Ўзбекистонда ислом молиясини жорий этиш борасида аҳоли фикрини билиш учун махсус сўров ўтказилди. Натижаларга кўра, иштирокчиларнинг 60 фоиздан ортиғи мазкур тизим йўлга қўйилишига хайрихоҳлик билдирган.

Ўзбекистонда ислом молиясини ташкил этиш бўйича аҳоли фикрини билиш мақсадида 2 минг 235 нафар бизнес вакиллари ҳамда 5 минг нафар жисмоний шахслар орасида сўров ўтказилди. Бу ҳақда Олий Мажлис қонунчилик палатасида ўтказилган давра суҳбатида маълум қилинган.

Қайд этилишича, тўғридан тўғри ва онлайн шаклда ўтказилган сўровда бизнес субъектларининг 38 фоизи, жисмоний шахсларнинг 56 фоизи диний қарашлари сабаб анъанавий банк кредит хизматидан фойдаланмаслигини билдирган.

Иштирокчиларнинг 61 ва 75 фоизи Ўзбекистонда ислом молия муассасалари иш бошласа ёки ислом молия хизматлари таклиф этилса, уни танлашга тайёр эканлигини айтган.

Шунингдек, сўровда банклар ҳам иштирок этган ва улардан Ўзбекистонда ислом молия тизимини жорий этишдаги энг катта тўсиқлар ва муаммолар ҳақида сўралган.

Маълум бўлишича:

• ислом молия маҳсулотлари ва хизматларини, жумладан, ислом суғуртаси бўлган «такофул»ни тартибга солувчи қонунлар йўқ;
• амалдаги банк фаолияти ва солиқ бўйича қонунчилик ислом ҳуқуқи тамойиллари асосида ишлайдиган банклар учун мослаштирилмаган;
• банклардаги мавжуд дастурий таъминот тизимлари ислом молия битимлари бўйича амалиёт ўтказишга мос эмас;
• ислом молияси ва банки бўйича мутахассислар олий таълим тизимида тайёрланмайди. Шу боис, мутахассислар кам, амалий тажриба эса йўқ. Шунингдек, аҳолининг ислом молияси ҳақида билим ва тушунчалари ҳам етарли эмас.

«Ўзбекистон аҳолисининг 90 фоизидан юқори қисми Ислом динига эътиқод қилади ва эътиқоди туфайли 15-20 фоизга яқин аҳоли анъанавий кредитлаш тизимидан фойдаланмаяпти.

Муқобил кредитлаш тизими орқали эса мазкур қатлам ҳам тўлиқ қамраб олиниши мумкин. Бу ана шу қатлам омонатларини иқтисодиётга жалб этиш, улардан эса оқилона фойдаланиш учун катта имконият яратади. Яъни бу орқали «захирадаги» ички инвестицияларни иқтисодиётимизнинг ўсишига жалб қилиш, хуфиёна иқтисодиёт салмоғини камайтириш, энг муҳими, тадбиркорликни ривожлантиришимиз мумкин бўлади», дейилади хабарда.

Ҳозирда Ўзбекистондаги бизнес субъектларининг 80 фоизи ички манбалар ҳисобидан молиялаштирилади ва уларнинг чорак қисмигина кредит хизматидан фойдаланади. Банк активларининг 85 фоизи эса давлат банкларига тегишли ва уларда кичик ва ўрта бизнесни молиялаштириш учун саноқли маҳсулотлар мавжуд.

Маълумотларга кўра, бугунги кунда дунёдаги 300 дан зиёд ислом банки ва молия муассасаларининг ялпи активлари 2,5 триллион АҚШ долларидан ошиб, йилига 15-20 фоизга ўсмоқда.

Тизимни иқтисодиётга жорий этиш учун амалдаги банк қонунчилиги, солиқ ва фуқаролик кодекслари ҳамда бошқа қонуности ҳужжатларига ўзгартиришлар киритиш ёки алоҳида қонун қабул қилиниши лозим бўлади. Қолаверса, бу соҳада кадрларни тайёрлаш ва аҳолининг саводхонлигини ошириш ҳам муҳим аҳамиятга эга.

Мутахассисларнинг айтишича, исломий молиялаш тизими аҳоли қўлидаги бўш маблағларни реал иқтисодиётга жалб қилиш орқали ҳам иқтисодиёт, тижорат ва аҳоли фаровонлигини сезиларли даражада фаоллаштиришга қўшимча имкон яратади.

Маълумот учун, исломий молия фойда ва зарарни бўлишиш ҳамда реал активларга асосланган молиялаштиришни кўзда тутади. Яъни у –шерикчиликка асосланади.

Тизимда мижоз талаби билан объектни қуриш, асбоб-ускуналар, товар, хомашёлар олиб бериши ёки уларни ижарага бериши мумкин. Шериклик асосидаги мазкур молиялаш тизими дахлсизлик, шартнома мажбуриятларига риоя қилиш, таваккалчиликлар, фойда ва даромадларни адолатли тақсимлаш, иқтисодий фаровонлик ва ижтимоий адолатнинг мувофиқлик тамойилларига асосланади.

Ахлоқий меъёрларга риоя қилиш, ижтимоий адолат, қонун доирасида ҳаракат қилиш, маблағларни меъёрида сарфлаш ва монополияга қарши курашиш мазкур тизимнинг фундаментал асоси ҳисобланади.

— Ошқозон касаллиги билан бемор бўлган кишига махсус мослама – зонт юттириш орқали ташхис қўйилади. Бунда зонт ютаётган бемор рўзадор бўлса унинг рўзаси бузиладими?

— Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Ошқозон текширув мосламаси (зонт) деганда – оғиз орқали ютилиб, бир учи ташқарида қолиб, иккинчи учи ошқозонга етиб борадиган тиббий қурилма тушунилади. Ушбу мосламадан асосан ошқозонни тасвирга олиш ва ундаги касалликка ташхис қўйиш учун фойдаланилади. Ташхис амалиёти тугаганидан сўнг мазкур мослама оғиз орқали қайта чиқариб олинади.

Бемор рўзадор ҳолида ошқозон текширув мосламаси (зонт)ни қуруқ ҳолида ютса, унга ёғ ёки бирор дори воситаси суртилмаган бўлса – бу унинг рўзасини бузмайди. Чунки ҳанафий мазҳабининг умумий қоидасига кўра қорин қисми(жавф)га кирган нарса у ерда ўрнашиб қолсагина рўзани бузади. Бу ҳақда Имом Косоний бундай дейдилар: “Ичкарига кирган нарсанинг ўша ерда ўрнашиб қолиши рўза бузилишининг шартидир” (“Бадойиъус Санойиъ”).

Фиқҳий манбаларимизда ушбу қоидага қуйидаги ҳолатни мисол қилиб келтирилган: “Агар бирор таомга ип боғлаб ҳалқумидан ўтказса (яъни ютса), ипнинг бошқа тарафи қўлида қолса, рўза очилмайди. Ип узилиб кетса рўза очилади” (“Баҳрур-роиқ”).

Демак, ошқозон текширув мосламасининг бир учи ташқарида қолиб, тўлиқ ичкарига кирмагани ҳамда ошқозонда ўрнашмагани сабабли рўзани очмайди.

Шу ўринда таъкидлаб ўтиш лозимки, юқорида айтиб ўтилганидек зонт ютиш жараёнида унга ёғ ёки дори суртилмаган, қуруқ ҳолатда бўлиши лозим. Акс ҳолда рўза очилади. Воқеликда эса ёғ суртилмаган ҳолда зонт ютиш бемор учун катта машаққат туғдиради. Баъзан мослама учидаги тасвирга олиш қурилмасини ошқозонга сув юбориш орқали тозалаб туриш зарурати пайдо бўлади. Сувнинг ичкарига кириши билан шубҳасиз рўза бузилади.

Зонт орқали ошқозонни текшириш асносида юқоридаги каби ноқулайликлар келиб чиқадиган бўлса, бемор шариатнинг умумий рухсатидан фойдаланиб, ўша кунги рўзани Рамазондан кейин бир кун тутиб бериши мумкин.

Муҳаммад Айюб ҲОМИДОВ

Буюк Британиянинг олий таълим соҳасига оид муҳим масалаларни ёритувчи ва университетлар фаолиятини баҳолаб борувчи Times Higher Education ташкилоти ўзининг навбатдаги THE Impact Ranking рейтинги натижаларини эълон қилди.

Жами 20 минг ОТМда олиб борилган ўрганишлар натижасида бу галги рейтингга фақат 1115 та ОТМ киритилди. Мазкур рейтингда Ўзбекистон ОТМлари ичида Ўзбекистонда Халқаро ислом академияси учинчи бўлиб 47,5 балл билан 801-1000+ гуруҳига киритилган.

Дин ишлари бўйича қўмита
Ахборот хизмати

Рамазон ойи муносабати билан Эроннинг “Ал-Кавсар” телеканалида 14-халқаро Қуръони карим мусобақаси бўлиб ўтмоқда. Унга “Албатта, тақводорлар учун (жаннатда катта) нажот (ва неъматлар) бордир” ояти каримасини шиор қилишган.

Мазкур мусобақа Рамазон ойи якунига қадар давом этади. Унда дунёнинг турли мамлакатларидан таниқли ва маҳоратли қорилар ўзаро рақобатлашади. Мусобақанинг илк кунларида Миср, Афғонистон, Жазоир, Эрон, Ироқ, Германиянинг қорилари иштирок этди.

Мусобақани Миср, Эрон, Сурия, Ироқ, Иордания, Ливан ва Суданлик 7 давлат ҳакамлар ҳайъати Рамазон ойи давомида баҳолаб боришади. Биринчи бешта ғолибга қимматбаҳо пул мукофотлари тақдим этилади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Халқаро алоқалар бўлими

Бугунги ҳаёт гўзал, тинч, осойишта. Лекин бу ёруғ оламни зулматга, одамлар ҳаётини ҳалокатга айлантирувчилар афсуски, қанча-қанча бегуноҳларни йўлдан адаштирмоқда, хонавайрон этмоқда, қонини тўкмоқда. Барча мутассиб оқимларнинг даъватларига яхшилаб назар ташланса, исломга ёт нарсалар экани маълум бўлади. Улар Қуръон, ҳадисдан «далил» келтирадилар, лекин фақат ўз фойдалари учун яъни, умуман Қуръон ҳадис далолат қилмайдиган маьноларда тушунтирмоқчи бўладилар», Турли хилдаги эътиқодларни ўзларининг ғаразли мақсадларига асос қилиб олган барча оқим ва тоифалар юртимизга ҳар турли йўллар билан суқилиб кириб, кишилар ва ёшларнинг онгини бузғунчи ақидасини синдиришга ҳаракат қилмоқдалар.

Бундай оқимларнинг барчаси ўз йўлларига юрмаганларни кофирга чиқариб ўлдиришга ҳукм қиладилар. Аслида Исломда ким «Лаа илааҳа иллаллоҳ, Муҳаммадур росулуллоҳ», деса, у мусулмондир. Ким Ислом арконларини бажарса, уни кофир деб аташ жоиз эмас. Аллоҳ таоло Тавба сурасида: «Агар тавба қилсалар, намозни тўкис адо этсалар ва закотни берсалар, йўлларини бўшатиб қўйинглар. Албатта, Аллоҳ ўта мағфиратлидир, ўта раҳмлидир», деб марҳамат қилган (5-оят). Уларнинг фаолияти оддий ҳалқнинг қийналиши, қони тўкилиши, муқаддас ислом динига доғ тушишидан бўлак нарсага олиб келмаган. Улар турлича бўлишидан қатъий назар, асл мақсади ҳокимият бойликка эришиш бўлиб, соф ислом таълимотидан йироқ, фақат исёнга ундовчи оқимлар бўлиб келган. Барча мутассиб ақидапараст оқимлар фожеаси шундаки, улар иймон, эътиқод билан маърифат, дин ва фалсафа ўртасидаги фарқ, уларнинг моҳиятини ўзларининг фикр доираларида талқин қиладилар.

Шунингдек, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Сизларга вой бўлсин! Шўрингиз қурсин! Қаранглар, мендан кейин бир-бирининг бўйнига урадиган кофир бўлиб кетманглар», деганлар.

Бошқа бир ҳадисда: «Ким «Лаа илааҳа иллаллоҳ», деса, мендан жонини, молини сақлабди. Фақат ҳаққи билан бўлса, мустасно. Уларнинг ҳисоби Аллоҳнинг зиммасидадир», деганлар.

Шунингдек, Ибн Умар ва Оиша онамиз розияллоҳу анҳум: «Аҳли қиблани кофирга чиқариш йўқ», дейишган. Ушбу масала энг хатарли масалалардандир, чунки бу ерда мўмин-мусулмонларнинг қонини, жонини ҳалол санаш бор, уларнинг ҳурматини, мол-мулкини, ҳуқуқларини оёқости қилиш бор.

Аллоҳ таоло Нисо сурасида айтади: «Ким бир мўминни қасддан ўлдирса, жазоси жаҳаннамдир. Унда мангу қолувчидир. Аллоҳ унга ғазаб қиладир, уни лаънатлайдир ва унга улкан азобни тайёрлаб қўядир» (93-оят).

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким ўз биродарига «Эй кофир!» деса, икковидан бири ўша бўлади», деганлар.

Аллоҳ таоло мусулмонлигини эътироф қилиб турган кишини ўлдиришдан ғоятда қаттиқ огоҳлантирган. Бу ҳақда Нисо сурасида: «Агар сиздан четлансалар ва сиз билан урушмасдан, тинчликни таклиф қилсалар, Аллоҳ сизларга уларнинг зиддига йўл бермас» дейилган (90-оят).

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам  қўшнини ширкда айблашдан ва унга қарши қилич кўтаришдан қаттиқ огоҳлантирганлар. У зот: «Сизларга бўлишидан энг хавсираган нарсам, бир киши Қуръонни ўқиб.... сўнг ундан ажраб ва орқасига отиб юбориб, қўшнисига қилич кўтарган ва уни ширкда айблашидир", деганлар.

Нафақат қуролсиз ва уруш қилмаган мусулмонни, балки ҳар қандай инсонни ўлдириш мумкин эмас. Усома ибн Зайд розияллоҳу анҳунинг «Лаа илааҳа иллаллоҳ» деган бир одамни ўлдириб қўйгани ҳақидаги машҳур қиссада Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга «Лаа илааҳа иллаллоҳ», деса ҳам ўлдирдингми?» деб қайта-қайта сўрайверганлар. Усома розияллоҳу анҳу: «Эй Аллоҳнинг Расули! У буни қуролдан қўрққанидан, хавфсираб айтди», деганида, у зот: «Сен унинг қалбини ёриб кўрдингми?» деганлар.

Инсонларга ўлим тилаш, улар жонига қасд қилишни Ислом дини қаттиқ қоралайди. Аллоҳ таоло Қуръони каримда: “Кимки бирон жонзот ўлдирмаган ва у ерда бузғунчилик қилиб юрмаган одамни ўлдирса демак, гуё барча одамларни, ўлдирибди, кимки унга ҳаёт ато этса (яъни ўлдиришдан бош тортса) демак, гуё барча одамларга ҳаёт берибди”, дейди (Моида сураси, 32-оят).  Ушбу оят ва ҳадиси шарифдан кўриниб турибдики, ноҳақ одам ўлдирган инсоннинг жазоси жаҳаннам, Аллоҳнинг лаънати ва азобидир. “Ислом шиорилари”ни даъво қилаётган бузғунчиларнинг инсонлар ҳаётига бу қадар бепарво қараётгани, чумолига ачингандек ачинмаслиги ушбу ояти каримада хабар берилган ваъидларга айни муносибдир.

Динни ниқоб қилиб олган динбузарларнинг энг асосий даъволаридан бири давлат раҳбарига итоат этмай “халифалик” ўрнатишдир. Мусулмон киши  Қуръони Карим Нисо сурасининг 59-ояти ҳукмига кўра ишбоши ва раҳбарларига бўйсуниши зарур. Аҳли сунна вал жамоа ақидасида бу аниқ белгилаб қўйилган.

 Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) хабар бердилар: “Кимки ўз амиридан бирор нохушлик кўрса, бас, сабр қилсин! Чунки, кимки султон буйруғидан бир қарич ташқари чиқса, жоҳилият ўлимида вафот этибди” (Бухорий, 9/7053-7054, 7143; Муслим, 3/1849). Мазкур ҳадиси шарифда давлат раҳбарига итоат этиш шартлиги таъкидланган.

Видолашув ҳажида Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай деганлар: “Раббингизга ибодат қилинглар, беш вақт намозингизни ўқинглар, рамазон ойи рўзасини тутинглар, молларингизнинг закотини адо қилинглар ва ишингиз эгаларига итоат этинглар, (шундай қилиб) Раббингизнинг жаннатига киринглар!” (Ҳоким, 1/19). Ушбу ҳадис Имом Муслим (раҳимаҳуллоҳ) шартига кўра саҳиҳдир.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Кимки умматимга қарши чиқса-ю, уларнинг яхшисини ҳам, ёмонини ҳам уриб ўлдирса, уларнинг мўминлигидан парво қилмаса, (мусулмонлик ва тинчлик-омонлик) аҳдини қилган кимсанинг аҳдига вафо қилмаса, бас, у мендан эмас ва мен ҳам ундан эмасман!”.

Мустаҳкам эътиқод, соф ақида ҳар бир киши ҳаётининг асл моҳияти бўлиши лозим. Юрт тинчлиги, осойишталигига путур етказадиган, ватандошларимизни чалғитадиган ёт ғояларга қарши курашиш барчамизнинг бурчимиздир. Аллоҳ таоло бизга ато этган тинчлик, барқарорлик ва хотиржамлик каби улуғ неъматлар қадрига етишимиз, уларни ҳимоя қилишимиз зарур. Тинчлик осойишта юртда хотиржам яшаш эса катта бахтдир.

Ўктам Қурбаниязов,

Амударё тумани