Мотуридий яшаган давр Сомонийлар ҳукмронлик қилган даврга тўғри келади. Самарқанд дастлаб бу давлатнинг пойтахти бўлиб, сўнгра IХ асрнинг охиридан бошлаб пойтахт Бухорога кўчирилди. Бироқ ўша вақтда ҳам Самарқанд Бухоро билан бир қаторда Мовароуннаҳрнинг иқтисодиймаданий маркази бўлиб қолаверди.
Абу Мансур Мотуридий 870 йилда туғилган, Самарқандда 945 йилда вафот этган ва шаҳар чеккасидаги Чокардиза деган қабристонга дафн этилган.
Баъзи манбаларда унинг Самарқанддаги “Иёзий” мадрасасида таълим олгани қайд этилган. Мотуридий Абу Бакр Аҳмад Жузжоний, Абу Наср Аҳмад Иёзий, Имом Аъзам мазҳабидаги буюк олим Наср ибн Яҳё Балхий, Муҳаммад ибн Фазл кабиларни ўзининг устози деб билган.
Мотуридий фиқҳ ва калом масалалари билан қизиқиб, ҳанафий мазҳаби олимларидан дарс олиб ўз билимини оширади. Шу вақт давомида кўплаб машҳур фақиҳлар ва муҳаддислар билан мулоқотда бўлган ва мунозаралар қилган. Бутун умри давомида қуйидаги асарлар ёзиб қолдирган:
“Китоаб ат-Тавҳид” (“Аллоҳни ягона деб билиш ҳақидаги китоб”), “Китоб алМақомат”, “Каъбий залолатларининг бошланишини рад қилишга бағишланган китоб”, “Муътазила ғавғолари ва ундан қўрқмаслик ҳақидаги китоб баёни”, “Қуръон таъвили китоби”.
Абу Мансур ал-Мотуридийнинг “Шариат асослари”, “Китоб ал-жадал”, “Диалектика ҳақида китоб” каби асарлари ҳам бўлган. Булардан ташқари Мотуридийнинг ислом ҳуқуқшунослигига оид “Усул китоби” асари ҳам маълум.
Мотуридийнинг яна бир асари “Таъвилот аҳли сунна” ёки бошқа бир номи “Таъвилот ал-Қуръон” деб номланади. Мотуридий бу асарда сунний ақидага (таъвилда) зид қарашларни рад қилишга ҳаракат қилади ва Имом Абу Ҳанифанинг қарашларига суянган холда иш кўради. Бу асар Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академиясининг Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти қўлёзмалар фондида сақланади...

Муҳаммад Аюб Фахриддинов

Рамазоннинг биринчи ўн кунлигида Маккадаги “Масжидул Ҳаром” зиёратчиларига бир миллион порция ифтор тарқатилди, хабар бермоқда Islam.ru.
Saudi Press агентлигига кўра, бир қатор хайрия ташкилотлари ва бир нечта давлат идоралари озиқ-овқат билан таъминлаш учун бирлашдилар.
“Масжидул Ҳаром” ичи ҳовлиси раҳбари Мусо бин Муҳаммад Ал-Киядийнинг айтишича, кунига 8000 ишчи сув, хурмо, шарбат, торт ва пишириқлардан иборат озиқ-овқат тўпламини тарқатмоқда. Ал-Киядийнинг қўшимча қилишича, ҳар бири 10 000 метр узунликдаги 12 та чойшаб масжид ҳовлисига ёзилган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Муалло ибн Фазл айтадилар: "Солиҳ зотлар Рамазон ойи киришидан олти ой олдин Аллоҳ таолодан Рамазон ойига етказишини сўраб дуо қилар эдилар. Рамазондан кейинги беш ой мобайнида Рамазон ойида қилган ибодатлари ва солиҳ амалларини қабул қилишини илтижо қилиб сўрардилар".

Саҳобаи киромлар Рамазон ойи кириб келиши билан жуда ҳам хурсанд бўлар ва ўзларидаги шоду хуррамликни зоҳир қилишар эди.

Зубайд Ёмий розияллоҳу анҳу саҳобаи киромларни жамлаб, Қуръон тиловат қилиш ва уни бир мартабадан кўп хатм қилиш борасида мусобақалашар эдилар.

Суфёни Саврий раҳматуллоҳи алайҳ Рамазон ойи кириши билан бошқа ишларни қуйиб, Қуръон тиловати билан машғул бўлар эдилар.

Имом Молик раҳимаҳуллоҳ Рамазон ойи кириши билан ҳадис айтиш ва илм мажлисидан узулиб, мусҳафдан Қуръон тиловатига киришардилар.

Аллома Ибн Ҳажар Ҳайтамий раҳматуллоҳи алайҳ айтадилар: "Имом Шофеъий раҳимаҳуллоҳ Рамазон ойида намоздан ташқари олтмишта хатм қилардилар".

Имом Зуҳрий раҳматуллоҳи алайҳ Рамазон ойи кирса: "Албатта бу ой Қуръон тиловат қилиш ва мискинларга таом улашиш ойидир", деб айтардилар.

Муҳаммад ибн Исмоил Бухорий раҳматуллоҳи алайҳ Рамазон ойида ҳар куни кундузи битта хатм, Рамазондан сўнг эса ҳар уч кунда хатм қилар эдилар.

Имом Нававий раҳматуллоҳи алайҳ Рамазон ойи келиши билан ўзларига вазифа қилиб олган вирдларини тўхтатиб, Қуръон тиловат қилиш билан машғул бўлардилар.

Имом Заҳабий раҳматуллоҳи алайҳ айтади: "Ҳаммод ибн Абу Сулаймон сахий бой киши эди. Рамазон ойида ҳар куни юз кишига ифторлик қилиб берарди. Ийд намози ўқиб бўлингандан сўнг уларнинг ҳар бирига юз дирҳамдан эҳсон берарди".

Аллоҳ таоло бу муборак ойни барча мусулмонлар учун манфаатли қилиб, бу ойдан улкан ажр-савоблар билан чиқишимизни муяссар айласин.

Даврон НУРМУҲАММАД

Ўзбекистон халқаро ислом академиясида «Зиёрат туризмини ҳозирги кундаги аҳамияти ва долзарб муаммолари» мавзусида халқаро илмий-амалий анжуман ўтказилди.
Унда Туризм ва маданий мерос вазири маслаҳатчиси Темур Мирзаев, Дин ишлари бўйича қўмита Зиёрат туризмини ривожлантириш бўлими бошлиғи Бобомурод Рустамов, Ўзбекистон халқаро ислом академияси «Ислом иқтисодиёти ва молияси, зиёрат туризми» кафедраси профессори Нурислом Тўхлиев, соҳа мутахассислари, профессор-ўқитувчилар ҳамда талабалар иштирок этди.
Тадбирда иштирокчиларнинг «Зиёрат туризмини ривожлантиришдаги долзарб муаммолар», «Ўзбекистонда мавжуд динлар, диний конфессия ва ташкилотлар, мамлакатнинг зиёрат туризми салоҳияти», «Зиёрат туризми – маданиятлараро алмашинув ва бағрикенгликни мустаҳкамлаш соҳаси сифатида», «Ўзбекистонда зиёрат туризми ва унинг ривожланиш истиқболлари», «Зиёрат туризми одоби ва қўлланмаси» каби мавзуларда маърузалари тингланди.
Ўзбекистон халқаро ислом академияси Матбуот хизмати билдиришича, анжуман давомида зиёрат туризми фаолиятини янада такомиллаштириш масалалари ҳам муҳокама қилинди. Сир эмас, бугун аҳоли орасида зиёрат туризмига бўлган талаб тобора ортиб бормоқда. Бу борада фуқароларга юртимизнинг бой тарихи, муборак қадамжолар ва зиёратгоҳлар ҳақида етарли маълумот бериш, мавжуд шарт-шароит, инфратузилмаларни яхшилиш зарурлиги қайд этилди.
Тадбир якунида сўз юритилган мавзулар юзасидан фикр алмашилди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Ғиёсиддин Тожимирзаев