muslim.uz

muslim.uz

Вторник, 23 Январь 2018 00:00

Online: Қуръон мусобақаси (Facebook)

ONLINE.

НАВОИЙ.

ЎМИ Матбуот хизмати

Вторник, 23 Январь 2018 00:00

Иймон ҳақида

Ҳасан домла Қодиров

ЎМИ Матбуот хизмати

Қозоғистоннинг Ақтўбе вилоятидаги фожиада юртдошларимиз ҳалок бўлгани муносабати билан хорижий мусулмонлари идоралари раҳбарлари, муфтийлар номидан Ўзбекистон мусулмонлари идораси номига ҳамдардлик мактублари келиши давом этмоқда. Уларнинг айримларини эътиборингизга ҳавола этамиз.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси,
муфтий Усмонхон Алимов ҳазратларига,

Ҳурмали Муфтий ҳазратлари!
Қозоғистоннинг Ақтўбе вилоятида рўй берган фожиали ҳодисада 50 дан зиёд ўзбекистонлик қардошларимиз қурбон бўлгани бизни чуқур қайғуга солди. Шу муносабат билан мен Қозоғистон мўмин-мусулмонлари номидан Сизга чуқур таъзия билдираман.
Мазкур фожиали ҳодиса туфайли ҳалок бўлган ўзбекистонлик қардошларимиз ҳаққига Қозоғистоннинг барча масжидларида жума намозида дуолар қилинди.
Аллоҳ таолодан марҳумларни ўз раҳматига олишини сўраймиз. Ҳақ таоло бу мусибат ўрнини хайрли ишлар билан тўлдирсин.

Камоли эҳтиром билан,

Қозоғистон мусулмонлари
идораси раиси, муфтий Серикбай ҳожи ОРАЗ


Аввал Туркия диёнат ишлари бошқармаси раиси профессор, доктор Али Эрбош, Қирғизистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Махсатбек ҳожи Тохтамишев таъзия билдиргани ҳақида хабар берган эдик.
Ҳамдардлик мактублари келиши давом этмоқда.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Вторник, 23 Январь 2018 00:00

Бир ғазал шарҳи

 
Алишер НАВОИЙ
 
Ҳаббазо, ишқки кирёси фазосидур анинг
 
 


Демагил кўйини беному нишонларға малоз
Ким, эрур тождеҳу мулкситонларға малоз.
Очсалар лаъли майи шавқи била майхона,
Соҳати бўлғай алам дафъиға жонларға малоз.
Эл ёғиндин панаҳ истар киби кўюнг ёди
Водийи фурқат аро ашкфишонларға малоз.
Дайр пири қулидурменким, анинг даргоҳи
Яхшиларға паноҳ ўлдию ёмонларға малоз.
Ҳаббазо, ишқки кирёси фазосидур анинг
Барча беманзилу маъвову маконларға малоз.
Кир фано мулкига фориғки, эрур ул кишвар
Оҳи сўзонлар ила ашки равонларға малоз.
Шоҳи Ғозий эшигин Тенгри басе тутсунким,
Нотавонларға паноҳ ўлдию хонларға малоз. 
 
Луғат
 
1. Кўй – катта йўл; кўча, маҳалла; маж.: Ёр манзили.
2. Малоз –муқаддас даргоҳ; бошпана.
3. Тождеҳ – шоҳлар шоҳи, подшоҳларга тож бағишловчи.
4. Мулкситон – жаҳонгир.
5. Соҳат – майдон, саҳн.
6. Фурқат – жудолик, фироқ.
7. Ашкфишон – кўз ёши тўкувчи.
8. Дайр пири – зардуштийлик дини пешвоси; майхона эгаси; маж.: комил инсон.
9. Ҳаббазо – қандай яхши! Офарин! – маъносидаги нидо.
10. Кирёс – остона, уйнинг кириш жойи.
11. Фориғ – хотиржам.
12. Маъво – маскан, яшаш жойи.
13. Кишвар – ўлка, мамлакат.
14. Сўзон – ёндирувчи, ўтли.
15. Ашки равон – кўз ёши оқиб турувчи кимса.
16. Шоҳи Ғозий – Султон Ҳусайн Бойқаронинг лақаби.
17. Нотавон – бечора.
 
Ғазалнинг вазни
 
Фоъилотун фаъилотун фаъилотун фаъилон
Рамали мусаммани махбуни мақсур
 
Байтларнинг насрий баёни
 
1. Ёрнинг кўйини ном-нишонсиз, бечора кишиларга бошпана дема, унинг кўйи шоҳларга тож бағишловчи ва етти иқлимни ўз тасарруфига олган муқтадир зотларнинг маконидир.
2. Унинг лаълдек жилоланиб турувчи майининг шавқида агар майхона эшигини очсалар, бу майхонанинг саҳни ғам-аламни кеткизувчи бошпанага айланади.
3. Одамлар ёмғирдан паноҳ истагани каби, ҳижрон водийсида кўзёш тўкувчиларга сенинг кўйинг ёди паноҳгоҳга айланар.
4. Мен дайр пирининг қулиман, негаки унинг даргоҳи яхшиларга ҳам, ёмонларга ҳам бошпанадир.
5. Муҳаббатга офаринлар бўлсин, унинг остонаси барча манзилсиз, уй-жойсиз ва беватанларга бошпана бўлди.
6. Фано мулкига барча ташвишлардан фориғ бўлиб, хотиржам кир, негаки бу диёр кўнглидан ўтли оҳлар чиқарувчи ҳамда кўз ёши тинмас ошиқларга бошпанадир.
7. Шоҳ Ҳусайн Бойқаронинг даргоҳини Аллоҳнинг ўзи асрасин, негаки бу даргоҳ бечора-нотавон кишиларга паноҳ манзили, хонларнинг бошпанасидир.
 
Ғазалнинг умумий маъно-моҳияти
 
Хазон билмас “Гулистон”да келтирилишича, Шайх Саъдий Шерозий Димишқ жоме масжидида эътикофда ўтирган вақтда ҳукмдорлардан бири у кишининг зиёратига келиб, айтади:
 
– Кучли бир душман мамлакатимга хавф солмоқда, менга тўғри йўл кўрсатинг.
 
Шайх Саъдий буюрадилар:
 
– Бечора раиятингга меҳрибон бўлсанг, кучли душманларингдан қутуласан.
 
Дарҳақиқат, ҳар қандай давлатнинг куч-қудрати, унинг осойишталиги ва барқарорлиги унда адолат тамойилига оғишмай амал қилинишига чамбарчас боғлиқ. Акс ҳолда, мазлумларнинг оҳи ҳар қандай мустабид подшоҳнинг салтанатини қулатиши муқаррар. Ҳақ йўлидаги беному нишонлар – дуоси мустажоб бўлувчи дарвешлар ўз моҳиятига кўра, султонларга тож берувчи, жаҳонгирларга нусрат бағишловчи зотлар ҳисобланади. Аллоҳ таоло энг аввало бечоралар ва мискинларга раҳмат назари билан қараши уларни “тождеҳу мулкситон” қилиши табиий. Байтнинг иккинчи маъноси бевосита тасаввуфнинг маслагига боғлиқ. Негаки, илоҳий даргоҳга восил бўлганлар – ўз эҳтиёжини фақат Аллоҳдан сўраб, ундангина мадад сўрайдиганлар аслида маъно оламининг подшоҳи, кўнгиллар мулкининг соҳибқиронидирлар. Навоий шон-шуҳратга интилмаган, бандасига арзи эҳтиёж этмаган, ўзининг ожиз банда эканлигини жондан ҳис этганларнинг мақомини юксак баҳолаб, уларни ҳақиқий обрў-эътибор ва иззат соҳиби сифатида таърифлайди.
 
Иккинчи байтдаги “май” ва “майхона” ҳам ирфоний талқинни талаб қилади. “Май”дан мурод – илоҳий маърифат, ишқ ғалабаси; “майхона” комилликка эришган орифнинг кўнглини англатади. Шунингдек, Ҳақиқий Маҳбуб ишқига гирифтор, илоҳий бодадан сархуш, кўнгли пок ва мусаффо бўлган зотларнинг Висол йўлидаги биргаликдаги жонбозликлари ҳам майхона истилоҳи орқали ифодаланади. Демак, илоҳий маърифат толиблари агар ишқ талабида Пири комил кўнглида мавж ураётган маърифат майхонасига қадам қўйсалар, табиийки, руҳий хотиржамлик, қалб сакинатига муяссар бўладилар.
 
Ёмғир – Аллоҳнинг раҳмати, табиатнинг неъмати. Аммо одамлар ана шу раҳматдан кўпинча қочиб, бошпана излайдилар. Ҳижрон водийсида кўзидан ёмғирдек ашк тўкувчилар учун Ёри азал кўйининг ёди ана шундай бошпана бўлади. Ҳолбуки, уларнинг кўз ёши ёмғири ҳам Аллоҳнинг инояти. Ҳақ ёдида, Ҳақ фироқида кўз ёши тўкишнинг ўзи – илоҳий раҳмат нишона бўлатуриб, энг меҳрибон ва раҳмли Зот ҳузурига мушарраф бўлиш учун бир босқич...
 
Навоий яшаган даврда Ҳирот шаҳрида дайр – мажусийларнинг ибодатгоҳи мавжуд бўлмаган. Бу тушунча унинг шеъриятида мажоз йўсинида комил инсон, муршид, пир маъносида қўлланилади. Зардуштийлик динида дайр пири – мўбад (мағупат)нинг вазифаси – муқаддас оловнинг бир маромда ёнишини таъминлаш ҳамда зиёратчилар учун муқаддас саналган махсус шароб тайёрлаш ва тақсимлаш бўлган. Ирфоний маънода эса, пир – шайх ўз муридининг қалбида ёнаётган Ишқ олови бир зайлда ёниб туришини назорат қилиб, уларнинг қалбини илоҳий маърифат шароби билан сармаст этади. Шу сабабдан, бундай зотнинг даргоҳи яхшиларга ҳам, ёмонларга ҳам бошпана бўлади.
 
Ғазалнинг бошидан ном-нишонсизлар, мискин ва бечоралар, май шавқида ёнаётган толиблар, ҳижрон водийсида кўз ёши тўкувчилар, яхшилар ва ёмонларга бирдек бошпана бўлаётган маскан (Ёр кўйи, майхона, дайр пирининг даргоҳи) энди ўз номи билан аталади. Бундай одамларнинг макону маъвоси – Ишқ остонаси. Айнан Ишқ фазоси дунёвий истак ва хоҳишлар занжиридан қутулган мажнуншева кишилар учун нажот остонаси бўлади. Аммо бу остона фано бўлишликни талаб қилади. Фано водийсига киришнинг биринчи шарти – фориғ бўлишдир. Фароғат – ички ҳурликка эришган, Ишқ занжиридан бошқа бирор кишанга банди бўлмаган кимсаларга насиб этади. Бундай кишиларнинг оҳи фалакни ўртаб, тўккан ашки саҳрони дарёга айлантиришга қодир. Буюк Ишққа мубтало кишиларнинг Дарди ҳам шунга яраша оламсўз бўлади. Навоий Оламнинг ҳақиқий Подшоҳининг даргоҳи ва бу даргоҳга паноҳ истаб борганларни турли образлар ва истилоҳлар билан васф этганидан сўнг зоҳир оламининг шоҳи – Султон Ҳусайн Бойқаронинг саройи ҳақида мақтаъда сўз юритади. Султон Ҳусайннинг даргоҳи ҳам мискинларга бошпана, подшоҳларга нажот остонаси. Шу сабабдан, бу даргоҳ ҳам обод ва маъмур бўлишини Навоий чин кўнгилдан истайди.
 
Олимжон Давлатов,
филология фанлари бўйича фалсафа доктори
 
Манба:  http://uza.uz

 بسم الله الرحمن الرحيم

ЁШЛАР ТАРБИЯСИ ШАРАФЛИ МАСЪУЛИЯТ

Муҳтарам азизлар! Барчамизга маълум ва равшандирки, ҳар бир ота-она ўз фарзандларининг истиқболи, бахт-саодати ва келажакда мустақил ҳаёт кечириб, жисмоний, маънавий ва руҳий жиҳатдан баркамол авлод бўлиб етишишини ният қилади. Мана шу мақсадларга етишишда муқаддас Ислом динининг том маънодаги улуғвор таълимотига амал қилиш муҳим аҳамиятга эгадир. Ислом динида болаларни ҳали мурғаклигиданоқ гўзал ахлоқ ва одобга ўргатиб бориш тавсия этилади. Имом Бухорий ривоят қилган ҳадисда шундай дейилади:

عن عُمَرَ بْنَ أَبِى سَلَمَةَ يَقُولُ، كُنْتُ غُلامًا فِى حِجْرِ النَّبِىّ صلى الله عليه وسلم وَكَانَتْ يَدِى تَطِيشُ فِى الصَّحْفَةِ فَقَالَ لِى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "يَا غُلامُ سَمِّ اللَّهَ وَكُلْ بِيَمِينِكَ وَكُلْ مِمَّا يَلِيكَ فَمَا زَالَتْ تِلْكَ طِعْمَتِى بَعْدُ"

 (رواه الامام البخاري).

яъни: Умар ибн Абу Салама р.а. айтадилар: “Мен Расулуллоҳнинг қарамоғларида ёш бола эдим. Овқат вақтида қўлимни товоқнинг ҳамма ерига узатар эдим. Шунда, Расулуллоҳ менга: “Эй болакай! Аввал, “Бисмиллоҳ”ни айт, сўнгра ўнг қўлинг билан, ўзингни олдингдан олиб егин”, деб ўргатдилар. Шундан бери ўшандай овқатланадиган бўлдим” (Имом Бухорий ривояти).

Динимизда ёшларни асосан ростгўйлик, ваъдага вафо, омонатдорлик, каттага ҳурмат, кичикка иззат, ўзгаларга меҳр-оқибатли бўлиш каби фазилатлар соҳиби қилиб вояга етказишга катта аҳамият қаратилади. Пайғамбаримиз с.а.в. ҳадисларининг бирида шундай марҳамат қилдилар:

أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "مَا نَحَلَ وَالِدٌ وَلَدًا مِنْ نَحْلٍ أَفْضَلَ مِنْ أَدَبٍ حَسَنٍ"

(رواه الإمام الترمذي).

яъни: “Ота ўз боласига чиройли одобдан кўра яхшироқ нарса бера олмайди” (Имом Термизий ривояти).

Ёшларнинг жисмонан бақувват, танлари соғлом, ғайратли ва шижоатли бўлишларида жисмоний тарбиянинг аҳамияти каттадир. Ислом дини таълимотида жисмоний тарбия тушунчаси замирига нафақат бадан тарбия машқлари билан шуғулланиш балки, инсон саломатлиги учун зарур бўлган барча омилларга риоя қилиш, айни пайтда саломатлик учун зарарли, балки ҳаёт учун хавфли бўлган иллатлардан сақланиш назарда тутилади. Қуйидаги ҳадис шунга далолат қилади:

عَنْ أَبِي رَافِعٍ، قَالَ: "قُلْتُ يَا رَسُولَ اللهِ، أَ لِلْوَلَدِ عَلَيْنَا حَقٌّ كَحَقِّنَا عَلَيْهِمْ؟" قَالَ: "نَعَمْ، حَقُّ الْوَلَدِ عَلَى الْوَالِدِ أَنْ يُعَلِّمَهُ الْكِتَابَةَ وَالسِّبَاحَةَ وَالرَّمْيَ، وَأَنْ يُؤَدِّبَهُ طَيِّبًا"

(رواه الإمام البيهقي).

яъни: Абу Рофиъ айтадилар: Мен: Ё Расулуллоҳ с.а.в.! Бизнинг болаларимизда ҳаққимиз бўлгани каби, уларнинг ҳам бизда ҳақлари борми? – деб сўрадим. Шунда Расулуллоҳ с.а.в.: “Ҳа, боланинг отадаги ҳаққи унга ёзишни, сузишни, камондан отишни ўргатмоғлиги ҳамда ҳалол ва покиза нарсалар бериб тарбияламоқлиги”, дедилар (Имом Байҳақий ривояти).

Муҳтарам жамоат! Ислом дини таълимотида ёшларни ақлан тарбия қилиш ҳам муҳим масала саналади. Бунда уларни манфаатли илм соҳиби қилиб тарбиялаш, фикрий ва илмий жиҳатдан етук инсон қилиб камолга етказиш назарда тутилади. Ислом динида илм деганда диний ҳам дунёвий илмлар тушунилади. Диний илм инсоннинг руҳий ҳаёти, унинг эътиқодига оид бўлиб, охирати учун зарур бўлса, дунёвий илм унинг жисмоний ҳаёти, дунё ободлиги учун зарурдир. Шунинг учун ҳам ҳадиси шарифда:

قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: "خَيْرُكُمْ مَنْ لَمْ يَتْرُكْ آخِرَتَهُ لِدُنْياهُ ولا دُنْياهُ لآخِرَتِهِ ولَمْ يَكُنْ كَلاًّ على النَّاس"

(رواه الإمام الخطيب و الإمام الديلمي).

яъни: “Сизларнинг энг яхшингиз бу дунёсини деб охиратини унутмаган, охиратини деб бу дунёсини унутмаган ва ўзгаларга малол келтирувчи бўлмаганингиздир” дейилган. Ушбу таълимотларга жону дили билан амал қилган аждодларимиз, буюк бобокалонларимиз ҳам шариат, ҳам тариқат ва ҳам илм-фан соҳасида бутун дунёга ўрнак бўлганлар.

Ёшлик даврининг эътиборга молик жиҳатлари жуда кўп. Ўспиринлик вақти инсоннинг феъл-атвори ва руҳияти шаклланадиган асосий давр бўлиб, айни шу даврда уларга алоҳида аҳамият қаратмоқ лозим. Жумладан, ёшларни аҳли солиҳ кишилар билан дўсту биродар бўлишларини таъминлаш зарур. Пайғамбаримиз алайҳиссалом ҳадисларининг бирида шундай деганлар:

عَنْ أَبِي مُوسَى رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: "مَثَلُ الْجَلِيسِ الصَّالِحِ وَالسُّوْءِ كَحَامِلِ الْمِسْكِ وَنَافِخِ الْكِيرِ فَحَامِلُ الْمِسْكِ إِمَّا أَنْ يُحْذِيَكَ وَإِمَّا أَنْ تَبْتَاعَ مِنْهُ وَإِمَّا أَنْ تَجِدَ مِنْهُ رِيحًا طَيِّبَةً وَنَافِخُ الْكِيرِ إِمَّا أَنْ يُحْرِقَ ثِيَابَكَ وَإِمَّا أَنْ تَجِدَ رِيحًا خَبِيثَةً"

(رواه الإمام البخاري).

яъни: Абу Мусо р.а.дан ривоят қилинади, Пайғамбар с.а.в. дедилар: “Яхши ҳамсуҳбат билан ёмон ҳамсуҳбатнинг мисоли мушки анбар сотувчи билан темирчининг босқонига ўхшайди. Мушки анбар сотувчи атридан совға қилиши ёки ундан сотиб олишинг, ҳеч бўлмаса унинг хушбўйидан баҳра олишинг мумкин. Аммо, темирчининг босқони эса, ё кийимингни куйдиради, ҳеч бўлмаса тутуни димоғингни ачитади” (Имом Бухорий ривояти). Халқимизда: “Қозонга яқин юрсанг қораси юқади” деган нақл ҳам бор. Ҳасанул Басрий р.ҳ. бир куни одамларга: “Экин пишиб етилгандан сўнг нима қилинади?” деб савол бердилар. Улар - Ҳосили йиғиб олинади, дейишди. Шунда Ҳасанул Басрий р.ҳ.: “Шуни билингларки, гоҳида экин пишиб етилмасидан олдин унга офат (касаллик) етиши ва уни нобуд қилиши ҳам мумкин”, деб ёшлар тарбиясига эътиборли бўлишга, кишининг ёшлик даврини қандай ўтказиши унинг келажакда ким бўлиб етишишида муҳим ўрин тутишига ишора қилдилар. Ёшлик даври қалбнинг мусаффолигини сақлаш, уни имон ва илму маърифат нури билан тўлдириш учун энг қулай фурсатдир.

Муҳтарам жамоат! Мавъизамизнинг Ҳанафий мазҳабимиздаги фиқҳий масалалар баёни қисмида жамоат намози хусусида сўз юритамиз.

Беш вақт намоз учун икки киши, жума намози учун эса имомдан ташқари уч киши жамоат ҳисобланади.

Жума ва икки ҳайит намозларини жамоатсиз адо этиб бўлмайди. Яъни ҳеч бир киши ёлғиз ҳолида мазкур намозларни ўқиши мумкин эмас.

Беш вақт намоз учун жамоат суннати муаккададир. Яъни узрсиз кишилар учун беш вақт намозни масжидда жамоат билан адо этиш таъкидланган суннатдир.

Агар икки киши намозни жамоат бўлиб ўқимоқчи бўлса, имом чап тарафда туради, унга иқтидо қилувчи эса, имомнинг ўнг тарафида туради (Бунда иқтидо қилувчининг оёқ панжалари имомнинг товони баробарида туради). Агар иқтидо қилувчиларнинг сони иккитадан ортиқ бўлса, имомнинг ортидан саф тортадилар.

Аёллар намозни жамоат қилиб ўқимайдилар, имомликка ўтмайдилар.

Масжидда жамоат намози ўқиб бўлингандан кейин кеч қолиб келган кишиларнинг намози борасида икки хил ҳолат мавжуд:

  1. Агар масжид маҳалла ичида жойлашган бўлиб, шу масжиднинг қавми жамоат намозини ўқиб бўлганидан сўнг, жамоатга кеч қолиб келган кишиларнинг ҳар бирлари намозларини жамоат қилмай ёлғиз ўқийдилар.
  2. Агар масжид катта йўл бўйида жойлашган бўлиб, у масжиднинг қавми жамоат намозини ўқиб бўлганидан кейин ҳам йўловчилар бирин-кетин масжидга кириб келишлари доимий тарзда, одатий ҳолга айланган бўлса, у ҳолда бундай масжидда жамоатга кеч қолган кишилар намозларини қайтадан жамоат қилиб ўқишлари жоиз бўлади. Бироқ, кейинги жамоатнинг имоми аввалги жамоатнинг имоми турган меҳробдан бошқа жойда туради.

Шуни билмоқ лозимки, кейинги жамоатга етиб олишдан умидвор бўлиб аввалги жамоатга қасддан кеч қолиб келиш макруҳдир.

Таҳоратли киши узрли киши (соҳиби узр)га иқтидо қилмайди. Қори (қироати намозга яроқли) киши омий (қироати тажвидга мувофиқ бўлмаган) кишига иқтидо қилмайди. Руку ва сажда қилишга қодир бўлган киши имо-ишора билан намоз ўқийдиган кишига иқтидо қилмайди. Фарз ўқийдиган киши нафл ўқиётган кишига ёки бошқа фарзни ўқиётган кишига иқтидо қилмайди.

Таҳорат олган киши таяммум қилган кишига, аъзоларини ювган киши масҳ тортган кишига, нафл ўқийдиган киши фарз ўқийдиган кишига иқтидо қилиши жоиз.

 

 

Мақолалар

Top