Диний экстремистик оқимларнинг асоссиз даъволаридан бири ҳижрат бўлиб, “ҳижрат” сўзининг луғавий маъноси “тарк қилиш, ташлаб кетиш, ўз ватанидан бошқа жойга кўчиш” демакдир. Истилоҳда эса динига эркин амал қилиш имкони бўлмай, юртида беш вақт намоз ўқиш ва бошқа фарз амалларни бажаришни имкони топилмаса, қодир кишиларнинг бошқа юртга кўчишларини англатади.

Ҳижрат икки хил бўлади. Биринчиси, дин ва ҳаёт муҳофазаси йўлида амалга ошириладиган маконий ҳижрат бўлиб, унга тааллуқли бир қатор оят ва ҳадислар ворид бўлган. “Зулму қийноқларга дучор бўлганларидан сўнг Аллоҳ йўлида ҳижрат қилган зотларни, албатта, бу дунёда ҳам гўзал (гўшаларга) жойлаштирурмиз. Энди охират ажри мукофоти янада каттароқ эканини (одамлар) билсалар эди!” (Наҳл сураси, 41-оят), дейди  Аллоҳ таоло. Шу мазмундаги оятлар (Нисо, 100-оят), (Анфол, 74-оят), (Наҳл, 110-оят) сураларида ҳам бор.

Иккинчиси: гуноҳ-маъсиятларни тарк этиш. Шу маънодаги ҳижрат тўғрисида Пайғамбаримиз бир қатор кўрсатмаларни баён қилганлар. Жумладан, Имом Бухорий ривоят қилган ҳадисда У зот: “Тили ва қўлидан мусулмонлар саломат бўлган инсон ҳақиқий мусулмондир. Аллоҳ таоло қайтарган нарсаларни тарк қилган инсон ҳақиқий муҳожирдир”, дейдилар.

Имом Муҳаммад ибн Исмоил ас-Санъоний ўзининг “Субулус Салом” деган машҳур китобида қуйидаги ҳадиснинг шарҳида айтади: Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Фатҳдан кейин ҳижрат йўқ”, дедилар” (Имом Бухорий ва Муслим ривоят қилган). “Бу ҳадис умумий ва ўзидан олдин келган ҳижратга далолат қилувчиларини насх қилувчидир, дейдилар. Шу билан бирга, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам мусулмон бўлган арабларни Ўзлари томон ҳижрат қилишга амр қилмаганлар ва ўз юртларида туришларини инкор қилмаганлар”.

 Имом Байҳақий Ибн Умардан ривоят қилган ҳадисда: “Ҳижратнинг энг афзали – Раббинг ёмон кўрган нарсани тарк этмоғингдир”, дейилади. Юқорида айтиб ўтганимиздек, “ҳижрат” сўзи бир жойдан иккинчи жойга кўчиш маъносини англатади. Истилоҳда Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам даврларидаги мусулмонларнинг Ҳабашистонга, сўнгра ўзлари бош бўлиб Мадинага кўчиб ўтишларига айтилади. Ҳижрат деганда гуноҳ-маъсиятларни тарк этиш ҳам тушунилади. Бу ҳақда Имом Бухорий ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз: “Қўли ва тили билан ўзгаларга озор бермаган киши мусулмондир. Аллоҳ таоло ман этган нарсалардан қайтган киши Худо йўлига ҳижрат қилган кишидир”, деганлар.

Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган яна бир ҳадисда: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига бир киши келиб: “Эй Аллоҳнинг Расули, мен ота-онамни йиғлаган ҳолида ташлаб, ҳижрат қилиш учун сизнинг ҳузурингизга келдим”, деди. У зот эса: “Ота-онангнинг олдига қайтиб бориб, уларни қандай йиғлатган бўлсанг, шундай кулдир”, дедилар.

Ҳижрат қилишни илгари сураётган тоифага кучли раддиялардан яна бири қуйидаги ояти каримадир. Аллоҳ таоло “Анфол” сурасининг 72-оятида мўъминларнинг бир неча синфларини зикр қилмоқда ва уларнинг ҳаммасини, ўз ватанидан ҳижрат қилганларни ҳам, ҳижрат қилмаганларни ҳам   ҳақиқий “мўъминлар” деб атамоқда.

Албатта, ҳижратга тегишли оят ва ҳадислар фақат юқорида зикр қилинганлардангина иборат эмас. Бу масала бўйича уларнинг ҳаммасини ўрганиб чиққан уламолар бу ҳукмни батафсил баён қилганлар.
Қисқа бўлиши учун Қувайт Вақф ва Исломий ишлар вазирлиги нашр этган “Фиқҳ энциклопедияси”да баён қилинган сўзларни келтирамиз:
“Мусулмоннинг дорул ҳарбда муқим туриши унинг Исломига путур етказмайди. Фақат, дини хавф остида қолгандагина бундан мустасно. Яъни, динини ошкора зоҳир қилиш имкони қолмаса, ҳижрат қилиш лозим бўлади”.

Бу ерда дорул ҳарб деганда мусулмонларга қарши уруш эълон қилган диёрда яшаб турган мусулмонлар назарда тутилган.
Ҳозирги кунда деярли барча мамлакатлар ўртасида тинчлик сулҳлари тузилган. Бу ерларда яшаб турган мусулмонларни қандай қилиб кофирга чиқариш мумкин. Замонамизнинг кўплаб уламолари аслида номусулмон бўлган ғарбий давлатларда мусулмонларнинг яшашлари, ишлашлари ва ўша давлат фуқаролари бўлишларига фатво берганлар.

Бас, шундай экан, аслида мусулмон бўлган юртларда намозини ўқиб, рўзасини тутиб, бошқа ўзига фарзи айн бўлган ҳукмларга амал қилиб юрган мусулмонларни “Ҳижрат қилмасанг, кофир бўласан!” дейиш қандай маъносиз гап?!

Ислом дини қоидаларига биноан, фатво бериш ҳуқуқи, ақида ва фиқҳ илмида мукаммал даражага етган, Қуръон ва ҳадис илмини тафсирлари  ва турли шарҳлари, санадлари билан тўлиқ ёд билувчи, қолаверса, муфтий мартабасига эга бўлган муайян шахсларгагина берилиши мумкин.

Хулоса қилиб айтганда, янги пайдо бўлган барча тоифалар ўзларига баландпарвоз шиорларни танлашлари, ислом динида муқаддас ҳисобланган сўзларни бузиб талқин қилмоқчи бўлаётганлари  ёки бутун мусулмонлар учун мўътабар бўлган баъзи бир атамалар билан ўзларини номлаб олишлари қабиҳ жиноятларини ниқоблашга уринишдан бошқа нарса эмас.

Муҳаммади ҚОРАЕВ,

Хожа   Бухорий   ўрта    махсус   ислом   билим   юрти мудирининг маънавий-маърифий ишлар бўйича ўринбосари  

Яратган иноят ила инсонга фарзанд ато этса, у ўзини бахтиёр хис қилади. Айниқса, ўғил бола туғилса,  зурриётимнинг давомчиси, қариган чоғимда суянчиқ бўлади, деб хурсандчилигини ичига сиғдира олмайди. Аммо фарзанд адашса-чи?..

Ғамга ботиб ўтирган ота бундай ҳикоя бошлади: “Ўғлим олий ўқув юртини тугатиб давлат корхоналарининг бирида иш бошлади. Бир куни уйга хурсанд бўлиб келди. Биринчи маошини олган экан. Ўша куни онасининг таваллуди эди. Онасига совға олиб келиб, табриклаб, бахтимизга соғ-саломат бўлинг деганлари кўз олдимда. Онасининг қувончи ичига сиғмасди. Мен ҳам севиниб, ўғлим кап-катта йигит бўлиб, ёнимдан кирибди дедим. Туппа-тузук ишлаб юрган болам, дабдуруст, кўп маош берадиган иш топдим деб қолди. Ойлиги яхши ишхона топган бўлса нур устига нур деб ўйладим. Аммо бу ишхона хорижда  эканини эшитиб, хавотирга тушдим. Таклиф этилаётган иш расмий йўл билан бўлса ҳам, майли эди. Бироқ иш берувчи ўғлимнинг дўстининг таниши экан. Ўғлимни бу ниятидан қайтаришга қанча ҳаракат қилмай,  пул топиш орзуси кўзини кўр қилиб қўйганди.

Хуллас, ўғлим ўз сўзида туриб олиб, хорижга кетди. Биз ўзимизга тасалли бериб, ишлаб пул топиб келса ўйлантириб қўямиз деб яхши ниятлар қилдик.

Бир йил деганда йўл кирасига зўрға пул ишлаб қайтиб келди. Майли, пул олиб келмаса ҳам ўзи соғ-саломат келди деб хурсанд бўлдик. Чунки  гоҳида эшитиб қоламиз: кимдир боласининг майитини фалон пулга олиб келди ёки фалончининг боласи ногирон бўлиб келди, дейишади.

Кунлар ўтиб шугина хурсандчилигимизга ҳам дарз кетди. Чунки олдинги ўғлимиздан асар ҳам қолмаган эди. Ҳали онасининг кийинишига, ҳали синглисининг юриш-туришига  қарайди, ҳатто менинг ўзимга ҳам ақл ўргатадиган бўлди. Олдинига буни асабийликдан-да деб ўйладик. Аммо баъзи гапларида чегарадан чиқадиган бўлди. Ҳатто бир куни онасига қўпол гапираётганини эшитиб қолдим. Кечалари алламаҳал қайтадиган, аллақандай танишларникига тез-тез бориб турадиган бўлди. Онасининг меҳри ва менинг лоқайдлигим сабаб бўлиб вақтида назорат қилмаганимиз оқибатида  фарзандимиз жазони ижро этиш муассасида умрини ўтказмоқда. У экстремистик гуруҳ аъзоси экан...

“Юксак маънавият-енгилмас куч” асарида: “Азалдан маълумки, бепарво одам душмандан ҳам хавфлироқдир”, дейилган. Шу иборанинг исботи ўлароқ бефарқлигим ўзимнинг, оиламнинг бошига бало келтирди, фарзандимни панжара ортига тиқди”.  

Дарҳақиқат, бугунги кунда энг катта муаммога айланган экстремизм  жуда чуқур илдизларга эга бўлиб,  ҳеч қачон на бир динни, на бир миллатни, на бирон бир мамлакат ҳудудини тан олмаган. Чунки экстремистларнинг  дини ҳам,  ватани ҳам бўлмайди. Улар киндик қони тўкилган жойни  ватан дейиш бахтидан йироқдир. Аслида диний экстремизм барча динлар доирасида ривожланган. Айниқса “ пятидесятниклар” , “ташаббускор баптислар” фаоллигини алоҳида қайд этиш лозим. Масалан, “ташаббускор баптислар” умуман қонуний ҳокимият ва дунёвий қонунларни тан олмайди. Уларнинг фикрича, гўё черков давлатдан юқори туради. “Пятидесятник”ларнинг баъзи гуруҳлари эса ўз тобеларини, ҳаттоки фарзандларини ҳам ўта шафқатсизлик билан адо этиладиган ибодатларга зўрлайди ва дунё неъматларидан батамом воз кечиб, таркидунёчилик билан яшашга даъват этади.

Исломни ниқоб қилиб олган  диний экстремизм эса ўзининг икки хусусияти билан бошқа экстремистик гуруҳлардан ажралиб туради. Биринчиси, улар исломга эътиқод қиладиган давлатлардаги мусулмонлар жамоалари исломий тусларини йўқотган бўлиб, жоҳилия (исломдан аввалги араблардаги маънавий бузилиш даври) жамиятларига айланиб қолган деб ҳисоблайди. Бундай ёндашув амалдаги ҳукумат  ва унинг олиб бораётган сиёсатини танқид қилишга асос  қилиб олинади. Иккинчидан, улар гўё, «ҳақиқий» мусулмонлар бўлиб, ўзларининг ҳокимиятга келиши учун агрессив ҳаракат қилиш лозим деб ҳисоблайди. Бунга “ИШИД” ва бошқа террорчи гуруҳларни мисол қилиб олса бўлади.  

Динда ғулувга кетишнинг ҳамда экстремизмга мубтало бўлишнинг оқибати ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам огоҳлантириб айтганларки, “Бу одамлар ўзларини кескин тутади, қўпол ва қаттиққўл бўлади, ўйламасдан гапиради, илмсиз баҳслашади, ҳамма нарсани ҳал қила оламиз, деб ҳисоблайди, ҳақ фақат ўзларида эканини даъво қилади, одамларнинг ҳаммаси улар томонида бўлиши керак, деб фикрлайди. Уларнинг кўпчилиги енгилтак, шошқалоқ, қизиққон ва калтабинлик сифатлари ғолиб бўлган ёшлардан иборат бўлиб, яна улар тор фикрли ва узоқни кўра билмаслик сифатлари билан ҳам ажралиб туради”.

Фарзандларимиз тарбиясига жиддий ёндашиб, улардаги ҳар бир ўзгаришга бефарқ бўлмасдан, ташқи муҳитнинг салбий оқибатларидан  ўз вақтида асрашимиз, қолаверса, халқимизда айтилган “қозонга яқин юрсанг қораси юқади” деган мақолни тушунтириб, дўст танлашда адашмаслиги учун ҳар томонлама кўмак бериб боришимиз фойдали бўлади. Яна шуни эсда тутмоғимиз керакки, хоҳ оилада, хоҳ маҳалла-кўйда ёки жамоат жойларида бўлсин лоқайдликка, бепарволикка берилмайлик. Зеро, лоқайдлик сари қуйилган биргина қадам ҳам инсонни маънавий ҳалокат томон олиб борувчи йўлдирки, бу йўлга тушиб қолишдан ўзимизни асрамоғмиз, огоҳ ва ҳушёр бўлмоғмиз зарур.

Маҳмуджон АБДУСАИТОВ,

Бўстонлиқ туман бош имом-хатиб вазифасини бажарувчи     

Инсонпарварлик руҳи билан йўғрилган ислоҳотлар халқимиз турмушининг янада юксалиши, мамлакатимиз ободлиги ва тараққиётини таъминлаш, Ватанимизнинг дунё ҳамжамиятида обрў-эътиборини юксалтириш ва ёш авлодни баркамол этиб тарбиялашда юксак самаралар бермоқда.

Ўзбекистон Республикасининг биринчи Президенти Ҳурматли И.А.Каримовнинг ташаббуси билан узоқ йиллардан буён юртимизда ҳар бир йилнинг бошланиши олдидан унга маълум бир ном бериш ва ўша йилда мазкур номга тегишли масалаларни ҳал қилишга катта эътибор қаратиш яхши анъанага айланган эди. Шу анъанани давом эттириб, давлатимизнинг янги раҳбари Ш.  М. Мирзиёев 2017 йилни “Халқ билан мулоқот ва инсон манфаатлари йили” деб номладилар ва бу шиор халқимиз томонидан хурсандчилик билан қабул қилинди. Йилнинг бундай номланиши замирида давлат органларининг халқ билан муносабатларини янада мустаҳкамлаш, фуқароларнинг мурожаат қилиш ҳуқуқларини кафолатлаш ва мавжуд муаммоларни оқилона ҳал этиш мақсадлари мужассамдир. Бош Қомусимизнинг 2-моддасида, “Давлат халқ иродасини ифода этиб, унинг манфаатларига хизмат қилади. Давлат органлари ва мансабдор шахслар жамият ва фуқаролар олдида масъулдирлар”, - дейилган. Демак, ушбу йилда ҳукуматимизнинг оддий фуқаролар билан  мулоқотлари янада кенгроқ йўлга қўйилади. Бу мулоқот воситасида  барча ватандошларимизнинг ҳақ-ҳуқуқлари ҳимоя қилинишига, бир сўз билан айтганда, жамиятда адолат қарор топишига янада кўпроқ аҳамият қаратилади.

Дарҳақиқат, мамлакатимиз Президенти Шавкат Миромонович Мирзиёев таъкидлаганларидек, — бугун ҳаётимизнинг ўзи Конституциямизда ифодасини топган энг асосий мақсад — инсон манфаатларини ҳар томонлама таъминлаш масаласини долзарб вазифа қилиб қўймоқда. Инсон манфаатларини таъминлаш учун эса аввало одамлар билан, халқ билан мулоқот қилиш, унинг дарду-ташвишлари, орзу-ниятлари, ҳаётий муаммо ва эҳтиёжларини яхши билиш керак.

Мамлакатимиз Президентининг янгидан қабул қилинган “Ўзбекистон фахрийларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш “Нуроний” жамғармаси фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармони ана шу йўналишдаги ишларнинг яна бир амалий ифодаси бўлди. Фармонда кексаларни ижтимоий ҳимоялаш, соғломлаштириш, уларнинг фаоллигини ошириш, жамият ҳаётида тўлақонли иштирок этишлари учун шарт-шароитлар яратиш бўйича муҳим вазифалар белгиланган. Ушбу хайрли иш Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссаломнинг: “Кимки кичикларимизга раҳм қилмаса, кексаларимизнинг ҳаққини, қадр-қимматини билмаса, у мусулмон уммати эмасдир”, деган ҳадиси шарифларига ҳамоҳангдир.

Давлатимизнинг бундай эътибор ва ғамхўрлиги хонадонимиз фаришталари бўлган нуронийларимиз кучига куч, умрларига умр қўшади, уларга жуда катта руҳий мадад бўлади. Зеро, қарияларимиз хизматини қилиш, уларнинг дуосини олиш биз учун олий саодатдир. Булар ҳали улкан ишларнинг дебочаси холос. Муқаддас қадамжоларимиз ва улуғ боболаримизнинг ҳурмат ва эҳтиромлари бевосита Ўзбекистоннинг биринчи Президенти марҳум И.Каримовнинг раҳнамоликларида ўз ўрнига қўйилган эди. Ушбу хайрли ва асрга татигулик савобли ишнинг давомини сайланган Президентимиз Шавкат Миромонович Мирзиёев бошлаб бердилар. 

Бугунги кунда ҳурматли Президентимиз Ш.Мирзиёев эл манфаатини барча нарсадан устун қўйиб, фуқароларимизнинг оғирини енгил қилишга тинмай ҳаракат қилмоқда. Биргина “виртуал қабулхона” жойларда янгидан ташкил қилинган“Халқ қабулхоналари” орқали минглаб юртдошларимизни қийнаб келган муаммоларининг ўз ечимини топгани ва топаётгани бунинг яққол далилидир. Аслида, одамлар орасида адолат билан ҳукм юргизиш Аллоҳ таолонинг буйруғи ҳисобланади. Бу ҳақда Қуръони каримда шундай хабар берилган: “Дарҳақиқат, Аллоҳ омонатни ўз эгаларига топширишингиз ва одамлар ўртасида ҳукм қилганингизда адолат билан ҳукм қилишингизга буюрар...” (Нисо сураси, 58-оят).

Адолат билан иш  юритган раҳбарга улкан ажр-мукофотлар ваъда қилинган. Шунингдек, инсонларга манфаат етказишга ҳаракат қилиш ҳам динимизда тарғиб қилинган амаллардан ҳисобланади. Бу ҳақда кўплаб ҳадиси шарифларда хабар берилган. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким бирор мўминдан дунё машаққатларидан бирини аритса, Аллоҳ ундан охират машаққатларидан бирини аритади. Банда, модомики, дўстига ёрдам бериш (йўли)да бўлар экан, Аллоҳ унинг мададкори бўлади”, –  дедилар” (Имом Термизий ривоят қилган). 

Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади. Бир киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳузурига келиб: “Аллоҳга энг севимли киши ким?” ва “Аллоҳга энг севимли амал қайси?” – деб сўради. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Аллоҳга энг севимли киши, одамларга кўпроқ манфаати тегадиган киши. Аллоҳга энг севимли амал мусулмоннинг қалбига хурсандчилик киритиш. Ёки унинг ташвишини аритиш. Ёки қарзини ўташ. Ёки ундан очликни кетказиш. Мен бир дўстимнинг эҳтиёжи учун юришим, ушбу масжид – Масжидун набавийда эътикоф ўтиришимдан яхшироқдир” - дедилар.

Жобир (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Одамларнинг энг яхшиси уларга кўпроқ манфаати тегадиганидир”, деб айтдилар. Пайғамбаримиз (соллоллоҳу алайҳи ва саллам) бу ҳадисларида инсон сўзини келтириши бежиз эмас. Инсон сўзи умумий маънони ифода этади. Жамиятда яшайдиган барча эр ва аёл, ёш ва қарияларга  халқ деб мурожаат қилинади. Демак, ҳадисдаги инсон сўзи халқлар ичида бўлган энг яхши инсонга нисбатан айтилган. Ҳадисда уларга кўпроқ манфаати тегадигани дейилмоқда. Инсонлар бир-бири билан ҳамжиҳат, ҳамкор бўлсалар, уларнинг  манфаати  бўлади. Инсонлар одамларга аралашиб зиёли киши ўзининг илми билан, бошқа касб эгалари эса ўзларининг иқтидорлари билан бошқаларга кўмакдош бўлса, яхшилик устига яхшилик бўлади.

Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) айтдилар: “Ким бир қийналиб қолган кишининг ишини осон қилса, Аллоҳ унга дунё-ю охиратини осон қилади. Модомики, банда ўз оға-инисига кўмак бериш пайида бўлар экан, Аллоҳ унга  кўмак бериш пайида бўлади”. Суюкли Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг бу сўзларидан аниқ бўладики, инсонларга манфаат етказиш энг катта савоб экан.

Жойларда бораётган ислоҳатлар жараёни билан яқиндан танишиш, бунёдкорлик ва ободонлаштириш ишлари, йирик лойиҳалар билан танишиш, ва халқ билан мулоқот қилиш мақсадида муҳтарам Президентимиз Шавкат Мирзиёев вилоятларга сафарлар уюштирмоқда. Жорий йилнинг 20 январ куни Юртбошимизнинг Қорақолпоғистон Республикасига қилган ташрифлари ҳам шундай эзгу мақсадларнинг амалий ифодаси бўлди. Президентимиз ташриф чоғида “Имом эшон Муҳаммад” жоме масжидида бир гуруҳ нуроний отахон ҳамда фахрийлар билан учрашдилар. Президентимиз ушбу масжид атрофида муҳташам мажмуа, кутубхона барпо этиш ва бошқа бир қатор хайрли ишларни амалга ошириш бўйича топшириқларни бердилар. 

Худди шундай ташрифларнинг бири шу йилнинг 10 февраль куни Сурхондарё вилоятига бўлди. Президентимиз Шеробод туманидаги Абу Исо Муҳаммад Термизий зиёратгоҳида амалга оширилаётган кенг кўламли қурилиш ишларини   кўздан кечирди, мажмуа ёнида қурилаётган 350 кишига мўлжалланган жомеъ масжид биноси бўйича тегишли кўрсатмалар берди.

Давлатимиз раҳбари келгусида Абу Исо Муҳаммад Термизий мажмуасига Ислом оламининг машҳур олиму уламоларини таклиф этиш, хорижлик мутахассис, ташкилотлар билан ҳамкорлик алоқаларини йўлга қўйиш ҳамда халқаро илмий конференциялар ташкил этиш таклифини билдирди.

Шунингдек, Ислом дини ривожига улкан ҳисса қўшган буюк аллома, ватандошимиз Абу Исо Термизий (Имом Термизий) ва термизий алломаларнинг беназир меросини илмий асосда чуқур ўрганиш, муқаддас юртимиз замини азал-азалдан улуғ алломалар, азиз-авлиёлар ватани бўлиб келганини юртдошларимиз ва халқаро жамоатчилик ўртасида кенг тарғиб қилиш, миллий-диний қадриятларимизни асраб-авайлаш ва ривожлантириш, шу асосда ёш авлодни эзгу ғоялар руҳида тарбиялаш, уларнинг қалбида Ватанга муҳаббат ва садоқат туйғусини янада кучайтириш мақсадида Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот марказини ташкил этиш кераклигини таъкидладилар. 

Муҳтарам Юртбошимиз Қашқадарё вилоятига қилган сафарлари чоғида шу юртдан етишиб чиққан улуғ ватандошимиз Абул Муъин ан-Насафий ҳазратларининг “Табсират ал-адиллати фи илм ал-калом” (Калом илмида далиллар тилга кирганда), “Ат-тамҳид ли-қавоид ат-тавҳид фи илми калом” (Калом илмидаги тавҳид қоидалари учун ягона китоб) асарлари ёшларнинг билими янада бойишида, уларнинг турли ёт оқимларга кириб қолишидан асрашда, эл-юртига хизмат қиладиган комил, фидоий инсонлар бўлиб етишишида муҳим асарлар эканини алоҳида таъкидлаб ўтдилар. Шунингдек, Давлатимиз Раҳбари“Абул Муъин ан-Насафий” зиёратгоҳида қайта қурилиш ишларини белгиланган лойиҳа асосида олиб бориш, зиёратгоҳ ҳудудида муҳташам кутубхона ташкил этишни ҳам таклиф этдилар.

Давлатимиз раҳбари Шавкат Мирзиёев Бухоро вилоятига сафари чоғида табаррук масканлардан бири Баҳоуддин Нақшбанд меъморий мажмуини зиёрат қилди. Президентимиз мазкур ёдгорлик мажмуасини янада обод масканга айлантириш юзасидан кўрсатмалар берди. Қолаверса, кўҳна ва боқий Бухородаги ёдгорлик, обидаларнинг ҳар бир дона ғиштини ўз ҳолида тиклаш, эҳтиёт қилиш ва келажак авлодга етказиш лозимлигини таъкидлади.

Юртбошимиз Бухоронинг жаҳон цивилизацияси ва Ислом маданияти ривожига қўшган ҳиссаси беқиёс экани, бу заминда кўплаб алломалар таваллуд топгани ва яшаганини алоҳида таъкидлади.

Қадриятларимиз қайта тикланаётган, энг олис овуллардаги юртдошларимизга ҳам бирдек эътибор бериб, муаммоси ҳал этилаётгани, илму маърифат аҳлини тобора якдиликка, ғайрат, шижоатга, бунёдкорликка, илм ва ижодга ундайди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раҳбарияти ва уламолари ҳайъати ҳам барча хайрли ишларда халқимиз билан, Юртбошимиз билан биргадир, елкама-елкадир ва ҳамиша дуойи хайрдадир. Ҳақ таоло бутун дунёда ва юртимизда тинчлик-осойишталикни ҳамиша барқарор ва бардавом қилсин. 

Усмонхон Алимов

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий

Мустақиллик йилларида мамлакатда ҳуқуқий демократик давлат, кучли фуқаролик жамияти қуришга, халқ осойишта ва фаровон ҳаёт кечириши учун шарт-шароитлар яратишга, халқаро майдонда Ўзбекистоннинг муносиб ўрин эгаллашига қаратилган комплекс чора-тадбирлар амалга оширилди.

Бугунги кунда юртимизда  Президентимиз Шавкат Мирзиёв бошчилигида барча соҳаларда туб амалий  ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Жумладан, 2001 йилда бошланган суд-ҳуқуқ ислоҳотлари ўзининг янги босқичини бошдан кечирмоқда.

Давлатимиз раҳбарининг “Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида”ги Фармони асосида ишлаб чиқилган “2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси”нинг 2-устувор йўналиши қонун устуворлигини таъминлаш ва суд-ҳуқуқ тизимини янада ислоҳ қилиш деб номланади. Кейинги беш йил мобайнида қуйидаги ишлар жумладан, суд ҳокимиятини чинакам мустақиллигини ҳамда фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилиш кафолатларини мустаҳкамлаш, маъмурий, жиноят, фуқаролик ва хўжалик қонунчилигини, жиноятчиликка қарши курашиш ва ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш тизими самарасини ошириш, суд жараёнида тортишув тамойилини тўла қонли жорий этиш, юридик ёрдам ва ҳуқуқий хизматлар сифатини тубдан яхшилаш ишлари босқичма босқич амалга оширилиши режалаштирилган.

Мазкур Ҳаракатлар стратегиясида назарда тутилган режалардан бири амалга оширилди яъни, “Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикасининг қонунига Президентимиз томонидан 2017 йил 6 апрель куни  имзоланди. Ушбу қонун  2 моддадан иборат бўлиб, унда 7 та ўзгартиш ва 1 та қўшимча назарда тутилган.   

Қонуннинг мақсади, Ўзбекистон Республикасида суд тизимини такомиллаштириш ва унинг фаолияти самарадорлигини ошириш, судьялар корпусини янада мустаҳкамлаш ва суд ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини таъминлаш ҳисобланади.

Қонуннинг 1-моддасида қуйидаги  ўзгартиш ва қўшимчалар назарда тутилган, биринчи ўзгартиш, Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 80-моддаси 4-банди  қуйидаги таҳрирда баён этилди:  “Ўзбекистон Республикаси Президентининг тақдимига биноан Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашининг раисини тайинлаш”. Мазкур ўзгартишдан мақсад, судьялар томонидан қарорлар қабул қилишда судлар мустақиллигини таъминлаши керак бўлган Олий суд кенгашини тузиш ва унинг раисини тайинлаш, профессионал судьялар корпусини шакллантириш, судьяларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишга доир тадбирларни амалга оширишдир.

Иккинчи ўзгартиш, Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 81-моддаси еттинчи қисмидаги «Олий хўжалик суди» деган сўзлар «Судьялар олий кенгаши» деган сўзлар билан алмаштирилди. 
Учинчи ўзгартиш, Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 83-моддасидаги «Олий хўжалик суди» деган сўзлар чиқариб ташланди. 

Тўртинчи ўзгартиш, Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 93-моддаси биринчи қисмининг 13 ва 14-бандлари қуйидаги таҳрирда баён этилди: «13) Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Сенатига Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди, Ўзбекистон Республикаси Олий суди таркибларига, шунингдек Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашининг раиси, Ўзбекистон Республикаси Марказий банки бошқарувининг раиси, Ўзбекистон Республикаси Табиатни муҳофаза қилиш давлат қўмитасининг раиси лавозимларига номзодларни тақдим этади. 14) Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашининг тақдимига биноан вилоятлар ва Тошкент шаҳар судлари раислари ва раис ўринбосарларини, Ўзбекистон Республикаси Ҳарбий суди раисини тайинлайди ва лавозимларидан озод этади; Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашининг аъзоларини қонунга мувофиқ тасдиқлайди». 

Бешинчи ўзгартиш, Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 107-моддаси биринчи қисми  қуйидаги таҳрирда баён этилди: «Ўзбекистон Республикасида суд тизими Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди, Ўзбекистон Республикаси Олий суди, ҳарбий судлар, Қорақалпоғистон Республикаси фуқаролик ва жиноят ишлари бўйича судлари, фуқаролик ва жиноят ишлари бўйича вилоятлар ва Тошкент шаҳар судлари, Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар иқтисодий ва маъмурий судлари, фуқаролик ишлари бўйича туманлараро, туман, шаҳар судлари, жиноят ишлари бўйича туман, шаҳар судлари, туманлараро, туман, шаҳар иқтисодий судлари ва туман, шаҳар маъмурий судларидан иборат». 

Ушбу ўзгартиш орқали маъмурий судларни, хўжалик судлари тизимида минтақавий апелляция судларини тузиш, судья ёрдамчиси лавозимини жорий этиш орқали  судларни келгусида ихтисослаштириш ва уларнинг девонини мустаҳкамлаш назарда тутилган.

Биринчи қўшимча, Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 110-моддаси: биринчи қисми «жиноий» деган сўздан кейин «иқтисодий» деган сўз билан тўлдирилди.

Олтинчи ўзгартиш, Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 110-моддаси: учинчи қисмидаги «Қорақалпоғистон Республикаси олий судлари, вилоятлар, шаҳарлар, туманлараро, туман судлари ва ҳарбий судларнинг» деган сўзлар «қуйи судларнинг» деган сўзлар билан алмаштирилди.

Охирги яъни, еттинчи ўзгартиш,  Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 111-моддаси қуйидаги таҳрирда баён этилади:
«111-модда. Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгаши судьялар ҳамжамиятининг органи бўлиб, у Ўзбекистон Республикасида суд ҳокимиятининг мустақиллиги конституциявий принципига риоя этилишини таъминлашга кўмаклашади.  Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашини ташкил этиш ва унинг фаолияти тартиби қонун билан белгиланади». 

Мазкур қонун жорий йилнинг 7 апрель санасидан қонуний кучга кирган бўлсада, лекин  унинг 2-моддасида таъкидланишича, Ўзбекистон Республикаси Олий судини ва Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик судини бирлаштириш, маъмурий ҳамда иқтисодий судларни ташкил этиш тўғрисидаги қоидалар 2017 йил 1 июндан эътиборан амалга киритилади.

Юқорида биз таъкидлаган Ҳаракатлар стратегиясининг 2-устувор йўналишини амалга ошириш мақсадида келгусида суд-ҳуқуқ соҳасида янада кўпроқ ислоҳотлар амалга оширилади. 

Ўзбекистон мусулмонлари

идораси ҳуқуқшуноси

И.Мардонов

Кунимизни интернетсиз тасаввур қилишимиз қийин бўлиб қолди. Ҳар бир ишимизда интернетга мурожаат қиламиз. Бирор муаммога дуч келсак ҳам, кундалик юмушларимизда савол туғилса ҳам ана шу тармоқлардан жавоб ахтарамиз. Интернет худди очиқ дарвозага ўхшаб унга ҳар қандай ахборот оқими кириб келаверади. Ўз вақтини интернетга сарфлаётган ёшлар эса нафақат вақтини бой беради, балки ёвузлик тўрига илиниб қолиши ҳам мумкин.

Айниқса, экстремистик оқим вакилларига интернетнинг очиқ дарвозаси жуда қўл келмоқда. Бузғунчи оқимлар, ёшларга муаммоларига ёрдам беришни ваъда қилади ёки динни ўргатаман, деб аврайди. Табиийки, қизиққон ва интилувчан ёшлар қандай ёмон йўлга кириб қолганини ўзи ҳам англай олмай қолади. Ана шундай ачинарли вазиятга дуч келмаслик учун, аввало, ҳар бир ўғил-қиз илмли бўлишга интилиши лозим. Кўрган маълумоти ҳақида мулоҳаза юритиши, шубҳали туюлган ахборотлардан узоқ туриши муҳим.

Қолаверса, дин илмини ўрганишни ният қилган ёшлар учун юртимизда қанчадан-қанча ўқув юртлари фаолият юритмоқда.  

Аллоҳ таоло ояти каримасида инсониятни огоҳликка чақириб:

“Эй мўминлар, агар сизларга бир фосиқ кимса бирон хабар келтирса, сизлар (ҳақиқий аҳволни) билмаган ҳолингизда, бирон қавмга мусибат етказиб қўйиб, қилган ишларингизга афсус-надомат чекиб қолмасликларингиз учун (у фосиқ кимса олиб келган хабарни) аниқлаб-текшириб кўринглар!” деб марҳамат қилган. Ушбу оятнинг тафсирида уламолар бу каби вазиятда ўша маълумотнинг ҳақиқат эканини билгунча кутиш лозимлиги, шошилиб қабул қилиш мумкин эмаслигини айтганлар.

Чиндан ҳам, инсон қизиқувчан, у янгилик кутиб яшайди. Бироқ, интернетдан келаётган уйдирма маълумотларни қабул қилиб олиши унинг ўзига зарар етказиши мумкин.

Европа олимлари ёшларнинг илм олиши устидан тадқиқот олиб боришганда, натижа кўпчиликни ҳайратга солади. Ёшларда диний дунёқарашнинг шаклланиши кўп жиҳатдан глобал тармоқ – интернет орқали узатилаётган маълумотларга боғлиқ бўлиб қолаётган экан. Ғарб мамлакатларида истиқомат қилаётган кўплаб мусулмонлар кундалик ҳаётида дуч келаётган муаммоларига ўзлари амал қилиб келаётган ислом дини қандай муносабатда эканини билишни истайди. Бундай қизиқиш юртимизда ҳам учраб туради ҳамда кўплаб юртдошларимиз ўз саволларига сайтлардан жавоб олишга интилади... Демак, ҳар соҳада бўлгани каби интернетдан фойдаланишда энг муҳим шарт – баландпарвоз тавсиялару таги пуч ғояларга ишонмаслик керак. Айниқса, диний мазмундаги масалаларга дуч келганда аллақандай сайтлардан эмас, балки Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг muslim.uz портали ҳамда Айдарбек Тулеповнинг яқинда қайта нашр этилган   “Интернетдаги таҳдидлардан ҳимоя” китобида тавсия этилган диний идора тасарруфидаги сайтларидан   фойдаланиш мақсадга мувофиқдир.

Аҳолининг дунёқарашини шакллантиришда, ёшлар онгидаги бўшлиқни тўлдиришда интернетнинг  ҳам ўзига хос ўрни бор. Шундай экан, назоратни аввало, ўзимиздан бошлашимиз зарур. Эътибор берайлик, биз кўп вақтимизни яқинларимизга эмас, ана шу тармоқлардаги мазмунсиз маълумотларни олишга ёки ўйинлар дарёсига ғарқ бўлишга сарф этмаяпмизми? Бекор кетаётган азиз вақтимизни фойдалироқ ишларга сафарбар этсак,  ҳаётимизга мазмун кириши мумкиндир. Албатта, ҳушёрлик ва зийракликни ҳам ҳамиша қўлдан бой бермаслик муҳим аҳамиятга эга. Маҳмуд Замахшарий айтганидек, “Ҳушёр ва заковатли одам улдурки, унинг фикр доираси кенг, узоқни яқиндек кўра оладиган ғафлат уйқусидан йироқ, балки ҳамиша фикру зикри билан уйғоқ, махфий ишоратдан ҳам ўзига хулоса чиқара ола биладиган, сўқир кўздан ҳам ёш оқиза оладиган бўлур”.

     Муҳаммадаъло МАДРАҲИМОВ,

“Кўкалдош” ўрта махсус ислом билим юрти талабаси