битта қўй, 120 тага етгач, иккита қўй ва ҳоказо. Сигир 30 тага етгач, бир ёшлик бузоқ, 40 тага етгач, икки ёшдан уч ёшга қадам қўйган ғунажин ва ҳоказо. Ҳар бир урғочи отдан бир динор ёки нисобга етадиган қийматининг 40 дан бир фоизи берилади. Отлар эркак-урғочи аралаш бўлса, улардан закот берилади. Аммо фақат эркак отлар бўлса, улардан закот берилмайди. Лекин тижорат учун боқаётган бўлса, закот беради.
«Оламгирия», «Мухтасар», «Кофий».
Изоҳ:
Чорва молларининг ададига қараб закот бериш тўғрисида батафсил тўхталмадик. Чунки бу тўғрида таржима қилинган фиқҳ китобларида кенг маълумот берилган.
43-ФАТВО
Эшак, хачир, қоплон, ўргатилган итлардан тижорат учун сақланаётган бўлсагина закот берилади. Туя, сигир, қўй, эчкиларнинг бир ёшга тўлмаган болалари алоҳида боқилаётган бўлса, улардан закот берилмайди. Аммо уларга битта катта ёшлиси қўшилса ҳам, ҳаммаси унга тобе бўлиб қолади ва нисоб учун ҳисобга олинади. Масалан, 39 та қўзи билан битта уч ёшга қадам қўйгани бўлса, бир қўй закотга ажратилади.
«Оламгирия», «Сирожия», «Ҳидоя».
44-ФАТВО
Олтин билан кумуш, хоҳ ишлов берилган, тақинчоқ ёки буюм ҳолатига келтирилган, хоҳ ёмби ҳолида, хоҳ табиий қазилма ҳолатида бўлсин, нисобга етса, закот берилаверади. Олтиннинг нисоби – 20 мисқол, яъни, 85 гр. Кумушнинг нисоби – 200 дирҳам. Бир дирҳамнинг вазни – 3,17 гр. Демак, 85 гр олтин нархи закот бериш вақтида неча сўмга тўғри келса, нисоб ўша миқдорда белгиланади.
«Оламгирия», «Хулоса»,
«ал-Фиқҳул-исломий».
45-ФАТВО
Олтин билан кумушда қиймати эмас, вазни эътибор қилинади. Масалан, кумушдан ясалган кўзанинг оғирлиги 150 дирҳам, қиймати 200 дирҳам бўлса, закот вожиб бўлмайди. Олтинда ҳам мисқоллар вазни эътиборга олинади.
«Оламгирия», «Шарҳи Канз».
46-ФАТВО
Олтин ва кумуш бошқа металлар билан аралашган бўлса, аниқлаб кўрилади: агар олтин ва кумуш 50 фоиздан ортиғини ташкил этса, соф олтин ёки соф кумушдек эътибор қилинади. Кам келса, сохта ҳисобланади. Баробар келса, эҳтиёт жиҳатидан закот бериш тавсия этилади.
«Оламгирия», «Хулоса», «Қозихон».
47-ФАТВО
Олтин билан кумуш аралаш бўлса, қайси бирининг вазни нисобга етса, ўшанисидан закот берилаверади. Кумуши оз, олтини кўп бўлса, ҳаммаси олтин деб баҳоланади.
«Оламгирия», «Табйин».
48-ФАТВО
Сариқ мис чақалар қанча кўп бўлса ҳам закот берилмайди. Аммо уларни тижоратга ишлатиш ниятида сақлаётган бўлса ва миқдори нисобга етсагина закот беради.
«Оламгирия», «Муҳит», «Шарҳи Виқоя».
49-ФАТВО
Олтин билан кумушнинг миқдори бир нисобга етгач, иккинчи нисобга етгунга қадар ҳар қирқ дирҳамидан бир дирҳам, тўрт мисқолидан икки қийрот қўшимча закот ажратади. Бу Абу Ҳанифа (р.ҳ.) сўзи. Икки имом ва Шофиъий (р.ҳ.) наздида, нисобдан ортиғидан ҳам қирқдан бир ҳисобида закот қўшиб берилаверади.
«Оламгирия», «Ҳидоя».
50-ФАТВО
Олтин билан кумушнинг нисоблари комил бўлиши учун бошқа тижорат буюмларининг қиймати ҳам қўшиб ҳисобланади. Кумушнинг нисобини тўлдириш учун олтин унга қўшиб ҳисобланади.
«Оламгирия», «Мухтасар».
51-ФАТВО
Уй жиҳозлари, рўзғор буюмлари, асбоб-ускуналардан фақат тижорат учун сақланаётганларининг умумий қиймати нисобга етса, улардан закот берилади. Улар қайси жойда бўлса, ўша ердаги нарх-наво билан ҳисоблаб чиқилади.
«Оламгирия», «Жавҳара».
52-ФАТВО
Дур, ёқут, гавҳар каби қимматбаҳо тошлар учун закот берилмайди. Аммо улар тижорат учун сақланаётган бўлса, закот берилади. Олтин ва кумуш тақинчоқ сифатида ишлатилаётган тақдирда ҳам, нисобга етадиган бўлса, закот берилаверади.
«Оламгирия», «Жавҳара».
53-ФАТВО
Закот берган-бермагани ҳақида шакшубҳа қилган киши, бермаган бўлишим керак, деб жазм қилиб, закотни қайтадан беради.
«Оламгирия», «Сирожия», «ал-Баҳрур-роиқ».
54-ФАТВО
Тижорат молларини бир хил жинсда ушлаб турмасдан, бир неча бор бошқа жинсдаги молларга алмаштириб туришнинг закот нисобига таъсири йўқ. Яъни, янгидан йил ҳисобини бошламайди, балки бир хилдаги мол нисобидек ҳисоб қилинаверади. Шунингдек, нисобга бир йил тўлиши билан уни қарзга бериб юбориши ҳам закотни соқит қилмайди.
«Оламгирия», «ал-Баҳрур-роиқ».
55-ФАТВО
Туялардан закот эркагидан эмас, урғочисидан берилади. Қўйлардан берилганда эса, эркак урғочисининг фарқи йўқ.
«Оламгирия», «Туҳфа», «ас-Сирожул-ваҳҳож».
56-ФАТВО
Закот, каффорат, фитр садақаси, ушр, назр каби тўловларда бериладиган нарса ёки ҳайвон ўрнига уларнинг қиймати миқдорида пул билан тўлаш ҳам мумкин.
«Оламгирия», «Ҳидоя».
57-ФАТВО
Бойлиги закот нисобига етмайдиган камбағал одам закот бериш ҳавасида бировдан қарзга пул олиб, закотни адо этгач, ҳаракат этиб қарзини узишга ақли етса, шундай қилгани афзал. Шу ният билан қарз олиб, закот берганидан кейин қарзни қайтармасидан вафот этса, охиратда Аллоҳ таоло унга қарз берган кишини рози қилиб, қарздан озод қилишининг умиди бор. Аммо қарзни қайтаришга кучи етмаслигини била туриб, қарз олиши дуруст эмас.
«Оламгирия», «Муҳит».
58-ФАТВО
Бир киши иккинчи одамга закот нисобига етадиган пулни ҳиба тариқасида бергач, бир йил тўлиши билан ҳибасини қайтариб олса, ҳар икки томон ҳам шу йил учун закот бермайди.
«Оламгирия», «Қозихон».
59-ФАТВО
Киши закот бериш вақти кирганига қарамай, закот бермай юрган вақтида бир камбағал унинг бойлигидан рухсатсиз закот ниятида олиши мумкин эмас. Агар олса, молнинг эгаси ундан қайтариб олишига ҳақи бор. Борди-ю, камбағал ишлатиб юборган бўлса ҳам, барибир зомин бўлади. Яъни, зиммасига тушади.
«Оламгирия», «Татархония».
60-ФАТВО
Закот пулини ажратиб, қўлида ушлаб турган пайтида камбағаллар келиб, сўраб ўтирмай талаб кетишса, шунингдек, бераман деб турган закот пули қўлидан ерга тушиб кетиши билан бирор камбағал келиб уни олса ва бунга бой рози бўлса, ҳар икки мисолда ҳам закот берган бўлади.
«Оламгирия», «Хулоса».
61-ФАТВО
Бой бир кишига пул бериб, нафл садақа сифатида тарқатиб юборишни буюргач, ўша пулни закот деб ният қилса ва шундан кейин бояги одам пулни садақа қилиб юборса, закотга ўтади.
«Сирожия».
62-ФАТВО
Бир бой ўз ҳисобидан бошқа бой номидан закот бериб юборгач, у билиб ижозат берса, фақирга берган бўлиши шарти билан дуруст ҳисобланади.
«Сирожия».
63-ФАТВО
Бойнинг камбағалда бир нисоб миқдорида қарзга берган пули бор. Унга закот нияти билан қирқдан бир миқдорда пул бериб, қолган қарзини ундириб олса, жоиз эмас.
«Сирожия».
64-ФАТВО
Бойдан закот пули (қирқдан бир) миқдорида қарзи бор камбағалга ўша пулни закот нияти билан ҳадя қилиб юборса, закотга ўтмайди. Қарзини ундириб олишнинг шаръий йўли бундай: унга закот нияти билан пул бериб, сўнгра қарзини ундириб олади.
«Сирожия».
65-ФАТВО
Қўлида ярим нисоб бойлиги бўлиб, одамларда ҳам ярим нисоб миқдорида қарзга берган пули бор киши зиммасига закот бериш вожибдир.
«Баззозия».
66-ФАТВО
Бировга омонатга пул берганидан кейин ўша одам ким эканини унутиб қўйган бўлса, закот берадиган вақти ўтиб кетгандан кейин омонат сақловчи одамнинг кимлиги эсига келса ва у нотаниш бўлса, ўтган йил учун закот бермайди. Борди-ю, у одам эскидан ўзининг таниши бўла туриб, эсидан чиқарган бўлса, эсига тушгандан кейин ўтган йил учун закот беради.
«Баззозия».
67-ФАТВО
Эр хотинига бериши вожиб бўлмиш маҳрнинг бир қисми насия қолдирилган бўлиб, уни хотинига бериш нияти бўлмаса, ўша маблағ ҳам бойлигига қўшиб ҳисобланиб, закот берилади.
«Баззозия».
68-ФАТВО
Бандалардан қистаб турилувчи қарзи бўлиши (башарти қўлидаги пулини қарзига берганда, нисобга етмай қолса) закотни соқит қилади. Бунга берилмаган закот пули, ушр, харож, берилмаган савдо пули, ижара ҳақи, маҳрам саналмиш қариндошларининг нафақаси киради. Қисталмай, виждонига ҳавола қилинувчи қарзлар закот бермасликка сабаб бўлмайди. Бунга назр, каффорат, ҳаж пули кабилар киради.
«Баззозия».
69-ФАТВО
Одамлардан қарздор, лекин ниятида уни адо этиш бўлган одам бехос ўлиб қолса, қиёмат куни жавобгар бўлмайди. Зеро, қодир бўла туриб, тўлашни чўзгани йўқ.
«Баззозия».
Изоҳ:
Бу ерда гап қарзини узишга етадиган мерос қолдирмаган, шунингдек, отасининг қарзларини ўз зиммасига оладиган ўғиллари ёки бошқа одами бўлмаган қарздор тўғрисида кетмоқда.
70-ФАТВО
Абу Ҳанифа ва Имом Муҳаммад (р.ҳ.) наздида, бой эрнинг камбағал хотинига закот берилмайди. Шунингдек, отаси бой бўлган норасида ўғилга ҳам берилмайди. Балоғат ёшида бўлса, бериш жоиз. Яна бойнинг балоғатга етган камбағал қизига ҳам закот берилмайди.
«Баззозия», «Қозихон».
71-ФАТВО
Ўғли бой бўлмиш кишининг камбағал отасига закот бериш мумкин. Абу Юсуф (р.ҳ.) наздида, агар у бой оила қарамоғида яшаётган бўлса, унга закот берилмайди.
«Баззозия», «Қозихон».
72-ФАТВО
Бир неча ҳовлиси, дўконлари ва кўп миқдорда ғалласи бўлса ҳам, даромади ўзи ва оиласининг бир йиллик харажатига етиб-етмай турган бўлса, шундай одам ҳам закот олиши жоиз. Бу Имом Муҳаммад (р.ҳ.) сўзидир.
«Баззозия».
73-ФАТВО
Бир неча киши бир камбағалга закотларини бергандан кейин унинг қўлида нисоб миқдорида маблағ йиғилиб қолса, шундан кейин унга закот бериш жоиз эмас. Агар берилса, закот адо этилган бўлмайди. Аммо фақирнинг зиммасида қарзи бўлса, ўша миқдорга етгунича олиши жоиз.
«Баззозия».
74-ФАТВО
Фақирларга бериб келиш учун юборилган вакилга закот пули бериб юборилганидан кейин у закотни ўзининг балоғатга етган ва етмаган муҳтож фарзандлари ёки хотинига берса, жоиз. Лекин ўзига ҳеч нарса олиб қолмаслиги лозим.
«Баззозия», «Қозихон».
75-ФАТВО
Закотни қарздор одамга бериш фақирга топширгандан кўра яхшироқдир.
«Баззозия».
76-ФАТВО
Ҳовлидаги мевали дарахтлар мевасидан ушр берилмайди, балки даласидаги дарахтлари мевасидан ушр берилади. Зеро, ҳовлидаги нарсалар ундаги иморатларга тобе ҳисобланиб, улардан закот ёки ушр олинмайди.
«Баззозия», «Қозихон».
77-ФАТВО
Харож бериладиган ерга ток экса, ток мева бера бошлагунга қадар токка эмас, балки фақат ерга харож тўлаб туради.
«Баззозия».
78-ФАТВО
Даладаги ерига кўмиб яширган бойлигини бир неча йил топа олмай юрганидан кейин топса, ўтган йиллар учун ундан закот бермайди. Аммо уйининг бирор жойига яшириб қўйган бойлигини бир неча йил топа олмай юрган одам топгач, ўтган йиллар учун ундан закот беради.
«Фуруқул-Каробисий», «Қозихон».
79-ФАТВО
Закотга тўртта ўртача қўй ўрнига вазнда уларга тенг келадиган учта семиз қўй бериш жоиздир. Аммо иккита қурбонлик қўйлари ўрнига битта семиз қўй сўйиш жоиз эмас.
«Фуруқул-Каробисий».
80-ФАТВО
Узоқ сафардаги бой одам мусофир бўлишидан қатъи назар, юртида қолдирган бойлигидан закот беради. Зеро, унинг вакили ёки унга қарашли бошқа кишилар ўша бойнинг изни ва буйруғи билан закот беришларига имкониятлари бор.
«Қозихон».
81-ФАТВО
Бировга берган беш нисобга етадиган пул маблағидан бир йил ўтгач кечиб юборса, ўша маблағ закоти соқит бўлади.
«Қозихон».
82-ФАТВО
Қарз олган одамда нисобга етадиган ёки ундан ортиқ қарз пули бўла туриб, ўша миқдордаги пулни унга ҳиба (ҳадя) қилиб юборса, ва уни закот деб ният қилса-қилмаса, ундаги моли ҳисобидан закот берган бўлади.
«Қозихон».
83-ФАТВО
Баъзи фуқаҳолар наздида, бир кунга етадиган озиқ-овқати бор ёки касб-ҳунар қилишга қодир, ёхуд нисобнинг тўртдан бир миқдорича бойликка эга кишиларнинг тиламчилик қилишлари жоиз эмас.
«Қозихон».
