Аллоҳ таоло инсонни мавжудотларнинг энг шарафлиси қилиб яратди. Шариатимиз инсонларга бошқаларнинг ҳақига тажовуз қилмаслик ва қайси йўл билан бўлмасин зулм қилмасликка даъват қилади. “Муъминун” сурасининг 51-оятида шундай дейилган: «Эй Пайғамбарлар! Пок нарсалардан енглар ва солиҳ амаллар қилинглар. Албатта, Мен нима амал қилаётганингизни ўта билгувчиман».

Аллоҳ таоло бу ояти каримада солиҳ амаллар қилишдан олдин, ҳалол нарсаларни истеъмол қилишга буюрди.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам видолашув ҳажида кўп нарсаларни васият қилдилар. Шулар қаторида бошқа кишиларнинг молини зулм билан ейиш ҳаромлигини уқтириб: «Огоҳ бўлинглар! Албатта, Аллоҳ таоло сизларга қонларингиз ва молларингизни (бир-бирингизга) ҳаром қилди», — дедилар.

Бу оят ва ҳадисдан маълум бўладики, инсонларнинг қонини тўкиш қанчалик ёмон амал бўлса, уларнинг молларини ноҳақдан ейиш ҳам шунчалик ёмондир.

Инсонлар ўртасида бир-бирининг ҳақига тажовуз қилиш, ҳозирги кунда савдо-сотиқларда жуда кўпайган. Савдода ёлғон гапириш ва ўлчовда хиёнат қилиш энг ёмон амаллардан бири ва гуноҳи кабирадир.

Ислом динида савдо ва тижоратга тегишли бўлган ҳукмлар мавжуд. Қилинаётган савдо ҳалол ва тўғри бўлиши учун нималарга эътибор бериш кераклигини ва тижорат одобларини мукаммал ўрганиб бўлган киши, ҳаётини савдо билан ўтказиши мумкин. Савдогарлар учун савдога оид ҳукмлар ва инсонларнинг ҳақларига тегишли билимларни билишлари фарзи айндир. Ибн Обидийн раҳимаҳуллоҳ шундай дейдилар: "Касб эгалари ва бирор иш билан шуғулланувчи кишига, ўша ишда ҳаромдан сақланиши учун керакли илмларни ва унга тегишли ҳукмларни ўрганиши фарздир. Шунингдек, савдо-сотиққа тегишли илмлар ҳам шу иш билан машғул бўлмоқчи бўлган кишилар учун фарзи айнди".

Савдода ҳалол ва тўғри турган инсон икки дунёда ҳам саодатли бўлади. Бу дунёда ризқида барака, охиратда эса кўплаб савоблар берилади.

Хуршид АСЛАНБОЕВ

Янгиер шаҳри “Абдуқаҳҳор ҳожи”

жоме масжиди имом-хатиби

 وَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ

وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ

«Шоядки ёқтирмаган нарсангиз сиз учун яхши бўлса. Ва шоядки ёқтирган нарсангиз сиз учун ёмон бўлса. Аллоҳ билади, сиз билмайсиз» (Бақара сураси 216-оят).

Албатта, банда ўз ишларини барча нарсанинг натижасини билувчи зот Аллоҳга топшириши ва унга ихтиёр этган қазои қадарга рози бўлиши лозим.

Қуръони Каримдаги қиссалар ва тарих саҳифаларини варақлаган ёки воқеликка теранроқ назар ташлаган киши кўп ибрат ва маъно-моҳиятларнинг гувоҳи бўлади:

1) Бунга мисол тариқасида, Мусо алайҳиссаломнинг оналари ўз фарзандини денгизга ташлашлари ҳақидаги қиссани келтириш мумкин.

Мусо алайҳиссаломнинг оналари кўнгилларига Аллоҳ таоло илҳом этган буйруқни бажардилар. Гўдакни сандиққа солиб, дарёга оқизиб юбордилар.

«Бас, Фиръавн оиласи уни ўзларига душман ва ғам-ғусса бўлиши учун тутиб олдилар. Албатта, Фиръавн, Ҳомон ва икковларининг аскарлари хатокорлардан бўлган эдилар» (Қасас сураси 8 оят).

Ичига гўдак Мусо солинган сандиқ дарёдан оқиб бориб Фиръавн қасридаги боққа кирди. «Бас, Фиръавн оиласи уни ўзларига душман ва ғам-ғусса бўлиши учун тутиб олдилар». Келажакда Мусо улғайиб, Фиръавн оиласига душман ва ғам-ғусса бўлишини Аллоҳ таоло ирода қилган эди. Фиръавн душман ва ғам-ғуссадан қутулишнинг барча чорасини кўрса-да, Аллоҳ Ўз иродаси ила душман ва ғам-ғуссани уларнинг ичларига солиб қўйди. Мусо ҳеч нарсага, ҳатто ўзига керак ғизони ҳам тановул қила олмайдиган гўдак ҳолида душманнинг қоқ ўртасига келиб тушди.

«Албатта, Фиръавн, Ҳомон ва икковларининг аскарлари хатокорлардан бўлган эдилар». Улар хато ишни била туриб қилар эдилар. Бундай одамлар ҳеч нарсадан қайтмайдилар. Шунинг учун ҳам Бани Исроилнинг янги туғилган ўғил болаларини ўлдиришдан ҳам қайтмадилар. Бундай одамлар ҳузурларига дарёда оқиб келган ўғил болани дарҳол ўлдиришлари турган гап эди. Шундай қилмоқчи бўлдилар ҳам. Аммо:

«Фиръавннинг хотини: «(Бу бола) мен учун ҳам, сен учун ҳам кўз қувончидир. Уни ўлдирманглар. Шоядки, у бизга фойда берса ёки уни бола қилиб олсак», деди. Ҳолбуки, улар сезмасдилар» (Қасас сураси 9 оят).

Одатда, ҳеч қачон юмшамайдиган Фиръавнни Аллоҳ таоло энг нозик жойидан олди. Унинг хотинини ишга солди. Ўша хотиннинг қалбига гўдакнинг муҳаббатини жойлади. Фиръавннинг хотини: «(Бу бола) мен учун ҳам, сен учун ҳам кўз қувончидир», деди. Жуда ҳам истараси иссиқ, мурғак гўдак экан, кўрган одамнинг кўзи қувонади, биз ҳам уни кўриб қувониб юрайлик, деди.
«Уни ўлдирманглар», деди. Тирик қолсин. Боқиб, тарбия қилиб ўстирсак, «Шоядки, у бизга фойда берса ёки уни бола қилиб олсак», деди». Боқиб ўстирганимиздан кейин у бизга фойда бериши мумкин, эҳтимол, яхшироқ бўлса, ўзимизга бола қилиб олармиз, деди.

«Ҳолбуки, улар сезмасдилар». Улар Мусони келажакда ўзларига душман ва ғам-ғусса бўлишини (хотинидан бошқасига) сезмайдиган ҳолатда эдилар. Фиръавн хотинининг гапи билан гўдак Мусони ўлдирмай, боқиб олишга қарор қилди.

Ушбу қисса ҳақида фикр юритган киши биладики, Мусо алайҳиссаломнинг оналари ишнинг аввалида фарзандларини Фиръавннинг қўлига тушиб қолишидан қанчалар хавотирга тушдилар. Лекин натижа яхшилик билан якун топди. Аллоҳ таоло бежизга ўзининг каломида,

وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ وَاللَّهُ يَعْلَمُ

«Аллоҳ билади, сиз билмайсиз». деб баён қилмади.

2) Юсуф алайҳиссаломнинг қиссаларини мутолаа қилган киши Юсуф алайҳиссалом ва оталари Яъқуб алайҳиссалом билан бўлиб ўтган воқеани бошида қандай изтиробли бўлиб, ниҳояси нақадар гўзал тугаганлигининг гувоҳи бўлади.

Ушбу қиссада Юсуф алайҳиссаломдан қутилиш учун уни қудуққа ташлашди. Йўловчилар қудуқдан топиб олгач, қул бозорига олиб чиқиб сотишди. Лекин Аллоҳ азиз қиламан деган кишини ҳеч ким хор қила олмайди. Аллоҳ Юсуф алайҳиссаломга Миср подшоҳини муҳтож қилиб қўйди ва подшоҳ у кишини Миср азизи, яъни вазир этиб тайинлади.

{وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُونِي بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِي فَلَمَّا كَلَّمَهُ قَالَ إِنَّكَ الْيَوْمَ لَدَيْنَا مَكِينٌ أَمِينٌ}

Шоҳ: «Уни ҳузуримга келтирингиз, уни ўзимга хос кишилардан қилиб олай!» – деди. У билан сўзлашгач (шоҳ): «Сен бугун(дан бошлаб) бизнинг ҳузуримизда мартабали ва ишончли (шахс)дирсан», – деди. (Юсуф сураси 54-оят).

«Юсуф ҳузурига кирган чоғларида у отаси ва онасини ўзига яқинлаштирди ва: «Аллоҳнинг хоҳиши ила Мисрга омонликда киринглар!» деди» (Юсуф сураси 99-оят).

Яъни, Юсуф алайҳиссалом ота-онасини ўзига хос эҳтиром ва иззат ила қаршиладилар. Уларга алоҳида муомалада бўлдилар. Иззат-икромларини жойига қўйдилар. Ҳамда улар Миср ерида, ўзлари бош вазир бўлиб турган юртда омонликда эканликларини эълон қилдилар. Сўнгра:

«Ота-онасини тахтга кўтарди. Улар унга сажда қилиб йиқилдилар. У: «Эй отажон, бу аввал кўрган тушимнинг таъбиридир, Роббим уни ҳаққа айлантирди. Дарҳақиқат, У менга яхшилик қилди. Мени қамоқдан чиқарди. Шайтон мен билан акаларимнинг орасини бузгандан сўнг, сизларни биёбондан олиб келди. Албатта, Роббим нимани хоҳласа, ўшанга латифдир. Албатта, Унинг Ўзи билгувчи ва ҳикматли зотдир», деди». (Юсуф сураси 100-оят).

Бу ояти Каримада узоқ айрилиқдан сўнг дийдор топишиб, сўрашиб бўлганларидан кейинги ҳолатларнинг тасвири келтирилмоқда. Юсуф алайҳиссалом: «Ота-онасини тахтга кўтарди». Яъни, баланд ўриндиққа ўтқазди. Ана шундан сўнг: «Улар унга сажда қилиб йиқилдилар».

3) Хизр алайҳиссалом ўлдириб қўйган боланинг қиссаси.

فَانْطَلَقَا حَتَّى إِذَا لَقِيَا غُلَامًا فَقَتَلَهُ قَالَ أَقَتَلْتَ نَفْسًا زَكِيَّةً بِغَيْرِ نَفْسٍ لَقَدْ جِئْتَ شَيْئًا نُكْرًا

«Сўнгра яна йўлга тушдилар. Бориб бир болани учратганларида (Хизр) уни қатл этди. (Буни кўрган Мусо) деди: «Ҳеч кимни ўлдирмаган бир бегуноҳ жонни ўлдирдинг-а?! Ҳақиқатан, (сен) хунук иш қилдинг!»» (Каҳф сураси 74-оят).

Ояти Каримада баён қилинишича, Мусо (алайҳиссалом)нинг Хизр (алайҳиссалом)га эътироз тарзида берган саволи ўринли эди. Чунки норасида гўдакни ўлдириш Мусо (алайҳиссалом)нинг шариатида ҳам ман этилган эди.

Тафсир китобларида келтирилишича, боланинг исми Жайсур бўлиб, у ота-онасининг ёлғизгина суюкли арзандаси эди. Ота-онаси уни еру кўкка ишонмас, унга нисбатан муҳаббатлари ҳаддан ташқари эди. Бироқ унинг тақдирида “кофир бўлиши” ёзилган эди. Бу ҳақда Аллоҳ таоло Хизр (алайҳиссалом)ни огоҳ этган эди. Чунки, Хизр (алайҳиссалом)га Аллоҳ таоло келажакда бўладиган ишларни ҳам илмини билдирган бўлиб, Мусо (алайҳиссалом) бундай илмга эга эмас эдилар. Мусо (алайҳиссалом) Хизр (алайҳиссалом)га ҳамроҳ бўлган вақтларида у кишининг бир қанча ғайриоддий ишлар содир этганларига гувоҳ бўлдилар, бироқ уларнинг ҳақиқатини англаб етишга илмлари етмасди. Шунинг учун ҳам Хизр (алайҳиссалом) Мусо (алайҳиссалом)га норасида болани ўлдиришининг сабабини айтиб беришига тўғри келди.

قَالَ هَذَا فِرَاقُ بَيْنِي وَبَيْنِكَ سَأُنَبِّئُكَ بِتَأْوِيلِ مَا لَمْ تَسْتَطِعْ عَلَيْهِ صَبْرًا

“У (Хизр) айтди: «Мана шу сен билан менинг ажрашимиздир. Энди мен сени сабр қилишга тоқатинг етмаган нарсаларнинг таъвили (шарҳи)дан огоҳ қилурман» (Каҳф сураси 78-оят).

وَأَمَّا الْغُلَامُ فَكَانَ أَبَوَاهُ مُؤْمِنَيْنِ فَخَشِينَا أَنْ يُرْهِقَهُمَا طُغْيَانًا وَكُفْرًا

«Ҳалиги боланинг эса, ота-онаси мўмин кишилар эди. Бас, биз у (бола) туғён ва куфр билан уларни қийнаб қўйишидан қўрқдик» (Каҳф сураси 80-оят).

Бир бегуноҳ жонни ўлдириш барча пайғамбарларнинг шариатида ҳам ҳаром қилинган. Аммо бу ерда Хизр (алайҳиссалом) томонидан бу боланинг ўлдирилишига сабаб, унинг мўмин бўлган ота-онасининг имонини сақлаб қолиш эди. Чунки бола катта бўлгач, ота-онасини ҳам имондан воз кечиб, унинг динига ўтишга мажбур қилар эди.

فَأَرَدْنَا أَنْ يُبْدِلَهُمَا رَبُّهُمَا خَيْرًا مِنْهُ زَكَاةً وَأَقْرَبَ رُحْمًا

яъни: «Шу сабабдан, уларга Парвардигорлари у (бола)дан кўра покизароқ ва ундан кўра меҳрибонроқ (бошқа бир болани) бадал (эваз) қилиб беришини истадик» (Каҳф сураси 81-оят).

Оятнинг тафсирида баён этилишича, Хизр (алайҳиссалом) болани ўлдирган вақтда Аллоҳ таоло унинг онасига ҳомила ато этган эди. Вақти соати етиб қиз бола туғилди. Вояга етгач, ўша даврнинг пайғамбарига турмушга чиқди ва унинг зурриётидан етмишта пайғамбар чиқди (Руҳул баён тафсири).

5) Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларида ҳам бунга ёрқин мисоллар бор.

Умму Салама розияллоҳу анҳо айтадилар: «Бир куни Абу Салама Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг ҳузурларидан келди-да: «Пайғамбар алайҳиссаломдан бир гап эшитиб, жуда хурсанд бўлдим, у зот алайҳиссалом: «Мусулмонлардан бирига мусибат етганда истиржоъ (Биз Аллоҳникимз ва Аллоҳга қайтувчимиз дейиш) айтса, сўнг: «Аллаҳумма, ажирни фи мусийбати вахлуф ли хойрон минҳа» («Эй Аллоҳ, менга мусибатимда ажр бергин ва унинг ўрнига яхшироғини бергин») деса, айтгани бўлади», – деганларини айтиб берди. Буларни ёдлаб олган эдим. Абу Салама вафот этганида истиржоъ айтдим ва ўша дуони ўқидим.

Сўнг ўзимча, менга Абу Саламадан яхшироқ жуфти ҳалол бормиди, деб ўйлаб қолдим. Иддам чиққандан сўнг Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам олдимга киришга изн сўрадилар. Тери ошлаб ўтирган эдим, қўлимни ювиб, киришларига изн бердим. Ўтирганларидан сўнг мени ўз никоҳларига олмоқчи эканликларини айтдилар. У зот гапларини тугатгач, мен: «Эй Аллоҳнинг Расули, сизга рағбат қилмаслигим мумкин эмас, лекин мен жуда рашкчи аёлман, сизга ёқмайдиган нарса мендан содир бўлиб, Аллоҳнинг азобига дучор бўлиб қолишимдан қўрқаман. Кейин, ёшим ҳам катта бўлиб қолди, бунинг устига болаларим бор», – дедим.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Сен айтган рашкни Аллоҳ кетказади. Ёш тўғрида гапирсанг, мен ҳам ёш эмасман. Болаларинг менинг ҳам болаларимдир», – дедилар. Аллоҳ менга Абу Саламанинг ўрнига ундан яхши инсонни – Расулуллоҳ алайҳиссаломни берди» (Имом Аҳмад ривояти).

Хулоса ўрнида шуни айтиш лозимки, мўмин доим Роббисига таваккул қилиши ва барча чора тадбирларни қўллаши лозим. Шунда ҳам ўзи истаган натижага эриша олмаса, унда Парвардигорини ушбу оятини ёдга олсин!..

وَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ

«Шоядки ёқтирмаган нарсангиз сиз учун яхши бўлса. Ва шоядки ёқтирган нарсангиз сиз учун ёмон бўлса. Аллоҳ билади, сиз билмайсиз» (Бақара сураси 216-оят).

Манбалар асосида

 Авазхўжа БАХРОМОВ

тайёрлади

ЎМИ Матбуот хизмати

Дастлаб, Бароат сўзи ҳақида тўхталиб ўтсак. Хўш, Бароат сўзи қандай маънони англатади? “Бароат” сўзи араб тилида “озод бўлиш”, “нажот топиш” деган маъноларни англатади. Бу кечанинг бароат, яъни нажот топиш, озод бўлиш кечаси дея номланишига сабаб, унда Аллоҳ таолонинг раҳмати сабабли беҳисоб инсонлар дўзахдан нажот топадилар. У Шаъбон ойининг ўн бешинчи кечасига тўғри келади.

Бароат кечаси қандай кеча?

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “(Эй Ойша) бу кеча қандай кеча эканини биласизми?” дедилар. Мен: “Аллоҳ ва Унинг Расули билувчироқ”, дедим.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бу шаъбоннинг ўн бешинчи кечасидир. Аллоҳ азза ва жалла бу кеча Ўзининг бандаларига раҳмат назари билан қарайди ва мағфират сўровчиларни мағфират қилади, раҳм сўровчиларга раҳм қилади, дилларида мусулмонларга нисбатан гина, адоват сақловчи кишиларни қандай бўлса, шундай ҳолатда қўйиб қўяди”, дедилар.

Бу кечада нималар содир бўлади?

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бу кечада (шаъбоннинг ўн бешинчи кечасида) нималар бўлишини биласизми?” дедилар.

Оиша розияллоҳу анҳо: “Ё Аллоҳнинг Расули, бу кечада нималар бўлади?” дедилар.

У зот: “У кечада Одам болаларининг бу йилда туғиладиганлари ва бу йилда вафот этадиганлари ёзилади ва у кечада уларнинг амаллари кўтарилиб, ризқлари нозил бўлади”, дедилар. 

Бу кеча гуноҳлар мағфират қилинади.

Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Аллоҳ таоло Шаъбоннинг ўн бешинчи кечаси дунё осмонига (Ўзининг шаънига мувофиқ) тушади ва Аллоҳга ширк келтирган ва қалбида гина, кудурат бор кишидан бошқа барчани мағфират қилади”.

***

Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Аллоҳ таоло Шаъбоннинг ўн бешинчи кечасида раҳмат назари билан қараб, ширк келтирувчи ва қалбида бирорта мусулмонга нисбатан гина-адоват сақловчи кишилардан бошқа барча махлуқларини мағфират қилади”.

***

Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Шаъбоннинг ўн бешинчи кечаси Аллоҳ таоло бандаларига раҳмат назари билан қарайди. Иккита шахсдан бошқа барчани мағфират қилади: бири гиначи, бошқаси ноҳақ одам ўлдирувчи”, дедилар. 

Бу кеча дуолар қабул бўлади.

Усмон ибн Абул Осс розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Қачон Шаъбоннинг ўн бешинчи кечаси бўлса, бас, (Аллоҳ таоло тарафидан) бир нидо қилувчи нидо қилади: «Бирорта мағфират сўровчи борми, Мен уни мағфират қиламан! Бирор нарса сўровчи борми, Мен унга бераман”, дейди. Шу вақтда ким (қалбидан) сўраса, унга (ўзининг шаънига мувофиқ) берилади. Зинокор ҳотин ва мушрикдан бошқа (Булар ўзларининг ёмон амаллари сабабидан Аллоҳ таолонинг неъматидан маҳрум бўлгандирлар).

***

Имом Шофеъий раҳматуллоҳи алайҳ айтадилар: “Бизга шу гап етдики, беш кечада дуолар қабул қилинар экан: жума кечаси, ийдул азҳо кечаси, ийдул фитр кечаси, Ражаб ойининг аввалги кечаси ва Шаъбон ойининг ўн бешинчи кечаси”. 

Бу кеча одамлар дўзахдан озод қилинади.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: Жаброил алайҳиссалом менинг олдимга келиб, айтдилар: “Бу Шаъбоннинг ўн бешинчи кечасидир. Аллоҳ таоло бу кечада кўп одамларни дўзахдан озод қилади. Уларнинг адади Калб қабиласи қўйларининг жунларидан ҳам зиёда бўлади. Фақат бу кечада Аллоҳ таолога ширк келтирган, гиначи ва қариндошлик алоқаларини узувчи, изорини (манманлик билан) тўпиғидан пастга тушириб юрувчи, ота-онасига оқ бўлувчи ва хамр ичувчи кишиларга раҳмат назари билан қарамайди”. 

Бу кеча қандай амалларни бажариш лозим?

1. Хуфтон ва бомдод намозини жамоат билан адо этинг;
2. Тавба ва истиғфор айтишга эътибор қилинг;
3. Ўзингиз ва барча уммат учун хайрли дуолар қилинг;
4. Тоқатингиз етганича зикрлар, нафл ибодатлар, Қуръон тиловати қилинг;
5. Имкон топсангиз Шаъбоннинг ўн бешинчи куни рўза тутинг. 

Али розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Қачон Шаъбоннинг ўн бешинчи кечаси бўлса, унинг кечасини бедор ўтказинглар, кундузининг рўзасини тутинглар. Чунки ўшанда Аллоҳ қуёш ботиш пайтида дунё осмонига тушади ва то тонг отгунича: “Қани, истиғфор айтувчи борми, уни мағфират қиламан. Қани, ризқ сўровчи борми, унга ризқ бераман. Қани, балога учраган борми, унга офият бераман. Қани фалон, фалон” (дейди) дедилар (Имом Ибн Можа ривояти). 

Бу кечани бедор ўтказганга жаннат вожиб бўлади.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким бешта кечани бедор ўтказса, жаннат унга вожиб бўлади – тарвия, арафа, қурбонлик, фитр ва Шаъбоннинг ўн бешинчи кечаларидир”, дедилар.

Аллоҳ таоло бу ойда холис ниятлар ила қиладиган жамики амалларимизни қабул қилсин. Ўзи дуоларни ижобат қилувчи ва гуноҳларни мағфират қилувчи Зотдир.

Даврон НУРМУҲАММАД

тайёрлади

ЎМИ Матбуот хизмати

Ҳар бир ота-она ўз фарзандини соғлом, баркамол инсон бўлиб етишишини, ўзи улғайиб катта бўлган оиласига, маҳалласига, кишилик жамиятга, шунингдек, ўз Ватанига манфаати тегадиган инсон бўлиб етишишини орзу қилади. Буни Ватан миқёсида олиб қарайдиган бўлсак,

Ватан ҳам ўз фуқароларини, ўз юрти шаънини, обрўини, тараққиётини ва шу каби кишига завқ берадиган ҳайрли ишларни юксак чўққиларга олиб чиқишини умид қилади. Муқаддас Ислом динимизда бу каби масалалар кераклигича муолажа қилинган. Ўрганилган масалалардан келиб чиқиб инсонларга дунё ва охиратини обод қилишга ундагувчи кўрсатмалар ва ҳукмлар чиқарган. Бу борада муқаддас Ислом динимиз инсон манфаатларини ҳимоя қилишга алоҳида аҳамият берган. Жамиятнинг ҳар бир аъзосига бурч ва вазифаларни юклаган. Масалан ота-она, устоз-мураббий, эр-хотин ва болалар бурчи ва вазифалари каби. Уларнинг ўз Ватани, кишилик жамиятдаги вазифаси ва бурчлари ҳам кераклигича муолажа қилинган. Демак, юқоридаги фикр ва мулоҳазалардан шуни мухтасар қилиш лозим бўладики, бугунги кун авлодлари, яъни ёшларимиз, фарзандларимизни аввало илмли, маънавияти юксак, маърифати, одоби, ахлоқи, умуман олганда таълим-тарбиясини юксалтиришга жиддий эътибор бериш бугунги куннинг талаби ва энг асосий муҳим вазифаси ҳисобланади. Агар ота-оналаримиз бу масалага алоҳида аҳамият берсалар, шак-шубҳасиз фарзандларимиз “Аждодларга муносиб авлод” бўлиб, ўзини ҳам, нафақат ўзини ўзгаларни, Ватанини, халқини бугунги кундаги турли фитналардан, алдов, уйдирма, қўштирноқ ичида ёзиладиган кимсалар, оқимлар, гуруҳларнинг ёмонликларидан сақлаган бўлади. Бу билан аввало яратган Роббимизни розилиги, ўтган аждодларнинг руҳи шоду ҳуррам бўлади. Аллоҳ таоло Қуръони Каримда “Мужодала” сураси “11-оят”да шундай деган:

“...Аллоҳ сизлардан имон келтирган ва илм ато этилган зотларни (баланд) даража (мартаба)ларга кўтарур. Аллоҳ қилаётган (барча яхши ва ёмон) амалларингиздан хабардордир”. Ушбу оятда тарбият кунандамиз инсонларни дунёда ҳам охиратда ҳам мақом ва мартабасини кўтарилишига албатта, “Илм” (маърифат, маънавят, одоб, ахлоқ, касб-ҳунар, в.ҳ.к.)ни ўрганиш орқали бўлишини баён қилган. Инсонда илм, маърифат, маънавият бўлса, аввало турли фитналардан ўзини сақлаган, ўзгаларни ҳам сақлаб қолган бўлади. Аллоҳ таоло “Таҳрим” сураси “6-оят”да шундай марҳамат қилаган:

“Эй, имон келтирганлар! Ўзларингизни ва оила аъзоларингизни ёқилғиси одамлар ва тошлар бўлмиш дўзахдан сақлангиз...”, деган. Дарҳақиқат, бу учун ҳам инсонда албаттта “илм” бўлиши лозим бўлади. Маърифат бўлса, нима яхшию, нима ёмон эканлигини ажратишга малака бўлади. Бу учун инсонларда соғлом эътиқод бўлмоқлиги, фарзандларини тўғри тарбияланган, билим ва касб-ҳунарли, ҳалол ва пок бўлиб вояга етишлари учун мазкур буруққа амал қилмоқлиги ҳам динимиз, шунингдек, бугунги кунимизнинг талабидир десам муболаға бўлмайди.

Демак биз ўрганган ояти карималарда Аллоҳ таоло “илм” (маънавият, маърифат)ни юксак неъмат сифатида зикр қилиши, илмли, маънавиятли, маърифатли кишиларнинг даражаси юқори эканига ишорадир. Инсон қанчалик кўп илм олса, тафаккури кенгайса, Аллоҳдан қўрқиш ҳисси, у Зотни кўриб кузатиб турганлигини эътиборга олиши, шунингдек, ўз оиласини, фарзандларини, ўзга инсонларни ҳам оқибати ёмонлик билан тугайдиган бало ва кулфатлардан сақлаган бўлади.

Мирзабой САИДНИЁЗОВ

Боғот тумани “Эрали эшон бобо” жомеъ масжиди

имом хатиби

ЎМИ Матбуот хизмати

Аллоҳ таоло ер юзига чиқарган жамики наботот оламини доривор хусусиятли қилиб яратган. Ер юзи ва сув остида кўкарган гиёҳ фақатгина ўзига хос доривор хислатига эга. Улардан оқилона фойдалана билиш ўзимизга, интилишимизга боғлиқ. Бу хусусда ишимизнинг асосий вазифа ва мақсади: талаба ва ёшларни табиат гўзаллигини, унинг жозибасини идрок қилишга ёрдам беришдан иборат. Лекин, шуни эсдан чиқармаслик керакки, ушбу наботат оламига яхши ниятлар билан кириб келиш, уларни гўзаллигини билиш, улардан завқлана олиш керак бўлади. Чунки, табиат инсонларга қувонч бағишлайди ва руҳий қувват беради.

Зайд ибн Холид розияллоҳу анҳу ривоят қилади: “Набий саллаллоҳу алайҳи васаллам агар умматимга машаққат бўлишини ўйламаганимда, албатта, уларни ҳар намоздан олдин мисвок қилишга амр этар эдим”. Юзлаб йиллар давомида Осиёнинг ўрта шарқ минтақаларида тиш тозаланиши Арак дарахтининг кичкинагина шохлар ёки томирлари орқали амалга оширилган.

Мисрда ўтказилган  тадқиқотлар шуни кўрсатадики, новдаларнинг ишлатилиши нафақат тиш қарашларидан тозалайди, балки уларнинг қолдиқлари (мисвокнинг) икки кундан сўнг ҳам бактериялардан тозалаб тураркан. Мисвок тортилган оғизни бир турдаги бактериялар сони 75 % га камаяр экан.    Бир қатор тиш пасталарида ҳам мисвок доначалари мавжуд бўлади. Ўша вақтлардаги миллий тиш пасталари асосида тозалаш учун чархтош ва синтетик жисмлар бўлиб, кичкинагина чўпчали пасталарда антисептик воситалар ва микробларга қарши қоришмалар фойдаланилган.    Бундан ташқари, чўпчалар таркибида милклардан қон оқишини ва уларнинг яллиғланишини камайтирадиган таннин мавжуд.

Мисвокдан фойдаланувчилар тишларнинг доғларини кетказувчи энг яхши восита эканлигини ҳамда уларни тиш чўткалари билан ишлатилса, тишлар янада оқ ва ярқироқ бўлишини таъкидлашади. “Агар сиз новдачадан фойдалансангиз, бу жуда осондир”,-дейди стоматолог Эрик Шапира. Уни юмшатиш учун бошида новдачани секинлик билан чайнанг. Сўнг, тишларингиздаги тозалашга киришинг. Дарахтда қарашларни камайтирадиган ёғлар мавжуд. Новдачани пластик ҳолатига келтириш учун  5 дан 10 дақиқадан сўнг ҳар бир тиш атрофи ва улардан қарашларни кетказиш учун яна 3-5 дақиқа керак бўлади.

Кўпгина Африка мамлакатларида аҳоли оғиз бўшлиғидаги қарашларни кетказиш учун “Чайнаш учун новдачалар” дан фойдаланишади. Шарқий Африкада Салвадор персикаси, Нигеряда эса фагора шимперилари ва ҳоказоларда ишлатилади.

Ажойиби шундаки, новдачаларни ишлатадиган Африкаларда казиеслар одатдагидан анча кам бўлади. Ушбу табиий воситаларнинг кўпайишига қаршилик қиладиган олтита кимёвий восита борлигини топишган. Бундан ташқари, бу дарахтларнинг бир қанчаси таркибида кариесга қарши таъсирга эга бўлган фтор моддси мавжуд бўлади.

“Биз изланишларда давом этамиз, дейди “Илликойс” унверситети профессори Кристин. Бу бир қатор компаниялар бизнинг ишимиз билан қизиқиб қолдилар ва улар ўзлариниг маҳсулотларида ушбу “табиий” компонентлардан фойдаланмоқчилар”.

Ирода НУРМУҲАММЕДОВА

“Хадичаи Кубро” аёл-кизлар ўрта махсус

ислом билим юрти

ЎМИ Матбуот хизмати